Klas 1/2/3

Klas 4/5/6

De kolonie Nederlands-Indië zorgt voor rijkdom en welvaart in Nederland, maar de Indonesische bevolking wordt eeuwenlang uitgebuit. Hoe verliep de Indonesische strijd voor onafhankelijkheid?

Wat voor dieren leven er in het regenwoud? Wat geloven de mensen in India? En hoever ligt Australië bij ons vandaan? De Wereld Rond neemt je mee naar allerlei landen op de wereld.

Programmaheaders

Programmalogo's

De wereld rond

Het Aziatische eilandenrijk Indonesië was tot 1949 een kolonie van Nederland en heette Nederlands-Indië. Nu is het een onafhankelijke republiek. Wat weet jij van dit land? Start de quiz, bekijk de video's en beantwoord de vragen!

Quiz over de voormalige kolonie van Nederland

Wat weet jij over Indonesië?

Nederland heeft eeuwenlang geprofiteerd van de rijkdommen van Indonesië. Ons land wil koste wat kost vasthouden aan de kolonie Nederlands-Indië, ook als de roep om onafhankelijkheid steeds luider wordt. Er volgt een bloedige koloniale oorlog, die tienduizenden Indonesiërs het leven kost. In 1949 draagt Nederland de soevereiniteit over aan het onafhankelijke Indonesië. Hoe was het leven in onze kolonie, wat was de rol van de VOC en hoe werd Indonesië onafhankelijk? Klik op de afbeelding om de tijdlijn te bekijken.

Tijdlijn over ons koloniale verleden

De geschiedenis van Nederlands-Indië

Groep 6/7/8

Animaties van dagboekfragmenten uit de tijd van de VOC en WIC. Speciaal gemaakt voor de interactieve schoolplaat 'VOC en WIC van alle kanten'. 

Verhalen van de VOC en WIC van alle kanten

Welkom aan boord van het beroemde VOC-schip 'De Amsterdam'. Kijk nu zelf rond door deze replica van een VOC-schip die aan de steiger van het Scheepvaartmuseum ligt. Verken de Nederlandse geschiedenis uit de 17e en 18e eeuw. Over de eerste overzeese reizen, de handel, de avonturen en ontberingen. En in het ruim kom je meer te weten over de zwarte bladzijdes van het slavernijverleden. Kijk zelf in 360 graden rond, zoom in en ontdek wat er op het schip zoal gebeurde tijdens de lange reis naar de Oost.

Handel en oorlog over zee

De VOC en WIC van alle kanten

NOS op 3 legt het nieuws aan je uit, in duidelijke taal, zodat je het nieuws beter kunt volgen.

NOS op 3

Naar het YouTube-kanaal NOS op 3

Vanaf 1951 kwamen er ruim 12.000 Molukkers vanuit Indonesie naar Nederland. Omdat het de bedoeling was dat ze kort zouden blijven, kwamen ze in eenvoudige woonoorden terecht. In de kleine barakken, waar ze met velen dicht op elkaar woonden, stonden de koffers steeds klaar voor vertrek. In deze special kun je rondkijken in zo'n barak en video's bekijken over de geschiedenis van Molukkers in Nederland.

360-graden special

Molukkers in Nederland

Afspeellijst Indonesie

In Nederland wonen tegenwoordig zo'n 350.000 mensen met Indonesische wortels. Als je ook de jongste generaties meetelt zelfs zo'n 2 miljoen. En toch kent lang niet iedereen de gedeelde geschiedenis van Nederland en Indonesië. Als ik zelf zou moeten nadenken waarom het zou kunnen zijn dan zou ik denken dat het te maken heeft met dat het natuurlijk niet een van de mooiste pagina's is van de geschiedenis. 
Eeuwenlang was het gebied dat we nu kennen als Indonesië in Nederlandse handen. Hoe is dat zo gekomen? En wat waren de gevolgen? Ik leg het je in een paar minuten uit. We gaan goed vijf eeuwen terug in de tijd, naar 1498. Dan komen de Portugezen als eerste Europeanen over water aan in Azië. De Spanjaarden en Portugezen verdienen hun geld met de handel in allerlei specerijen uit Azië. Kaneel, kruidnagel, nootmuskaat, peper, maar ook porselein en zijde. Spullen uit Azië, die rijke Europeanen graag wilden hebben. En waar je dus heel veel geld mee kon verdienen. En dat wilden de Nederlanders ook wel.
Een eeuw na de Portugezen, vanaf 1595 gaan de eerste Nederlandse schepen die kant op. Eerst is het ieder voor zich maar die concurrentie drukt de opbrengsten. Dus verplicht de Nederlandse Republiek om samen te werken. En dat leidt, in 1602 tot de oprichting van de Verenigde Oost-Indische Compagnie, de VOC. De VOC en de WIC waren geen gewone bedrijven. Ze kregen hele speciale rechten van de Nederlandse overheid. Dit is de scan van het oprichtingsdocument uit 1602. Toen werd de VOC opgericht. En werd dit octrooi door de Staten-Generaal uitgevaardigd aan die onderneming. En werd er gezegd in welk gebied ze handel mochten drijven en wat ze daar allemaal mochten doen. En daar staat dus ook in dat ze van de Staten-Generaal, de overheid van toen, het recht hadden gekregen om zich ook te vestigen op andere plaatsen. Maar ook om oorlog te voeren. Dus het waren eigenlijk bijna overheden op zichzelf.
De VOC weet z'n macht in een eeuw tijd flink te vergroten door met z'n vloot gebieden te veroveren en handel te drijven. Onder andere door samen te werken met lokale vorsten. Ik leerde vroeger dat kolonialisme een kwestie van zwart of blank was. Dat enkele blanken heersten over een groot aantal Indonesiërs. Maar toen ik dieper de geschiedenis indook, besefte ik dat de geschiedenis van het kolonialisme complexer is dan de scheiding tussen blank en zwart te begrijpen. Het gaat ook over de plaatselijke feodale klasse, die samenwerkte met de koloniale machthebbers om over het volk te heersen. Zonder het plaatselijke feodalisme, was het kolonialisme geen succes geworden. Voor de groeiende macht en winst van de VOC moet de lokale bevolking een hoge prijs betalen. Mensen worden gedwongen tot handel of werk. De bevolking van de Banda-eilanden komt daartegen in verzet. Maar dat wordt in 1621 hard neergeslagen. Niet meer dan 1.000 van de 15.000 inwoners blijft achter. De rest slaat op de vlucht, wordt vermoord of tot slaaf gemaakt. Specerijen, daar ging het om. Nootmuskaat, foelie, kaneel. Dat de VOC daarbij op grote schaal tot slaaf gemaakten inzette, is minder bekend. En niet alleen op de plantages. Ambachtslieden, mensen die in de mijnen werkten, maar ook mensen die als edelsmid werkten bijvoorbeeld. En dan moet je denken aan in en rondom het huis. Dus de elite daar vond het fijn om zich te kunnen vertonen met mensen in slavernij.

