Klas 4/5/6

Op 6 juni 1944, D-Day, begint de bevrijding van West-Europa. Met hedendaagse technieken en verslaggevers én met historische beelden wordt het nieuws rond de bevrijding van Nederland verteld en geduid.

Bevrijdingsjournaal

Wereldoorlogen

NOS Bevrijdingsjournaal

De bevrijding van dag tot dag

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Klas 1/2/3

De Tweede Wereldoorlog is nu eindelijk echt voorbij: ook Japan heeft gecapituleerd. Dat werd door de keizer zelf bekendgemaakt in een toespraak. Op de radio moest wel worden uitgelegd wat hij bedoelde te zeggen, want de keizer sprak buitengewoon omfloerst en bovendien in een zelfs voor de meeste Japanners nauwelijks begrijpelijke hoftaal. Hoe dan ook, het hoge woord is eruit. Al had het weinig gescheeld of opstandige militairen hadden de uitzending van dat hoge woord onmogelijk gemaakt. In Nederlands-Indië weet niemand nog ergens van. De Japanse opperbevelhebber op Java heeft verboden de overgave bekend te maken. En dus zitten nog steeds 140.000 Nederlanders gevangen. Bewaakt door Japanners. Hoe lang gaat dat nog duren? Wanneer zetten de geallieerde overwinnaars voet aan wal?

NOS Bevrijdingsjournaal augustus 1945

De Tweede Wereldoorlog is nu echt voorbij: Japan heeft gecapituleerd. In Nederlands-Indië weet niemand nog ergens van. De Japanse opperbevelhebber op Java heeft verboden de overgave bekend te maken. En dus zitten nog steeds 140.000 Nederlanders gevangen. Bewaakt door Japanners. Hoe lang gaat dat nog duren? Wanneer zetten de geallieerde overwinnaars voet aan wal?

15 augustus 1945: Japan capituleert, de oorlog is voorbij

Bevrijdingsjournaal augustus 1945

Nog in Londen maakte koningin Wilhelmina duidelijk dat ze niets zag in een terugkeer naar de oude, verzuilde politiek. Ze wilde staatsrechtelijke vernieuwing. Eenmaal in Nederland zet ze haar wil door: ze heeft de partijloze cartograaf Schermerhorn aangesteld als premier. Een verzetsman die tijdens zijn gevangenschap een politieke vernieuwingsbeweging had opgericht. Naast zich krijgt hij de ervaren SDAP-voorman Drees. Hun wacht een enorme klus: land in puin, infrastructuur kapot, grote voedselschaarste. Dat laatste is ook een gevolg van het feit dat nog veel akkers onbruikbaar zijn. Er liggen mijnen of ze zijn onder water gezet. In delen van Walcheren heeft de zee al sinds januari vrij spel. Het zoute water zal het land daar voor langere tijd onvruchtbaar maken. Mensen wonen er op zolder.

Koningin Wilhelmina wil niet terug naar de oude, verzuilde politiek. Eenmaal in Nederland stelt ze de partijloze cartograaf Schermerhorn als premier. Naast hem de ervaren SDAP-voorman Drees. Hun wacht een enorme klus: land in puin, infrastructuur kapot, grote voedselschaarste. Dat laatste is ook een gevolg van het feit dat nog veel akkers onbruikbaar zijn. Er liggen mijnen of ze zijn onder water gezet. 

14 augustus 1945: Schermerhorn wordt premier van Nederland

De Nachtwacht van Rembrandt, die de afgelopen drie jaar opgerold in een kist heeft doorgebracht in de mergelgrotten bij Maastricht, is weer terug in Amsterdam. In heel Europa is een enorme stroom ontheemden op weg naar huis: joden, politieke en krijgsgevangenen en tewerkgestelden. Voor Nederland gaat het om honderdduizenden. Nog zo'n 30.000 Canadezen willen ook naar huis, maar brengen hier hun tijd voornamelijk wachtend door. De 120.000 Duitse militairen die Nederland bezet hielden, zijn inmiddels wel al bijna allemaal weg. Alleen de zware gevallen worden hier vastgehouden, zoals de 4.000 SS'ers in het voormalige militaire oefenterrein De Harskamp in Limburg.

De Nachtwacht van Rembrandt, die de afgelopen drie jaar opgerold in een kist heeft doorgebracht in de mergelgrotten bij Maastricht, is weer terug in Amsterdam. In heel Europa is een enorme stroom ontheemden op weg naar huis: joden, politieke en krijgsgevangenen en tewerkgestelden. Voor Nederland gaat het om honderdduizenden. Nog zo'n 30.000 Canadezen willen ook naar huis, maar brengen hier hun tijd voornamelijk wachtend door.

