Groep 6/7/8

Groep 3/4/5

Wat is de geschiedenis van carnaval, hoe maak je carnavalsmuziek en hoe bouw je een carnavalswagen? Chef Soldaat geeft je een Leutig Lesje!

Leutig lesje

Cultuur en geloof

Leutig Lesje

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Carnaval. De gezelligheid, de leutige muziek, de carnavalsoptocht. Maar hoe is dat nu allemaal ontstaan? Daarvoor gaan we terug naar een tijd voor Christus, dus voor het jaar nul. Terug naar de tijd van de oermens. 
De oermens geloofde dat natuurkrachten ontstonden door zelfbedachte geesten en goden. Ze hadden tradities en rituelen om goden te eren, maar ook om boze geesten weg te jagen. Natuurverschijnselen zoals de winter zouden zijn ontstaan door de boosheid van kwade geesten en goden. Het was toen ook een stuk kouder. Om de boze wintergeesten te verjagen en de lente te verwelkomen, dansten de oermensen. Ze maakten kabaal en droegen afschrikwekkende maskers. Dat begint wel iets te lijken op ons carnavalsfeest. 
Het ontstaan van het Christendom, de kerk, zorgde voor een hele andere kijk hierop. Mensen geloofden in één god in plaats van verschillende natuurgoden. De tradities van het gekke dansen en kabaal maken bleven wel bestaan. Het bestuur van de kerk zat helemaal niet te wachten op al die gekkigheid. Toen bedacht de kerk: Nou, als mensen dat zo leutig vinden, lekker doen. Maar dan maken wij er ons eigen feestje van. Zo werd in de Middeleeuwen bedacht dat deze oude rituelen een plekje kregen voor de vastentijd, de 40 dagen voor Pasen waarin er wordt gevast en er geen vlees wordt gegeten, en niet gesnoept onder andere. Behalve op de zondagen, die dag werd er niet gevast. De datums van Pasen, de vastenperiode en de vastenavondfeesten staan niet vast. Dat wordt bepaald aan de stand van de volle maan. 
Leuk feitje tussendoor: de vastenperiode, daar komt waarschijnlijk ook de naam carnaval vandaan. In het Latijn betekent Carne Vale letterlijk: vaarwel vlees. 
Terug naar het feest in de middeleeuwen, dat werd steeds vaker een omkeringsritueel. Mensen lieten zichzelf helemaal gaan. Het was een omkering, een verandering van het nette gedrag dat normaal gewenst was. Zo bedacht de overheid toen: Als mensen helemaal van de kaart gaan, komt daarna wel het inzicht dat ze zich toch beter aan de gangbare regels konden houden. Dat omkeringsritueel, die verandering zag je niet alleen in gedrag, maar ook in het verschil tussen de bevolking en de macht. De bevolking spotte met alles en iedereen in de samenleving. Dat werd soms geleid door een soort van prins. Iemand die leiding gaf aan de zottigheid. Aan alle gekkigheid dus. 
Dit is een steek. Een soort hoed die door veel prinsen wordt gedragen. De vorm van de steek is gebaseerd op de narrenkap. Kijk maar naar de uitsteeksels. Die is weer gebaseerd op de oren van ezels. Het dier van de zottigheid. De steek van de prins heeft vaak grote veren. Daarmee pronkt de prins met andermans veren. De veren komen van een fazant en zijn best kostbaar. Wel ideaal, want door de grote veren herken je altijd waar de prins is in een grote tent. Ohja, voorzichtig.
Het feest der omkering, het vastenavond-feest ging zo jaren door. Totdat er een verandering kwam in het geloof. De protestanten, een andere kerkelijke richting, vonden dat vasten helemaal niet nodig was. Op de plekken waar zij het voor het zeggen kregen, verdwenen de vastenavondfeesten. Zo komt het dat we in Brabant en Limburg veel meer carnaval vieren dan boven de rivieren. Vanaf begin 19e eeuw werd onder Franse invloed de vastenavond-viering steeds vaker carnaval genoemd. Het begon echt te lijken op het feest zoals wij dat nu kennen. Met de optocht, de muziek en het verkleden. Bijvoorbeeld als piraat of elfje. 
Over elfjes gesproken... Elf is ook het getal van carnaval. Het is niet voor niks, je raadt het al, de Raad van Elf. Elf is het gekkengetal, onder andere omdat het gezien werd als niet perfect. Het valt precies tussen serieuze getallen 10 en 12. Komt ook weer mooi samen op 11 november, 11-11. Dat is daarom op veel plaatsen de aftrap van het carnavalsseizoen. 
Moet je dit zien. Men viert niet alleen in Brabant, Limburg, in gewoon heel Nederland carnaval. Nee, overal in de wereld wordt carnaval gevierd. Zo ziet het eruit in Duitsland, Italië en zelfs Noord- en Zuid-Amerika. Dus, keertje geen zin om in Helmond te carnavallen? Kan je altijd nog naar Brazilië! Dat is ook nog eens lekker warm. 
Zit je nu ergens in de klas? Dan kun je gratis het Leutig Lespakket downloaden. Verken daarvoor de beschrijving van deze video. 
Allemaal leuk en aardig deze uitleg, voor het echte carnavalsgevoel moet je gewoon op pad gaan om het te vieren. Dan zul je ook zien dat tradities en de viering lokaal en plaatselijk is. Deze video geeft een goede indruk, maar overal wordt het anders gevierd. Dat was 'm echt. Ik ga carnavallen. Gegroet kameraden, over en uit.

