Klas 4/5/6

Examenvideo's bij geschiedenis (havo/vwo) over tijdvak 1: jagers en boeren (tot 3000 voor Christus).

In de 18e eeuw begint in Europa de Verlichting. Door de ontwikkeling van de wetenschap veranderen onze ideeën over de maatschappij. Weet jij wat de Verlichting precies inhoudt? Test je kennis in de quiz. 

Quiz over denkers en ideeën

Wat weet jij over de Verlichting?

Aardrijkskunde examenquiz

Test of jij goed bent voorbereid op je examen aardrijkskunde! Wat weet je van platentektoniek, de koolstofkringloop en oceanische circulatie? Klik op de afbeelding om te beginnen.

Examenquiz bij aardrijkskunde voor vwo

Wat weet jij over de aarde als natuurlijk systeem?

Hoe is Nederland geworden zoals het nu is? Onze geschiedenis heeft nog steeds invloed op hoe wij leven en wat we belangrijk vinden. Deze tijdlijn neemt je mee door de tien tijdvakken, van de jagers en boeren uit de prehistorie tot de bevrijders en bezetters uit de Tweede Wereldoorlog.

Tijdlijn over de geschiedenis van ons land

Het verhaal van Nederland

In de 19e eeuw begint in Nederland de industriële revolutie, ook wel bekend als de ijzeren eeuw. In deze tijdlijn word je meegenomen in belangrijke momenten voor de ijzeren eeuw.

Tijdlijn over de 19e eeuw

De industriele revolutie in Nederland

Groep 6/7/8

Groep 3/4/5

Deze grote grazers zijn mammoeten. Ze leefden lang geleden in de ijstijd. Maar ze waren niet de enige. Er leefden ook sabeltandtijgers, die jaagden op de harige mammoeten en op oerneushoorns en oerherten. Maar de mammoeten lieten zich niet makkelijk vangen. Zij waren de koningen van de ijstijd.

De mammoet

Een mammoet is een soort langharige olifant. Nu is hij uitgestorven, maar 10.000 jaar geleden was hij de koning van de ijstijd.

