Klas 1/2/3

Klas 4/5/6

Logo NTR zwart

Logo NTR wit

Rond 1900 wagen duizenden Nederlanders de tocht over de oceaan op zoek naar een beter bestaan. Gelukszoekers heten ze nu, toen werden het landverhuizers genoemd. Ze gaan naar Argentinië, Canada en Amerika om daar een nieuw leven te beginnen. Wat dreef hen? Waar kwamen zij terecht? Hoe verliep hun integratie? En hoe gaat het met hun nazaten, voelen zij zich nog een beetje Nederlands?

Landverhuizers in de klas

Bevolking en ruimte

Burgers en stoommachines

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Een leven zonder toekomst achterlaten
voor een nieuw bestaan in een ver land.

Migratie. Het is de laatste jaren
onderwerp van hevig politiek debat.

Maar weten we echt wat het is? Nee.

Rond 1900 waren
het ook Nederlanders

die op zoek gingen
naar overzees geluk.

Honderdduizenden, vaak boeren
of arbeiders die hun laatste geld

bijeen legden voor een overtocht
naar Amerika, Canada of Argentinië.

Landverhuizers werden ze genoemd.

Dokkumer Nieuwe Zijlen, Friesland.

Dit is het dorp dat de familie
Zijlstra achterlaat in het jaar
1889.

Op weg naar een nieuw leven
in Argentinië.

Zoon Dirk zal daar later furore maken
als Don Diego Zijlstra,

leider van de Nederlandse kolonie
ter plaatse.

Maar nu is Dirk pas tien en alles
is nog wankel en beangstigend.

Het afscheid, herinnert hij zich
later, valt de familie zwaar.

Het was geen

erg voornaam gezelschap dat zich op acht
mei 1889 in de haven had verzameld.

Mannen, vrouwen en kinderen
van verschillende leeftijden.

We gingen aan boord
van de oude stoomboot Leerdam.

We namen afscheid van familie
en vrienden. Gebroken woorden.

Snikken, ongecontroleerd huilen.

Aan land en aan boord zwaait iedereen
met zijn zakdoek. Als laatste groet.

Afscheid van de plek
waar ooit ons wiegje stond.

Nummer 25. Ja, dit moet het huis
van de familie Zijlstra geweest zijn.

De familie was vader,
moeder en vijf kinderen.

Die vader was.
In eerste instantie was hij gardenier.

Dus dat was op zich nog wel een
een klein boertje met een beetje land

en een beetje spullen
die hij verbouwde.

Waarschijnlijk ook nog wel een koe
en een paar andere beesten,

maar op een gegeven moment
kan dat niet meer uit.

En vanaf 1865
wordt hij arbeider waarschijnlijk bij
een van de boeren hier in de omgeving.

Het jongste kind was tien jaar oud.
Het was Dirk en hij ging samen

met twee van zijn broers
richting Argentinië met zijn ouders.

Stijf van de kou en half hongerig zetten
we eindelijk voet op Argentijns land.

Het land van belofte.

Eindelijk Buenos Aires.

Voor de miljoenen Europese
immigranten die naar Argentinië
kwamen was dit hun eerste halte.

Hier moest
het beloofde land beginnen.

Het land van welvaart en geluk.
Dat was de hoop.

Toen alle immigranten
aan land waren gekomen,

werden we naar het landverhuizers hotel
gebracht, dat eigendom is van de staat.

Het was bedoeld om nieuwkomers van
over de hele wereld een

niet al te luxe onderkomen te bieden.

Hotel de immigrant
is in Buenos Aires.

Lang zijn de Zijlstra's daar niet gebleven,
schrijft Don Diego.

 
In het hotel verscheen

een ogenschijnlijk grote
Vlaamse heer genaamd Morris.

Met een klinisch oog bekeek hij
onze familie als veeboeren

die op een markt een
prachtige groep koeien aanschouwen.

Meneer Morris wilde mensen voor een
boerderij en nam ons mee naar een dorp

ongeveer 500 kilometer
ten zuiden van Buenos Aires.

Het gebied van Tres Arroyos.

Die verwachtingen die de Nederlanders
hadden toen ze hier naartoe kwamen,

die kwamen niet uit.

