Klas 1/2/3

Klas 4/5/6

Waar komt hiphop vandaan en wie zijn de iconen van de jazz en disco? In Music on the Map maak je kennis met de achtergrond van muziekstijlen van over de hele wereld.

Music On The Map

Muziek en dans

Music on the Map

NPO 3FM

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

He, ken je dit? Dit is een platenspeler. Hierop kan je de muziek van je favoriete artiest luisteren op vinyl. Supervet. Maar hoe werkt dat nou eigenlijk? Geluid bestaat uit trillingen in de lucht die je oren kunnen waarnemen. Muziek brengt lucht in beweging, dus ook de muziek die je op een vinylplaat kunt luisteren. Maar hoe komt geluid op vinyl? Vinyl wordt gemaakt in het vinylperserij. De muziek wordt meestal digitaal aangeleverd en in de snijkamer omgezet in trillingen. Het geluid gaat via een snijstekker naar de snijtafel. De snijtafel is een hele grote platenspeler, waarop een lakker of een koperplaat wordt gelegd. Het geluidssignaal gaat naar de snijkop op en laat een beiteltje wat in de kop zit, trillen. Deze beweging snijdt de groef. Een vinylplaat heeft twee kanten, de A- en B-kant. Er worden twee aparte scheidingen gemaakt, omdat er op elke kant andere nummers staan. Daar worden mallen van gemaakt om het vinyl mee te persen. Dit gebeurt op de galvanische afdeling. De A-en B-kant komen daar in een bad te hangen, waarin nikkeldeeltjes drijven. Het nikkel hecht zich aan het oppervlak van de snijding door een scheikundig proces. Na verloop van tijd is er een laag nikkel aan de schijf gehecht die je er voorzichtig af kunt trekken. Dat is een negatieve kopie van de snijding. Dat zijn dus richeltjes in plaats van groeven. Na een aantal stappen is de laatste ontwikkeling weer een negatieve kopie en dat is de matrijs. Een vinylplaat wordt gemaakt van plastic genaamd PVC, dat staat voor polyvinylchloride. PVC wordt aangeleverd in kleine zwart korreltjes. Die korreltjes worden verhit tot 180 graden en gevormd tot een broodje, een soort hockeypuck. Dan worden de matrijzen ingespannen in een platenbeurs. Het broodje wordt samen met de papieren labels tussen de twee matrijzen gebracht. De pers gaat dicht en perst het broodje helemaal plat tussen de matrijzen. Zo ontstaan er dus groeven in het vinyl. Als de plaat is geperst, wordt deze meteen in een binnenhoes geschoven om door te gaan naar verpakkingsafdeling. Op de verpakkingsafdeling wordt de plaat in de buitenhoes verpakt. Soms komt daar nog wat extra bij, zoals een toffe poster of sticker. Vervolgens wordt het geseald waardoor de plaat en de albumhoes beschermd zijn tijdens transport en in de winkel tot jij hem koopt. En hoe hoor je het geluid van de plaat dan via je platenspeler? De trillingen van het geluid zijn op de plaat gevangen en als het ware vertaald naar een groef. De groef in de plaat kun je vergelijken met een golfachtig pad of een kronkelende weg. Als je de naald op de plaat zet, volgt die de groef. Daardoor gaat de naald trillen en dat wordt omgezet in een elektrisch stroompje. Dit stroompje wordt versterkt en zorgt dat de muziek uit je speakers komt. Cool toch?

Hoe komt muziek op vinyl?

Music on the map logo

Je kan natuurlijk naar muziek luisteren via Spotify, YouTube of de radio, maar je lievelingsmuziek op plaat hebben is het allermooist. Hoe komt muziek eigenlijk op een plaat terecht?

Muziek luisteren op je platenspeler

Wat doe je als je het ergens niet mee eens bent? Herrie schoppen, een piercing nemen en je haar knalroze verven. Althans, dat doen de punkers eind jaren 70 van de vorige eeuw. Ze verzetten zich tegen de gevestigde orde in een tijd van economische malaise en werkloosheid. Punk is dus eigenlijk een protestbeweging: met hun tegendraadse gedrag, hanenkammen, gescheurde kleren met veiligheidsspelden en schreeuwerige buttons. Ook de muziek die bij punk hoort is ruig, hard en ongepolijst met snelle drums en harde gitaren. Heel anders dan de glitters en de gladde beats van de disco, dat in de jaren zeventig ook populair is. In Groot-Brittannië hebben bands als The Sex Pistols, The Clash en Toy Dolls veel succes bij jongeren. Daarna waait punk ook over naar Nederland en andere landen in Europa. In de jaren 80 sluiten veel punkers zich aan bij kraakbewegingen en wordt punk steeds tegendraadser. In de jaren 90 wakkert de belangstelling voor oude punk weer aan door de opkomst van grungebands als Nirvana en Soundgarden. Maar er zijn ook punkbands van Hollandse bodem, zoals Heideroosjes en Raggende manne, voor wie liever in het Nederlands tegen het systeem aan schopt.

