Klas 1/2/3

Klas 4/5/6

In februari 2022 valt Rusland buurland Oekraïne binnen. Wat wil Poetin met deze oorlog bereiken? En wat is Oekraïne voor land? 

Voordat Oekraïne werd aangevallen door Rusland in 2022, was het een onafhankelijk land. Maar door de jaren heen is Oekraïne vaak de speelbal geweest van andere grootmachten, zoals de Sovjet-Unie van Stalin. Meer weten? Klik op de afbeelding om de story te lezen.

Story over de geschiedenis van Oekraïne

Hoe is Oekraïne ontstaan?

Rusland is in veel opzichten anders dan Nederland, alleen al vanwege het Russische alfabet. Toch ligt Rusland voor een deel in Europa. Wat weet jij van de geschiedenis van Rusland, de cultuur en het klimaat? Klik op de afbeelding om de quiz te starten.

Quiz over het grootste land ter wereld

Wat weet jij over Rusland?

Nooit meer oorlog: dat is het idee waarmee zes landen in 1951 de EGKS oprichten: de voorloper van de EU. Hoe heeft de EU zich door de jaren heen ontwikkeld? En welke landen zijn er bijgekomen en weggegaan? Deze tijdlijn geeft een chronologisch overzicht. 

Tijdlijn over de Europese eenwording

De Europese Unie

De Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO) is een militaire samenwerking, bestaande uit 30 landen. De NAVO heeft als doen de vrijheid en veiligheid van de lidstaten te garanderen. Hoe doen ze dat? Klik op de afbeelding om de story te lezen.

Story over de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie

Wat doet de NAVO?

Afspeellijst Oekraine en Rusland

Vak: maatschappijleer. Oekraïne ligt aan de oostgrens van Europa en is een buurland van Rusland. Sinds eind 2013 is het onrustig in Oekraïne en ontstaat er een burgeroorlog in Oost-Oekraïne. Rusland, de Verenigde Staten en de Europese Unie zijn inmiddels allemaal betrokken bij het conflict. En met het neerschieten van een passagiersvliegtuig MH17 is het conflict ook voor ons erg dichtbij gekomen. Hoe heeft het zover kunnen komen?

Nieuwsuur in de klas

Nieuwsuur is er voor achtergronden bij het nieuws met video's voor de bovenbouw over onderwerpen als IS, de Europese Unie (EU) en de verkiezingen.

Nieuwsuur header

Programmalogo's

Naar de website van Nieuwsuur

Oekraïne: het ontstaan van het conflict

Vladimir Poetin is sinds 1999 de machtigste politicus van Rusland. Zijn beslissingen hebben grote gevolgen voor de economie van het land, het leger en de relaties met het buitenland. In het Westen wordt dan ook argwanend naar Poetin gekeken, maar in eigen land is hij onder sommige inwoners best populair.

