Klas 4/5/6

Examenvideo's bij economie (havo/vwo) over verschillende marktvormen. Eindtermen: prijsvorming, marktstructuur, welvaart.

Je geld wordt elk jaar iets minder waard. Dat betekent dat je minder kunt kopen voor hetzelfde geld. Een beetje inflatie is heel normaal. Hoe dat zit, lees je in de story van NPO Kennis.

Story over hoe geld minder waard wordt

Wat is inflatie?

Deze keer brengt Metropolis geld in het laatje. Geld in de vorm van een welverdiend salaris. Want dat heb je nodig als je de huur of je Netflix abonnement moet betalen. In deze online story zoeken de correspondenten van Metropolis uit hoe mensen aan hun salaris komen en wat ze ermee doen.

Scrollverhaal over salaris

Money makes the world go 'round

In de 18e eeuw begint in Europa de Verlichting. Door de ontwikkeling van de wetenschap veranderen onze ideeën over de maatschappij. Weet jij wat de Verlichting precies inhoudt? Test je kennis in de quiz. 

Quiz over denkers en ideeën

Wat weet jij over de Verlichting?

Aardrijkskunde examenquiz

Test of jij goed bent voorbereid op je examen aardrijkskunde! Wat weet je van platentektoniek, de koolstofkringloop en oceanische circulatie? Klik op de afbeelding om te beginnen.

Examenquiz bij aardrijkskunde voor vwo

Wat weet jij over de aarde als natuurlijk systeem?

Klas 1/2/3

Vroeger, heel vroeger, toen was er nog geen geld. Maar de mensen hadden wel spullen, en dus deden ze maar aan ruilhandel: mijn ei tegen jouw appel. Maar stel dat ik jouw koe wil kopen, dan heeft allereerst mijn kip een hele drukke dag, en zit jij vervolgens met een berg eieren die over datum zijn.
Bepaalde goederen waren wel waardevast, zoals gedroogd vlees en mooie schelpen. Dit wordt ‘goederengeld’ genoemd. Het bekendste goederengeld is goud. Maar dit edelmetaal had ook zijn nadelen: Je moest altijd maar net een weegschaal bij de hand hebben, en er werd ook flink gesjoemeld met het goudgehalte. Daarom was Alexander de Grote de eerste die zo slim was om een stempel op het goud te drukken; een goudeerlijke vent die Alex. Maar al dat goud werd wel een beetje zwaar en daarom zijn de banken gesticht: die bewaarden het goud voor je, en gaven je een bankwissel ter waarde van dat goud. Al snel vertrouwde iedereen dat zaakje wel, en werden de bankwissels het eigenlijke geld: bankbiljetten, flappen, cash, money, doekoe!
Toch kan geld minder waard worden, dat heet inflatie. Zoals in Zimbabwe. Daar kost een krantje inmiddels 3 miljoen Zimbabwaanse dollar. De kleinere bankbiljetten zijn daar minder waard dan wc-papier. En ze absorberen ook minder goed.


Wat is ons geld waard?

Wie heeft bepaald dat dat blauwe briefje in je portemonnee 20 euro waard is? Geld heeft waarde omdat we erop vertrouwen. Dat had Alexander de Grote al door.

Bankbiljetten, flappen, cash, money, doekoe!

De dag dat olie gratis was

Marije Meerman reist langs een bonte stoet van traders, shortsellers en valutagoeroes, door een onvoorspelbare en veelal ondoorzichtige wereld waar rendement lonkt. Een programma van VPRO.

planet finance

Planet Finance

Alles over Planet Finance

Aan het begin van de pandemie raakte handelaren hun olie aan de straatstenen niet kwijt. De wereldolievoorraad lag op zee te dobberen en te wachten op een betere prijs. Olie was zelfs heel even gratis.

Welke invloed heeft een Amerikaanse spookstadje op de prijs van olie? En wie waren de winnaars en verliezers op de dag dat olie gratis was?

Of modeartikelen zoals sportschoenen goed verkopen hangt af van veel factoren. Een factor is smaak, dat is een rationele factor. Die wordt mede bepaald door wat vrienden in dezelfde groep dragen. De prijs is net als je budget een rationele factor. De rationele en irrationele factoren bepalen samen de vraag naar een product.
Wat de klant bereidt is te betalen voor zijn schoenen kunnen we weergeven in een vraaglijn. De vraaglijn geeft weer hoeveel schoenen de consumenten vragen bij een bepaalde prijs.
Een producent zal het liefst met een hoge prijs veel schoenen willen verkopen. Maar dat kan alleen als er veel vraag is. Want hoe meer de vraag, hoe hoger de prijs. Dat is de Wet van vraag en aanbod. Maar als de vraag minder wordt, zal de verkoop dalen. Een prijsdaling kan helpen de verkoop weer omhoog te brengen.