13 augustus 1945: ontheemden keren terug naar huis

Geruchten doen de ronde dat Japan heeft gecapituleerd, maar bevestigd is er nog niets. In Nederland zitten nog 100.000 'foute' landgenoten vast, maar hun berechting laat op zich wachten: het justitiële apparaat is zwaar onderbemand en er zijn te weinig gevangenissen. Scholen en kampen, zoals het voormalige nazi-kamp Vught, bieden uitkomst. De top van de NSB, onder wie Anton Mussert, zit in elk geval vast in de strafgevangenis Scheveningen. Onderaan de piramide van collaborateurs worden de zogeheten moffenmeiden nogal willekeurig kaalgeschoren. In Groot-Brittannië heeft oorlogsheld Churchill de verkiezingen verrassend verloren en wordt Clement Attlee (van Labour) premier. En in Putten wordt langzaamaan duidelijk dat van de 600 mannen die in oktober bij een razzia door de nazi's zijn opgepakt en weggevoerd, maar een handvol terugkeert.

Geruchten doen de ronde dat Japan heeft gecapituleerd, maar bevestigd is er nog niets. In Nederland zitten nog 100.000 'foute' landgenoten vast, maar hun berechting laat op zich wachten. De top van de NSB, onder wie Anton Mussert, zit in elk geval vast in de strafgevangenis Scheveningen. Onderaan de piramide van collaborateurs worden de zogeheten moffenmeiden nogal willekeurig kaalgeschoren. In Groot-Brittannië heeft oorlogsheld Churchill de verkiezingen verrassend verloren en wordt Clement Attlee (van Labour) premier. En in Putten wordt langzaamaan duidelijk dat van de 600 mannen die in oktober bij een razzia door de nazi's zijn opgepakt en weggevoerd, maar een handvol terugkeert.

12 augustus 1945: gaat Japan capituleren?

In Nederland, waar de regering bekendmaakt dat 5 mei voortaan een nationale feestdag is, is de oorlogsschade becijferd: 25 miljard gulden. Ofwel: 30 jaar aan belastinginkomsten. Er gaan stemmen op die schade te verhalen op het totaal vernielde en berooide Duitsland. Als het niet in geld lukt, dan maar in land. Door de oostgrens op te schuiven en de inwoners plaats te laten maken voor Nederlanders. Maar op een extra vluchtelingenstroom zitten de geallieerden niet te wachten. Net zomin als op al te zware strafmaatregelen. Want waartoe die hebben geleid na de Eerste Wereldoorlog, is inmiddels wel duidelijk. De verwoesting in steden als Nijmegen en Venray is groot. Aan alles is gebrek. Haarlemse scholieren beginnen een succesvolle inzamelingsactie. Dertig vrachtauto's zijn nodig om de ingezamelde huisraad te vervoeren.

De regering heeft bekendgemaakt dat 5 mei voortaan een nationale feestdag is. Verder is de oorlogsschade berekend op 25 miljard gulden. De verwoesting in steden als Nijmegen en Venray is groot. Aan alles is gebrek. Haarlemse scholieren beginnen een succesvolle inzamelingsactie. Dertig vrachtauto's zijn nodig om de ingezamelde huisraad te vervoeren.

11 augustus 1945: 5 mei wordt nationale feestdag

Met twee atoombommen, de dreiging van een derde op de hoofdstad Tokio en de Sovjet-inval in Mantsjoerije is de druk op de Japanse keizer en zijn Opperste Oorlogsraad maximaal opgevoerd. Achter de schermen gebeurt veel, maar voor de buitenwereld blijft het allemaal in nevelen gehuld. In Den Haag is intussen wel duidelijk wat er met Nederlands-Indië moet gebeuren als de Japanners eenmaal verdwenen zijn: terug onder Nederlands bewind, zoals voorheen. Met ooit een zekere mate van onafhankelijkheid, zoals door koningin Wilhelmina is toegezegd. Duidelijk is dat daarbij geen rol weggelegd kan zijn voor de nationalistenleider Soekarno. Die heeft geheuld met de Japanners en is in de ogen van de meeste politici niets meer dan een collaborateur.

Met de atoombommen en de Sovjet-inval is de druk op de Japan opgevoerd. In Den Haag is intussen wel duidelijk wat er straks met Nederlands-Indië moet gebeuren: terug onder Nederlands bewind. Duidelijk is dat daarbij geen rol weggelegd kan zijn voor de nationalistenleider Soekarno. Die heeft geheuld met de Japanners en is in de ogen van de meeste politici niets meer dan een collaborateur.

10 augustus 1945: de toekomst van Nederlands-Indië

De 60.000 man sterke Binnenlandse Strijdkrachten, die zich onder leiding van prins Bernhard bezighielden met de opsporing en bewaking van 'foute' Nederlanders, is opgeheven. De druk op Japan wordt verder opgevoerd: de Sovjet-Unie heeft in het diepste geheim anderhalf miljoen manschappen en 5500 tanks samengetrokken bij de grens met het door Japan bezette Mantsjoerije en verklaart Tokio nu de oorlog. In Nederlands-Indië zijn de Japanners nog de baas. Maar wat als de capitulatie eenmaal een feit is? De Nederlanders gaan ervan uit dat zij het weer voor het zeggen krijgen. Maar vooral de Amerikanen, die het leeuwendeel van de geallieerde strijd in Azië leveren, vinden het eropna houden van koloniën een stuk minder vanzelfsprekend. En de Indonesische nationalisten onder leiding van Soekarno zien hun kans schoon om de onafhankelijkheid op te eisen.