Punk ontstaat eind jaren 70 als een protestbeweging. Punkers vallen op door hun hanenkammen, gescheurde kleren met veiligheidsspelden en buttons. Ook met hun muziek schoppen ze tegen het systeem aan. En dat kan ook prima in het Nederlands.

Hoe is punk ontstaan? 

Begin jaren 80 van de vorige eeuw wordt elektronische muziek steeds populairder: in Amerika ontstaan house en techno, de eerste echte dancestromingen. Dj’s gebruiken de synthesizer en de drumcomputer voor opzwepende ritmes, gemaakt om op te dansen. Dance wordt ook wel EDM genoemd, electronic dance music. De melodieën zijn eenvoudig en er zit veel herhaling in. De basis is meestal een vierkwartsmaat. Dj’s werken vaak toe naar een hoogtepunt in de muziek, de zogenaamde ‘drop’. Op grote dance-evenementen is dat het moment waarop iedereen uit zijn dak gaat. Er is niet 1 soort dancemuziek: binnen de dance heb je substromingen zoals drum ‘n bass, dubstep en hardstyle. Sommige dancemuziek is puur elektronisch, terwijl er in andere dancestijlen ook gezongen wordt. Ook binnen de popmuziek wordt dance steeds meer mainstream. Dance is in Nederland groot gemaakt door dj’s als Tiesto, Armin van Buuren en Martin Garrix. Nederlandse dj’s draaien op festivals over de hele wereld. In tegenstelling tot zangers hebben dj’s geen last van een taalbarrière. Het enige dat ze nodig hebben is een draaitafel, een lasershow, en misschien een paar goede oordoppen.

Nederland is de bakermat van de dance: dj’s als Tiesto, Armin van Buuren en Martin Garrix hebben over de hele wereld succes. Er zijn een heleboel soorten dance, maar ze hebben een ding gemeen: het is elektrische dansmuziek.

Hoe is dance ontstaan? 

Hiphop is in Nederland groter dan ooit. Dat begint eind jaren 80 met het kopiëren van Amerikaanse hiphop. Daarna beginnen artiesten als Extince en Osdorp Posse met het maken van Nederlandstalige hiphop: Nederhop is geboren. 

Vanaf het jaar 2000 maakt het Nederlandse publiek kennis met de ene rapper na de andere. Ali B, The opposites, Brainpower, Opgezwolle, Lange Frans & Baas B zijn superpopulair. Hun tracks gaan over de maatschappij, maar ook gewoon over lekker feesten en ‘rampeneren’.

In 2005 gooit de Jeugd van Tegenwoordig hun eigen sausje over de Nederhop, met zelfverzonnen uitdrukkingen, woordgrapjes en onderbroekenlol. En binnen no-time zingt iedereen mee met ‘Watskeburt?’ 

Sindsdien kan niemand meer om Nederhop heen. Ronnie Flex, Broederliefde, S10 en Boef; ze zijn ongekend populair, onder andere dankzij hiphoplabels en het muziekplatform 101Barz. Nederhop is in korte tijd mainstream geworden, een muziekstijl die echt iets te vertellen heeft.

Hoe is Nederhop ontstaan?

Een van de grootste muziekstromingen in ons land is Nederlandstalige hiphop, oftewel: Nederhop. In navolging van Amerikaanse rappers, beginnen Nederlandse rappers eind jaren 80 te rappen in het Nederlands. Sindsdien is Nederhop onverminderd populair.

Hoe is Nederpop ontstaan? 

Tot niet zo lang geleden is in Zuid-Korea de muziek vooral vaderlandslievend en braaf. In 1992 wordt die muziektraditie in een talentenjacht op tv voor het eerst gemixt met Amerikaanse popmuziek. Dat smaakt naar meer! In 2012 breekt K-Pop wereldwijd door, met de hit Gangnam Style van Psy. 

K-Pop is een mix van verschillende muziekstijlen. Zelfs binnen een liedje kun je verschillende stijlen horen: er wordt moeiteloos geswitcht van hiphop, naar elektronisch, naar rock, naar pop. De liedjes zijn zo catchy dat je ze zeker weten niet meer uit je hoofd krijgt. 

