Groep 6/7/8

Wist je dat er planten zijn die insecten eten, planten die zweten en planten die kunnen praten? Janouk en Pascal stellen de meest bijzondere planten van onze wereld aan je voor!

Het Klokhuis informeert kinderen van acht tot veertien over de wereld om hen heen, in de breedste zin van het woord. 

Het Klokhuis

Programmalogo's

Planten hebben fantastische eigenschappen. Plantastisch dus! Weet jij alles van vleesetende planten, onkruid en zaadjes? Beantwoord de vragen en bekijk de video’s. 

Quiz over fantastische planten

Wat weet jij over planten?

Mijn moeder zegt altijd dat ik lekker tegen mijn planten moet praten omdat ze dan sneller zouden groeien. Maar wist je dat planten zelf ook praten? Plantastisch. Over pratende planten. Jongens, jongens, kom op effe stil nu. Oh sorry hoor. Ja oké, niet letterlijk praten hè, zoals jij en ik, maar wel op hun eigen manier. Als je bijvoorbeeld in de lente 's avonds buiten loopt, dan heb je misschien wel eens de heerlijke geur geroken van de jasmijn. En dat is niet voor niets. Het is een manier van communiceren. De bloemen van de jasmijn zijn een feestmaal voor nachtvlinders en met deze geur laat ze weten: het buffet is geopend! Eigenlijk is het dus niet eens meer praten, maar de jasmijn schreeuwt het uit. Planten praten niet alleen tegen insecten, maar ook tegen elkaar. Ja, ik hoor nu niks en zij ook niet, lijkt me. Maar nu wel. Want wanneer een slak of een insect aan de bladeren van deze kool knabbelt, dan laat ie een soort gas vrij en dat is een noodsignaal. Kijk uit! Aanvallers in de buurt! Via de lucht komt dat noodsignaal dan terecht bij de andere kolen en die snuiven als het ware dat alarmerende signaal op. En dan weten ze: oppassen geblazen. Er is gevaar in de buurt. Vanaf dat moment maken de kolen giftige stoffen aan om zich te beschermen tegen de aanvallers. Dit schrikt de insecten af of kan ze zelfs ziek maken. En zo wordt de kool met rust gelaten. Maar zou er een manier zijn waarop wij dat geschreeuw en gepraat van die planten ook kunnen horen? Ja, die is er. Maar niet met onze oren, maar wel met onze neus. Wanneer bijvoorbeeld jouw grasmatje gemaaid wordt, raakt het gras in paniek en gaat het ook beschermende stofjes aanmaken. Wij herkennen dat als de heerlijke geur van vers gemaaid gras. Maar eigenlijk is dit dus gewoon een schreeuw om hulp. Oh oh oh oh sorry.

Pratende planten

Zegt de ene plant tegen de andere…Oke, echt praten kunnen planten niet, maar ze communiceren wel degelijk. Janouk laat zien op welke manieren de jasmijn, de kool en het gras communiceren met hun omgeving.