Niet voor de eerste Nederlanders,
niet voor de eerste migranten

die aan het einde
van de negentiende eeuw hier kwamen.

Nee, zeker niet.

Het stadje Tres Arroyos
is niet meer dan een klein vierkantje

in een enorme vlakte
aan landbouwgrond.

De Nederlandse boeren wonen
op tientallen kilometers van de stad,

maar hun kinderen moeten wel
naar school.

Een Hollandse school.

En omdat iedereen zo ver weg woont,
zit daar ook een internaat bij.

Daar brengen de Nederlandse kinderen
een groot deel van hun jeugd door.

Daar krijg je onderwijs. Daar eet je.
Daar slaap je.

Foto van het internaat en
de Nederlandse en Hollandse School.

Interessant.
Dat waren we.

De groep van jongens en meisjes.

Hoe lang heeft u dat gedaan?
- Zeven jaar.

Was het leuk?
Ja. Ja, ik had veel vrienden.

Ja, ik weet het niet, het was leuk.
- De Zijlstra's.

De Van Strien, De Zandstra,
De Ouwerkerk,

De Groene Bergen, Griffioen,
Terlouw en al die anderen.

De Nederlandse kolonie
in Tres Arroyos.

Allemaal gereformeerd. En dat
in het diep katholieke Argentinië.

De kerk was heel belangrijk
voor de Nederlandse gemeenschap in Tres Arroyos.

Hoe lang woont u hier al?
Vanaf ik geboren ben.

We spreken nog steeds Nederlands,
nou, een beetje.

Hoe werd u opgevoed thuis?
Welke taal?

Spaans, Fries en Nederlands.

Drie talen!
Dag!

Landverhuizers in de klas - Argentinie

Dokkumer Nieuwe Zijlen in Friesland. Hier laat de familie Zijlstra aan het eind van de 19e-eeuw hun huis en haard achter op zoek naar een nieuwe toekomst in Argentinië. In Nederland leven ze in armoede op het platteland van Friesland. In Argentinië hopen ze op geluk en een beter leven. De nazaten van de familie Zijlstra vertellen hoe het hen en hun familieleden is vergaan.

Emigratie naar Argentinië

Een leven zonder toekomst achterlaten
voor een nieuw bestaan in een ver land.

Migratie. Het is de laatste jaren
onderwerp van hevig politiek debat.

Maar weten we echt wat het is? Nee.

Rond 1900 waren
het ook Nederlanders

die op zoek gingen
naar overzees geluk.

Honderdduizenden, vaak boeren
of arbeiders die hun laatste geld

bijeen legden voor een overtocht
naar Amerika, Canada of Argentinië.

Landverhuizers werden ze genoemd.

Veel landverhuizers komen
uit de arme delen van Nederland,

zoals hier
de woeste gronden van West-Brabant.

Dit is het landschap zoals
ze dat honderd jaar geleden uitzag
in West-Brabant.

Veel hei, schrale zandgrond

en daar moesten de boeren
een landbouwgrond van maken.

Wat werd hier verbouwd?

Aardappelen eigenlijk hun
dagelijkse groenten en teelt.

Dus de meeste boeren werkten
voor zichzelf.

Dieren hadden ze ook wel, maar meestal
een paar koetjes of een paar kalfjes.

En als je schapen had,
dan kon je er nog wel iets mee,

want dan kon je de schapen
op de hei zetten en die
kon je los laten lopen natuurlijk.

Keuterboertjes, grote gezinnen,
ook veel kinderen.

En die moesten
allemaal daarvan leven.

Ja, wij vinden het nu allemaal
mooi natuurlijk, die hei.

Gelukkig dat die bewaard gebleven is,
maar die boeren hadden er
natuurlijk niks aan.

Dat moest wel bebouwd worden.
Er moest wel iets op groeien.

En ja, die grond,
die was gewoon slecht natuurlijk.

En een alternatief wat er toen eigenlijk
opkwam was emigratie naar Amerika

of naar Canada.
En Canada was een mooie gelegenheid

omdat daar zaten ze te schreeuwen
om landbouwers.

Dit is de plek waar vandaan 3-3,5
miljoen landverhuizers vertrokken.

Landverhuizers.
Zo heette dat in die periode.

Dan heb ik het over eind negentiende,
begin twintigste eeuw.