De bewoners van de Banda-eilanden delen dus bepaald niet in de 'Gouden Eeuw', zoals de zeventiende eeuw vaak is genoemd voor de Nederlandse Republiek en voor de VOC. Maar het succes van die compagnie neemt af. In de achttiende eeuw lopen de winsten terug en de schulden lopen op. Eind van die eeuw, in 1799, gaat de VOC failliet. De gebieden die de VOC tot dan toe in handen heeft, gaan vanaf 1816 verder als de kolonie Nederlands-Indië. De bevolking daar valt vanaf dat moment rechtstreeks onder Nederland, dat intussen zelf een koninkrijk geworden is. In die negentiende eeuw breidt Nederland de kolonie flink uit, zoals je ziet in deze uitzending die ik eerder maakte. Dat is het stukje dat effectief in Nederlandse handen was. En dan gaan we een halve eeuw later, iets meer misschien. -Op deze kaart is duidelijk te zien dat we nu een eilandenrijk hebben gecreëerd voor Nederland, wat een politieke dwerg was. En als we dat op de kaart van Europa leggen, met dit op de westpunt van Ierland, en we rollen deze kaart uit, dan eindigen we in de Kaspische Zee. De uitbreiding gaat niet zonder slag of stoot. Zo komen de Javanen in opstand tegen de Nederlandse onderdrukking, in 1825. Bij deze bloedige Java-oorlog komen zo'n 200.000 Javanen om het leven. Prins Diponegoro, hij is tegenwoordig een nationale held in Indonesië, leidt die opstand. Maar door een list van de Nederlanders wordt hij uiteindelijk gevangengenomen. En dat betekent het einde van de oorlog. In feite plegen jullie verraad. Diponegoro kreeg een vrijgeleide en kwam naar Magelang omdat er een bestand was. En op de heiligste dag van de Indonesische kalender, namelijk het einde van de vastenmaand, werd hij opgepakt. De Java-oorlog kost bakken met geld. En dat wil Nederland weer terugverdienen in de kolonie. Mede daarom voert gouverneur-generaal Johannes van den Bosch in 1830 het cultuurstelsel in. Het cultuurstelsel zegt dat, als dit mijn stuk land is, ik een-vijfde deel van mijn land moet bebouwen met producten voor de Nederlandsche Handel-Maatschappij. En dan deze producten verkocht worden en zo Nederland geld verdient. Deze producten mogen alleen koffie, thee, indigo of suiker zijn, producten voor de export. En dat betekent dus dat, als ik hier rijstboer ben, die mijn rijst hier verbouwt, dat ik daar opeens koffie moet verbouwen, wat een totaal ander productieproces met zich meebrengt. Niet alleen bij de lokale bevolking groeit het verzet tegen de uitbuiting, ook vanuit Nederlandse hoek komt er kritiek. Te beginnen met een boek, Max Havelaar van Multatuli. De toenemende weerstand draagt eraan bij dat in 1860 de slavernij wordt afgeschaft. En 10 jaar later het cultuurstelsel. Maar de uitbuiting gaat door. Tienduizenden contractarbeiders, ook wel koelies genoemd, werden naar Sumatra vervoerd om te werken op de plantages. De meeste van hen waren ongeletterd en tekenden met een vingerafdruk een overeenkomst die in de praktijk een wurgcontract bleek te zijn. Op de plantage gold de regel dat je de blanke nooit mocht tegenspreken. Want zij waren superieur. Zo was dat. Ja, de mensen waren vroeger ouderwets. Als er een blanke de plantage op kwam, dan was je bang. Vooral als we iemand met een tropenhelm zagen komen. Zo was dat. Als de blanken kwamen, werd iedereen bang. Nederland blijft gebieden inlijven. En doet dat met geweld. Zo kost de Atjeh-oorlog, die in 1873 begint, ook weer zeker 50.000 levens. Hele dorpen worden uitgemoord. Deze oorlog duurt uiteindelijk meer dan een halve eeuw. Nederland wilde het monopolie verkrijgen op de handelsroute met Zuidoost-Azië. Vooral met Indië, Maleisië en omstreken. De Straat van Malakka werd belangrijk, omdat daarvoor het Suezkanaal was geopend, waardoor de handel tussen Azië en Europa veel eenvoudiger werd. Het einde van de negentiende eeuw luidt het begin in van de 'ethische politiek'. Een nieuw beleid, waarin Nederland het als zijn taak gaat zien om niet alleen te profiteren van de Indonesische bevolking, maar die ook te ontwikkelen. Bijvoorbeeld met de aanleg van wegen. En het bouwen van ziekenhuizen en scholen. Ik was de enige Javaan. De rest waren allemaal Indische jongens, Indische meisjes, totoks en Chinezen. Maar gewoonlijk was ik de enige inlander. De opinie over een inlander was: dom, langzaam, enzovoort. In mijn klas zat een zoon van een adjudant-onderofficier. Bij de eerste keer dat de rapporten werden uitgedeeld, was hij nieuwsgierig. Hij vergeleek het met zijn rapport. En toen moest hij erkennen dat ik meer achtjes had en hij zesjes. -U had veel hogere cijfers dan hij had? -Precies. Want dat zit hier vast. Wat en hoe een inlander is. -Ja. Wat zei hij toen? Wat was zijn reactie toen hij uw rapport zag? -Wilt u het horen? -Ja, hoor. -‘Purbo, jij hebt een mooier en beter rapport dan ik, maar je bent en blijft een inlander.’ De ongelijke machtsverhoudingen en vooroordelen blijven dus bestaan. Maar het onderwijs vergroot wel de bewustwording daarvan. En doet zo eigenlijk precies wat Nederland niet wil. Het versterkt het zelfbewustzijn onder de Indonesische bevolking en de afkeer van de Nederlandse heerschappij. En dat luidt het einde in van eeuwen aan veroveringen en kolonisatie. Het maakt de weg vrij voor een onafhankelijk Indonesië. Hoe die onafhankelijkheid tot stand kwam, dat zie je in onze andere NPO Kennis-video over de onafhankelijkheidsstrijd.

Kolonisatie Indonesië (1): Hoe werd Indonesië een Nederlandse kolonie?

Het gebied dat we nu kennen als Indonesië was eeuwenlang in Nederlandse handen. Hoe is dat zo gekomen? En wat waren de gevolgen? Historicus en presentator Hans Goedkoop legt het uit in deze video.

Hoe werd Indonesië een Nederlandse kolonie?

