Klas 1/2/3

Klas 4/5/6

VPRO

5-delige animatieserie die verrassende plotwendingen in de geschiedenis onder de loep neemt. Toevallige gebeurtenissen kunnen grote gevolgen hebben.

Van het een kwam het ander

Televisie en computer

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Van het een kwam het ander. De vliegenmepper van de dei. Dit is Hussein Ben Hassan. ‘Hallo, ik ben Hussein Ben Hassan’. Hussein was de Dei van Barbarije. De wat van de wat? Dat moet ik even uitleggen. Het gebied dat we nu kennen als Algerije heette aan het begin van de negentiende eeuw Barbarije. Barbarije maakte deel uit van het Ottomaanse Rijk. En de sultan van dit rijk liet het regeren van Barbarije over aan de dei. Alleen had de dei zorgen aan zijn kop. Om die te begrijpen moeten we een uitstapje maken naar het Frankrijk van 1789. ‘Ah oui, vive la revolution!’ De Franse monarchie had toen graan gekocht van Barbarije om haar hongerige soldaten te voeden. En dat voor een bedrag van maar liefst acht miljoen frank. Maar de Fransen waren laks in het betalen ervan. Meer dan 30 jaar en zes Franse koningen verstreken. Dit maakte de dei pissed. Hij besloot af te spreken met de Franse ambassadeur Pierre om te onderhandelen. De koppige houding van Pierre haalde het bloed onder de dei’s nagels vandaan. De dei had het helemaal gehad. Hij pakte zijn vliegenmep… Nee, die zag er toen niet zo uit. Ook niet zo. Nou, hij pakte zijn vliegenmepper in de vorm van een pauw en gaf de ambassadeur een driftige tik in zijn gezicht. De ambassadeur was ontzettend aangedaan maar niet alleen de ambassadeur. Heel Frankrijk voelde zich beledigd zoals alleen de Fransen dat kunnen. De dei kon nu wel fluiten naar zijn centen. De Franse koning, Karel X, zag maar een oplossing om de Franse trots te redden: oorlog. Met een troepenmacht van 34.000 man vielen de Fransen op 14 juni 1830 Barbarije binnen. Het werd een bloedbad met duizenden doden. De Fransen zetten de dei af, voegden het gebied bij de monarchie en introduceerden de naam: Algérie, of zoals de Fransen dat zeggen: Algérie. En zo kwam van het een het ander en leidde een flinke tik met een vliegenmepper tot een 132 jaar durende kolonisatie. Een kleine gebeurtenis had grote gevolgen. Maarja, zal je denken. Het redden van de Franse trots was toch niet de enige reden voor de kolonisatie? Europese landen hadden het idee dat zij de morele taak hadden niet-Europanen op te voeden naar hun maatstaven. Wat is eigenlijk de aandrijver van de geschiedenis? Ideeën, macht of keiharde knaken? Wat speelde er nog meer mee bij de kolonisatie van Algerije?

In 1827 geeft de dei van Barbarije de Franse ambassadeur een ferme tik met zijn vliegenmepper. Dat had hij beter niet kunnen doen. Van het een kwam het ander: pats! Een kortstondige driftbui leidde tot een koloniale overheersing die 132 jaar zou duren.