Het Rusland van Poetin

Deze bunker was ooit een streng bewaard geheim. Een ondergronds commandocentrum, waar mensen wekenlang moesten overleven als een alles vernietigende atoombom zou vallen. Een atoombom van de Russen. Stel het je even voor. Alles bovengronds is weggevaagd en je moet hier met een klein clubje Nederland draaiende houden. Gelukkig viel de bom hier nooit, bleef de Derde Wereldoorlog uit en kunnen we die periode nu de Koude Oorlog noemen, die nooit echt oplaaide. Sindsdien zijn in Nederland veel van dit soort bunkers leeggehaald, maar de Zweden stoffen ze juist weer af. 
"Alle schuilkelders in Zweden worden op dit moment gecontroleerd en dat is veel werk. Zweden heeft tienduizenden van dit soort kelders." 
En ook in Oekraïne zetten ze zich schrap. De spanning met Rusland is terug. Deze man speelt daarin een hoofdrol en heeft zo zijn eigen perspectief op hoe de verhoudingen in Oost-Europa moeten liggen. Kijk mee door de ogen van Vladimir Poetin. 
Om Poetins blik van nu te begrijpen moet je het verleden van Rusland leren kennen en we beginnen voor nu even bij de Koude Oorlog, de periode waarin deze bunker actief was en waarin de kaart van Europa er, vlak na de Tweede Wereldoorlog, heel anders uitzag. Dat continent was in twee stukken verdeeld door grootmachten Amerika en de Sovjet-Unie, met aan de ene kant het kapitalistische Westen dat miljarden Amerikaanse dollars ontvangt voor succesvol economisch herstel. 'Ons dagelijks brood is van de bon af'. En daarnaast wordt het onderdeel van een machtig militair bondgenootschap, de NAVO. En aan de andere kant het communistische oosten, waar Oost-Europese landen onder controle staan van de Sovjet-Unie en communistische partijen de baas zijn. Ook in het oosten komt er een militair bondgenootschap, het Warschaupact. Beiden hebben ze een grote krijgsmacht, grote hoeveelheden kernwapens en zijn ze doodsbang voor elkaar. Niet voor niks bouwen ze op grote schaal dit soort bunkers. 
Een man die de Koude Oorlog heel actief meemaakt, is Vladimir Vladimirovitsj Poetin. Hij werkt in die periode in Oost-Duitsland bij de KGB, de staatsveiligheidsdienst van de Sovjet-Unie. Die unie houdt het eind jaren tachtig economisch niet meer vol en valt uiteen in vijftien landen, waarbij de Russische Federatie de grootste wordt. En waarvan Poetin later president wordt. En die heeft een duidelijke mening over de geschiedenis.  
De Unie valt uit elkaar, maar ook het machtige Sovjetleger. Dat gaat deels in de uitverkoop, net als veel staatsbedrijven. Het kapitalisme wint en één beeld vat dit het best samen. Gorbatsjov, de oud-leider van de communistische Sovjet-Unie, speelt uiteindelijk mee in een reclame voor Pizzahut. In het westen vieren ze het uiteenvallen van de Sovjet-Unie als een overwinning en hopen ze dat Rusland, dat eerst nog in een diepe economische crisis zit, uiteindelijk een beetje westers wordt. Veel Oost-Europese landen die vroeger gelieerd waren aan of onderdeel waren van de Sovjet-Unie, doen dat ook en worden lid van de NAVO of de Europese Unie. De eerste gebroken belofte van het Westen volgens Poetin. Want volgens hem is er na de Koude Oorlog beloofd dat de NAVO-grens geen millimeter naar het oosten op zou schuiven. Westerse landen hebben heel andere herinneringen aan wat er toen is besproken. Tweede irritatiepunt: een NAVO-raketschild in Oost-Europa. Een peperduur en ingewikkeld systeem in Roemenië en Polen dat vijandelijke raketten moet onderscheppen. Een gebrek aan vertrouwen volgens Rusland, dat het raketevenwicht in gevaar zou kunnen brengen. En de derde irritatie: Oekraïne, waar de EU een samenwerkingsverdrag of associatieverdrag mee sloot en waar Europese politici zich tijdens protesten lieten horen.  