Na eeuwenlange Nederlandse overheersing verklaart Indonesië zich in 1945 onafhankelijk. Nederland legt zich daar niet zomaar bij neer. Er volgt een bloedige strijd, die vier jaar duurt.
Het was gewoon een oorlog. Ik heb daar genoeg mensen moeten doden. Hebt u nog een beetje geteld hoeveel? Nee, dat tel je niet. Maar zijn het er 3 of zijn het er 20? Oh, ja meer.
Hoe kon de strijd zo uit de hand lopen en zoveel slachtoffers maken? Dat ga ik je de komende minuten uitleggen. Na 1900 wordt de Indonesische bevolking zich meer bewust van de Nederlandse koloniale overheersing en dan neemt de roep om onafhankelijkheid toe. De eerste nationalistische leiders staan op. Mohammed Hatta richt in 1922 de Indonesische Vereniging op en Soekarno in 1927, de Partai Nasional Indonesia, PNI. Het Indonesische volk wil onafhankelijkheid. Er is geen vaderland zonder vrijheid en geen vrijheid zonder vaderland. Soekarno’s boodschap en zijn charisma spreekt het volk aan en leidt tot opstanden tegen het Nederlandse gezag. Nederland drukt die met harde hand de kop in en zet Soekarno en Hatta gevangen. Als in september 1939 de Tweede Wereldoorlog uitbreekt en de Duitsers Europa onder de voet lopen breiden de Japanners hun macht verder uit in Azië. Ze veroveren Nederlands-Indië begin 1942. Op 8 maart van dat jaar is de koloniale heerschappij van Nederland over Indonesië voorbij. Alles wat aan Nederland herinnert, wordt uit het dagelijks leven gebannen. Overal verschijnt de Japanse vlag en de klok gaat anderhalf uur vooruit naar Tokyo-tijd. Het wordt ook streng verboden om Nederlands te spreken. En Soekarno en Hatta worden vrijgelaten. Veel Nederlanders worden in kampen opgesloten, maar wie kan aantonen dat hij Indonesische voorouders heeft, wordt door de Japanners niet vastgezet. Deze 'buitenkampers' hebben het overigens niet veel beter. Wij zijn in de gelegenheid u enkele beelden te tonen van een van de meest beruchte kampen van West-Java, het Tjideng-kamp in Batavia. Duizenden Nederlandse vrouwen en kinderen zijn bijna vier jaar lang in kleine huisjes en krotten samengepropt in voor blanken onhoudbare omstandigheden. Omdat de Japanners Indonesië onafhankelijkheid beloven werken Soekarno en Hatta samen met de Japanse bezetters. Zo laat Soekarno zich inzetten bij het ronselen van honderdduizenden jongemannen voor de aanleg van vliegvelden, kolenmijnen en spoorwegen. Zij worden net als veel krijgsgevangen gedwongen om onder heel slechte omstandigheden te werken. De dodenspoorlijn is de bijnaam die de geallieerde krijgsgevangenen gaven aan de spoorweg tussen Birma en Thailand, waaraan zij tijdens de oorlog moesten werken. Op 16 september 1942 begon het werk aan de 415 kilometer lange spoorverbinding. De Japanners maakten hiervoor op grote schaal gebruik van krijgsgevangenen. Per dag stierven er gemiddeld 75 mannen. In totaal stierven zo’n 100.000, voornamelijk Aziatische, arbeiders. Van de geallieerde krijgsgevangenen bezweken er 15.000 aan uitputting, ziekte en ondervoeding. De Japanners maken een einde aan de Nederlandse koloniale overheersing, maar veel goeds brengen ze niet. Uiteindelijk hebben alle bevolkingsgroepen het zwaar te verduren onder de Japanse bezetting. Maar het einde van de Tweede Wereldoorlog komt in zicht. Eerst geeft Duitsland zich over en daarna volgt Japan. Het is het einde van de Japanse bezetting. Nederlanders denken de kolonie dan weer terug te krijgen, ‘ons’ Indië. Maar de Indonesische nationalisten denken daar heel anders over. Na eeuwen van koloniale heerschappij roepen Soekarno en Hatta, 2 dagen na de capitulatie van Japan, op 17 augustus 1945, de onafhankelijke republiek Indonesia uit. Revolutionaire Indonesische jongeren willen dat koste wat kost voorkomen. Ze keren zich tegen iedereen die iets met het oude koloniale gezag te maken had: Nederlanders, Chinezen, maar ook Indonesiërs. Die permoeda’s, zoals ze genoemd werden, van 17, 18 en 19 jaar, die namen dat straatbeeld over. En eerst op een pesterige manier, om ons uit te jouwen, zodat wij ons terugtrokken in onze woningen. Maar later echt schreeuwend en vooral met die aangepunte bamboestokken, dat was eigenlijk het standaard wapen van de mensen, bijna elke knul liep daarmee rond te zwaaien. Om het gezag te herstellen, en meteen een Nederlands gezag, stuurt Nederland tienduizenden soldaten. In februari 1946 eerst oorlogsvrijwilligers, later vooral dienstplichtige soldaten. Dan moet het maar met geweld. De boot lag klaar in Amsterdam. Wij met de trein ernaartoe. Toen kwamen we uit de trein, en grote groepen stonden al klaar. Ze schreeuwden: Moordenaars, ga er niet heen. Blijf thuis. Zo marcheren zij het onbekende tegemoet. Jongens uit Friesland en Limburg, uit Twente, en uit de grote steden van het westen van Nederland. Ze wilden ons opnieuw koloniseren. Daar oesten we ons tegen verzetten. We hebben ons in guerrillagroepen georganiseerd. Op dat moment gebruikten we alles wat we konden krijgen. De situatie loopt zo uit de hand dat Nederland steeds meer militairen stuurt. Op 21 juli 1947 start de eerste zogenoemde ‘politionele' actie. Een woord dat de regering bedenkt om het minder op een echte oorlog te laten lijken. De toestand werd onhoudbaar en de noodzakelijkheid werd ingezien ‘politioneel’ in te grijpen. Op 21 juli 1947 landen de mariniers op Pasir Putih. Dit was een oorlog hè, het waren geen politionele acties. Dat is ook zo’n verzachtende term. Dat is ook schofterig eigenlijk, het is gewoon een bevrijdingsoorlog. De strijd gaat van beide kanten gepaard met extreem geweld. Maar van Nederlandse kant op veel grotere schaal. Ik heb bij het huis van meneer Wira vijf lijken gevonden, maar m’n man was er niet bij. Ik ging naar het hoofdkwartier, waar 60 doden lagen. Daar zei men dat m’n man bij de waterput was. Dus ik ging naar de waterput toe. Daar lagen 60 doden, die in rijen van 20 waren neergelegd. Ik ging zoeken. M’n oom lag er en m’n knecht. M’n man was naar huis gebracht, de anderen konden we niet meenemen. Meneer Umang zei toen: Verzorg de lijken maar snel. Straks komen de Nederlanders weer om ons te bombarderen.  De Verenigde Naties uiten felle kritiek op het geweld van Nederland. Onder druk van de VN komt er op 5 augustus 1947 een wapenstilstand. Maar nieuwe onderhandelingen tussen Nederland en Indonesië leveren niets op. De strijd gaat verder en wordt steeds bloediger. Op 19 december 1948 start Nederland de tweede ‘politionele' actie. Hebt u zelf mensen moeten doden? Ja, in situaties dat je komt te staan, van hij of ik en dan heb ik maar één keuze, en dat is hij. En ik niet want ik wil terug naar Nederland. Daar heb ik geen spijt van, want als ik het niet gedaan had, had hij waarschijnlijk mij gepakt.  Aan 4 jaar bloedige strijd komt onder druk van de VN, op 27 december 1949, eindelijk een eind. Het kostte zeker 5.000 Nederlandse militairen en zeker 100.000 Indonesiërs het leven. Velen vergeten dat wij gestreden hebben om dit te winnen. We hebben de vrijheid niet gratis gekregen. Nederland erkent uiteindelijk de Indonesische onafhankelijkheid en Soekarno wordt de eerste president van de Republiek Indonesië. -Vrijheid. Jarenlang weet de Nederlandse bevolking weinig tot niets van de gruweldaden van Nederland tijdens die onafhankelijkheidsoorlog. Totdat oud-militair Joop Hueting ze in 1969 onthult. Het zorgt voor veel ophef en kritiek. Ik heb in Indonesië destijds 2,5 jaar gezeten als militair bij de infanterie onder andere bij de inlichtingendienst. En ik heb daar meegedaan aan oorlogsmisdaden en ik heb ze zien verrichten. En om daar een paar voorbeelden van te geven, kan ik u vermelden, dat er Kampongs doorzeefd werden, waarvan niemand destijds de militaire noodzakelijkheid inzag. Dat er verhoren plaatsvonden, waarbij op een afschuwelijke manier gemarteld werd, waarvan ook de militaire noodzaak moeilijk aan te tonen zal zijn. Kort na die ophef, komt er in opdracht van de overheid een onderzoek naar zogeheten 'excessen van Nederlandse militairen' in de strijd. Maar het duurt tot 2022 voor er een veel diepgaander onderzoek verschijnt naar het Nederlandse geweld tijdens de onafhankelijkheidsoorlog. Met de Indonesische onafhankelijkheid verlaten tienduizenden Nederlanders het land. Die Indische gemeenschap krijgt hier geen warm onthaal en voelt zich in de steek gelaten. In Indië waren wij Nederlanders dus wij dachten als wij naar Holland gaan, daar wonen nog veel meer Nederlanders, dus wij komen onder de Nederlanders. Niets van dat alles, Hans. Ze kregen hier te horen van: 'Wat komen jullie hier doen?, Waar komen al die bruintjes vandaan?'. In de serie 'De Indische rekening' kun je zien welke sporen dit heeft achtergelaten en wat voor gevolgen het had voor volgende generaties.

