Klas 1/2/3

Klas 4/5/6

Logo Omroep KRO-NCRV - Bont

LOGO OMROEPEN

KRO-NCRV

De aarde is ons ruimteschip: kwetsbaar en met beperkte voorraden. In Ruimteschip Aarde (KRO-NCRV) laat André Kuipers je op een unieke manier kijken naar onze aarde.

Header Ruimteschip Aarde in de klas

Aarde, zon en maan

Natuurlijke omgeving

Ruimteschip Aarde in de klas

Logo ruimteschip aarde

Ruimteschip Aarde

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Planten willen woekeren. Bomen willen de hemel raken. Kruid wil zich oneindig vermenigvuldigen, maar de wildernis in ons kleine land raakt op. Twee mannen willen de natuur bewaren. Iedere dag verzamelen ze ontelbaar veel zaden van iedere plant, van iedere boom die in onze aarde groeit. Zodat we nooit vergeten waar we ooit tussen geleefd hebben. De grote zorg in ons land is natuurlijk dat, ja, dat het niet goed gaat met de natuur en dan met name, wij zijn beide plantenecologen. We kijken naar de plantengroei en naar de plantensoorten, naar de vegetatie. Daar gaat het heel slecht mee. We zijn onze bijen aan het verliezen. 75% van de insecten zijn verdwenen in ons land, maar voor planten geldt ongeveer hetzelfde. We hebben iets meer dan 1500 plantensoorten in heel Nederland. Als je daarna gaat kijken van welke soorten er bedreigd zijn, staat bijna de helft van de 1500 soorten staat op de rode lijst en is dus enigszins bedreigd. En daarvan zijn bijna honderd soorten weten we gewoon niet of die de komende vijf jaar nog in ons land voorkomen. Maar als je ziet dat het ergens slecht mee gaat, dan moet je actie ondernemen. En idealiter ga je overal, ga je de natuur beschermen. Maar we weten allemaal dat dat een best wel moeilijke discussie is op sommige plekken. Dus dan kan je maar beter een goede back-up hebben. Als we de planten niet ter plekke kunnen redden, dan hebben we in ieder geval nog de zaden van die planten. In Nederland zijn we die zaden gaan verzamelen. Van alle plantensoorten in Nederland willen wij de zaden in de Nationale Zadencollectie opslaan, zodat als het nodig is, dan hebben we nog de genetische variatie van die planten in Nederland. Bromus radiatis kun je erbij schrijven. Heriatium piazella, had je die? Ja. Duivenkruid had je ook he. Dit is duivenkruid. Er zijn heel veel mensen die denken oh dat levend archief, je hebt al die zaden, strooi ze overal uit waar je het wil hebben. Natuur kun je dus maken. Nee, dat is absoluut niet het verhaal. Een margriet die hier staat, is net wat anders dan het evolutionaire pad van de margriet die we op de dijken in Friesland zien staan. En die informatie, die willen we hebben. Daar willen we die back-up van hebben. Want stel dat het hier helemaal misgaat, dan gaan we niet die informatie van die Friese dijken hier neerzetten, want die is niet aangepast. 
Ik wil vooral proberen een steentje bij te dragen en het gewoon niet te laten gebeuren dat wij die al die planten ons land verliezen.

Zaden voor de toekomst

De biodiversiteit in Nederland staat onder druk. Elk jaar verdwijnen er dier- en plantensoorten uit onze natuur. Twee ecologen zien het als hun taak om de zaadjes van alle planten in Nederland te verzamelen, voor de toekomst.