Naar plekken als...
Zegt dat jullie iets?

Canada? - Canada.
Amerika? -Ja.

Ook twee zussen van mijn grootmoeder

zijn hier vandaan eind jaren vijftig
vertrokken naar Canada.

Godverdomme, goeiemorgen.

Piet Vergouwen, de vader van Joe,
is één van die West Brabanders die

een eeuw geleden naar Canada trekken.
1921.

Een boerenzoon die in het Brabantse
land geen toekomst meer ziet.

Hij is in 1895 geboren.

Hij zal een jaar of
18/19 geweest zijn

dat hij in militaire dienst geweest
is. In de Eerste Wereldoorlog.

Je moet niet vergeten

in 1914 toen
de oorlog met de Duitsers uitbrak,

zijn er 1,5 miljoen Belgen
hier de grens overgekomen.

Oorlogsvluchtelingen En er zijn er
veel gebleven natuurlijk.

En ja, dat
is ook van invloed geweest.

Op de werkgelegenheid
natuurlijk. En alles.

Daarna weer terug thuisgekomen.

Hij is een periode thuis geweest
een korte periode.

Toen was opa zo iemand van:
wil je mee eten en slapen

en niks binnen brengen?
Dat kan niet he.

Dus je zoekt maar iets
en anders donder er maar op.

Als de eerste
Nederlandse kolonisten komen,

is Strathmore niet meer dan een dorp
met een handjevol uitgestrooide huizen.

Er zijn miljoenen
hectares aan grond te verdelen

en er komen allerlei voorzieningen
om de nieuwe gasten op te vangen.

Zo wordt het lege land gevuld
met boeren van buiten.

Je zou het bijna vergeten, maar voordat
de Nederlanders plus de Engelsen,

Duitsers, Denen enzovoort naar
Strathmore kwamen, woonden er al mensen.

Ze wonen er nog steeds,
maar dan een kilometer

of veertig verderop in een reservaat.

De Blackfoot in hun eigen naam
de Siksika.

Mary Lauweryssen, tegen de negentig
inmiddels.

Ze is de kleindochter
van Cornelis Laurijssen of Corny,

zoals hij zich in Canada ging noemen.
Een West-Brabantse boer

die in 1911
in Strathmore is beland.

Veel Nederlandse mannen,
of ze nu in Canada, Argentinië

of de Verenigde Staten woonden,
als het erop aankwam,

hadden ze toch liefst een import
bruid, een vrouw uit Nederland.

Dat was niet anders voor Corny Laurijssen,
de vader van Mary.

Landverhuizers in de klas - Canada

West-Brabant, de woest zandgronden. In het begin van de vorige eeuw levert de schrale bodem weinig op. Veel kleine boeren zien geen heil meer in Nederland en emigreren naar Canada, op zoek naar een beter bestaan, Zo ook Piet Vergouwen. Zijn zoon vertelt hoe het hem is vergaan en hoe hij zelf omgaat met zijn Nederlandse achtergrond.

Emigratie naar Canada

Een leven zonder toekomst achterlaten
voor een nieuw bestaan in een ver land.

Migratie. Het is de laatste jaren
onderwerp van hevig politiek debat.

Maar weten we echt wat het is? Nee.

Rond 1900 waren
het ook Nederlanders

die op zoek gingen
naar overzees geluk.

Honderdduizenden, vaak boeren
of arbeiders die hun laatste geld

bijeen legden voor een overtocht
naar Amerika, Canada of Argentinië.

Landverhuizers werden ze genoemd.

Het is een....

...mooie dag.
 

Het is een mooie dag.

Het is een mooie dag. Nu allemaal:

Het is een mooie dag.

En kijk naar buiten. Het
is echt een fantastische mooie dag.

Het is een universiteit gesticht
bijna 150 jaar geleden,

In 2026 wordt het 150 jaar. Gesticht door
een groep immigranten uit Nederland.

Hoe spreek je dat uit?
- Zuurkool?

In de decennia rond 1900
waagden meer dan 170.000 Nederlanders

de immense sprong van een
landverhuizing.

Hun wereld was vaak niet veel groter
dan hun dorp of hun streek.

En dan die stap zonder te weten

waar precies ze zouden landen,
hoe het er daar uitzag.