Dekolonisatie Indonesië (2): Hoe werd Indonesië onafhankelijk?

Na eeuwenlange Nederlandse overheersing verklaart Indonesië zich in 1945 onafhankelijk. Maar Nederland legt zich daar niet bij neer en er volgt een lange, bloedige strijd. Hans Goedkoop legt uit hoe deze Indonesische onafhankelijkheidsstrijd verliep en waarom er zoveel slachtoffers vielen.  

Een lange, bloedige strijd

Hoe werd Indonesië onafhankelijk?

Andere Tijden in de klas

Nederlands-Indië, het huidige Indonesië, is een Nederlandse kolonie in 1940. Nederland wordt bezet door Duitsland en ook Nederlands-Indië wordt in 1942 bezet door de Japanners. Er worden Japanse bankbiljetten ingevoerd, de Nederlandse taal wordt verboden en de klok wordt ingesteld op de Japanse tijd. Ooggetuigen vertellen over deze bezetting en de nasleep ervan.

Nederlands-Indië in de Tweede Wereldoorlog

Achter de dijken in de klas

Op 15 augustus 1945 capituleert Japan en is de Tweede Wereldoorlog afgelopen. Twee dagen later roept Soekarno de onafhankelijke republiek Indonesië uit. Een vrijheid die begint met een explosie van geweld tegen de koloniale bezetters. Nederland stuurt zo’n 130.000 militairen om orde op zaken te stellen. Het begin van een koloniale oorlog.

Koloniale oorlog in Nederlands-Indië

Achter de Dijken in de klas 

Heel veel mensen waren hun huis kwijtgeraakt tijdens de oorlog. Heel veel mensen kwamen terug en moesten weer een huis hebben. Dus in 1950 hadden nog 84.000 mensen inwoning bij een ander gezin in, in Den Haag. Dat is heel veel.
Den Haag heeft bij alle woningschaarste nog een extra probleem. De stad is geliefd bij de vele Indische Nederlanders die met de onafhankelijkheid van Indonesië na 1949 definitief kiezen voor een bestaan in het moederland aan de Noordzee. Repatrianten worden ze genoemd.
Het werd een trieste intocht van een paar honderdduizend landgenoten. Velen hadden ons land nog nooit gezien. Allen hadden zij hoop op nieuwe toekomstmogelijkheden voor hen en voor de kinderen.
Wij zijn hier op 28 augustus 1955 aangekomen. De indrukken waren heel sterk. Schoon, mooi. Alles geregeld. Dan kijk je naar dat land en dan denk je: dat is een mooi land. Ik heb me echt verheugd van de boot af te gaan en met de bus naar Arnhem te gaan. Maar mijn moeder wilde niet in Arnhem wonen. Wij werden daarheen gestuurd. Wij hadden het niet voor kiezen. De mensen werden zo verdeeld over heel Nederland. Wij hadden dus Arnhem als doel gekregen. Daar zijn we heen gegaan.
Zij hadden recht op een plek in Nederland om te wonen en te verblijven. Maar de gemeente Den Haag had toch liever dat ze niet allemaal naar Den Haag kwamen. En men vindt ook dat die repatrianten toch echt beter ergens anders naartoe kunnen gaan. Want wat zegt men dan in de raad? Ik lees voor uit de handelingen van februari 1950. Er moeten zo min mogelijk terugkerenden uit Indonesië naar Den Haag komen. Want bij de hemel, wij weten niet waar we hen bergen moeten. Ze gaan hier wat betreft de huisvesting een somber lot tegemoet. En dan zegt men ook: Zij zullen zich in de provincie beslist gelukkiger voelen dan in Den Haag. Daar waren de repatrianten het niet mee eens. 
Mijn moeder wou graag naar haar familie en haar familie was in Den Haag. Mijn moeder solliciteerde bij het ministerie van Financiën. Haar vader is een Hollander en zij sprak heel goed Nederlands en ze werd aangenomen als correctuurlezerin. Dus alle brieven die uitgingen, werden door mijn moeder gelezen. Zo zijn we in Den Haag gekomen. We kwamen in Scheveningen in een pension. Een heel mooi klein pension, kleine kamer. Ik teken het zo dat dit de ingang is hier, en hier sliepen mijn moeder en drie zusters en wij sliepen hier. Hier waren twee bedden en hier sliepen mijn broer en ik. Het was eigenlijk heel mooi. Maar een beetje te klein voor ons. Maar we hebben er erg gezellig gewoond. 
Wat me altijd bijgebleven is, was het eten. Ik vond het lekker eten. Het was niet mijn eten, maar het beste vond ik de lekkerbekjes. Met botersaus en worteltjes. Ik verheugde me altijd op vrijdag.
Wij gingen ook met de Hollandse meisjes om, want Indische meisjes moesten allemaal zo vroeg naar huis. Daar mocht je niks mee doen. Ze waren heel preuts, die Hollandsche meisjes waren vrijer. Maar dat was eigenlijk ook goed, want dan trouwden ze ook met die Hollandse meisjes. Dan krijg je dus integratie. We hebben ook veel plezier gehad.
Dan gingen we allemaal naar het strand. Dit is mijn eerste vrouw, dat ben ik, met veel haar nog. Dat waren de uitjes, hè. Dat kostte niet veel geld, je nam je brood zelf mee. Je kon je geen dingen permitteren. Het was een arme bedoening, vaak. Toen kwamen die dingen in gebruik. Automaatjes. Nasibal... Had je vandaag geen eten? Dan probeerden we die dingen open te maken. En soms lukt het. Dan kreeg je het opeens eruit. Dan weet je dat voor de volgende keer, daar kan ik hem open maken.