De vliegenmepper van de dei

Van het een kwam het ander. Een daad van burgerlijke ongehoorzaamheid. Dit is Rosa Parks. Hallo, ik ben Rosa Parks. Parks was naaister van beroep. Op 1 december 1955 nam zij na een lange dag hard werken de bus naar huis. Er waren twee regels die je moest onthouden als je de bus wilde nemen in 1955 in Montgomery. 1: de eerste vier rijen zitplaatsen waren alleen voor witte mensen bestemd. En 2: op de middelste rijen mochten zwarte mensen zitten. Maar alleen op de stoelen die niet nodig waren voor witte passagiers. Zich keurig houdend aan de regels zat Rosa in het midden van de bus. Maar het werd drukker en drukker en al snel waren alle zitplaatsen voor witten bezet. Rosa besefte dat ze haar plekje moest afstaan en ook de buschauffeur hielp dit haar herinneren. Rosa vond segregatie belachelijk en weigerde de regels op te volgen. Dit irriteerde de buschauffeur enorm. ‘Er hangt hier een bordje, ben je kleurenblind ofzo? Ik laat je arresteren hoor.’ ‘Nou, dat moet dan maar.’ Zei Rosa. En zo gebeurde het. De zwarte gemeenschap was woedend over de arrestatie. Zij organiseerde samen met Martin Luther King een busboycot. Zolang zwarten moesten opstaan voor witten, ging geen zwarte meer met de bus. Deze busboycot duurde 381 dagen. Uiteindelijk verklaarde het Hooggerechtshof op 13 november 1956 dat de scheiding van wit en zwart in strijd was met de grondwet. Vanaf nu kon iedereen dus weer met de bus. Maar het protest ging verder. Zo organiseerden ze zitstakingen in gesegregeerde gebouwen. De spanning liep steeds verder op. De protesten hadden effect. Het ministerie van justitie en de Amerikaanse regering realiseerden zich nu dat zwart en wit niet langer gescheiden konden worden. Acht jaar later, op 2 juli 1964 tekende president Johnson de civil rights act en kwam er een einde aan de wettelijke rassenscheiding. En zo kwam van het een het ander. En leidde een daad van burgerlijke ongehoorzaamheid tot een verbod op rassensegregatie. Een kleine gebeurtenis had grote gevolgen. Maarja, zal je denken. Rosa was toch niet de enige die protesteerde? Steeds meer mensen zagen toch in dat deze wetten racistisch waren? Is de geschiedenis eigenlijk een voortdurende beweging naar steeds betere tijden? Wat speelde er nog meer mee voor het afschaffen van de Amerikaanse rassensegregatie?

Op 1 december 1955 besluit Rosa Parks plots dat ze niet zou opstaan voor een witte medepassagier. Deze actie zet grote protesten in gang die jaren zouden duren. En ja hoor, van het een kwam het ander. Niet alleen schaften de Verenigde Staten de rassenscheiding in bussen officieel af in 1956; een paar jaar later, in 1964, ging de gehele Amerikaanse wetgeving rond rassensegregatie op de schop. Dat allemaal door die kleine daad!

Een daad van burgerlijke ongehoorzaamheid

Van het een kwam het ander. Het onderbuikgevoel van de luitenant-kolonel. Dit is Stanislav Petrov. Hallo, ik ben Stanislav Petrov. Stanislav was luitenant-kolonel in de Russische luchtmacht. Het was een spannende fase in de Koude Oorlog. Een periode waarin Amerika en de Sovjetunie elkaar ontzettend wantrouwden. Amerika organiseerde provocerende militaire oefeningen. Daardoor was de president van de Sovjetunie, Joerie Andropov, op zijn hoede voor een Amerikaanse verrassingsaanval. Het was aan Stanislav om het waarschuwingssysteem voor nucleaire aanvallen in de gaten te houden. Bij een aanval van Amerikaanse raketten moest hij direct zijn superieuren bellen. Zij konden, met een simpele druk op een rode knop, een nucleaire tegenaanval inzetten. Beide partijen hadden zoveel atoomwapens dat ze de hele wereld konden vernietigen. Het was net na middernacht toen Petrov op de radar vijf rode stippen zag verschijnen. Als hij het scherm moest geloven, zouden vijf raketten Moskou binnen enkele seconden vernietigen. Er was geen tijd te verliezen. Hij moest direct alarm slaan. Maar hoe betrouwbaar was het systeem eigenlijk? En waren vijf raketten niet wat weinig voor een serieuze Amerikaanse aanval? Zijn team keek hem vol spanning aan. De tijd drong. Petrov wist dat een verkeerde keuze de dood van velen zou betekenen. Het zweet droop van zijn gezicht. Petrov pakte de telefoon. Toch besloot hij zijn superieuren niet te waarschuwen. Zijn onderbuikgevoelens vertelden dat dit een vals alarm was. De juiste keuze, zo bleek. Had hij wel zijn militaire leiding gewaarschuwd, dan was de kans groot dat zij wel op de rode knop hadden gedrukt, met een nucleaire oorlog als gevolg. En zo kwam van het een het ander. En leidde niets doen, tot het redden van de wereld. Een kleine gebeurtenis had grote gevolgen. Maarja, zal je denken. Misschien maken mensen wel elke dag beslissingen waardoor de wereld niet vergaat. Dat heeft alleen niemand door. Hoe vertellen we de geschiedenis van dingen die niet zijn gebeurd? En wat was er nog meer aan de hand waardoor de wereld niet verging tijdens de Koude Oorlog?