Een archief met zaadjes van verdwenen planten

De grootste scharrelaar van ruimteschip aarde, vinden we sinds kort ook in ons land. Hun eten vinden ze overal. Of het nu slakken, vogels of kreeften zijn. Ze trekken zelfs met liefde onze vuilniszakken open om daar iets lekkers uit te snaaien. Wasberen zijn gewiekst en kunnen overal bij. Geen kooi is dicht genoeg om een wasbeer binnen te houden, dus je ziet ook dat wij hier hele speciale faciliteiten hebben, met een betonnen vloer erin en hele grote stalen hekken. Alsof er criminelen moeten worden opgeborgen. Maar dat is omdat die dieren zo ontzettend slim en inventief zijn. Je bent ze maar zo kwijt. De wasbeer is eigenlijk al heel lang in Europa, want kort voor de Tweede Wereldoorlog zijn ze voor het eerst in Europa geïntroduceerd. Moedwillig. Men wilde een nieuwe soort om te kunnen jagen. Nou dat is gelukt als je kijkt naar die wasberen, nou je ziet hier op de achtergrond zie je ze een beetje spelen. Dat zijn hele ondernemende en hele energieke dieren. Dat zijn dieren die op plekken kunnen komen waar de meeste diersoorten die wij kenden niet kunnen komen. Ze kunnen zwemmen, ze kunnen klimmen, ze kunnen rennen, ze kunnen in het water kunnen ze eten zoeken. Dus het zijn eigenlijk ongelooflijk goed aangepaste dieren. Maar ja, dat kan dus ook heel vervelend zijn, want geen nestje is meer veilig. Deze dieren kunnen nesten openbreken van vogelsoorten die we net met heel veel moeite hebben geprobeerd te beschermen. Ja, je zou die wasbeer nu een klein beetje kunnen vergelijken met ja, de vluchteling die nergens gewenst is hè. Ze horen niet in het systeem, ze moeten weg, weg d'ruit, vang ze maar, vermoord ze maar, schiet maar dood, vergiftig ze maar. Terwijl ja eigenlijk is dit een probleem wat wij zelf veroorzaakt hebben.

Wasberen in Nederland

De wasbeer komt van oorsprong niet voor in Europa, maar is hier in de twintigste eeuw naartoe gehaald om op te jagen. Maar deze slimme exoot zorgt voor overlast en vormt een bedreiging voor andere diersoorten.

Scharrelende exoten

Als er een vulkaanuitbarsting is, dan wordt die vaak over de hele wereld gevoeld. Wat niet alleen voor land heel veel gevolgen heeft, maar bijvoorbeeld vulkanische as heeft voor lucht ook heel veel gevolgen. Zo moeten bijvoorbeeld als in IJsland vulkanen uitbarsten, dan wordt heel veel vliegverkeer wordt stilgezet. Dus als vulkanen iets te vertellen hebben, dan moet eigenlijk de hele wereld vaak wel luisteren. In een bijzondere gemeente van Nederland torent een vulkaan boven het heldere water uit. Ik ben de enige vulkanoloog in dienst van de Nederlandse overheid. Mijn taak is het monitoren van de vulkanen in het Caribisch gebied met als belangrijkste doel de veiligheid van de inwoners van de eilanden op Saba en Sint Eustatius te waarborgen. De vulkaan op Saba heet Mount Scenery en we denken dat de laatste uitbarsting hier ongeveer geweest is in 1640. En natuurlijk is het voor een mensenleven lijkt het heel lang geleden dat hier de laatste uitbarsting was, maar geologisch gezien is dit vrij kort. Net als het weer kunnen we vulkanen ook niet helemaal voorspellen. En daarom is het belangrijk om het te monitoren. Want alleen als je monitort terwijl de vulkaan in rust is, kun je zien als er iets verandert en wanneer de activiteit toeneemt. Vulkaanuitbarstingen zijn natuurlijk enorm als je het vergelijkt met wat wij mensen zijn. Een vulkaan die vaak een leven van miljoenen jaren. Terwijl wij natuurlijk als mensen leven daar maar een heel klein stukje in hebben. En dat is absoluut voor mij fascinerend. Ook in Nederland, in de Waddenzee ligt diep onder een laag van twee kilometer sediment een vulkaan. En recent is er nog een vulkaan ontdekt. Dus diep in de Nederlandse ondergrond bevinden zich ook vulkanen. Die zijn dan weliswaar absoluut dood, dus daar zullen we geen uitbarsting meer van krijgen. Maar er was ooit wel een vulkaan op de grond waar wij nu op wonen.

Onderzoek naar een slapende vulkaan

Wanneer een vulkaan gaat uitbarsten is niet te voorspellen. Maar je kunt de activiteit van een vulkaan wel monitoren. Elske is vulkanoloog op het eiland Saba, waar ze met haar onderzoek de veiligheid van de bewoners waarborgt.