Repatriëring van Nederlandse Indiërs

Tijdens de jaren 50, wanneer er woningnood heerst en Nederland nog vol in wederopbouw is, komen duizenden Indische Nederlanders aan in het voor hen nog vreemde Nederland. Indonesië is niet langer veilig voor hen. Hoe is het om in een vreemd land opnieuw te beginnen?

Dekolonisatie van Indonesië

Nederlands-Indië. 
"Ik denk dat iets te maken heeft met de VOC?." "...dat wij daar niet per se heel veel goeds hebben gedaan." "Nee, ik kom even nergens op. Nee, sorry." "Heeft het iets te maken met Nederland in Indië, of Indië in Nederland?" "Ik weet dat er vroeger met de boot heel veel heen werd gevaren, dat weet ik." 
De wortels van zo'n twee miljoen Nederlanders liggen in de voormalige Nederlandse kolonie. Toch weten veel mensen maar weinig van onze geschiedenis daar. "Mijn opa was geïnterneerd in een Japans interneringskamp en tewerkgesteld en mijn oma heeft de oorlog doorgemaakt als buitenkamper."
Wat gebeurde er precies in het land dat we nu kennen als Indonesië?
Daarvoor moeten we terug naar de periode vóór de Tweede Wereldoorlog, tijdens en erna. Allereerst de eeuwen vóór de Tweede Wereldoorlog. Eind zestiende eeuw varen voor het eerst Hollandse koopvaardijschepen naar de Indische eilanden vanwege de handel. Vanaf 1602 doen ze dat onder de vlag van de VOC. De handel brengt ons veel welvaart. Maar het is ook een zwarte bladzijde uit ons verleden, waarbij we onder andere mensen tot slaaf maken en verhandelen. Daar valt nog veel meer over te vertellen. Maar voor deze explainer focus ik erop hoe de Nederlandse staat na de VOC doorgaat met koloniseren. Daarom fast forward naar begin negentiende eeuw. De VOC gaat failliet. De Nederlandse staat neemt de gekoloniseerde gebieden over. Die heten vanaf dan Nederlands-Indië.
Nederland wil meer gebied, maar er is verzet tegen de overheersing. Om onze kolonie steeds verder uit te breiden, zetten we het KNIL in. Dat bestaat uit Europese soldaten uit onder meer Nederland en Duitsland, maar voornamelijk uit soldaten uit Nederlands-Indië die sinds het begin van de kolonisatie meevechten. In 1830, onder andere na de gewelddadige Java-oorlog met zo'n 200.000 doden, vallen deze eilanden onder de Nederlandse kolonie. Nederland is blut van alle oorlogen die ze voeren en de schulden die ze van de VOC overnemen. En dus willen ze zo snel mogelijk geld verdienen aan hun kolonie. Daarom bedenken ze in 1830 het beruchte cultuurstelsel, voornamelijk op Java en Sumatra. Boeren worden verplicht om op een vijfde van hun land producten zoals suiker voor de Nederlandse markt te verbouwen. Systematische uitbuiting. Het gevolg: boeren verbouwen bijna volledig voor de Nederlandse markt en de voedselproductie voor Java verwaarloost. De bevolking verhongert. 
Die uitbuiting blijft doorgaan als in 1860 de slavernij wordt afgeschaft. Op de plantages hebben de Nederlanders Javanen, maar ook Chinezen in dienst. Het zijn loonslaven die tegen hongerloontjes moeten werken. De koelies. Ook de relaties tussen Europese mannen en inheemse vrouwen die al sinds het begin van de kolonisatie bestaan, berusten nog steeds op slavernij. Die vrouwen, de njai, hebben namelijk geen rechten, zijn ondergeschikt en leven in angst. Ze kunnen ieder moment worden afgedankt. Als de man bijvoorbeeld zijn huis verkoopt samen met zijn inboedel, dan wordt de njai meeverkocht en 'inlandsch meubel' genoemd. Mede door deze relaties ontstaan de Indo-Europeanen en dat zijn de mensen die wij ook wel Indo's noemen. Niet te verwarren met Indonesiërs.
Nederland koloniseert door. Het opstandige Atjeh in het noorden van Sumatra is de laatste stap in de Nederlandse overheersing en dat veroveren we ook weer op een gewelddadige manier tijdens de Atjehoorlog. Daarin vechten ook de loyale Molukkers als elitesoldaten mee in het KNIL. De hele Indische Archipel valt nu onder het gezag van Nederland. Dan volgt in 1900 de ethische politiek. Beter geschoolde werknemers zijn goed voor de economie en dus start Nederland met onderwijs voor de lokale bevolking. Toch is er maar een kleine groep mensen die ook echt onderwijs krijgt. Zij ontpoppen zich tot verschillende nationalistische bewegingen, ieder met hun eigen ideologie. Maar allemaal verzetten ze zich tegen de Nederlandse kolonisator. Eén van hun leiders is deze man, Soekarno. Hij zal later de eerste president van Indonesië worden. Onder zijn leiding eisen jongeren in de jaren twintig meer politieke invloed. Dat had Nederland niet voorzien en om de macht te bewaken, arresteren ze Soekarno in 1928. Hij is één van de vele. Tot zover de tijd vóór de Tweede Wereldoorlog. 
Eind 1941 wordt Nederlands-Indië aangevallen en veroverd door Japan. Sommige Indonesiërs zijn in eerste instantie blij met de Japanners. Niet langer worden ze gekoloniseerd. Maar Japan voert hard beleid. De Nederlanders en een deel van de Indo-Europeanen komen terecht in Japanse interneringskampen, waar de omstandigheden erbarmelijk zijn. Veel mannen worden krijgsgevangen gemaakt en moeten dwangarbeid verrichten. Over het algemeen geldt: hoe Europeser je als Indo-Europeaan bent, hoe groter de kans is dat je in een kamp terechtkomt. Maar ook de buitenkampers leven in honger en in continue vrees dat de Japanners ze oppakken, en groepen Indonesiërs worden tot slaaf gemaakt. De zogenoemde romoesja. Zij worden, samen met krijgsgevangenen, bijvoorbeeld gebruikt voor de aanleg van de Birmaspoorweg, ook wel de Dodenspoorlijn. 
De Indonesiërs voelen zich bedrogen. Japan was niet de redder, maar een nieuwe bezetter. De eerdere propagandaleus van Japan, Azië voor de Aziaten, bleek een leugen te zijn. Maar dan komt augustus 1945. Amerika, bondgenoot van Nederland, gooit een atoombom op Hiroshima. En een paar dagen later op Nagasaki. Honderdduizenden mensen overlijden direct of later door stralingsziekte en kanker. 
Japan geeft zich over en daarmee komt een einde aan de Tweede Wereldoorlog in het hele Nederlandse koninkrijk.