De koning van de ijstijd

Alles begint zo'n 10 miljoen jaar geleden in Afrika, waar sommige mensapen langzaam op twee benen gaan lopen en de eerste mensachtigen ontstaan.
De Australopitheken, oftewel de zuidelijke Mensaap.
Ze ontwikkelen zich, hun hersenen groeien, en er ontstaan nieuwe soorten: de Hominidae. 
Twee miljoen jaar geleden ontstaat weer een nieuwe mensensoort. Langer en slanker dan zijn voorgangers en met meer hersenen. Het is: Homo erectus.
Erectus is onze directe voorvader. Hij gaat voor het eerst Afrika verlaten en verspreidt zich over de rest van de wereld. 
En pas helemaal hier, 200.000 jaar geleden, ontstaat dan eindelijk onze soort: Homo sapiens. De moderne mens. En dat is ook weer, voor zover we nu weten, in Afrika.
Wij komen dus allemaal, ook jij, ook ik, ook jij, uit Afrika! Hoe Homo sapiens precies is ontstaan weten we nog niet. Maar wel dat sapiens een echte nieuwe mensensoort is. Wij zijn anders dan Homo erectus. We hebben bijvoorbeeld kortere onderarmen, een platter gezicht en voor het eerst heeft een mensensoort een uitstekende kin. Maar het grootste verschil met erectus is dat wij meer hersenen hebben.
Sapiens is slimmer en kan zich nog beter aanpassen aan de omgeving. En dat is maar goed ook, want Homo sapiens krijgen het nog zwaar te verduren.
Afrika. 200.000 jaar geleden.
De nieuwe mensensoort, Homo sapiens, heeft het enorm zwaar. Want het is er heel erg heet en dor en er is weinig water. Wetenschappers denken dat er op een gegeven moment nog maar een duizend sapiens over zijn. En daar stammen wij dus allemaal vanaf. Pas als het klimaat vele duizenden jaren later verandert en Afrika groener en natter wordt, gaat Homo sapiens zich verspreiden.
En verlaat Afrika, de wijde wereld in. De zeespiegel is dan veel lager dan nu.
En de eerste groepen steken over. Naar het Arabisch Schiereiland. 
Heel langzaam, het duurt echt duizenden jaren, trekken ze naar Azië.
Helemaal tot Indonesië en naar Australië. Andere groepen vertrekken veel later uit Afrika. En uiteindelijk, zo'n 35.000 jaar geleden, niet eens zo heel lang geleden dus, komen de eerste groepen Homo sapiens Europa binnen.
En dat zijn dus onze Europese voorouders. In Europa noemen we ze cro-magnonmensen.
Maar er wacht de cro-magnon een grote verrassing. Ze zijn niet de enige menssoort hier. Er woont hier al heel lang een andere menssoort. En dat is de neanderthaler. De neanderthaler is dus al veel ouder dan onze soort.
En Arno, bioloog van het Museon, hij ziet er ook anders uit, he?
Jazeker, als je goed naar hem kijkt, zijn wenkbrauwen zijn dik. Hij heeft een hele brede neus. Zijn kin is niet puntig zoals bij ons, maar die is afgerond, naar achter. En hij is ook veel steviger gebouwd dan wij.
Hoe komt dat dan? Omdat het toen heel erg koud was in Europa. We hadden toen een ijstijd. 
De neanderthaler heeft zich dus heel goed aangepast aan de kou. Hij weet hoe hij vuur moet maken. Hij woont in hutten en grotten. En het is een hele goede jager.
En de cro-magnonmensen en de neanderthalers hebben elkaar ontmoet.
Ja, ze hebben duizenden jaren in hetzelfde gebied geleefd. Ze hebben zeker met elkaar contact gehad. Moet je je voorstellen hoe dat geweest moet zijn.
Onderzoekers denken zelfs dat uit die contacten kinderen zijn geboren. Dus dat betekent dat wij, Europeanen, een klein beetje neanderthalerbloed hebben!
Misschien dat je dat aan mij ook wel kunt zien.
Langzaam maar zeker verovert Homo sapiens de hele wereld. Voor de neanderthaler loopt het minder goed af. Wat precies de oorzaken zijn weten we nog niet, maar zo'n 25.000 jaar geleden sterft de neanderthaler uit. En Homo sapiens is vanaf nu de enige menssoort op aarde!
Sapiens ontwikkelt zich steeds meer. Hij gaat bijvoorbeeld voorwerpen bewerken.
En ook sieraden maken. Gewoon, omdat het mooi is. En hij begint afbeeldingen te maken. Bijvoorbeeld grotschilderingen van dieren. En hij gebruikt daarvoor technieken waardoor de dieren lijken te leven.
En zo komen we weer bij onze Nederlandse voorouders. 10.000 jaar geleden en net als wij Homo sapiens. De moderne mens en de laatst overgebleven mensensoort van alle mensensoorten die ooit op aarde hebben geleefd.
Wij zijn dus de winnaars! Maar de ontwikkeling gaat altijd door. Dus wie weet hoe wij er over een miljoen jaar uit zien. En welke mensensoorten er hier dan rondlopen.

Hoe is de mens ontstaan?

Het Klokhuis informeert kinderen van acht tot veertien over de wereld om hen heen, in de breedste zin van het woord. 

Nizar Klokhuis

Programmalogo's

Het Klokhuis

Oorspronkelijk komt de mens uit Afrika. Deze evolutie begon zo’n 10 miljoen jaar geleden, wanneer sommige mensapen op twee benen gaan lopen. Deze soort ontwikkelt zich door en verspreidt zich uiteindelijk over de aarde als de Homo sapiens.

Van mensaap naar Homo sapiens

Dit zijn de Alpen in het zuiden van Oostenrijk. Er zijn hoge bergen. Er ligt eeuwig sneeuw en ijs. In de zomer van 1991 doen twee Duitse wandelaars een griezelige ontdekking. Ze zien iets uit het ijs steken: een lichaam! 
De politie komt erbij en een bergingsploeg haalt het lichaam uit het ijs. Het is het lichaam van een man. Ze brengen het naar een laboratorium. Er zijn veel vragen. Wie is deze man? Hoe was hij gestorven? En waaraan? 
Al snel komen geleerden erachter, dat dit het lichaam is van iemand die hier meer dan 5000 jaar geleden heeft geleefd. Het ijs heeft het lichaam al die tijd ingevroren. De ijsmummie wordt Ötzi genoemd. Omdat hij is gevonden in het Ötzdal in de Alpen.
Jarenlang hebben de onderzoekers geloofd dat Ötzi een herder was.Tijdens een tocht door de bergen is hij in een sneeuwstorm terecht gekomen. Hij viel, raakte uitgeput en stierf tenslotte van de kou. Hij was toen 46 jaar oud.