De impact van een vulkaanuitbarsting

De lucht boven ons land is ziek. De haven van Rotterdam maakt haar nog koortsiger. Gelukkig zijn er handhavers van de lucht. Zij bespieden de grootste vervuilers vanaf grote hoogte met behulp van drones. "En dat kleine stukje Noordzee bij ons voor de kust is een van de drukst bevaren scheepvaartroutes ter wereld. En die schepen, die gebruiken brandstof en daar komt dus afval, rookgassen, komen uit die schoorsteen. En de wind in Nederland is zo dat die meestal vanaf zee komt. Dus die luchtvervuiling, die waait van zee naar land. En daar hebben we last van. IOT heeft inspecteurs en die gaan aan boord, hier in de haven gaan ze aan boord van zo'n schip om die brandstof te bekijken en de motor afstelling te bekijken om te zien of dat schip zich aan de regels houdt. Die inspecteur kan ze nooit allemaal bezoeken, dus die moet op de een of andere manier gaan kiezen en wat ie nodig heeft is een soort is een soort tips. Hij heeft eerst eigenlijk advies nodig over welke schepen zijn interessant om aan boord te gaan? Oké dan daar komen de drones in zicht. Wat een drone kunnen we overal mee naartoe nemen. Op elk plekje waar we zijn, kunnen we gaan meten wat we doen. En wat die drone doet, die vliegt die rookpluim in. Die heeft een klein flesje bij zich. En dat flesje dat slurpte op het moment dat het in die rookpluim zit, slurpt ie daar een stukje van die lucht mee. Die neem je terug naar de wal en dan kan je het laboratorium gaan kijken: wat is de samenstelling van die afvalgassen? En is dat oké? Maar die schepen hoeven niet alleen in de haven zich aan de regels te houden hè, dus ook buiten de haven. Die hele route, tot aan China toe. En we kunnen wel zeggen: ja, we vinden de scheepvaartuitstoot niet leuk, dus we verbieden schepen, maar dat kan niet. Want alles wat wij gebruiken komt hier door de havens het land in en uit. Wat we wel kunnen doen is dat we daar veel bewuster van worden. Je ziet dus daarom ook dat we steeds vaker milieuregels implementeren. En dat is ook mijn motivatie voor werken voor de inspectie. Ik heb graag dat we proberen die mensen die zich aan de regels houden niet hoeven lastig te vallen. En voor degenen die niet willen dat we gewoon veel onaardiger worden."

Vervuiling in de Rotterdamse haven

Elke dag varen grote vrachtschepen de haven van Rotterdam in en uit. Om te controleren of die schepen niet te veel afvalgassen uitstoten, worden drones ingezet. Die nemen monsters van de lucht die vervolgens geanalyseerd worden in het lab.

Drones brengen grote vervuilers in kaart

Ook in de ruimte creëren we natuurlijk afval zoals we dat thuis ook doen. En er komen nieuwe apparaten naar boven voor onderzoek. Verpakkingsmaterialen, canvas tassen met eten, van alles gaat er naar boven. Ja en je kan natuurlijk niet alles daar opslaan. Dat zou thuis ook een probleem worden en dan heb je binnen de kortste keren een huiskamer vol met vuilniszakken. Dus dat gaat niet dus dat moet weg. We proberen zoveel mogelijk te recyclen. Dus bijvoorbeeld de canvas tassen waar het voedsel in zit. Die gaan in ruimteschepen terug met een hitteschild. En die landen en die kunnen weer opnieuw gebruikt worden bijvoorbeeld. Daarachter hebben we de afval, dus dingen die weg kunnen. Dat zijn zakken met oude kleding, gewoon ja etensafval, noem maar op. Verpakkingsmaterialen die weg kunnen of apparaten die die niet meer functioneren of dit soort steunen, die alleen nodig zijn bij lancering van een rek bijvoorbeeld. Dus dat zit allemaal hier. Dat gaat in een vrachtschip. Een vrachtschip zonder hitteschild, dat wordt losgekoppeld, afgeremd en uiteindelijk verbrandt dat in de atmosfeer. En dus, zoals ook ons huisvuil in en verbrandingsovens op aarde wordt verbrand, zo verbrandt zeg maar ons onze afval ook.

Afval in een ruimteschip

Astronauten verblijven soms wel maanden in ruimtestation ISS. Daarbij produceren ze natuurlijk afval. André Kuipers vertelt wat er gebeurt met het afval van astronauten.