Maar ook al eindigt er een oorlog, er begint ook een nieuw hoofdstuk van geweld. Na de Japanse capitulatie ontstaat er een machtsvacuüm. Een deel van de Nederlanders zit nog vast in de kampen en de rest is weggejaagd.
De nationalisten Soekarno en de gelijkgestemde Mohammed Hatta zien hun kansen. Twee dagen na de Japanse val, op 17 augustus, wordt de Republiek Indonesië uitgeroepen. Uit angst dat Nederland de macht weer grijpt, houden de nationalisten het gebied in een ijzeren greep. Op meerdere plekken wordt extreem geweld gebruikt, zoals verkrachting en moord op Nederlanders, Indo-Europeanen en etnische groepen waarvan de nationalisten denken dat ze de Nederlanders steunen, zoals Chinezen en Molukkers. Dit is de Bersiap.
"Mijn vader is toen ook opgepakt, gemarteld, vermoord en die man die dat gedaan heeft, hij heette Sabah Rudin, die was gewoon gek. Die hakte een arm af en ging het bloed drinken, gestoord." 
Nederland stuurt 130.000 soldaten om het geweld de kop in te drukken. Maar samen met de aanwezige soldaten van het KNIL komen ze terecht in de onafhankelijkheidsoorlog. Tijdens deze oorlog voert Nederland verschillende militaire operaties uit. Toen bekend als de politionele acties, een eufemistische en inmiddels omstreden term, omdat het eigenlijk ging om brute militaire onderdrukking, waarbij zo'n honderdduizend Indonesiërs het leven lieten. 
De eerste actie duurt een paar weken. Operatie Product, waarbij de Nederlanders de plantages op Java en Sumatra willen heroveren. Die leverden eerder veel geld op, wat Nederland ook nu weer nodig heeft om deze nieuwe oorlog te financieren en voor de wederopbouw van het thuisland na de Tweede Wereldoorlog. De VN-Veiligheidsraad dwingt Nederland te stoppen met deze militaire actie. Wat volgt is een staakt-het-vuren van anderhalf jaar, maar dan gaat Nederland over op Operatie Kraai. Deze actie is erop gericht om de Indonesische regering met de grond gelijk te maken en dat lijkt te lukken. Nederlandse parachutisten vallen Jogjakarta op Java aan en nemen president Soekarno en zijn vicepresident Hatta gevangen. De Indonesische legerleiding roept de bevolking op tot een totale guerrilla en komt in verzet. Maar ook de wereld is woest op Nederland. De Verenigde Staten dreigen bijvoorbeeld de miljardensteun vanuit de Marshallhulp, bedoeld voor wederopbouw, in te trekken als Nederland zich niet per direct terugtrekt. En dus draagt Nederland in 1949 officieel de soevereiniteit over. Merdeka, vrijheid. 
'Voor het laatst wappert de Nederlandse vlag op het Paleis aan het Koningsplein te Batavia. Het is de dag van de soevereiniteitsoverdracht. Onder de tonen van het Indonesische volkslied gaat vervolgens de rood-witte vlag in top.' Zoals je ziet, Nederland heeft het over de soevereiniteitsoverdracht, maar Indonesië over de onafhankelijkheid. Ook nu nog wordt dat op 17 augustus gevierd, een dag die Nederland tot op de dag van vandaag juridisch niet erkent. 
Na de onafhankelijkheidsoorlog komen zo'n 300.000 mensen naar Nederland. Voor de Nederlanders is geen plek meer en Soekarno dwingt de Indo-Europeanen, die vaak een Nederlands paspoort hebben, tot een keuze: Indonesiër worden of vertrekken. Ook de familie van Karel kwam destijds naar Nederland. 
"De reden daarvoor was dat er in hun voordeur een dolk was geprikt met een brief en een boodschap. Een hele duidelijke boodschap, oprotten of je wordt vermoord. Tijdens de Tweede Wereldoorlog is mijn opa geïnterneerd in een Japans interneringskamp en mijn oma heeft de oorlog meegemaakt als buitenkamper. En na 15 augustus, de capitulatie van Japan, stopt het geweld niet. Een voorbeeld daarvan, een kapitein van het Nederlands leger rijdt door de straat, paradeert eigenlijk met zijn jeep, waarop allemaal afgesneden oren hingen van Indonesiërs. Een aantal dagen daarna kwam een wraakactie van de Indonesiërs daarop waar mijn oma de dupe van werd. De Indonesiërs hadden een heel groot rotsblok bij zich en dat hebben ze zo op haar hond gegooid. Die hond was in één keer verbrijzeld." 
Nederland kijkt jarenlang weg van haar eigen handelen in voormalig Nederlands-Indië. In 2016 blijkt uit onderzoek dat een deel van de Nederlandse militairen structureel massageweld en oorlogsmisdaden pleegden. De politiek en de militaire leiding in Den Haag en Batavia wisten daarvan. Dat betekent niet dat iedere soldaat vuile handen had. Een groot deel had niets te maken met het geweld. Ook nu nog wordt er onderzoek gedaan naar ons koloniale verleden. Oorlogsinstituut NIOD publiceert volgend jaar de resultaten van een groot 4-jarig onderzoek naar het gebruik van extreem geweld tussen 1945 en 1950. 
Het kost ons jaren om excuses te maken voor ons koloniale verleden, omdat we Indiëveteranen niet willen kwetsen en bang zijn voor eventuele financiële consequenties. Beatrix probeert dit voor het eerst in 1995, maar wordt teruggefloten door toenmalig premier Wim Kok. En in 2005 zeggen we tijdens het staatsbezoek alleen dit. "Het is duidelijk dat de grootschalige militaire inzet in 1947 Nederland aan de verkeerde kant van de geschiedenis heeft gezet." 
Dan 2013. Excuses voor een aantal executies zonder proces tijdens de Onafhankelijkheidsoorlog, maar niet voor het hele militaire optreden. Dan 10 maart dit jaar. "In navolging van eerdere uitspraken van mijn regering wil ik mijn spijt uitspreken en excuses overbrengen voor geweldsontsporingen van Nederlandse zijde." 
Eindelijk een gedeeltelijk excuus op het allerhoogste niveau. En dat is belangrijk, vertelt Karel. 
"Ik vind het excuus belangrijk, maar ik denk dat het nog niet volledig is. Ik denk ook zeker dat er nog excuus moet komen voor de Indische gemeenschap, wat hen is overkomen. Daarbij denk ik dat het niet alleen een taak van Nederland is, maar ook van Japan. En Indonesië mag ook een excuus maken voor het geweld dat losbarstte na de capitulatie van Japan." 
Maar niet voor iedereen vallen de excuses goed. Deze veteraan vocht mee en zegt er dit over. 
"Ik vind het een schande. Ik ben vreselijk kwaad. Wij zijn onder valse voorwendselen naar Indië gestuurd. 70 procent van de uitgezonden militairen waren geen misdadigers." En weer anderen vinden dat de excuses niet ver genoeg gaan. Volgens hen moet Nederland excuses aanbieden voor het hele koloniale verleden.