Ötzi, de ijsmummie

Tante Anastasia gaat samen met Jeffrey of Jet op zoek naar antwoorden op vragen over het verleden. 

Header Vroeger en zo

Vroeger & Zo

Ötzi is een ijsmummie van meer dan 5000 jaar oud. In 1991 wordt hij gevonden in het Ötzdal van de Oostenrijkse Alpen.

Van meer dan 5000 jaar oud

We gaan terug in de tijd. Terug naar vroeger. Op dit tijdlint kun je zien hoe ver terug. Elk blok is vijfhonderd jaar en we gaan vijfduizend jaar terug in de tijd dat is dus tien blokken. Terug naar de tijd van de hunebedden. Lars, voorzichtig zijn als ik weg ben hè, alleen hazen. Ik kan toch net zo goed jagen? Met een meisje, ga maar wat friemelen met die potten van je of zo. Haas, die heb ik twee happen op. Ik slacht wel een beer voor je, dan kan je een jas maken. Ma, ik ga hout halen. Help, help!  Niks gevangen? Nee, ik zat wat aan het uitrusten. Aaah, wat ben je lief. Weet je wel waar je op staat? Euh, nee. Snel. Kom op, kom nou. Janna, Janna? Ik geloof dat onze grote held iets wil zeggen. Janna? Ja. Over net met die koe en zo. Ja. Dat hoeft niet iedereen te weten. Dat kan geregeld worden. Wat wil je dan? Een bontvel, jij gaat hout voor mij halen en… Jij gaat de potten versieren. Nee. Geen vlees vandaag. Lars heeft een koe gevangen! Met gevaar voor eigen leven sprong Lars bovenop de koe die wild om zich heen schopte. Rook kwam uit de neus en na een half uur op de koe gereden te hebben heeft Lars die wilde koe getemd. Is dat waar Lars? Ja, zoiets. Ik weet het niet meer zo goed. Ik denk dat we wel weer hout voor op het vuur kunnen gebruiken. Lars? Eeeh, ik ga wel eventjes.

De tijd van de Hunebedden

Gingen kinderen vroeger ook naar school en hoe ging dat dan? Vroeger was het anders gaat over verhalen uit het verleden.

Header Vroeger was het anders

Vroeger was het anders

Een hunebed is een stenen grafheuvel. Deze grote stenen kwamen vooral in Nederland voor in de provincie Drenthe. Ook zijn ze te vinden in Denemarken en Duitsland.

Grafheuvels van stenen en keien

We gaan terug in de tijd. Terug naar vroeger. Op dit tijdlint kun je zien hoe ver terug. Elk blok is vijfhonderd jaar en we gaan vijfduizend jaar terug in de tijd dat is dus tien blokken. Terug naar de tijd van de hunebedden. Wow, wat een enorme stenen dit. Dit heet een hunebed. In Drenthe heb je daar heel veel van. Hier werden vroeger mensen in begraven. Die stenen zijn echt loeizwaar. Het zal behoorlijk lastig zijn gewest om die bovenop elkaar te krijgen zeg. Heel lang geleden zijn deze stenen in het noorden van Nederland terechtgekomen. Vroeger in de ijstijd werd ons land bedekt door een dikke laag ijs. Dat ijs kwam via Noorwegen en Zweden, Nederland binnen. Het werd steeds kouder. Het ijs was soms wel tientallen meters dik en met dat ijs kwamen dit soort grote keien mee. Toen het klimaat  later veranderde werd het steeds warmer. en het ijs smolt, maar de keien bleven achter. Duizenden jaren later werden deze keien gevonden door boeren en die gebruikten ze voor de bouw van hun hunebedden. Er bestaan heel oude verhalen over hunebedden. Die verhalen worden al honderden jaren aan elkaar doorverteld. Die verhalen die gaan over reuzen, want het moesten natuurlijk wel reuzen geweest zijn die zulke ontzettend grote stenen op elkaar konden zetten. Die reuzen werden Huinen genoemd. En als er iemand dood ging, dan waren ze verdrietig. Dat zijn wij ook als er iemand sterft. Ze wilden hun doden een goede plek geven. Dichtbij en veilig. Daarom bouwden ze een grote heuvel  van grote stenen. En daarin begroeven ze dan hun doden en zo’n grafheuvel dat werd een hunebed genoemd. Het bouwen van een Hunebed was een heel karwei. Met boomstammen en touwen werden de loodzware keien gebracht naar de plek waar het Hunebed moest komen. Hunebedden werden bijna altijd op dezelfde manier gebouwd. Met een ingang naar het zuiden die werd gebruikt om de doden te kunnen bezoeken. Voor de afwerking werden de kleine keitjes tussen de grote keien gestopt en als die dan bijna af was werd die bedekt met aarde en ontstond er een dekheuvel. Van veraf waren de hunebedden bijna niet te zien.

