Als je onder de achttien bent, dan mag je geen drank bestellen. Tenminste, je kan het proberen, maar het mag je niet worden verkocht. Je mag het ook niet ergens anders kopen. En toch gebeurt het. Uit een enquête die werd gehouden in zes gemeentes onder 15- en 16-jarigen blijkt dat Nederlandse tieners vaker dronken zijn en überhaupt meer drinken dan de gemiddelde Europese puber. Dat lijkt vooral te komen door een grotere tolerantie van de Nederlandse vaders en moeders.
Ze mag thuis drinken? Ja, één drankje. Nou, de oudste lust 'm wel. En laat u dat toe? Nouja, hoe wil je het stoppen dan? Ik denk dat als je het verbiedt, dat kinderen het toch stiekem doen.
Wat valt er verder op? Is het eigenlijk erg en wat kunnen we eraan doen? Daar gaat deze video over. Eerst de cijfers met daarbij de reacties van ons kleine jongerenpanel. Er wordt wel genoeg gedronken, ja, op feestjes enzo. De controle is niet altijd overal even goed. Vooral als je vrienden achter de bar hebt staan, dan kan het snel gaan. Bij wat voor gelegenheden is dat dan, op wat voor plekken? Vaak feestjes op het platteland. Tentfeesten.
Driekwart van de tieners heeft ooit alcohol gedronken. Meer dan de helft deed dat de afgelopen maand. Dat is hoger dan het Europees gemiddelde. Een kwart drinkt ook thuis. Op verjaardag ofzo, als iemand gewoon drank haalt en dan kan je op die verjaardag drinken. Niet alle, maar dan gaan we daar ook niet heen, zeg maar. Zijn er dan geen ouders op die verjaardagen? Over het algemeen niet.
Ruim één derde van alle tieners is weleens dronken geweest. Een vijfde de afgelopen maand nog. En ook dat is hoger dan het Europees gemiddelde. Vertel je het ook aan je ouders als je wel eens dronken wordt? Ja, dat hebben ze ook wel door. Ze hebben gezegd: 15 jaar. Dan kan je een beetje kijken wat je grens is en die bepalen, en dan niet elk weekend dronken thuiskomen. Nu doe ik het niet stiekem, dat mijn ouders het gewoon weten. En niet dat ik helemaal losga als ik achttien ben. Je hebt ook kinderen die, als het niet van je ouders mag, dan ga je het juist doen. Omdat je dan meer spanning erin hebt. Dat je denkt, het mag niet, dan krijg je toch meer druk om het te doen.
Van de 15- en 16-jarigen heeft bijna één derde ooit gerookt. Acht procent rookt dagelijks. Als ouders roken niet resoluut afkeuren, dan steken hun kinderen ruim vijf keer zo vaak dagelijks een sigaretje op. En in dat geval hebben ze ook twee keer zo vaak wel eens cannabis gebruikt. Wordt over roken moeilijker gedaan dan over drinken? Ja, puur omdat je van roken toch al meer schade krijgt.
Verder blijkt uit het onderzoek dat tieners minder drinken en gebruiken als ze voor middernacht thuis moeten zijn en hun ouders weten waar ze zijn. Mogen jullie wel eens wegblijven tot na middernacht? Ja. Allemaal? Ja.
Er zijn veel mensen die zich afvragen wat je hieraan kan doen. We kijken eerst naar de IJslandse methode, want daar hebben ze een strategie ontwikkeld die heeft geleid tot een radicale omslag in het gebruik van alcohol, maar ook van roken en drugs. De IJslanders gingen van het hoogste percentage in Europa naar het allerlaagste. We gingen daar twee jaar geleden al eens kijken en we zagen hoe jongeren daar met vanalles bezig zijn, maar niet met drank en drugs.
Roken jullie? Nee. Gebruiken jullie drugs? Nee. Drinken jullie? Nee. Waarom niet? Omdat het slecht voor je is. Bijna 60% van de tieners hier heeft een zomerbaantje. De overheid, de stad Reykjavik en diverse gemeenten hebben het programma 'Drugsvrij IJsland' opgezet. In het begin moest men om de naam lachen, maar inmiddels niet meer.
Belangrijker dan de restrictieve maatregelen zijn preventieve factoren. Dat blijkt uit jaarlijkse enquêtes onder alle IJslandse jongeren. Het is van groot belang dat ouders tijd doorbrengen met hun kinderen. Ouders zijn de belangrijkste preventieve factor in het leven van hun kinderen.
Naast overheidsmaatregelen wordt in IJsland ook het nodige van de ouders zelf verwacht. We maken elke vrijdagavond een wandeling met ouders. Oudercomités surveilleren regelmatig in hun buurt om hangjongeren op te sporen. Ik weet zeker dat de actieve rol van ouders in het leven van hun kinderen één van de redenen is dat de IJslandse jeugd het zo goed doet. We hebben geen ouderpolitie die bij mensen langsgaat als ze zich niet aan de regels houden. Zo werkt het niet. Iedere gemeenschap is anders. Maar je kunt elementen uit het IJslandse model toepassen in andere landen.