Het eeuwenlange geweld in Nederlands-Indië

Vroeger was Indonesië een kolonie van Nederland. Het heette toen Nederlands-Indië. Het werd gekoloniseerd door de VOC en later het KNIL, het Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het bezet door Japan. Na de capitulatie van Japan begon de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog, een nieuwe bloedige machtsstrijd.

De rol van Nederland in het huidige Indonesië

Net na het beëindigen van de Tweede Wereldoorlog begon de koloniale oorlog tegen Indonesië, van 1946 tot en met 1949. Deze wordt op verschillende manieren beleefd. Aan de ene kant zijn er de verhalen van dienstplichtigen en de angst van hun thuisfront dat hen iets overkomt. Ook komt een dienstplichtige aan het woord die weigerde te gaan. En er worden herinneringen opgehaald aan de felle discussies over het waarom van de oorlog.

Na de bevrijding in de klas

Net na het beëindigen van de Tweede Wereldoorlog begon de koloniale oorlog tegen Indonesië, van 1946 tot en met 1949.

Ver van huis

Indonesië is in 1940 een kolonie van Nederland. Het heet Nederlands-Indië. Er wonen zo'n 60 miljoen Indonesiërs en maar 300.000 Nederlanders. En toch zijn zij de baas in het land. Totdat in 1942 Nederlands-Indië bezet wordt door het Japanse leger.

Mijn naam is Karin Ottenhof. Ik ben geboren in 1941. Ik ben Joop Lefrandt. Geboren 23 augustus 1933.

In Nederlands-Indië wonen verschillende bevolkingsgroepen waaronder Indonesiërs, Indo-Europeanen en Europeanen. De Indonesiërs zijn veruit in de meerderheid en eerst nog blij met de komst van de Japanners, omdat ze nu niet langer door de Nederlanders worden overheerst. Dat is anders bij de Indo-Europeanen. Zij zijn van gemengde afkomst, bijvoorbeeld een Indonesische moeder en een Nederlandse vader.

Nadat de Japanners Nederlands-Indië hebben veroverd, beginnen ze met het gevangen zetten van alle Nederlanders en andere Europeanen in speciale Japanse kampen. De Japanners willen een groot Aziatisch rijk en daarin is geen plaats voor blanke mensen of voor mensen met een gemengde afkomst. Joop en Karin zijn allebei van gemengde afkomst en geboren in Nederlands-Indië.

Ik was enig kind, mijn vader en moeder waren gescheiden. Maar toen ik een jaar of vijf was, een oom van mij die stierf, zijn vrouw ook, en de kinderen zijn toen toegewezen aan mijn moeder. 

Mijn moeder en mijn vader die waren dus gemengdbloedig. En mijn oma Siti Katimah heeft aan de ene kant mijn opa de bezorgde uitspraak gegeven: kinderen, vooral jullie meisjes, jullie moeten maar goed een vak leren, want een rijke Nederlander, volbloed Nederlander, die kijkt heus niet naar Indische meisjes. Maar aan de andere kant, als je een opleiding hebt, dan kun je wat wij noemen een witteboordenbaan krijgen, want je bent altijd nog meer dan een Inlander. Dat woord Inlander was een erg koloniaal woord.

Het was een gelaagde maatschappij. Mijn moeder was toch tot de rijken. Zij voedde ons helemaal Europees op. Ze was echt volbloed Nederlandse en wij waren Indo maar niet van de lagere klasse. Ik vind het vervelend om klasse te noemen, maar we hadden geld. Mijn moeder kon alles doen. Ze deed alles wat ons hartje begeerde. Vaak met vakantie, we hadden bedienden die ook familie waren, aangetrouwd. Zij waren graag bij ons in dienst. We hadden een tuinjongen, een binnenmeid, een buitenmeid en een babu die de was deed.

Mijn vader werkte bij de spoorwegen en mijn moeder was kleuterleidster. Zij waren net naar de mooie stad Djokja, een ouderwetse sultanstad, overgeplaatst. Toen mijn vader werd opgepakt, en niet alleen mijn vader natuurlijk, maar iedereen die had meegevochten tegen de Japanse troepen, ook mijn ooms, werd opgepakt en in krijgsgevangenkampen gezet. Omdat Joop en Karin van gemengde afkomst zijn, worden ze niet opgesloten in een kamp en mogen ze gewoon in hun eigen huis blijven.