Planten communiceren om aan te trekken of af te schrikken

Ik dacht altijd; een plant leeft van water, zonlicht van voedingsstoffen uit de bodem. Maar er is één groep planten, nou, die heeft een totaal eigen dieet. Plantastisch.  Over vleesetende planten. Maar hoe vangt een plant een insect? Deze bekerplant, die lokt insecten naar zich toe door middel van een hele zoete geur. Als een insect eenmaal via deze opening naar binnen is gekropen, dan komt ie meteen vast te zitten. Want door het gladde oppervlak en door deze kleine haartjes kan ie er nooit meer uit komen. Maar deze planten, die eten niet zomaar voor de lol insecten, want ze leven namelijk in gebieden waar heel weinig voedingsstoffen in de grond zitten en dus halen ze bijna alles wat ze nodig hebben uit de insecten die ze oppeuzelen. Deze venusvliegenval bijvoorbeeld, die hapt zelf toe. Die kan heel goed met deze kleine voelsprieten aan de binnenkant voelen wanneer er een insect op haar landt. En ze is zelfs zo goed getraind dat ze gewoon het verschil kan voelen tussen een vlieg en een regendruppel. Hoe ze dat weet? Door te tellen. Deze plant is de enige plant ter wereld die dat kan. Dus als er een vlieg of een ander insect zo minimaal twee keer in 30 seconden tijd die haartjes aan de binnenkant aanraakt, dan slaat ze toe. Laten we eens testen of ze er ook echt zo goed in is. Eerst eens kijken of ze hierop reageert. Daar gaan we. Ja kijk, zie je? Daar reageert ze dus niet op want ze weet dat het maar een regendruppeltje is en het dus niet de moeite waard is om helemaal dicht te klappen. En dan nu het insect. Euhm, misschien kan ik haar wel foppen met een nepvlieg. Oh, ik heb de hele dag al rondgevlogen. Nou ik ben wel een beetje moe hoor. Oh, hier is een lekker plantje om uit te rusten. Oh ja, hier kan ik lekker zitten. Oh zo, hij is nog sterk ook! Dat is toch ongelooflijk knap, dat deze plant gewoon het verschil kan voelen tussen een regendruppel en een vlieg. Bzzz.

Vleesetende planten

Sommige planten leven niet van water en voedingsstoffen uit de bodem, maar van insecten. Janouk laat zien hoe zo’n vleesetende plant weet dat er een vliegje op hem is geland, en geen regendruppel. Hap!

Insecten in de val

Oh. Ja, normaal gesproken beweegt deze plant misschien door de wind. Andere planten die bewegen als je ze een duwtje geeft. Maar sommige planten, die bewegen gewoon helemaal uit zichzelf. Maar waarom doen ze dat? Plantastisch. Over bewegende planten. Er lijkt nu misschien heel weinig aan de hand, maar deze planten kunnen iets heel speciaals. Kijk, deze plant heeft nu zijn blaadjes heel mooi open staan zodat hij lekker veel zonlicht kan opvangen. In die bladeren zitten namelijk cellen die reageren op daglicht en de plant zet het daglicht om in energie zodat ie lekker goed kan groeien. Maar na al dat gegroei en na al het harde werken gaan niet alleen wij mensen slapen, maar ook deze plant gaat rusten. 's Avonds neemt het zonlicht af en dan stopt de fotosynthese. En de bladeren die klappen dan als een klapstoel dicht en de volgende ochtend, als het dan weer licht wordt, dan staat de plant ook weer op en dan is ie lekker bijgekomen van de dag ervoor en dan kan ie weer doorgaan met groeien. Maar sommige planten lijken juist nooit moe. Moet je kijken, dit is de telegraafplant, die heeft toch gewoon moves van een coole breakdancer? Ja oke, deze beelden zijn wel een klein beetje versneld, maar dan nog is dit toch gewoon superindrukwekkend? Maar de meest bijzondere plant is misschien wel het kruidje-roer-meijniet, oftewel de mimosa. Als je de blaadjes heel zachtjes aait, kijk, dan klappen ze gewoon in. Zie je dat? En soms, kijk, gaat ie zelfs gewoon helemaal hangen. Dus deze plant reageert gewoon op aanraking. Is toch bizar? Dit is dus een verdedigingsmechanisme. Stel, de mimosa die wordt besnuffeld door een hongerige planteneter, ja dan wil die natuurlijk dat ie er zo onaantrekkelijk mogelijk uitziet. Daarmee hoopt ie dat de dieren die 'm anders op zouden eten gewoon doorlopen naar de volgende plant. En een slap hangend plantje ziet er nou eenmaal minder aantrekkelijk uit om op te eten dan zo'n mooi groen sappig exemplaar. Mmm.

Bewegende planten

Sommige planten kunnen een leuk trucje: ze kunnen bewegen! Als het kruidje-roer-mij-niet wordt aangeraakt, klapt hij spontaan zijn blaadjes in. Een handig verdedigingsmechanisme!

Ze bewegen uit zichzelf!