Hoe is carnaval ontstaan?

Carnaval is ontstaan in de oertijd. Oermensen maakten lawaai om boze geesten te verjagen en dansten om de lente te verwelkomen. Binnen het christendom krijgen deze rituelen een plekje voor de vastentijd, de 40 dagen voor Pasen.

Van boze geesten verjagen in de oertijd tot vastenavond

Vrouwkes, Bloemetjesgordijn, Er staat een paard in de gang, allemaal echte carnavalshits. Carnavalsmuziek herken je aan een hossend, meedeinend ritme, vaak een 6/8e maat. Een makkelijk meezingbare melodie, een makkelijk te onthouden tekst, vaak vol humor. En tegenwoordig ook soms aan de stevige kicks. 
Vroeger was carnavalsmuziek niet los te denken van blaasbandjes: de trompet, tuba, klarinet, trommel en de andere instrumenten werden opgetrommeld. Tegenwoordig word je naast blaasbandjes ook omvergeblazen door de klanken uit de computer. Instrumenten worden digitaal ingespeeld. Vaak hoor je dat ook wel. Daarom worden vaak de accordeon en trompet live ingespeeld en opgenomen. Maar waar komt deze muziek nu vandaan? 

Terug naar de tijd van de oermens, waar ook de oorsprong van carnavalsrituelen lijkt te liggen. De traditie was om wintergeesten weg te jagen. Onder andere door kabaal te maken en gek te dansen. Vaak op het ritme van trommels. Het kabaal maken en het gekke dansen zien we terug op prenten uit de middeleeuwen. Ook de trompet en de klarinet komen hier in beeld. Begint al aardig op een blaasbandje te lijken. De mensen in de middeleeuwen maakte spotliedjes. Een soort carnavalsliedjes vol grapjes over gebeurtenissen en personen uit die stad of het dorp. 
Na de Eerste Wereldoorlog kwamen carnavalskrakers ook onze kant op. Ze waaiden over vanuit Duitsland. In de jaren 70 en 80 was carnavalsmuziek in heel Nederland te horen. Liedjes eindigden vaak hoog in de hitlijsten. Ze kwamen op deze LP uit: de Daverende Dertien Carnaval, een soort carnavals-Spotifyplaylist van vroeger. Bekende carnavalsartiesten waren Toon Hermans, Wim Kersten, Corrie van Gorp en Ria Valk. En, effe wachte.... André van Duin. Elk jaar komen er wel duizenden carnavalsliedjes uit. Sommige zijn in heel de provincie mee te zingen. De meeste blijven lokaal. Dat komt omdat tekstschrijvers en muziekmakers het carnavalslied voor hun dorp of stad willen schrijven voor dat carnavalsseizoen. Die worden geselecteerd tijdens liedjesavonden, selectierondes en verkiezingen. Denk aan het Kwèkfestijn in Oeteldonk, Zumme Zinge in Kruikenstad of het Blèèrfêêst in het Kielegat. En natuurlijk de Kies Je Kraker-lijst van Omroep Brabant. 

In Limburg hebben ze ook een unieke liedjesverkiezing. Maar voor die informatie bel ik even met twee kameraden die daar echt alles vanaf weten. Gegroet, met Chef! Hoi Chef, met Sjpringlaevend, Dwayne en Sianne. En jullie maken dus vastelaovendmuziek en doen mee met het LVK. Maar wat houdt dat precies in? Dat is het grootste liedjesfestival van heel Nederland. Het Limburgs Vastelaovesleedjes Konkoer met honderden aanmeldingen en duizenden bezoekers bij de finale. Allemaal Limburgstalige liedjes. Een groot Limburgs liedjesfestival dus. De Limburgse carnavalsmuziek heeft zo zijn unieke stijl. Hoe zit dat precies? Wat we eigenlijk proberen is toch de moderne klanken te combineren met de traditionele Limburgse klanken. Wat zijn dan die traditionele Limburgse klanken? Het zit ook in het dialect natuurlijk, maar ook in de traditionele instrumenten. Een banjo, een accordeon, een trompet. Helder! Dankjewel kameraden! Hele fijne carnaval! Ja, graag gedaan. Hajje! 

Zo zie je maar weer. Ook in Limburg hebben ze hun eigen invulling van carnaval en carnavalsmuziek. De tradities en dus de muziek zijn op alle plaatsen anders. 
Als je wil, kun je gratis het Leutig Lespakket downloaden. Verken daarvoor de beschrijving van deze video. Ik hoop natuurlijk dat je er wat van opgestoken hebt. Maar voor het echte gevoel moet je gewoon gaan carnavallen. Dat ga ik ook doen. Gegroet kameraden, over en uit.

Hoe wordt carnavalsmuziek gemaakt?