Binnen de K-Pop zijn er boybands en girlbands, bestaande uit 5, 6, tot wel 10 leden. Die worden gevormd in een soort K-Pop-fabrieken, waar de beste zangers en dansers bij elkaar worden gezet door invloedrijke muziekproducenten. De bands, zoals BTS en Blackpink, staan bekend om hun strakke choreografieën en perfecte, gepolijste uiterlijk. De druk op K-pop-artiesten is hoog, en er zijn al meerdere jonge zangers aan onderdoor gegaan. 

K-Pop is een van de succesvolste exportproducten van Zuid-Korea. De concerten van K-Pop-bands zoals BTS zijn overal ter wereld binnen no-time uitverkocht. Waar de liedjes over gaan? Dat kun je beter even googelen: het is namelijk een mix van Engels… én Koreaans.

Boy- en girlbands uit Zuid-Korea hebben miljoenen fans over de hele wereld. K-Pop ontstaat in de jaren 90 van de vorige eeuw en breekt in 2012 echt door met Gangnam Style. En ook al zijn veel liedjes in het Koreaans, je krijgt ze gegarandeerd niet meer uit je hoofd!

Hoe is K-Pop ontstaan? 

Jazz bestaat al 100 jaar en is van oorsprong een Amerikaanse muziekstijl waarbij je volop mag improviseren. Als in 1863 de slavernij wordt afgeschaft, trekken veel voormalige slaven in het zuiden van Amerika naar steden als New Orleans. Veel werk is er niet, dus gaan ze muziek maken op straat. Ze vermengen blues, folk, gospel en oorspronkelijke Afrikaanse ritmes. De jazz is geboren! Na een tijdje verspreidt de jazz zich over heel Amerika en komt het terecht in steden als Chicago en New York. Een belangrijke afgezant van de Jazz is trompettist Louis Armstrong. 

Aanvankelijk wordt jazz door het grote publiek niet geaccepteerd vanwege de lage sociale status. Maar als vanaf de jaren 30 van de twintigste eeuw ook blanke en gemengde big bands jazz beginnen te spelen, is het hek van de dam. Er ontstaan tal van Jazzstijlen zoals swing en bebop.

Door de opkomst van rock ‘n roll in de jaren 50 verliest jazz aan populariteit, maar uitgestorven is jazz nog lang niet. Tegenwoordig kom je jazz ook tegen als onderdeel van de popmuziek. Denk bijvoorbeeld aan Amy Winehouse en Bruno Mars.

Jazzmuziek is te herkennen aan blaasinstrumenten, losse ritmes en lekker veel improvisatie. Jazz is ontstaan in het Amerikaanse New Orleans als een mix van blues, folk, gospel en Afrikaanse ritmes.

Hoe is jazz ontstaan? 

Overal op de wereld en in alle culturen wordt muziek gemaakt. De benaming voor deze volkseigen muziek is folk. Hoe folkmuziek klinkt is dus per cultuur verschillend. 

De westerse Folk komt op in de jaren 50 van de vorige eeuw. Deze muziek bevat elementen van de blues, country en singer-songwritermuziek. Kenmerkend is het gebruik van traditionele instrumenten zoals de banjo, de viool, de tin-whistle en de accordeon.

Een van de eerste bekende Westerse folkzangers Woodie Guthrie raakt door de Grote Depressie alles kwijt en verwerkt zijn ellende in zijn muziek. 

Protestliederen vormen een groot onderdeel van folk. Onder invloed van de hippiecultuur uit de jaren 60 en 70 zingen folkzangers over vrede en verdraagzaamheid. Bob Dylan groeit uit tot het boegbeeld van deze generatie. Hij schrijft nummers over de Koude Oorlog, rassenscheiding en discriminatie. 

Zijn meest bekende nummer is ‘Blowin’ In The Wind’, dat gaat over bewustwording van wereldproblematiek.

In 2016 krijgt Bob Dylan als eerste songwriter ooit de Nobelprijs voor de Literatuur vanwege zijn nieuwe poëtische uitdrukkingen binnen de Amerikaanse liedjestraditie.

En nog altijd is folk springlevend: de Britse band Mumford & Sons bijvoorbeeld maakt rockmuziek waarin de invloeden van folk duidelijk hoorbaar zijn.

In folkmuziek hoor je vaak banjo’s en violen. Folk gaat vaak over vrede en verdraagzaamheid, en er worden ook protestliederen gemaakt. Bob Dylan groeit uit tot een van de grootste folkzangers.

