Klas 1/2/3

Klas 4/5/6

De negentiende eeuw wordt ook wel de ijzeren eeuw genoemd. Er worden bruggen gebouwd en industrieën opgezet. Een eeuw die de basis legt voor het moderne Nederland. Presentatie: Hans Goedkoop. 

Programmaheaders

Burgers en stoommachines

De IJzeren Eeuw in de klas

Programmalogo's

NPO Geschiedenis

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

In 1795 wordt Nederland bezet door Frankrijk. Napoleon Bonaparte stuurt zijn broer Lodewijk Napoleon in 1806 naar ons land om koning te worden. De ambities van Lodewijk Napoleon zijn groot. Hij wil van Nederland een eenheid maken en vooral een goede koning voor zijn onderdanen zijn. Vanuit zijn verlichtingsideeën richt hij een nationaal museum op, komen er bibliotheken en culturele instellingen. Allemaal om het gevoel van eenheid te bevorderen en het volk te verheffen. Zijn broer Napoleon is minder enthousiast. Hij ziet Nederland meer als een wingebied en vindt al die inspanning niet nodig. Uiteindelijk haalt hij zijn broer terug naar Frankrijk.

Afl. 7 Koning Lodewijk Napoleon

Indonesië is in de negentiende eeuw een kolonie van Nederland en heet Nederlands-Indië. Nederland probeert haar macht in het gebied steeds verder uit te breiden maar dat gaat niet zonder slag of stoot. In Atjeh in het noorden van Sumatra wordt hevig weerstand geboden. De Nederlandse Generaal van Heutsz wordt naar Sumatra gestuurd om voor eens en altijd een einde te maken aan de opstand. Daarvoor moet hij de Atjeese leider Toekoe Oemar verslaan. De strijd is gruwelijk en heftig maar er staat ook veel op het spel voor beide partijen.

Afl. 11 Ten oorlog!

In Oost Nederland in Twente hebben verschillende families eind 19e eeuw de industrie in handen. De familie van Heek beheerst de textielindustrie en familie Stork die de machines maakt. Ondanks zware arbeidsomstandigheden betekent de industrie voor veel arbeiders toch vooruitgang. Fabrieksdirecteuren zorgen ook voor de bouw van huizen en de aanleg van wijken en parken. Toch gaat het hen uiteindelijk om de winst. Aan het eind van de eeuw komen arbeiders in opstand tegen het grote verschil in welvaart. Het socialisme komt op en na de zoveelste dreigende loonsverlagingen gaan de arbeiders in staking.

Afl. 9 Twente op stoom

Amsterdam is in 1830 een vervallen stad. Er heerst grote armoede en ziektes als cholera en tyfus maken veel slachtoffers. Armenarts Samuel Sarphati kan dit niet aanzien. Hij strijdt voor betere hygiëne en meer voorzieningen voor de minderbedeelden. De schrijver Jacob van Lennep neemt het initiatief voor een waterleiding die moet zorgen voor schoon drinkwater die vanuit de duinen naar de stad moeten worden geleid. Al deze verbeteringen werpen hun vruchten af. De cholera-epidemie van 1866 maakt in Amsterdam relatief weinig slachtoffers. Sarphati pleit voor verdere ontwikkeling en meer welvaart en welzijn voor alle Amsterdammers.

Afl. 8 Amsterdam, een kolere stad

Abraham Kuyper is een belangrijke man in de negentiende eeuw. Hij is predikant maar ontpopt zich steeds meer als politicus. Kuyper richt in 1879 de eerste politieke partij van Nederland op, de ARP. Hij zet zich vooral in voor de vrijheid van het christelijke onderwijs. Kuypers geeft daarmee ook de aanzet tot de verzuiling die zo bepalend is voor de Nederlandse samenleving. Uiteindelijk wordt hij zelfs minister-president van Nederland. Maar waar in Nederland iedereen hem vergeten lijkt te zijn is Kuypers in sommige delen van de Verenigde Staten nog altijd bekend en een voorbeeld en grote inspiratiebron.

Afl. 10 Abraham de geweldige

Vak: geschiedenis. Armoede is een groot probleem in de negentiende eeuw. Johannes van den Bosch trekt zich het lot van de paupers en landlopers aan en gelooft dat hij deze mensen weer bij de samenleving kan betrekken door hen te voorzien van een woning en nuttig werk. Hij sticht de Maatschappij van Weldadigheid. In kolonie Frederiksoord krijgen armen een huisje en een stukje grond. Maar niet iedereen kan leven onder de strenge regels en betutteling. Het oprichten van strafkolonies wordt noodzakelijk. Uiteindelijk neemt de staat de armenzorg op zich, maar het ideaal om kansarmen te verheffen bestaat nog steeds.

Afl. 2 Land zonder paupers

Pas aan het eind van de negentiende eeuw ontwikkelt Rotterdam zich in een razend tempo tot wereldhaven. De drijvende kracht hiervoor is Lodewijk Pincoffs. Als lid van de gemeenteraad ziet hij enorme kansen voor de stad. Hij laat met behulp van de gemeente, de overheid en particuliere investeerders een enorme haven bouwen. Noord- en Zuid-Rotterdam worden met elkaar verbonden. Ondanks zijn succes heeft Pincoffs de verleiding van frauderen niet kunnen weerstaan. In 1879 vlucht hij naar New York, omdat hij gezocht wordt door de politie.

Afl. 5 Het geheim van Rotterdam

Lorentz en Dubois zijn twee wereldberoemde Nederlandse wetenschappers die een bepalende rol hebben gespeeld in de negentiende eeuw. De formules van de natuurkundige en Nobelprijswinnaar Lorentz vormen de basis van de theorieën van Einstein. Geïnspireerd door Darwin gaat Eugene Dubois op zoek naar de missing link, de schakel tussen aap en mens. Hij vindt in Indië een schedel en botten van de zogenaamde Java-mens. Maar in zijn tijd ondervindt hij veel weerstand, de evolutietheorie is in de negentiende eeuw een controversieel onderwerp.

Afl. 6 Een nieuwe wereld

In de negentiende eeuw zitten vrouwen uit de hogere klasse vooral thuis. De straat op gaan of werken is onfatsoenlijk want op straat lopen alleen prostituees en dienstmeiden. Vrouwen uit de lagere klasse moeten wel werken om in hun onderhoud te voorzien. Schrijfster Betsy Perk wil aan de buitenwereld laten zien wat zij doet. Als ze na de dood van haar vader afhankelijk wordt van aalmoezen wordt ze nog strijdbaarder. Ze richt een tijdschrift op en een vereniging: Arbeid Adelt. Betsy strijdt voor economische onafhankelijkheid van de vrouw. En die strijd is vandaag de dag nog niet gestreden.

Afl. 4 Vrouwen voorwaarts 

In de negentiende eeuw is Groningen een arm, achtergesteld gebied. Een man ziet echter mogelijkheden want aardappels groeien wel op de arme gronden: W.A. Scholten begint een aardappelzetmeelfabriek. Het bedrijf wordt een multinational. Scholten is hard voor zijn arbeiders en staat bekend om zijn onmogelijke karakter, dat keert zich uiteindelijk tegen hem. De aardappelboeren beginnen een eigen fabriek. Die fabriek bestaat nog steeds, maar het imperium van Scholten ging uiteindelijk ten onder.

Afl. 3 Arme grond, rijke man

rode kerstballen in een boom

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

De IJzeren Eeuw in de klas

Type videos