Het is 26 september 1983, midden in de Koude Oorlog tussen de VS en de Sovjetunie. In Moskou rinkelen de alarmbellen voor een naderende Amerikaanse kernaanval. Maar Stanislav Petrov houdt het hoofd koel. Zijn onderbuikgevoel zegt: dit is vals alarm. Petrov besluit de Sovjet-legertop niet in te lichten, en gelijk had ie. Van het een kwam weer het ander. Petrovs beslissing om niets te doen, behoedde de wereld voor een nucleaire oorlog.

Het onderbuikgevoel van de luitenant-kolonel

Van het een kwam het ander. Het startshot van de Grote Oorlog. Dit is Prinzip. Prinzip is de naam. Hallo. Prinzip was een jonge man met een wens. Hij wilde een Bosnië dat niet langer bij het Oostenrijks-Hongaarse Rijk zou horen. En dat Bosnië zich samen met Herzegovina bij Servië zou aansluiten. En wat is er dan symbolischer dan de Oostenrijkse troonopvolger vermoorden? Samen met twee makkers van zijn terroristenclubje De zwarte hand bedacht hij een plan. Op 28 juni 1914 bezocht troonopvolger Franz Ferdinand samen met zijn vrouw Sophie de stad Sarajevo. De stemming was euforisch en Franz genoot van alle aandacht. Het koppel reed in een stoet van zes auto’s over de appelkade naar het stadhuis. Maar wat Ferdinand niet wist, is dat ondertussen Prinzip en zijn kameraden zich hadden gepositioneerd langs de route van ome Franz. De eerste moordenaar in de rij verstijfde van angst en hield de bom stevig in zijn handen. De tweede moordenaar vond het een beetje onduidelijk in welke auto de troonopvolger precies zat en hij besloot het even te vragen aan een politieagent. He, bedankt he. De bom miste alleen zijn doel, viel van de auto op de grond en ontplofte onder de achteropkomende auto. De troonopvolger reageerde verbluffend koelbloedig en besloot de optocht gewoon door te zetten. De resterende terroristen vonden het allemaal zo spannend dat het ook hen niet lukte om Franz te vermoorden. Na hun bezoek aan het stadhuis moest het echtpaar op dezelfde weg terug. Maar vanwege die aanslag besloten ze, heel verstandig, een andere route te nemen. Helaas had in alle chaos de eerste chauffeur deze boodschap niet helemaal meegekregen en volgde dus na het vertrek de oude route. En juist daar stond Prinzip te wachten. Hij aarzelde niet, sprong op, trok zijn geweer en schoot twee keer. De mooie Sophie stierf ter plekke. Franz raakte in coma en stierf een half uur later. Prinzip’s schot weerklonk in een Europa dat strak stond van het oorlogsenthousiasme. Het ontketende een wapenwedloop in een verstrikt systeem van bondgenootschappen. Het is heel simpel. Duitsland was heel machtig, wat Frankrijk bang maakte. Frankrijk had daarom een bondje met Rusland en Engeland gemaakt. Duitsland had ondertussen een bondje met Oostenrijk-Hongarije en met Italië. Het plan was: als Rusland te wapen zou gaan, dan zou Duitsland Frankrijk binnenvallen om daarna de Russen een kopje kleiner te maken. Servië kreeg de schuld van de moord op Franz Ferdinand waardoor Rusland de wapens oppakte. Waardoor Duitsland eerst Rusland en daarna Frankrijk de oorlog verklaarde. Waardoor Engeland Duitsland de oorlog verklaarde. Waardoor Oostenrijk-Hongarije Rusland de oorlog verklaarde en waardoor Engeland en Frankrijk Oostenrijk-Hongarije weer de oorog verklaarden. Binnen de kortste keren stond heel Europa in het militaire uniform. Prinzip’s schot was het startschot voor de Eerste Wereldoorlog. En zo kwam van het een en het ander en leidde een verkeerde afslag tot meer dan 20 miljoen doden. Een kleine gebeurtenis had grote gevolgen. Maarja, zal je denken. Hoezo was juist dit kleine voorval het startschot voor deze oorlog? En in hoeverre is de geschiedenis eigenlijk een dominospel waarin de ene gebeurtenis onvermijdelijk leidt tot de volgende? Wat was er eigenlijk nog meer aan de hand waardoor de Eerste Wereldoorlog uitbrak?