De tijd van de Hunebedden (2)

In Drenthe heb je veel Hunebedden

De mensen in de steentijd woonden niet in een huis in een dorp of stad net als wij. Waarschijnlijk woonden ze in tenten en hutten, gemaakt van stro en dierenhuiden. Ze zwierven in groepen door het land op zoek naar eten. 
De mannen gingen als er eten nodig was op jacht naar rendieren, zwijnen en hazen. Hun pijlen, speren en bogen maakten de jagers zelf.Ook werd er gevist. De vrouwen en kinderen gingen iedere dag op zoek naar voedsel in de bossen. In de herfst naar wilde vruchten, in het voorjaar verzamelden ze bladgroenten en knollen. 
Als de mannen terugkwamen van de jacht werden de dieren die ze hadden gevangen, geslacht.Alles van het dier werd gebruikt. Het vlees om te eten, huiden voor de kleding, en zelfs de ingewanden werden schoongemaakt.
Met een varkensblaas kon je heel leuk voetballen? En van tanden werd een mooie halsketting geregen. De vuurplaats was een belangrijke plek bij elke hut. 's Avonds om bij te eten, 's nachts om de dieren op een afstand te houden. Om veilig bij elkaar te zitten, zich te kunnen warmen en om elkaar verhalen te vertellen. Verhalen over hoe de wereld was begonnen, of over hoe de geesten naar je loerden?
In de loop van de tijd leerden de mensen uit de prehistorie hoe ze grond konden bewerken en dieren konden temmen. Jagers werden boeren.

Jagers en verzamelaars

De steentijd heeft heel lang geduurd, meer dan een miljoen jaar. De mensen in deze tijd leefden van de jacht.

Mensen in de steentijd

De eerste boeren kwamen hier ongeveer 7000 jaar geleden wonen. Ze leefden heel anders dan de jagers die al in ons land leefden. De boeren woonden op een vaste plek, in huizen gemaakt van stro, leem, takken en boomstammen. 
 De bomen werden omgehakt met grote bijlen, een nieuwe uitvinding van de boeren. Zo kwam er ruimte voor de akkers. Op de akkers lieten de boeren graan groeien. Om de akkers te bebouwen maakten ze gebruik van dieren. De ossen hielpen hen bij het bewerken van de grond. Varkens hielden ze voor het vlees, en geiten voor de melk. En schapen leverden wol. De wol werd door de vrouwen gesponnen en met een weefgetouw werden kledingstukken geweven.
De boeren hadden hun akkers rond hun boerderij, waar ze hun voedsel zelf verbouwden. Ze hoefden dus niet net als de jagers op zoek naar voedsel. De boeren zaaiden bijvoorbeeld graan. Het graan werd geoogst en met maalstenen tot meel vermalen. Daarvan bakten de boeren op een houtskoolvuur hun broden/koeken. Een andere nieuwe vinding van de boeren was het pottenbakken. Ze wilden het voedsel dat ze zelf verbouwden bewaren, en daar waren potten voor nodig. Deze potten werden vaak mooi versierd. 
Net als de jagers hadden de boeren ook een sjamaan, een wijze man of vrouw. De sjamaan verzorgde ook vaak de zieken en de gewonden. Met rituelen probeerde ze een zieke te genezen. 

De eerste boeren

Ongeveer 7000 jaar geleden kregen we de eerste boeren in ons land. Ze woonden op een vaste plaats en verbouwden gewassen op hun akkers. Voor die tijd trokken de mensen van plaats naar plaats en leefden van jagen en verzamelen.