De vraaglijn

De Schooltv-serie Economie in beeld maakt economische onderwerpen begrijpelijk en concreet en belicht de historische achtergrond. 

Programmaheaders

Economie in beeld

Hoeveel willen mensen betalen voor sportschoenen? Waar hangt dat vanaf? Deze clip gaat over vraag en aanbod. Ook wordt uitgelegd hoe de vraaglijn werkt

Hoe werkt het?

Groep 6/7/8

Huh? Belasting? Wat is dat? Stel, je hebt een goedlopend bedrijf en daarmee verdien je prima. Maar dan blijkt dat je niet al het geld zelf mag houden, want je moet belasting betalen. Belasting is het geld wat volwassenen en bedrijven moeten betalen aan hun land. Als je geld verdient met je werk, dan moet je belasting betalen. Maar ook als je iets koopt in de winkel. Hoeveel dat is, staat op de kassabon. Al het belastinggeld gaat in een potje en daar worden dingen van betaald die het land nodig heeft. Dankzij belastinggeld kan iedereen naar school en naar het ziekenhuis, is er politie en wordt het vuilnis opgehaald. En als je niet kan werken kom je niet om van de honger. Dus iedereen profiteert van belastingen. In Nederland betalen de rijken meer belasting dan mensen met minder geld. Bijna iedereen vindt dat ie te veel betaalt. Je kan belasting ontduiken. Dan werk je stiekem of je verhuist naar een land met lagere belastingen. Zo hou je je geld lekker voor jezelf. Klinkt slim, maar als niemand belasting betaalde, dan was dit er ook niet geweest. En hoe moet je dan de spullen vanuit je fabriek naar de winkels brengen?

Wat is belasting?

Het Klokhuis informeert kinderen van acht tot veertien over de wereld om hen heen, in de breedste zin van het woord. 

Nizar Klokhuis

Programmalogo's

Het Klokhuis

Iedereen die werkt moet belasting betalen. Maar ook als je iets koopt in de winkel betaal je belasting. Dat geld komt terecht in een potje van de regering. Daar worden dan weer scholen, ziekenhuizen en de politie van betaald. Dingen waar iedereen iets aan heeft dus.