En dat gebeurt nu ook. Nadat het al op meerdere plekken in Europa is ingevoerd, gaan zes Nederlandse gemeentes het nu ook proberen. Onderzoeker Jón Sigfússon reisde al heel Europa door met zijn methode. Hij ziet in Nederland één groot verschil met andere landen, namelijk de houding van de ouders.
In Nederland zien we dat het bij ouders volledig geaccepteerd is. Die vinden het prima dat kinderen alcohol drinken. Dat is het verschil met veel andere landen. We kennen het effect van drank op de ontwikkelende hersenen. We weten dat kinderen die op hun vijftiende beginnen met drinken vier keer zoveel kans maken om verslaafd te raken aan drank als ze ouder zijn, om alcoholist te worden. Van die informatie proberen we ouders te doordringen, want wie wil nou zo'n ouder zijn?
Maar wat denken Nederlandse ouders daar zelf van? Wij vroegen het ze op een inspraakavond in Sneek, één van die gemeentes die meedoen aan het project. Ik hoorde via de buurvrouw dat ze op haar vijftiende al aan de wijntjes zat bij een horecagelegenheid. We hadden laatst dorpsfeest, dan krijgen de kinderen ook gewoon heel makkelijk drank. We hebben ook een schoolfeest gehad waar niet gedronken mocht worden. En toen werd er stiekem drank gehaald en ergens op een plein of in een steegje werd dat even snel gedronken. Toen hadden wij nog geen idee dat onze kinderen aan de drank zaten, maar zo wordt het dus wel gedaan. In het weekend koop ik één drankje voor haar en dat gaat gewoon heel goed. De oudste lust hem wel, die drinkt wel graag een drankje. Want u laat dat toe? Ja. We leggen de cijfers en de reacties van tieners en ouders voor aan onderzoeker Ninette van Hasselt van het Trimbos Instituut. Zij herkent wat uit de enquête naar voren komt.
Dit is eigenlijk wat we landelijk ook zien. Ik denk dat het vraagstuk over alcohol wel echt meer aandacht verdient. Alcohol is heel standaard deel van onze cultuur. Ik denk dat het heel nodig is, daar kan die IJslandse aanpak in helpen, dat je nog eens nadenkt over hoe we eigenlijk met alcohol willen omgaan zonder dat het meteen heel truttig wordt. Wat vinden wij eigenlijk met elkaar normaal?
De wet zegt achttien, dus hij mag geen drank. Hoe zit dat met andere ouders om u heen? Dat is niet altijd hetzelfde. Er zijn kinderen bij die dat wel mogen. Je gaat mee met andere ouders. Dat is vaak het probleem. Achttien is heel mooi, dat je dan niet mag drinken, maar doe het maar gewoon naar zestien en gebruik je boerenverstand. Laat ze er maar aan wennen, want ze gaan toch uitproberen.
Als je zegt: het probleem zie ik niet niet zo, als er kinderen die op jonge leeftijd al veel drinken regelmatig dronken worden, dan zijn ze wat mij betreft daar wel te makkelijk in. Ik begrijp wel heel goed de spagaat waarin ouders zitten. Dat is natuurlijk hartstikke lastig, dat er een enorme cultuur is waarin drinken op een bepaald moment heel gewoon is. In IJsland zeggen ze gewoon: Het mag niet, punt. Oh, echt? Zo ben ik niet. Dus u denkt dat die IJslandse aanpak niet gaat werken in Súdwest-Fryslân? Daar hebben ze wel een zware kluif aan. Ik denk dat je het beter open kan gooien dan dat ze het stiekem gaan doen.
Wij zien dat de kracht van die IJslandse aanpak niet die maatregelen zijn, maar is de manier van werken. Namelijk dat je heel systeematisch monitort, die cijfers ook teruggeeft aan de gemeenschap. Dat zijn de cijfers van hun jongeren. En dat je met elkaar vaststelt wat we eigenlijk normaal vinden met elkaar en wat zouden oplossingen zijn. Met de wetenschap in je achterzak: die passen in deze gemeenschap. Zo'n initiatief als een burgerwacht, daarvan denk ik wel, dat staat heel ver van ons af. Dat zie ik niet zo snel in Nederland gebeuren, maar misschien zijn er wel gemeenten die zeggen: dat vinden wij heel interessant. Daar willen we wat ervaring mee opdoen.
Een interessant verschil met IJsland is bijvoorbeeld dat in Nederland juist wel veel wordt gedronken op de sportclub. Hebben jullie enig idee hoe dat kan? Ik denk de derde helft. Voetbalkantines. En je hebt een team, natuurlijk. Als iedereen drinkt, dan is het voor sommigen wel lastig om niet mee te drinken.