Ik zag de natuur altijd als een heel mooi geheel, waarin planten vredig met elkaar en met de wereld om hen heen samenleven. Maar als je heel goed gaat kijken, dan zie je dat dat helemaal niet altijd zo is. Plantastisch. Over asociale planten. Dit hier is de maretak. Die ken je misschien wel van rond de kerstdagen, want als je daar onder gaat staan met je geliefde, dan mag je elkaar kussen. De maretak zelf is een stuk minder vriendelijk. Hij leeft namelijk bovenop andere planten. Op deze dwarsdoorsnede kun je heel goed zien dat de wortels van de maretak gewoon echt in de boom groeien. En zo haalt de maretak dus zijn voedingsstoffen uit de boom en in ruil daarvoor krijgt de boom eh... gezelligheid? Maar als je nou dacht dat dit asociaal plantengedrag was? Nou, het kan nog veel erger. Dit is de Aristolochia. Hier vooraan zit de ingang naar de beker van de bloem, waar kleine vliegjes kunnen schuilen tijdens een regenbui bijvoorbeeld. Maar zodra er een vlieg is ingeslopen, dan gaat die bloem soms één of meerdere nachten dicht en dan wordt die vlieg bedolven onder het stuifmeel, net zo lang tot die hele beker vol zit. Ja, en die vlieg, die wordt dus pas de volgende dag vrijgelaten. Deze acacia is misschien nog wel de meest egoïstische plant van het stel. Met haar zoete nectar trekt ze mieren aan die veilige schuilplekken zoeken bij de boom. En op hun beurt verdedigen die mieren de boom tegen dieren die de acacia willen eten. En er is ontdekt dat de nectar van de boom het gedrag van insecten compleet beïnvloedt. Zo kan deze boom, als ie zich bedreigd voelt, bijvoorbeeld een groepje hardwerkende mieren veranderen in een heel leger boze krijgers. Dat legertje mieren valt dan zelfs hongerige olifanten aan. En zo blijft de acacia veilig.

Asociale planten

Sommige planten gebruiken andere planten om te groeien. En er zijn zelfs planten die dieren voor hun karretje spannen. Janouk stelt de meest asociale planten aan je voor.

Stelen om te leven

Van bomen weet je natuurlijk dat ze behoorlijk sterk zijn. Je kan er in klimmen of er zelfs hele boomhutten in bouwen. Maar wat dacht je van deze of deze? Nou, niet zo sterk hè? Of toch wel? Plantastisch. Over ijzersterke planten. Deze planten kunnen door stoeptegels, asfalt en zelfs door stenen muren heen groeien. Maar hoe kraakt een plant een steen? Er is één plant in het bijzonder die wat dat betreft echt de kroon spant. Nou, ik hoor je denken; dit kleine plantje hier? Jazeker, dit is een van de meest gevreesde planten van Nederland. De Japanse duizendknoop. Hij groeit wel tien centimeter per dag en vanuit elk stukje wortel van deze plant groeien weer ongelofelijk veel stukjes nieuwe wortel. En vanuit daar groeien ook weer allerlei stukjes nieuwe wortel die ook weer allemaal hun eigen weg vinden. Zelfs een heel klein stukje wortel dat per ongeluk in je tuin terechtkomt, kan er al voor zorgen dat je hele tuin overwoekerd raakt. Of nog erger: hij kan bruggen en huizen zwaar beschadigen, omdat ie dus door steen kan groeien. Maar hoe gaat ie nou precies te werk? Als je heel goed inzoomt, dan zie je dat er eigenlijk overal hele kleine gaatjes zitten. En hier, in die gaatjes van die steen kunnen die wortels zich dan heel mooi naar binnen wurmen. En daar zuigen de wortels van de plant zich dan vol met water en duwen zich beetje bij beetje een weg door de zwakste plekken van de steen, tot ie uiteindelijk...breekt. Kortom, deze plan is dus niet alleen heel sterk, maar ook nog eens heel slim. Wie had trouwens dat stukje wortel? Ik weet van niks. Nee? Oh nee!