In 1914 slaagde de student Gavrilo Princip erin om de Oostenrijkse troonopvolger Franz Ferdinand te vermoorden. Zijn daad had grotere gevolgen dan hij ooit had durven dromen. Van het een kwam het ander: een door stom toeval gelukte aanslag leidde tot de Eerste Wereldoorlog.

Het startschot van de grote oorlog

Van het een kwam het ander. De dictator sliep op D-day. Dit is Adolf Hitler. Hallo. Ik ben Adolf Hitler. Hitler was een echte filmfanaat. OP de avond van 5 juni 1944 had hij het ontzettend naar zijn zin. Met een stel nazi-vrienden praatte hij passievol over film en toneel. Veel te laat stapte hij in bed. Maar zoals dat altijd gaat als je je slaap hard nodig hebt, dan lukt het niet. Hij telde schaapjes en hakenkruizen maar niets bracht hem in slaap. Gelukkig waren hier in 1944 ook al geschikte pillen voor en al gauw lag Adolf heerlijk te dromen. Wat hij niet wist, was dat de volgende dag de grootste amfibische invasie uit de geschiedenis zou beginnen: D-Day. In de vroege morgen van 6 juni kamen Amerikaanse, Canadese en Britse militairen aan op de stranden van Normandië om West-Europa te bevrijden van Nazi-Duitsland. Hitler was natuurlijk niet helemaal gek en had een aanval van de geallieerden al wel een beetje aan zien komen. Daarom had hij pantserdivisies klaar laten zetten dichtbij de kust van Normandië. Deze zouden de geallieerden mooi ein Kopfje kleiner kunnen machen. Terwijl de geallieerden massaal het strand op renden probeerden de Duitsers zich met man en macht te verdedigen. Alleen: de sterke Duitse pantserdivisies bleven roerloos staan. Waarom werden de tanks niet meteen ingezet? Het strand werd overspoeld met de vijand. De inzet van de voertuigen vereiste het bevel van de führer en geen van zijn generaals stond te springen om hem wakker te zetten. Uren nadat de geallieerden voet aan wal hadden gezet gaf een uitgeruste maar bloedchagrijnige Hitler toestemming voor het gebruik van deze monsterwapens. En zo kwam van het een het ander en leidde een slaappil tot de Duitse achterstand op D-Day. Een kleine gebeurtenis had grote gevolgen. Maarja, zul je denken. Hitlers keuze om een slaappil te nemen was toch niet de enige reden voor de Duitse achterstand? Laten menselijke beslissingen de geschiedenis eigenlijk wel een andere koers varen of worden we gedreven door diepere structuren die we zelf niet in de hand hebben? Wat speelde er nog meer mee in het verloop van D-Day?

In de nacht van 5 juni 1944 neemt Hitler een slaappil. Hij wordt te laat wakker om D-Day stop te zetten. Het is het begin van het einde. Foutje, bedankt. Van het een kwam zo het ander: dankzij de dictator die een gat in de dag geslapen had, behaalden de geallieerden een grote voorsprong tijdens D-Day en kwam het einde van de Tweede Wereldoorlog in zicht.

De dictator sliep op D-Day

Pepernoten

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.