Mensen in de Steentijd

Klas 1/2/3

Zo'n 3000 jaar geleden woonden boeren aanvankelijk in verspreid staande boerderijen, maar na verloop van tijd kwamen deze boerderijen steeds dichter bij elkaar te staan. En zo ontstaan er kleine gehuchten. De groeiende boerenbevolking zet het landschap steeds meer naar zijn hand zoals je hier in Drenthe nog goed kan zien. De zandgrond hier is goed te bewerken en als het land uitgeput raakt pak je gewoon het stuk ernaast. Zo ontstaan uiteindelijk uitgebreide akkercomplexen die zich tot vele kilometers kunnen uitstrekken. Deze zogenaamde raatakkers van 40 bij 40 meter die zijn omgeven door een wal zoals je dat hier nog een heel klein beetje kunt zien. Het heeft wel wat weg van een honingraat.
Op deze raatakkers verbouwen de boeren granen zoals spelt en gierst, maar ook peulvruchten zoals duivenbonen. Om ziektes van de planten te voorkomen worden er elke paar jaar andere gewassen geteeld. Hier in Wekerom in Gelderland hebben ze zo'n boerderij nagebouwd. Maar niet alleen de boerderij, ook de raatakkers hebben ze nagebouwd. Deze wallen zijn opgetrokken uit boomstronken en stenen die ze in het veld hebben gevonden. Op die manier werd het land bewerkbaar en ontstond er een mooie wal om bijvoorbeeld het stuifzand tegen te houden. Vaak waren deze wallen begroeid met struiken. En zo krijgen we een goed beeld van hoe deze akkertjes eruit moeten hebben gezien. 


Het ontstaan en de inrichting van Nederland

Het Nederlandse landschap is gemaakt door de natuur en ingericht door de mens. 

Zo’n 3000 jaar geleden gaan de mensen die in ons land leven op vaste plekken wonen. Boeren wonen aanvankelijk in verspreid staande boerderijen. Maar na verloop van tijd komen ze steeds meer bij elkaar te staan en zo ontstaan er kleine dorpen.

Boerenlandschap in de ijzertijd

Het ontstaan en de inrichting van Nederland 

In de tijd dat onze Nederlandse voorouders hun doden begraven in hunebedden en grafheuvels groeit de Egyptische beschaving naar een hoogtepunt. 
Ook daar worden belangrijke doden begraven. Niet in grafheuvels, maar 'grafbergen' en die 'bergen' staan er nu nog. Het zijn de piramides.
Aan de bouw van de piramides wordt door duizenden mannen gewerkt. 
In een steengroeve hakken ze grote blokken steen uit. 
Om ze te vervoeren, worden ze op een slee gesjord. 
De mannen leggen hellingen om de piramide aan. 
Daarover heen trekken ze de stenen omhoog. 
Elke steen wordt heel precies bewerkt voordat hij op zijn definitieve plek komt. 
Bovenin de piramide komt de koningskamer, het graf van de koning. 
Een schip brengt enorme granieten stenen uit een andere steengroeve. 
Die worden gebruikt om het dak van de koningskamer af te sluiten. 
Dan wordt de laatste steen op zijn plek gezet. 
De piramide is nu bijna klaar.
De hellingen worden weggehaald en de stenen gepolijst tot ze spiegelen in de zon. 
Dertig jaar is er aan de piramide gewerkt. Nu is het graf van de farao klaar.

De bouw van een Egyptische piramide

Het bouwen van de piramides was ontzettend veel werk. Zelfs met duizenden mannen duurde het wel 30 jaar om een piramide te bouwen.

30 jaar hard werken

Bekend is hoe de oude Egyptenaren hun mummies maakten. Eerst werden alle organen uit het lichaam verwijderd en werd het lichaam 70 dagen lang in een bad met natuurlijke zouten gelegd. Het moest om zo al het vocht uit het lichaam te onttrekken. Vervolgens werd het lichaam in een bad met conserveermiddelen gelegd. En als het daar lang genoeg in gelegen had, werd het lichaam helemaal omwonden met linnen.Pas daarna werd het lichaam aan het graf toevertrouwd.

Mummie

De oude Egyptenaren hadden speciale technieken om lichamen te mummificeren. Hoe deden ze dit?

Hoe werden mummies gemaakt?

We hebben het al over de Azteken gehad. Je weet wel, die van die arend en die cactus en Mexico Stad, maar zij waren niet de enige grote Indianenbeschaving. Nee, absoluut niet. Je hebt ook nog de Maya’s, minstens zo boeiend kan ik wel zeggen. De Maya’s leefden in een heel uitgestrekt gebied van Zuid-Mexico en Guatemala tot in El Salvador en Honduras. Een gebied tien keer zo groot als Nederland.