Recyclen of verbranden

Eén van de grootste barrières voor de natuur is door de mens gecreëerd. Onze wereldberoemde dijken houden ons veilig, terwijl ze het leven voor miljoenen vissen bemoeilijken. De Afsluitdijk is natuurlijk een blokkade voor vis. Dat is eigenlijk de grootste ecologische ramp die we Nederland hebben toegebracht. Trekvissen kunnen niet door de Afsluitdijk heen. Ze leggen duizenden kilometers af om bij ons tegen een betonnen muur op te botsen. Soms zwemmen ze wekenlang langs de Afsluitdijk, wanhopig op zoek naar een doorgang. Er zijn mensen die daar iets aan willen doen. Ze maken een rivier speciaal voor vissen dwars door de dijk. De vismigratierivier is een bijna vier kilometer lange, slingerende rivier, waarbij die overgang van het zoute water, het zoute Waddenzeewater naar het zoete IJsselmeerwater in die rivier plaatsvindt. Er gebeurt onder water een hele hoop wat we niet zien, maar het gaat echt om honderden miljoenen dieren die vanaf de Waddenzee naar het IJsselmeer trekken. We proberen om voor de vissen die niet heel krachtig kunnen zwemmen, kijk de zalm weten we van, die zwemt tegen de waterval op, maar de palinkjes komen hier binnen, dan zijn ze ontzettend klein en heel zwakke zwemmers. Dus door een passage te maken met deze dwarswanden halen we de stroming eruit en kunnen ook de zwakke zwemmers de Afsluitdijk passeren. De planning nu is dat er over twee jaar het eerste water in de vismigratierivier kan gaan staan en dat de eerste vissen kunnen migreren vanaf de Waddenzee naar het IJsselmeer. Als ik hier nu rondkijk en iedereen druk bezig zie en fantastisch om nu te zien dat het echt vorm krijgt. Het weer verbinden van die Waddenzee met het IJsselmeer is voor Nederlandse begrippen natuurlijk gigantisch. Kijk bijvoorbeeld naar de paling, die wordt geboren bij de Cariben. Hij trekt vanaf de Cariben de Atlantische Oceaan over als jong klein palinkje om uiteindelijk in West-Europa naar binnen te glippen. En we weten zelfs dat ze tot in Zwitserland aan toe komen. Dus het weer passeerbaar maken van deze Afsluitdijk verbindt daar de tropen met sneeuw van Zwitserland. Maar allemaal onder water. Een belangrijke voordeur die we openzetten, die die eigenlijk heel veel gebieden via die vis weer met elkaar verbindt.

Een vismigratierivier door de Afsluitdijk

Voor trekvissen zoals de paling is de Afsluitdijk een betonnen ramp. Miljoenen vissen die vanuit de Waddenzee landinwaarts willen zwemmen, kunnen niet verder. Een speciale doorgang in de Afsluitdijk moet daar verandering in brengen.

Verbinding tussen Waddenzee en IJsselmeer

Nu daal ik af in de Sojuz. Dit is mijne. M'n naam staat erop. En dan trekken we ons ruimtepak aan en dan dalen we af in het landingsgedeelte. Het is heel krap, het is bijna speleologie, een soort grotonderzoek geworden. Het spannendste deel van een ruimtevlucht is niet de lancering. Dat is de terugkeer door de dampkring. Als je terug wil komen op de aarde, landen met een ruimteschip, dan heb je het probleem van je enorme snelheid. Je hebt de snelheid, in ons geval van 28.000 kilometer per uur. Dus je moet iets verzinnen. Je hebt een heel klein motortje aan de achterkant van je ruimteschip. Dat remt je een heel klein beetje af. En dan komt het ruimteschip steeds dichterbij de aarde. Een dan begint het op een gegeven moment tegen de dampkring aan te botsen en zo rem je af. Als een eend op het water rem je af in de lucht. Dat geeft enorme wrijving, want je hebt die enorme snelheid en die wordt afgeremd. Je wordt dus steeds meer in je stoel geperst omdat je afremt. En door het afremmen gaat de lucht om je heen gloeien, je krijgt plasma. Je krijgt gloeiende de luchtmoleculen en dat zie je ook he. Vlak naast je hoofd zie je dat, zie je dat roze worden en oranje. Je ziet vonken verschijnen. En tot je snelheid ongeveer 900 tot 1000 kilometer per uur is. En dan kunnen de parachutes uit. Dan heb je die atmosfeer hard nodig om op parachutes te ontplooien en uiteindelijk op de grond terecht te komen.

Landen op aarde

Nog spannender dan landen op de maan is de terugkeer naar de aarde. Astronaut André Kuipers vertelt hoe het voelt om met 28.000 km per uur door de dampkring te suizen en vervolgens terecht te komen op aarde na een reis door de ruimte.

Naar de maan en weer terug

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

rode kerstballen in een boom

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Ruimteschip Aarde in de klas

Type videos