IJzersterke planten

Planten zijn leuk, maar de Japanse duizendknoop is de nachtmerrie van elke tuineigenaar. Deze plant is zo sterk dat hij zelfs door steen heen kan groeien. Pascal laat zien hoe de Japanse duizendknoop dat aanpakt.

De hardnekkige Japanse duizendknoop

Oef. In deze kas is het behoorlijk warm en vochtig zodat zij natuurlijk allemaal lekker kunnen groeien. Maar ondertussen werk ik me wel helemaal het zweet in. Maar wist je dat planten zelf ook zweten? Plantastisch. Over zwetende planten. Moet je kijken. Je ziet de druppels hier gewoon echt aan de bladeren hangen. En dit terrarium hier is zelfs helemaal beslagen. Maar waarom zweet een plant? Ja, het is natuurlijk niet zo alsof deze planten keihard aan het sporten zijn. Maar ze zijn wel druk met groeien en zichzelf in leven houden en daar zijn veel voedingsstoffen voor nodig. Om die binnen te krijgen, nemen de planten water op vanuit de grond via hun wortels. Maar meestal gebruiken ze maar 1% van al het water dat ze opnemen en de rest, die overige 99%, die moet er dus ook ergens weer uit. Check. Zo ziet een plant er vanbinnen uit. In de stengel zitten allemaal kleine kanaaltjes die we nu even blauw gemaakt hebben, waardoor dat water vanuit de bodem via de wortels door de stengel helemaal tot aan de bladeren komt. Even een slokkie. Lekker. En die plant, die drinkt eigenlijk precies zoals ik. Die kanaaltjes en een soort hele kleine rietjes waardoor dat water naar de bladeren stroomt. Via de bladeren verlaat het water de plant als druppels en dat zorgt voor een soort zuigende werking waardoor er nog meer water vanuit de bodem wordt opgeslurpt. Dus wat ik hier nu doe, dat doen de planten bij hun bladeren door te zweten. Het zweten zorgt er dus voor dat een plant water en voeding binnen blijft krijgen en tegelijkertijd niet te veel water vasthoudt. Maar ook kunnen planten net als wij mensen, zweten om hun temperatuur te regelen. Als het te warm wordt dan komt er waterdamp uit de bladeren. Je ruikt het wel hoor, het begint echt een beetje te meuren met al die zweetgeuren van jullie, dat is echt eh...

Zwetende planten

Planten hebben water nodig om te overleven. Maar niet al het water dat ze met hun wortels opnemen, wordt gebruikt. Het wateroverschot wordt er via de bladeren uit gezweet. Zo krijgt de plant genoeg voeding binnen en houdt ie niet te veel vocht vast. Hoe zou plantenzweet eigenlijk ruiken?

De bladeren zweten zich suf

He. Psst. Goed vermomd ben ik he? Maar wist je dat sommige planten zich ook vermommen? Maar waarom willen planten zich vermommen? Plantastisch. Over vermomde planten. Kijk, dit lijken gewoon allemaal steentjes, toch? Kijk eens goed. In deze bak zitten niet alleen stenen, maar ook woestijnplantjes die doen alsof ze stenen zijn. Kijk, deze bijvoorbeeld, die grijzige. Door zich zo te vermommen, dan worden deze sappige plantjes in de bloedhete woestijn niet opgegeten door dorstige dieren. Vermommen is dus een overlevingsstrategie. Maar als je dacht dat woestijnplantjes zich goed kunnen vermommen, nou dan ken je deze boquila nog niet. Deze klimplant die komt voor in de regenwouden van Chili en Argentinië en is speciaal voor ons naar de botanische tuin in Delft gehaald. Dit hier is een foto van een boquila, maar dit is ook een boquila. En op deze foto ziet ie er heel anders uit, Maar dit is toch ook echt een boquila. Op elke foto vermomt ie zich dus weer als een andere plant. Maar hoe die dat doet, dat is een groot mysterie. Er zijn planten die zich vermommen door te voelen tegen welke plant ze aangroeien en vervolgens kopieert ie dan heel langzaam het uiterlijk van zo'n plant. Andere planten ruiken aan stofjes in de lucht wie er bij hen in de buurt groeit. Wat de boquila zo uniek maakt, is dat hij zich ook kan vermommen zonder een plant te voelen of te ruiken. Hij kan zelfs een plastic plant nadoen. Hoe dat precies kan, dat weet niemand. Maar er zijn wetenschappers die denken dat de boquila een soort ogen heeft waarmee die z'n omgeving bekijkt. Nou, eens kijken of ie echt zo goed is in dat kopieergedrag. Oh nou, in geval kan ik op vakantie hè denk ik. Neem jij het van me over?