Wat dreef bijvoorbeeld een eenvoudige
textielarbeiders uit Hengelo

om bijna op de bonnefooi
naar Amerika te gaan?

Henk Meijer staat
aan het hoofd van een familiebedrijf.

Met meer dan 270 vestigingen.

Henk heet eigenlijk Hendrik,
naar zijn opa.

Die stapte als 23 jarige
op de boot naar Amerika.

In die fabriek komt Hendrik
als jongen ook zelf te werken.

Zijn vader achterna.
Het spreekt in die tijd vanzelf.

Hij is dan dertien.
In de grote hal wordt hij spinner.

Zes dagen per week, 10 uur per dag.

Drie dagen vakantie per jaar.

Textielfabriek
Dat is echt heel zwaar werk.

Niet alleen waren de werktijden,
waren in onze ogen monstreus.

Wat het zwaar maakt
zijn een aantal dingen.

Het is repeterende arbeid,
dus de machine doet het werk.

En wat die machine niet kan,
dat moet jij doen.

Maar dat zijn altijd restklusjes.
Die zijn saai en eentonig.

Er is een enorme herrie,

het aanslaan van de spoel
door een weefgetouw.

Ja, dat is de hele tijd: tak, tak,
tak, tak, tak, tak.

En dat met
met honderden weefgetouwen tegelijk.

Een enorm kabaal
wat ook nog galmt

in zo'n fabriek, dus dat is uh,
da's niet om uit te houden.

Ook een spinnerij
kan behoorlijk lawaai maken.

Maar het ergste misschien nog wel
in een textielfabriek is

dat het garen niet mag knappen of je nou in
een spinnerij of in een weverij werkt.

Je moet de ruimte heel erg
vochtig houden om te voorkomen

dat er draadbreuk ontstaat.
En wat ze dan deden?

Dan werd er gloeiende stoom
en dat is meer dan honderd graden

vanuit een ketel
zo in die hal geblazen.

En uh ja, dan liep de temperatuur
en ook de vochtigheid hier enorm op,

dus het vocht droop echt van de muren
naar beneden.

En ja, daar moet je dan in werken.

En als je zoveel uren moet werken in
een omgeving die heel veel lawaai maakt

en die heel erg warm is, ja dat,
dat mat je helemaal af.

In principe zijn
alle Europese immigranten welkom,

als je maar gezond en sterk bent.

Maar dat moet
dan wel eerst even worden aangetoond.

Veel immigranten hebben
van die keuring al gehoord

en zijn bang voor Ellis Island.

Vooral de oogtest is berucht,
maar de praktijk valt mee.

Gemiddeld worden zo'n 98%
van de landverhuizers toegelaten.

En zo'n sterke rug, die heeft
de jonge Hendrik Meijer uit Hengelo.

Na de overtocht
en een treinreis is hij uitgestapt

in het stadje Holland, Michigan.

De naam zegt het al,
de laatste jaren zijn

er zoveel Nederlanders uitgestapt dat
zij een eigen gemeenschap zijn gaan vormen.

Hendrik Meijer
heeft een Nederlandse verloofde

als hij in 1907
naar Michigan komt.

Hij schrijft haar trouw over zijn
avonturen. Zij schrijft hem trouw terug,

maar na vijf jaar blijkt ze er
een beetje klaar mee.

En dan schrijft ze hem
een brief op poten.

Of hij laat haar nu overkomen,
of het is uit.

Hendrik en Gesina vormen een gelukkig
gezin. Een dochter, een zoon.

Deze foto is gemaakt
in 1924.

Ze wonen in een boerderijtje buiten
het stadje Greenville en Hendrik

gaat tevreden naar zijn kapperszaak.

Landverhuizers in de klas -VS

Hengelo, Twente in 1907, hier staan de textielfabrieken waar duizenden mensen werken. Maar het werk is gevaarlijk en zwaar, ook voor de 13-jarige Hendrik Meijer. Hij neemt een besluit en verruilt zijn uitzichtloze bestaan voor een onzekere toekomst in de Verenigde Staten, op zoek naar nieuw geluk. Zijn kleinkind, Hank, vertelt het verhaal van zijn opa en de familie.

Emigratie naar de Verenigde Staten

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

Strooigoed en pepernoten

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.