Het zijn drie voorbeelden van gebeurtenissen die de balans tussen Rusland en het Westen volgens Poetin verstoren en die raken aan wat Poetin ziet als zijn achtertuin. Die tuin van Poetin heeft ook een naam, de Russkiy Mir, oftewel de Russische wereld. Daaronder vallen volgens Poetin alle mensen die Russisch spreken of zich Rus voelen en dat zijn er nogal wat. Omdat heel veel gebieden vroeger onder Russische heerschappij vielen, zoals in de tijd van de Sovjet-Unie, maar ook in de tsarentijd en de eeuwen daarvoor. Een van die gebieden is Oekraïne. Op deze kaart zie je hoeveel procent van de inwoners zich identificeert als Russisch. In het oosten gaat het om hoge percentages en op de Krim zelfs om de meerderheid van de bevolking. Al die gebieden hoorden ooit bij de Sovjet-Unie, maar waren ook onderdeel van wat eind achttiende eeuw Novorossiya werd genoemd, in feite een kolonie van het toenmalige Russische Rijk. Vanaf dan gaan veel Russen er wonen, waardoor veel mensen nu zich er nog altijd Rus voelen. Een belangrijk stuk geschiedenis volgens Poetin, die er uitgebreid naar verwijst in een essay dat hij deze zomer publiceerde en waarin hij schrijft dat de inwoners van Oekraïne en Rusland in feite één volk zijn. Als de spanningen tussen pro-Europese en pro-Russische groepen toeneemt op de Krim, meent Poetin zijn volk te moeten beschermen. En dus grijpt hij in. 
"Intussen laait de strijd in Oost-Oekraïne en dus ook de emoties daar weer flink op." 
En door Rusland gesteunde separatisten beginnen een gewapende strijd tegen de Oekraïense regering. Het gevolg is een oorlog met alle ellende die erbij hoort. Duizenden doden en tienduizenden gewonden. De neergeschoten MH17, meer dan een miljoen mensen op de vlucht. 
"Kalina houdt haar hart vast voor zoontje Ruslan, elke ochtend als hij weer alleen naar school loopt. De mensen hier wonen letterlijk aan de frontlinies en nog steeds wordt er vrijwel dagelijks geschoten." 
Net als Kalina en haar familie zijn mensen moe van de oorlog, want zowel aan deze kant van de frontlinie als aan de andere kant, slechts enkele kilometers verderop, leven mensen al bijna 8 jaar in constante angst. 
Lang verandert er weinig aan de situatie daar, tot afgelopen november. Als er honderdduizend Russische militairen zich verzamelen aan de grens met Oekraïne. De dreiging is terug. Maar ook in andere landen, omdat Rusland met onderzeeërs langs de kust vaart, met vliegtuigen overvliegt of militairen aan de grenzen staan, waardoor het Westen wel met Poetin moet praten. En Poetin heeft zijn eisenlijstje alvast op de site van het Kremlin gezet, dus da's makkelijk. Eén: alle NAVO-troepen moeten weg uit Oost-Europa. Twee: Oekraïne mag nooit bij de NAVO en drie: het Westen moet de Russische invloedssferen erkennen. Eisen waar ze zich in Oost-Europa grote zorgen om maken en waar het Westen met afkeur naar kijkt omdat ze de gedachten van invloedssferen iets uit de Koude Oorlog vinden. Plus ze vinden dat landen zelf gaan over hun eigen keuze.  
Vindt Poetin trouwens hypocriet, met het oog op de invasies in Irak, Libië en Afghanistan, waar westerse troepen binnenvielen zonder dat die landen er zelf op zaten te wachten. De kans dat Poetin z'n hele wensenlijstje voor mekaar krijgt is erg klein, maar één ding heeft hij alvast binnen. Want net als vroeger, de tijd dat dit soort bunkers werden bevolkt, worden de Russen bloedserieus genomen en zitten ze als een van de machtigste partijen ter wereld aan tafel.