Hoe is folk ontstaan? 

In de jaren 70 van de vorige eeuw wonen er in de New Yorkse wijk The Bronx veel Afro-Amerikanen en Latino’s. Een van hen is Clive Campbell, oftewel DJ Kool Herc. In 1973 organiseert hij het allereerste hiphopfeest in zijn eigen flatgebouw. Daarna worden er steeds meer van zulke block party’s georganiseerd. Er wordt gedanst, gefeest en de luidsprekers staan op standje keihard, zodat de hele buurt kan meegenieten.

De muziek bestaat uit samples van verschillende nummers die door een dj aan elkaar worden gemixt. Er wordt gerapt, gescratcht en gebeatboxt. Een van de grootste figuren uit de hiphopgeschiedenis is Tupac. Hij rapt over het leven op het straat, in de getto's en in de gevangenis.

Tegelijkertijd ontstaat er een strijd tussen hiphopartiesten uit de east- en westside van Amerika, waarbij Tupac, het gezicht van de westside, wordt doodgeschoten. De moord blijft onopgelost, maar men vermoedt, of weet eigenlijk zeker, dat de dader uit de eastside komt. 

Er ontstaan allerlei subgenres en ook in de rest van de wereld wordt steeds meer hiphop gemaakt. De onderwerpen zijn vaak politiek, maatschappelijk of seksueel getint. Ook geweld speelt een grote rol. Hip hop groeit uit tot een van de grootste genres in de muziekwereld, dankzij artiesten als Snoop Dogg, Eminem, Jay-Z en Kendrick Lamar. En de block party’s? Die zijn er nog steeds, als je er maar een vergunning voor hebt.

Hiphop begint op block party’s in de jaren 70 van de vorige eeuw. Er wordt gerapt, gescratcht en gebeatboxt. Inmiddels is hiphop uitgegroeid tot een van de grootste muziekstromingen wereldwijd, dankzij artiesten als Tupac, Jay-Z en Snoop Dogg.

Hoe is hiphop ontstaan? 

Dancehall ontstaat eind jaren 70 van de vorige eeuw in Jamaica als een subgenre van het populaire reggae en wordt ook wel raggamuffin genoemd. De muziek bevat veel elementen van reggae: ook bij dancehall zijn de riddims heel belangrijk, gevormd door de bas en drums. Verder ligt de nadruk op de dansvloer en worden instrumentale gedeeltes ritmisch volgekletst door de DJ: dit zogenaamde toasten is eigenlijk een voorloper van de Amerikaanse rap.

Dancehall heeft een tropische vibe en opzwepende ritmes waarop je niet stil kan blijven staan. Zoals de naam al doet vermoeden is dancehall echte dansmuziek, waarbij vrouwen fanatiek met hun billen tegen bepaalde lichaamsdelen van mannen schudden. Dancehall muziek gaat dan ook vaak over vrouwen en seks.

Een van de grootste dancehallartiesten is de Jamaicaanse Sean Paul. In 2003 scoort hij wereldwijd een grote hit met het nummer ‘Get Busy’. Andere artiesten uit het dancehall genre zijn bijvoorbeeld Shabba Ranks en Shaggy.

In de jaren 80 en 90 wordt er in dancehall steeds meer gebruik gemaakt van digitale riddims met behulp van synthesizers of andere elektronische instrumenten, de zogenaamde ‘ragga’.

Tegenwoordig is er veel overlap met andere muziekstijlen en kun je dancehall misschien het beste omschrijven als Caribische hiphop.

Dancehallmuziek herken je aan de tropische vibe. Dat komt omdat het is ontstaan als subgenre van reggae. Een van de grootste dancehallartiesten is de Jamaicaanse Sean Paul. Dancehall is echte dansmuziek waarbij de billen vooral moeten schudden.

Hoe is dancehall ontstaan? 

In begin jaren negentig is in Groot-Brittannië grunge muziek erg populair. Bands als Nirvana en Pearl Jam scoren goed, maar zoals bij alles wat populair is ontstaat er een tegenbeweging. Deze beweging wordt bijna net zo populair als grunge muziek zelf, en heet Britpop.
 
Britpop is een alternatief rockgeluid met een Brits tintje. De eerste britpopband is Suede die zich met succes afzet tegen het gevestigde (Amerikaanse) geluid van Nirvana en Pearl Jam, welke tot dan de hitlijsten domineren over de hele wereld.
 