Tussen 500 en 900 na Christus waren de Maya’s op hun hoogtepunt. Ze bouwden toen gigantische steden met paleizen en tempels. Ze schreven dikke boeken en konden ongelooflijk goed rekenen. Ze hadden zelfs zeer precieze kalenders. En bovendien hadden ze ook kunstenaars die bedreven waren in het schilderen en beeldhouwen. Echt cool waren ze, die Maya’s!
 
Ze zijn trouwens net zoals de dinosaurussen aan hun eind gekomen, ja, in een hele korte tijd en nog steeds om onbekende redenen. Plotseling was het gewoon over met de Maya’s. Want toen de Spanjaarden in de zestiende eeuw Midden-Amerika veroverden, was de grote Maya-beschaving helemaal verstopt onder een dikke laag tropisch oerwoud.

Er is nog altijd maar een klein stukje van die oude Maya-wereld blootgelegd. Maar de belangrijkste plekken zijn ondertussen wel opgegraven en bestudeerd. Zo weten we nu bijvoorbeeld dat er nooit echt één groot Mayarijk heeft bestaan. Nee, de Maya’s leefden in verschillende grote onafhankelijke steden: Palenque, Tikal, Copán, Bonampak, Yaxchilán en Chitchén Itzá, met aan het hoofd machtige koningen en priesters. Koningen die de stad leidden en vaak oorlog voerden met elkaar. Ja, oorlog voerden om macht, maar ook om slaven buit te maken. Het waren koningen die niet alleen wereldse zaken te regelen hadden, nee, koningen waren ook bemiddelaars met de goden, want om de stad goed te besturen was de hulp van goden onontbeerlijk. De koningen leidden daarom ook de belangrijkste rituelen.

Zo moesten ze regelmatig bloedoffers brengen aan de goden. Tja, ze doorboorden dan hun tong, hun oor en zelfs hun penis! Tja, en het wordt nog spectaculairder, want het bloed vingen ze op op papier om dat later te verbranden. En als dat bloed dan verbrand was, dan konden ze met de goden spreken. De goden verschenen in de rook. De Maya’s zijn ook bekend om hun schrift dat we vooral kennen van wat er op de stenen staat, want de Spanjaarden hebben alle boeken verbrand. Kijk hier: nauwelijks te herkennen als schrift en toch valt dit te lezen! Hier staat bijvoorbeeld iets over de God Chac, de schepper van het leven, de rode god van het Oosten aan wie maïs en vlees geofferd werd. De Maya’s hadden niet alleen hun eigen schrift, nee, ze hadden ook eigen getallen, zelfs met het getal 0, kijk hier: 1, 2, 3, 4, 5 enzovoort, door punten en balken te stapelen vormden ze cijfers. Tot en met 19. Maar blijkbaar hadden ze niet genoeg aan één systeem, ze hadden ook nog hoofden waarmee ze rekenden. Je zou kunnen stellen, dat Maya’s de uitvinders van het hoofdrekenen.

Maya’s waren ook experts in het kijken naar de sterren. Nou ja, het was wel iets meer dan alleen maar kijken natuurlijk. Op basis van wat ze in de sterren zagen, ontwikkelden ze kalenders. Kalenders die vooral van belang waren om hun rituelen precies te kunnen plannen. Een ster die speciaal in de gaten gehouden werd was Venus, de Ochtendster, die volgens de Maya’s verantwoordelijk was voor ongeluk. Tja, en kennelijk heeft Venus toen geslagen hè, want de Maya’s hebben niet veel geluk gehad. Zo’n prachtige cultuur waar bijna niets meer van over is.


De Maya's

De Maya's staan bekend om hun verfijnde beschaving. Zij bouwden al vroeg grote onafhankelijke steden. Ze schreven boeken vol, ontwikkelde kalenders en konden rekenen. Wil je meer weten over deze plotseling verdwenen beschaving, bekijk dan deze clip.

Een plotseling verdwenen beschaving

Jagers en boeren

H/V examenvideo's bij geschiedenis over de prehistorie.

Geschiedenis examen: tijdvak 1, jagers en boeren

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

rode kerstballen in een boom

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.