Hoe Poetin de wereld ziet

NOS op 3 legt het nieuws aan je uit, in duidelijke taal, zodat je het nieuws beter kunt volgen.

Programmaheaders

NOS op 3

Naar het YouTube-kanaal NOS op 3

De spanningen tussen Rusland en het Westen zijn terug. Vooral in Oekraïne is dit te merken. Om te begrijpen waarom Poetin vindt dat sommige landen bij Rusland horen en niet bij het Westen, moet je naar de geschiedenis kijken, onder andere naar de Koude Oorlog.

Spanningen tussen Rusland en het Westen

Groep 6/7/8

In het oosten van Europa en ten zuidwesten van Rusland ligt Oekraïne. De hoofdstad van het land is Kiev. In Oekraïne wonen ongeveer 44 miljoen mensen. Twee derde van de bevolking woont in de grote steden zoals Lviv, Odessa en de hoofdstad Kiev. Eeuwenlang is Oekraïne onderdeel van het Russische tsarenrijk en vanaf 1921 wordt Oekraïne een Russische republiek binnen de communistische Sovjet-Unie. 
De Tweede Wereldoorlog speelt een belangrijke rol in de geschiedenis van Oekraïne. Het land wordt zwaar getroffen, omdat het midden op het zogenaamde ‘oostfront’ ligt. Hier vinden de zwaarste veldslagen van de oorlog plaats. 
Daarnaast worden er vreselijke moordpartijen gepleegd. Miljoenen Oekraïners vinden hierbij de dood. In 1986 vindt de grootste kernramp in de geschiedenis plaats in Oekraïne. Bij de ontploffing van de kerncentrale van Tsjernobyl komt een enorme hoeveelheid radioactieve straling vrij. Mede door deze ramp begint de Sovjet-Unie langzaam uiteen te vallen en in 1991 is het definitief afgelopen. Alleen Rusland blijft over van de Sovjet-Unie en Oekraïne is vanaf dan een onafhankelijk land. Na de onafhankelijkheid blijft de relatie met buurland Rusland gespannen. Er wonen nog veel Russen in Oekraïne en die vinden dat bepaalde gebiedsdelen eigenlijk bij Rusland horen. Rusland speelt daarop in. In 2014 wordt het Oekraïense schiereiland de Krim bezet door het Russische leger. Sindsdien zijn Oekraïne en Rusland met elkaar in conflict.  In datzelfde jaar sluit Oekraïne een handelsverdrag met de Europese Unie. Daardoor kan Oekraïne makkelijk handeldrijven met Europese landen. Oekraïne is een groot land met een rijke en vruchtbare bodem. De akkerbouw produceert grote hoeveelheden graan en groenten en de veeteelt produceert veel vlees. Ook de energiesector is belangrijk voor het land. Fossiele brandstoffen zoals steenkool en aardgas worden hier uit de grond gehaald. Oekraïne heeft een gematigd landklimaat met hete zomers en koude winters. Het land is 15 keer zo groot als Nederland en heeft daarmee het grootste landoppervlak van alle landen op het Europese continent. Het grootste deel van het landschap is vlak. In het zuiden liggen de Pontische steppen en grenst het land aan de Zwarte Zee. In het westen liggen de Karpaten, een berglandschap met hoge toppen. Bijna 85 procent van de Oekraïners is christen. De meesten van hen zijn aangesloten bij de Oekraïens-Orthodoxe kerk. Daarnaast zijn er kleine groepen joden en moslims in het land. Oekraïne is een rijk cultureel land. Er zijn veel musea, opera’s en bijzondere architectuur te vinden. Bijzondere bouwwerken zijn de Sofia-kathedraal en het Holenklooster in Kiev. Ook zijn er veel kastelen in het land. De middeleeuwste stad Lviv staat op de werelderfgoedlijst van UNESCO. Het grote land Oekraïne kent een turbulente geschiedenis en een moeilijke verhouding met buurland Rusland. Maar het is ook een cultureel land met levendige steden en eeuwenoude kastelen en het land heeft uitgestrekte natuurgebieden.

De wereld rond

Wat voor dieren leven er in het regenwoud? Wat geloven de mensen in India? En hoever ligt Australië bij ons vandaan? De Wereld Rond neemt je mee naar allerlei landen op de wereld.

Oefenen met topografie

In het oosten van Europa ligt Oekraïne. Tot 1991 is Oekraïne onderdeel van de Sovjet-Unie, maar tegenwoordig is Oekraïne een onafhankelijk land met een eigen cultuur, bijzondere landschappen en eeuwenoude steden als Lviv en Kiev. Toch blijft er door de gedeelde geschiedenis, een moeilijke verhouding met buurland Rusland bestaan.

Oekraïne

Het grootste land ter wereld is Rusland. 
Het ligt deels in Europa en deels in Azië. 
Er wonen ruim 144 miljoen mensen. 
De meeste mensen wonen in het Europese deel van het land, waar ook de hoofdstad Moskou ligt. Midden in Moskou ligt het Rode Plein, voor veel Russen het hart van hun land.
Rusland is een dunbevolkt land, op de grote steden na, waar de meeste mensen wonen.
De bevolking is divers, in Rusland wonen ongeveer 160 verschillende bevolkingsgroepen. 
Russen natuurlijk, maar ook Wolga-Tartaren, Oekraïners en Basjkieren.
Het belangrijkste geloof in Rusland is het Russisch-Orthodox christendom. Daarnaast zijn veel mensen moslim. Russisch is de belangrijkste taal, een taal met een eigen alfabet.
Lange tijd is Rusland een keizerrijk, waar de tsaar de baas is.
Na de Februarirevolutie in 1917 wordt de tsaar afgezet. Een paar maanden later grijpen de communisten de macht. Onder leiding van Lenin breidt Rusland zich verder uit en krijgt het een nieuwe naam: de Sovjet-Unie.
In 1991 komt er een einde aan het communisme en daarmee aan de Sovjet-Unie, en wordt Rusland de Russische Federatie. Een democratisch land met een gekozen president. 