Britpop is op haar hoogtepunt in 1995. Er zijn dan twee bands in de race om de grootste te zijn in dit genre: Oasis en Blur. De strijd begint wanneer ze tegelijkertijd hun single uitbrengen. Eind 1995 wordt het nummer Wonderwall uitgebracht door Oasis en dat wordt een van de grootste hits allertijden.
 
Daarmee wint Oasis de plek als grootste Britpopband. Met als gevolg dat als de band zijn populariteit verliest, dat ook met het genre Britpop gebeurt.
 
Wanneer de Oasis-broers, zanger Liam Gallagher en gitarist Noel Gallagher, na jaren bekvechten en ruziën, besluiten dat ze echt geen dag langer kunnen samenwerken, lijkt het einde van Britpops grootste band definitief daar.

Zoals de naam al zegt, is Britpop ontstaan in Groot-Brittannië. Stoere gitaarbandjes zoals Blur en Oasis zijn in de jaren '90 van de vorige eeuw mateloos populair.

Hoe is Britpop ontstaan? 

In de jaren 80 worden radio en MTV gedomineerd door gladde popbands met muzikanten met veel make-up, hoge haardossen en schoudervullingen. Maar er is op kleine, onafhankelijke radiostations ook een nieuw geluid te horen. Een combinatie van punk en heavy metal met teksten die gaan over het leven van alledag en waar veel  jonge luisteraars zich in herkennen.

Onder het kleine platenlabel SubPop uit Seattle vallen veel bandjes die deze muziek maken. En dat is niet toevallig. Seattle met zijn lange, grijze winters en ver weg van andere grote steden maakt dat veel beginnende muzikanten zich storten op de rauwheid en eerlijkheid van grunge.

Eén van die bands is Nirvana, met zanger Kurt Cobain als voorman. Hun eerste album doet het goed, maar vooral het tweede album Nevermind verovert in 1991 de wereld. Door de wereldwijde nummer 1 single Smells Like Teen Spirit is de grunge in korte tijd bij veel mensen bekend.

Ondanks het succes van andere grote grungebands als Pearl Jam, Soundgarden en Alice in Chains is Kurt het icoon van de Grunge. Iets waar hij maar moeilijk mee om kan gaan.

In 1994, op 27-jarige leeftijd, maakt hij een einde aan zijn leven. Maar de muziek waar hij ongewild het boegbeeld van is, leeft ook na zijn dood onverminderd voort.

Rauwe gitaren en eerlijke teksten: de grunge introduceert in de jaren 80 een heel nieuw geluid in de popmuziek. Nirvana-zanger Kurt Cobain wordt tegen wil en dank het boegbeeld van de grunge. In 1994 maakt hij een eind aan zijn leven.

Hoe is grunge ontstaan? 

Op Het Caribische eiland Jamaica worden al jarenlang bestaande muziekstijlen vermengd met eigen muziek. Amerikaanse bigband klinkt terug in mento, dat wordt weer vermengd met rhythm & blues en dat weer met ska. Uit de ska ontstaat weer het wat langzamere rocksteady en dat werd wordt in 1968 voor het eerst reggae.

De eerste act met een reggaeliedje is van de band Toots and the Maytals, zij brengen in 1968 ‘Do The Reggay’ uit.

Maar…de meest bekende reggae-artiest aller tijden is Bob Marley. Voor veel mensen is hij de verpersoonlijking van de reggae.

Reggaemuziek wordt gedomineerd door je vooral een bas en drums. Samen vormen zij de belangrijke basis voor een nummer, dat heet de ‘riddim’.

Maar bij de reggae gaat het ook om de teksten: die gaan vaak over politiek-maatschappelijke thema’s, over de Afrikaanse roots van de tot slaaf gemaakte voorvaderen en het rastafari-geloof waarin de goddelijke voormalige keizer van Ethiopië, Haile Selassie, centraal staat.

Uit Ethiopië zijn ook de kleuren van de reggaevlag afkomstig. Met het groen dat staat voor het vaderland ‘Afrika’, Geel voor de rijkdom van het vaderland en rood voor het bloed dat is gevloeid tijdens de slavenhandel.

Reggaemuziek herken je vooral aan de bas en drums. De reggae is ontstaan op Jamaica, uit andere muziekstijlen zoals mento en ska. Bob Marley is de bekendste artiest uit de reggae. Behalve muzikant is hij ook een symbool van het rastafarigeloof.

Hoe is reggae ontstaan? 

Op dit moment ervaren wij problemen met de site, waaronder de zoekfunctie. Er wordt aan gewerkt, hopelijk snel opgelost. red. Schooltv.nl

Schaatsende kinderen

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Music on the Map

Type videos