Vermomde planten

Er zijn planten die zich voordoen als stenen, zodat ze niet worden opgegeten. Maar de echte kampioen in vermommen is de boquila. Deze plant kan andere planten nadoen, zelfs plastic planten. Hoe de boquila eruitziet, kan dus verschillen.

Vermommen als overlevingsstrategie

Mensen en dieren zijn gaan bewegen over de aardbol om zo mee te gaan met de veranderingen op aarde. Te warm! Te koud! Maar planten, die zijn te koppig om een stap te verzetten. Plantastisch. Over koppige planten. Stinkend moeras, een kilometershoge berg. Eenmaal geworteld gaat een plant nergens meer naartoe. Maar hoe overleven ze in die extreme omstandigheden? Dit zijn cactussen en in het wild groeien die in de woestijn, bijvoorbeeld hier in Chili. En daar kan het overdag makkelijk 45 graden worden en 's nachts juist afkoelen tot onder nul. En het is er ook nog eens ongelooflijk droog. Per jaar valt er soms maar 250 milliliter regen. Nou, dat is ongeveer gelijk aan één glaasje water. Door zijn dikke, ronde vorm is een cactus heel goed in het vasthouden van vocht en door de stevige, prikkelige huid kan ook geen vocht ontsnappen. Zo heeft de cactus nooit dorst, ook niet in de droogte van de woestijn. En dan nu van de woestijn naar Antarctica. Stel je voor, het is -30 graden en de wind waait met 320 kilometer per uur. Er leven amper planten in deze ijzige omgeving, maar deze dappere arctische mossen hebben een truc bedacht om hier te overleven. In de winter gaan ze in een soort slaapstand waardoor ze hun energie opslaan. Wanneer sneeuw en ijs in het voorjaar smelten, gaan deze mossen binnen no-time weer groeien. Deze mossen zijn dus extreem goed in het opslaan van hun energie. Er zijn zelfs mosplantjes gevonden die meer dan 1500 jaar lang diep bevroren onder het ijs van Antarctica hebben gelegen. En na de ontdooiing werden ze gewoon weer wakker uit hun winterslaap. Wat een bikkels he?

Koppige planten

Planten kunnen niet verhuizen als ze het ergens te warm of te koud vinden. Ze passen zich aan aan hun omstandigheden. Janouk stelt aan je voor: de cactus, die kan overleven in extreme droogte. En arctische mossen, die bittere kou kunnen weerstaan.