Het grootste deel van Rusland kent een koud of gematigd landklimaat. In het zuidwesten komt steppeklimaat en zeeklimaat voor. 
In het noorden vind je een toendraklimaat en poolklimaat.
In de winter kan het in Rusland extreem koud worden. 
Vijftig graden onder nul is geen uitzondering, terwijl in de zomer temperaturen kunnen oplopen tot wel veertig à vijftig graden boven nul. Siberië, dat voor het grootste deel in het Aziatische deel van Rusland ligt, is een van de koudste gebieden ter wereld.
Doordat Rusland zo’n groot land is, komen er veel verschillende soorten landschappen voor, van woestijnen tot uitgestrekte naaldbossen en gebergtes. Het land telt 120.000 rivieren en 2.000 meren.
Het Oeralgebergte loopt dwars door het land van noord naar zuid, en vormt de scheidslijn tussen het Europese en het Aziatische deel van Rusland. 
Deze bergen zijn rijk aan delfstoffen, zoals ijzererts en zilver.

In de tijd van de Sovjet-Unie richt het land zich vooral op de productie van staal en wapens. 
Dit is onderdeel van het vijfjarenplan van dictator Stalin, de opvolger van Lenin, die zo de economie flink wil laten groeien.
Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie belandt het land in een economische crisis. Vanaf 1998 herstelt de economie zich langzaam. 
Tegenwoordig is Rusland één van de grootste producenten van olie en aardgas op de wereld en exporteert het veel metalen, zoals staal en aluminium.

Rusland heeft een rijke cultuur. Op het gebied van ballet zijn veel Russische dansers aanwezig op het wereldtoneel.
Verder zijn veel componisten van klassieke muziek Russisch, zoals Tsjajkovski, die je nu hoort.
Ook heeft het land veel bekende schrijvers voortgebracht, zoals Tolstoj en Dostojevski.
Het bekendste museum is de Hermitage in 
Sint-Petersburg. Het is één van de grootste musea ter wereld. 
Dit museum heeft veel verschillende collecties, zoals kunst uit de oudheid en Aziatische kunst.
Het grootste land van de wereld is dus een land van uitersten, met een diverse bevolking en veel verschillende soorten landschappen.

Rusland is het grootste land ter wereld. In dit land ligt ook het koudste bewoonde gebied ter wereld, Siberië. Lange tijd werd het geregeerd door een tsaar, maar na een communistische periode is het nu een democratisch land.

Rusland

3 op Reis in de klas

3 op Reis in de klas (BNNVARA) reist af naar inspirerende, avontuurlijke en verrassende bestemmingen over de hele wereld. Korte afleveringen voor in de klas, speciaal bewerkt voor de onderbouw.

3 Op Reis in de klas

3 Op Reis

Wit-Rusland, officieel de Republiek Belarus, ligt in Oost-Europa. Het land is samen met onder andere Rusland en Oekraïne een van de oorspronkelijke Sovjet-republieken. Het is de enige overgebleven dictatuur in Europa. Het land is communistisch. De belangrijkste bron van inkomsten is de landbouw. De grote boerderijen, sovchozen, zijn allemaal eigendom van de staat. Presentatie: Patrick Lodiers.

Wit-Rusland

Tegenlicht in de klas

Bewerkte afleveringen van het VPRO-programma Tegenlicht, voor de vakken maatschappijleer, aardrijkskunde, economie, biologie, techniek en scheikunde/NLT.

VPRO Tegenlicht

Oorlog wordt allang niet meer gevoerd met wapens alleen. Propaganda en desinformatie zijn machtige wapens geworden in een oorlog. Dit gebeurt ook in de oorlog in Oekraïne. Propaganda en nepnieuws worden ingezet om de publieke opinie in eigen land gunstig te stemmen en tegelijk de vijand te misleiden.

Propaganda en desinformatie in oorlogstijd

Sinds het aantreden van Poetin is de vrije pers in Rusland langzaam maar zeker uitgebannen. Na de inval in de Oekraïne in 2022 wordt de media volledig  gecontroleerd en is er van onafhankelijke journalistiek geen sprake meer.

Staatsmedia in Rusland

Landen en grenzen

Organisatie en bestuur

Wat is er aan de hand in Oost-Europa?

Rusland en Oekraïne

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

rode kerstballen in een boom

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.