Traditionele instrumenten in muziek voor carnaval zijn de trompet, tuba, klarinet, banjo, accordeon en trommels. Vaak worden liedjes lokaal voor een stad of dorp geschreven, soms met spottende tekst. Muzikaal duo Sjpringlaevend legt uit wat de muziek in Limburg zo bijzonder maakt.

Blaasbandjes en spotliedjes

De optocht, de stoet of de reut. Een lange rij aan wagens, loop- en muziekgroepen die door een plaats trekt. In heel Nederland zijn er, met de kinderoptochten erbij, zo'n 700 optochten. Als je die achter elkaar zet, heb je een stoet van Maastricht tot aan Groningen. Honderden mensen staan dan langs de kant. Vaak wel op tocht, want koud is het nog zeker rond februari. De eerste carnavalsoptochten zijn op prenten uit de middeleeuwen te zien. Vaak op simpele wagens maakten mensen grapjes over gebeurtenissen in de samenleving of personen die iets verkeerd hebben gedaan. 
Terug naar het nu: hoe wordt een carnavalswagen gebouwd? De eerste stap is het motto of thema. Plaatsen hebben een motto, een soort slogan, voor dat carnavalsseizoen, voor dat jaar dus. Of bouwers verzinnen zelf een thema. Het motto of thema vormt de inspiratie voor de tekening. Dit geeft een goed beeld hoe de wagen eruit komt te zien en is de basis voor alles wat er gebouwd wordt. Wagens zijn vaak meters hoog. De constructie is enorm belangrijk. Het begint met een platte kar. Daarop wordt een grote constructie gemaakt. Zie het als het skelet van een wagen. Voorheen waren deze vooral statisch. Tegenwoordig zie je ook veel wagens met beweging. Dit gebeurt handmatig of mechanisch. De binnenkant van een carnavalswagen bestaat vooral uit hout of metaal. Er valt veel te vertellen over de bouwtechnieken. Maar ik kan het veel beter laten zien. En er staat al een kameraad klaar... Oh leutig! Er staat al een kameraad klaar. 
Gegroet kameraad! Voor de kijkers; wie ben jij? Ik ben Wies, ik ben trotse bouwer, fanatieke bouwer en ontwerper. Op jou kunnen ze wel bouwen, dus. Wat voor bouwtechnieken voor wagens hebben jullie? Er zijn over het algemeen twee bouwtechnieken. Eentje is polyester. Daarmee maak je mallen en kan je op grote schaal snel veel dingen maken. Papier-maché is eigenlijk wat we hier doen. Dus papier op van alles en nog wat plakken, zeg maar. Ik zou zeggen, we hebben het hier staan, dus loop maar mee. Hier heb je dus een kop zoals 'ie straks gevormd is. Dan gaan we naar dit mooie tafeltje toe. Daar hebben we lapjes, lijm. De lijm op de lapjes en dan gaan we ze mooi strak op de kop aanbrengen, goed aanwrijven. Zo doe je in principe heel de kop. Dan is 'ie klaar voor de volgende stap: schilderen, afwerken.
Die koppen, hoe worden die gemaakt? Daarvoor heb ik een ander hoekje. Hier hebben we een klein kopje. Deze is helemaal uitgesneden. Waar snijden jullie dat dan uit? Wij snijden ze meestal uit pur of uit piepschuim. Dat is gewoon makkelijk het mesje er doorheen halen. Daarbij gebruiken we als basis een malletje, die staat achter je. Dit samen is de basis voor een kop. Hoe groter de kop wordt, komen er andere materialen bij kijken, zoals uitlassen. Hoe groter het wordt, dan wordt het meestal uitgelast en met kippengaas gewerkt. Kippengaas, dat hoor ik wel vaker. Over het algemeen is kippengaas en lassen wel mooi om grote koppen te maken. Helder. En je hebt nu alle verschillende onderdelen. Hoe is het als alle onderdelen samenkomen? Dat is waar je het allemaal voor doet. Het is altijd even spannend, gaan alle delen passen, gaan alle bewegingen het doen. Als het dan helemaal staat en alles doet het, dat is gewoon prachtig. Dankjewel voor de uitleg kameraad! Heel veel succes met bouwen. Wij gaan weer terug de bunker in. 
Als je nu ergens in de klas zit, dan kun je gratis het Leutig Lespakket downloaden. Verken daarvoor de beschrijving van deze video. Je hebt nu een goede indruk hoe carnavalswagens gemaakt worden. Maar voor het echte gevoel moet je zelf gaan carnavallen. En naar de optocht kijken of zelfs meebouwen. Ten slotte: Deze serie is mede mogelijk gemaakt door het Nationaal Carnavalsmuseum in 's Hertogenbosch. Alvast een hele leutige carnaval! Gegroet kameraden, over en uit.

Hoe worden carnavalswagens gebouwd?

Een carnavalswagen is vaak meters hoog. Op een platte kar wordt een grote constructie gemaakt met hout of metaal. Dit vormt de basis voor de kleurige, rijkversierde koppen, die vaak ook nog bewegen.

Grote bewegende constructies met koppen van piepschuim of papier-maché

rode kerstballen in een boom

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.