Planten die leven onder extreme omstandigheden

Plantastisch. Over verhuisplanten. Ik hoor je denken verhuizen? Een plant staat toch gewoon z'n hele leven lang op één plek? Ja, de plant zelf wel, maar het zaad, dus het nageslacht, die pakt soms zijn koffers om naar een andere plek te verhuizen. Hoe die zaden zich verplaatsen, dat gaat een stuk indrukwekkender dan je denkt. Sommige zaden zijn speciaal ontworpen om enorme afstanden af te leggen, zoals dit zaadje van de esdoorn. En dat doet ie door, komt ie, te vliegen. Met een flinke herfststorm reis dat zaadje soms wel kilometers ver. Sommige planten, die laten het werk vooral door anderen doen. De vrucht van de grote klit bijvoorbeeld heeft kleine weerhaakjes, waarmee die dan gemakkelijk aan de vacht van een dier blijft plakken. Plop. Zo'n dier loopt dan kilometers verder en wanneer dat vruchtje dan van hem afvalt, hij blijft echt goed plakken. Zo, dan kan er mooi een nieuw plantje groeien. Zo mooi bedacht van de natuur dat het ook gelijk de inspiratie was voor klittenband. Er zijn planten die het nog slimmer aanpakken en die laten hun vruchten opeten, maar dan wel door het juiste hongerige dier. Deze pepers hier zijn echt enorm pittig, waardoor de meeste zoogdieren ze links laten liggen. Wie schrokken dit dan wel zomaar naar binnen? Vogels. Want vogels, die proeven de pittigheid niet. Maar nog veel belangrijker, ze kauwen hun eten niet, waardoor de zaden heel blijven. Wanneer zo'n vogel dan honderden kilometers verder vliegt en ja, daar die zaden uitpoept, dan kan er op die plek een prachtige nieuwe peperplant groeien. Maar waarom nou al die moeite om zulke afstanden af te leggen? Planten doen dit om ervoor te zorgen dat hun soort overleeft. Als je op heel veel plekken groeit, dan spreid je je winkansen en dan is er dus altijd wel iemand van de familie die blijft leven. Om die peperplant even een handje te helpen. Niet kauwen dus. Tada!

Verhuisplanten

Planten hebben verschillende manieren om hun zaadjes te verspreiden. Sommige zaadjes verplaatsen zich door de lucht, andere zaadjes gebruiken dieren om op mee te liften. Pascal stelt deze planten aan je voor. 

Hoe verspreidt een plant zich?

Heel soms, als ik echt mijn dag niet had en ik had gewoon geen zin in school, dan deed ik alsof ik ziek was. Schoolziek dus. Wist je dat sommige planten dit ook doen? Maar waarom? Plantastisch. Over schoolzieke planten. De passiebloem heeft een manier bedacht om insecten voor de gek te houden. Als je goed kijkt dan zie je soms een beetje vreemde vlekken op de bladeren van de passiebloem. Dat ziet er niet heel gezond uit en zo denken vlinders er ook over. Ja hallo, dan ga ik liever mijn eitjes ergens anders leggen en die gaat er dan vandoor. En zo zorgt de passiebloem er dus voor dat ie niet wordt opgegeten door hongerige vlinderrupsen. De Chinese orchidee heeft een ander doel. Hij ziet er ook een beetje gek uit met die zwarte, vieze plekken op zijn blad en hij ruikt ook een beetje bedorven. En nou lijkt het alsof deze plant ziek is, maar hij voelt zich prima. Hij doet het juist expres. Zo trekt de orchidee namelijk een insect aan, de platvoetvlieg. De plant lokt de vlieg door te doen alsof die een schimmelinfectie heeft. Want deze platvoetvliegen, die houden gek genoeg van het eten van die schimmels. En wanneer de platvoetvlieg rondloopt over de orchidee op zoek naar lekkere schimmels, krijgt ie een beetje stuifmeel op z'n lichaam. En als die vlieg dat bij een andere orchidee dan ook weer doet, ja, dan plant de orchidee zich voort. Sneaky wel. Maar alsof nepeitjes en fake schimmels nog niet gek genoeg zijn, lijkt één plant het nog net even wat smeriger aan te pakken. Er zijn wetenschappers die denken dat het longkruid zijn bladeren er zo uit laat zien, alsof het helemaal is onder gekakt door vogels. En wanneer een hongerige planteneter dit ziet, dan denkt ie natuurlijk: gadverdamme, doe mij maar een ander maaltje. Zeg eh jongens, ik voel me eigenlijk ook niet zo lekker. Kan ik naar huis?

Schoolzieke planten

Planten gaan natuurlijk niet naar school, maar ze kunnen wel doen alsof ze ziek zijn. Er zijn bijvoorbeeld planten die vlekken hebben, zodat ze geen hongerige planteneters aantrekken. Janouk stelt een paar van die slimme planten aan je voor.

Zo leiden planten hun vijanden om de tuin

Overige organismen

Fantastische planten!

Plantastisch

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Pepernoten

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.