De druk op Japan wordt verder opgevoerd: de Sovjet-Unie verklaart Tokio nu de oorlog. In Nederlands-Indië zijn de Japanners nog de baas. Maar wat als de capitulatie eenmaal een feit is? De Indonesische nationalisten onder leiding van Soekarno zien hun kans schoon om de onafhankelijkheid op te eisen.

8 augustus 1945: Sovjet-Unie verklaart Japan de oorlog

Nog dagelijks druppelen berichten binnen over het definitieve lot van degenen die zijn weggevoerd naar de vernietigingskampen van de nazi's. Eén daarvan gaat over Han Hollander, de legendarische sportverslaggever. Ook hij is omgekomen. In Hiroshima wordt, nu de stof- en rookwolken van de nucleaire explosie zijn opgetrokken, de schaal van destructie duidelijk. De Amerikaanse president Truman dreigt met nog meer atoombommen als Japan zich niet overgeeft. Probleem: overgave is in strijd met de samoerai-erecode. En bovendien: wat gebeurt er met de als een god vereerde Japanse keizer bij een overgave? Wordt hij dan berecht als oorlogsmisdadiger? In Japanse ogen ondenkbaar.

Hiroshima neemt de schade op. President Truman dreigt met meer atoombommen als Japan zich niet overgeeft. In Europa wordt steeds meer duidelijk over het definitieve lot van mensen die zijn afgevoerd.

7 augustus 1945: Amerika dreigt met meer atoombommen

De oorlog in Europa is voorbij, maar in Azië wordt nog volop gevochten. Daarbij vallen veel doden, want de Japanners mogen dan aan de verliezende hand zijn, ze weigeren op te geven. Dan gebruiken de Amerikanen een nieuw wapen met een onvoorstelbare vernietigende kracht: de atoombom. Met één zo'n bom wordt de stad Hiroshima totaal in de as gelegd. De vraag is: brengt dit de Japanners op de knieën? Intussen wordt in Nederland de schade opgenomen. Veel steden liggen in puin, delen van het land staan nog steeds onder water. Hoe te beginnen met de wederopbouw?

De oorlog in Europa is voorbij, maar in Azië wordt nog volop gevochten. Daarbij vallen veel doden, want de Japanners mogen dan aan de verliezende hand zijn, ze weigeren op te geven. Dan gebruiken de Amerikanen een nieuw wapen met een onvoorstelbare vernietigende kracht: de atoombom. Intussen wordt in Nederland de schade opgenomen. Veel steden liggen in puin, delen van het land staan nog steeds onder water. Hoe te beginnen met de wederopbouw?

6 augustus 1945: Amerika gooit atoombom op Hiroshima

President Truman heeft zijn dreigement waargemaakt: na Hiroshima wordt nog een Japanse stad door een atoombom met de grond gelijkgemaakt. Nagasaki. En ook de oorlogsverklaring van Sovjetleider Stalin was geen holle frase: Russische troepen zijn Mantsjoerije binnengevallen. In de Amsterdamse Jodenbuurt staan veel huizen leeg. Dichtgetimmerd. Steeds duidelijker wordt dat de meeste bewoners niet zullen terugkeren. Omdat ze niet naar werkkampen zijn gebracht, zoals velen dachten, maar naar vernietigingskampen.

9 augustus 1945: atoombom op Nagasaki

In Berlijn hebben de Duitsers nogmaals de capitulatie getekend, nu met de Sovjets erbij én in een prominente rol: voor de Duitsers tekent veldmaarschalk Keitel en voor de Sovjets de bedwinger van Berlijn, maarschalk Zjoekov. De oorlog in Europa is definitief voorbij. Nederland is zwaar beschadigd. Minstens honderdduizend Joodse landgenoten zijn vermoord. Een half miljoen dwangarbeiders komen in plukjes terug uit Duitsland. Tienduizenden onderduikers en evacués keren terug naar huis, of wat daarvan over is. Onder de lichtpuntjes: in Zeeland is men begonnen met het dichten van de dijken.

NOS Bevrijdingsjournaal april / mei 1945

9 mei 1945: de oorlog in Europa is voorbij

Bevrijdingsjournaal mei 1945

De bevrijding van West-Nederland, die gisteren dan toch eindelijk begon, zet zich door: ook Amsterdam, Rotterdam en Den Haag kunnen nu de geallieerde militairen met veel feestgedruis onthalen. Maar op veel plaatsen gaat het nog mis: op zeker 44 plekken zijn de afgelopen dagen zeker 220 doden gevallen (merendeels Nederlanders) bij incidenten tussen BS'er en Duitsers.

8 mei 1945: geallieerden bevrijden west-Nederland

Pepernoten

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.