Ze worden daarom buitenkampers genoemd. Maar het leven wordt hen niet gemakkelijk gemaakt. Veel Indonesiërs zien hun als verraders omdat ze met Nederlanders hebben samengewerkt. De Indonesische bevolking wordt door de Japanners opgestookt om zich tegen de Europeanen en Indo-Europeanen af te zetten. De Indonesische bevolking wordt steeds vijandiger en ook de Japanners behandelen hen slecht.

Het werd gevaarlijk om uit huis te gaan omdat we zo opvielen, als te wit. In de koloniale tijd moesten we ons zo wit mogelijk gedragen en heel netjes Nederlands praten en proberen een witteboordenbaan te krijgen. Maar in de Japanse tijd moest je juist helemaal niet zo wit mogelijk zijn. Ons nichtje dat het donkerst was en dat ook heel rap Surabayaans Javaans kon praten, die was onze ambassadeur op de markt. Zij ging dan, eerst kopen, toen dat niet meer ging, ruilen. De laatste handdoeken, de laatste lakens, voor eten voor ons allemaal.

Janus, de oudere broer van Joop, is dan al in een kamp gevangen gezet. Joop en zijn moeder worden vaak overvallen door boze Indonesiërs en de huisbaas wil hen uit hun huis zetten. 

14 oktober. Toen mijn broer Janus geïnterneerd was, kwam onverwachts de huisbaas die zei: jullie moeten nu het huis uit. Toen heeft mijn moeder zich vernederd door te knielen op de grond. De zoon van de huisbaas heeft ze bij de enkels beetgepakt en zijn voet in haar nek gezet. Als hij had doorgedrukt, was dat mijn moeders dood, maar hij was van hoge afkomst en hij was gevoelig voor dat gebaar. Toen mochten wij drie dagen langer in dat huis blijven.

Uiteindelijk vinden Joop en zijn moeder ergens anders onderdak. Maar ook daar leven ze in angst. Net als de familie van Karin.

En de wasmeid, die in het begin nog graag bij ons werkte, kreeg op een gegeven moment... Ze moest afscheid nemen, huilend, want haar Lurah, haar wijkhoofd, had gevraagd: waarom werk je bij die blanken? Kan je niet voor je eigen volk werken? En toen zijn de tantes zo geschrokken dat we helemaal niet meer aan de voorkant van het huis mochten spelen.

In de zomer van 1945, als de oorlog in Europa al voorbij is, is Nederlands-Indië nog steeds bezet door de Japanners. Om de Japanners te dwingen zich over te geven, werpen Amerikaanse bommenwerpers op 6 en 9 augustus van dat jaar twee atoombommen af boven Japan.

Het land geeft zich over en de Tweede Wereldoorlog is nu ook in Azië voorbij.

 Twee dagen later was de radioboodschap van Soekarno en Hatta, een Javaan en een Sumatraan die tijdens de Japanse bezetting hadden mogen warmdraaien voor het vrije Indonesië, en zij zeiden: vandaag hebben wij het vrije Indonesië opgericht. Die gingen niet verder wachten wat er gebeuren zou na het verdwijnen van de Japanners. 

Voor Joop en Karin is de angstige tijd nog niet voorbij. De Indonesiërs willen niet terug naar de tijd van vóór 1942, toen Nederlanders in Nederlands-Indië de baas waren. Ze willen onafhankelijk zijn en keren zich nog krachtiger tegen de Europeanen en de Indo-Europeanen.

Een huisvriend van ons werd ineens vijandig. Wij gingen altijd schijngevechten houden van de Wajang, met echte messen uiteraard. Op een gegeven ogenblik heeft hij me echt gestoken. Ik heb nog het litteken. Dat vertelde je je moeder niet want dat was net als verraad. Maar ja, vriendschap gaat boven vijandschap.

Vanuit Nederland worden soldaten gestuurd om tegen de onafhankelijkheidsstrijders te vechten. De gevechten duren tot 1949. Dan wordt Indonesië definitief onafhankelijk. De ouders van Karin en Joop voelen zich niet meer welkom in Indonesië en vertrekken voorgoed naar Nederland.

Jong in oorlog

Indonesië is in 1940 een kolonie van Nederland. Het land heet dan Nederlands-Indië. In 1942 wordt Nederlands-Indië bezet door het Japanse leger. Voor de Japanners is er geen plaats meer in het land voor blanke mensen of voor mensen met een gemengde afkomst. Joop en Karin zijn allebei van gemengde afkomst en vertellen over hun ervaringen tijdens de oorlog.

Leven onder de Japanse bezetting

Nederlands-Indië in oorlog

EenVandaag in de klas

Vak: geschiedenis. Nederland heeft vlak na de Tweede Wereldoorlog in voormalig Nederlands-Indië gevochten tegen de Indonesiërs die streden voor onafhankelijkheid. Dit waren de politionele acties. Een verzetsmuseum in Gouda heeft in een archief nieuwe foto’s ontdekt van deze politionele acties van Nederlandse soldaten in voormalig Nederlands-Indië.

Nieuwe foto’s executies Indonesië ontdekt

In 1945 geeft Japan zich over en komt er een einde aan de Tweede Wereldoorlog in Azië. Veel Nederlanders hebben de oorlog in Japanse werkkampen gezeten. Eén op de acht mensen heeft de kampen niet overleefd. Maar de ellende is nog steeds niet voorbij. Want veel Indonesiërs willen na de oorlog niet meer bij Nederland horen. Ze willen een eigen staat. En dat schrijven ze op trams en op gebouwen. Op 17 augustus 1945 wordt de onafhankelijke Republiek Indonesië uitgeroepen. Sommige Indonesiërs gebruiken zelfs geweld tegen de Nederlanders. 
BERSIAP! BERSIAP! Ze komen hierheen! We moeten binnendoor! Waar zijn mijn wajangs? We moeten nu weg! Niet zonder mijn wajangs! Waar blijf je nou?! Ik zoek mijn wajangs. Dat meen je toch niet. Hier zijn ze! 
Maar Nederland wil zijn kolonie niet kwijt en stuurt soldaten naar Indië. Officieel om weer rust en orde in Indië te brengen, maar natuurlijk vooral om de kolonie te behouden. Er volgt een oorlog van 4 jaar. Maar in 1949 moet Nederland toegeven. Indonesië wordt een onafhankelijke staat.

Nederlands-Indië wordt Indonesië

Nederlands-Indië is van de Japanse bezetter af, maar hoort nog steeds bij Nederland. Veel Indonesiërs komen in opstand tegen hun kolonist en vechten voor een onafhankelijke staat.

Bersiap

Wereldoorlogen

Regenten en vorsten

De Indonesische strijd voor onafhankelijkheid

Indonesië onafhankelijk

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Het schooljaar gaat weer beginnen. Wij zijn er klaar voor.

Header kapstok

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.