Geld voor de staat

Groep 3/4/5

Zo, nou ik heb mijn boodschappen gedaan voor vanavond. Lekker wat groente erbij, een sapje. Ik heb mijn buurman beloofd een fles jenever mee te nemen en wat sigaretten. Nou ik ben benieuwd hoeveel het kost. Zo, dat is veel. Nou ben ik wel benieuwd hoeveel accijnzen ik heb betaald over deze producten. 
Belasting betaal je aan de overheid. Belastinggeld wordt bijvoorbeeld gebruikt om te zorgen dat er scholen en ziekenhuizen zijn. Koop je een spijkerbroek, dan betaal je ook belasting. Voor sommige producten vraagt de overheid extra belasting. De overheid wil op die manier het gebruik van die producten afremmen. Omdat ze slecht zijn voor je gezondheid bijvoorbeeld alcohol en tabak of omdat ze slecht zijn voor het milieu zoals benzine. Die belasting maakt de producten duurder dan ze eigenlijk zijn. Het geld wat je extra betaalt is een belasting, die speciale belasting noem je accijns.
Hoi ik ben Augusto.
Hoi, Tom. Je hebt boodschappen bij je.
Ja. Het zit namelijk zo. Ik heb gehoord dat er in supermarkten producten liggen waarover accijns wordt geheven en ik wil weten hoe dat zit. Accijns is een soort belasting toch?
Ja. Op alles wat je koopt zit eigenlijk wel een soort belasting. Van wat jij betaalt aan een spijkerbroek gaat ongeveer 1/6 naar de overheid. Voor een brood is dat ongeveer 1/20. Daarnaast zijn er een aantal speciale producten waarop de regering nog een extra belasting legt: accijns. 
En wat zijn die speciale producten?
Accijns was altijd een belasting op luxe producten. Vroeger was dat bijvoorbeeld wijn, maar ook suiker, koffie, thee. Tegenwoordig is het vooral een belasting op producten die slecht zijn voor jou of slecht zijn voor het milieu. Zoals benzine, sigaretten en ook nog steeds wijn. 
Maar waarom doet de overheid dat dan?
Accijnzen heffen we, net als alle belastingen, voor de opbrengst van de schatkist. Alle dingen die mensen nodig hebben maar je niet zelf kunt kopen, bijvoorbeeld de snelweg of de politie, die koopt de overheid en dat kost veel belastinggeld. Daarnaast zou het goed zijn dat jongeren door de prijs van sigaretten minder snel gaan roken, want dat is heel slecht voor je. 
Elke keer als je bepaalde producten koopt, betaal je accijnzen. Producten waarover je accijnzen betaalt zijn bijvoorbeeld alcoholische dranken, sigaretten en benzine. Dus producten die slecht zijn voor het milieu of slecht voor je gezondheid. Deze producten zouden bijvoorbeeld zonder accijnzen 15 euro kosten, maar met accijnzen zou het ongeveer 30 euro kosten. De overheid maakt deze producten dus een flink stuk duurder.
Ik zie dat jij frisdrank hebt gekocht. Wist je dat je daar accijnzen over betaalt?
Ja, dat weet iedereen toch?
Waarvoor moet je dat betalen? 
Wat het precies inhoudt weet ik niet, maar wel dat het naar de belasting gaat.
Wat hebben jullie precies gekocht? 
2 blikjes energie drank.
Wist je dat je daarover accijnzen betaalt?
Accijns? Nee dat wist ik niet. Ik wist wel de btw maar accijns wist ik niet.
Wat denk jij dat de overheid met al dat geld doet?
Uitgeven. Dingen bouwen.
Ik heb een vraagje. Wat heb jij zojuist gekocht?
Wat eten, wat drinken. Wil je het precies weten?
Nee, wist je dat je over de dingen die je in de supermarkt koopt, accijns betaalt? 
Ja.
Wat vind je ervan?
Hoort erbij. Ik denk er niet zoveel over na.
Tom. Nou heb ik boodschappen gehaald, nu ben ik wel benieuwd over welk product ik accijnzen betaal. Wil je voor me kijken?
Nou laten we eens kijken. Vruchtensap. Daar zitten ook accijnzen op. 
Vruchtensap? Maar dat is toch heel erg gezond? 
Daar gaat het niet om de gezondheid maar meer om de opbrengst. Toch moet je voorzichtig zijn met het drinken van zoete drankjes. Zeker als er bubbels in zitten. Slecht voor je tanden en zitten er veel calorieën in. 
Oké, je hebt gelijk. Wat zit er nog meer in waarover accijns wordt betaald?
Sigaretten. Op een pakje sigaretten zit ongeveer 3 euro accijns. 
Zo dat is ook veel. Zo'n pakje kost 5 euro.
Er zit veel belasting op een pakje. 
En over welke producten betaal ik nou de meeste accijns?
Op een liter benzine zit ongeveer een euro. Maar er gaat natuurlijk wel 40 liter in je tank dus dan betaal je wel 40 euro accijns. Op een flesje whisky 6,60 euro. 
Wat doet de overheid met al dat geld?
De opbrengst van de accijns gaat in een hele grote pot. De accijns leveren ongeveer 11 miljard euro op. Dat gaat in een hele grote pot. De pot is samen ongeveer 250 miljard euro. Een deel gaat bijvoorbeeld naar de zorg (volksgezondheid) en ook naar onderwijs, cultuur en wetenschap: 33,6 miljard. Het basisonderwijs kost ongeveer 10 miljard euro en het beroepsonderwijs ongeveer 3,5 miljard euro.
Mijn schoolboeken worden dus ook betaald uit dat geld? 
En de leraren.
Dus wijn, bier en sigaretten zijn slecht voor je gezondheid en benzine slecht voor het milieu. Daarom heft de overheid accijnzen over deze producten. Accijns is een soort gebruikersbelasting en dan weet ik het wel voortaan. Ik denk 2 keer na voordat ik iets in mijn winkelkarretje stop. Weet je wat? Dit colaatje drink ik gewoon. 

Wat zijn accijnzen?

Over alles wat je koopt betaal je belasting. Maar over sommige producten heft de overheid extra belasting: accijns. Omdat ze slecht zijn voor jezelf of je omgeving. Sigaretten en alcohol bijvoorbeeld.

Extra belasting op bepaalde producten

Belasting is letterlijk zo oud als de weg naar Rome. Al in het jaar 50 werden onze eigen Friezen verplicht om te betalen aan het Romeinse gezag. Maar dat waren toen nog geen flappen, maar lappen: runderhuiden, waarmee de Romeinen lekker warm de winter doorkwamen.
Rond het jaar 500 hadden de Franken de macht. De Koning der Franken ging het hele jaar van je ras ras ras door zijn eigen uitgestrekte rijk. Het volk betaalde hem belasting in natura. De king kreeg zijn natje en zijn droogje, en misschien nog een natje of twee.
Vanaf de elfde eeuw kwam het recht om belasting te heffen in handen van de stadsbesturen. Die gebruikten het geïnde geld om de stadsmuur te onderhouden, ambtenaren te betalen en tomaten te kopen om de belastingontduikers mee te bekogelen. 
Onze eerste echte Minister van financiën heette Alexander Gogel. Die goocheme Gogel toverde in 1806 uit zijn hoge hoed de Belastingdienst tevoorschijn. Tegenwoordig verstuurt deze dienst per jaar zo’n 160 miljoen blauwe enveloppen. Misschien zou daar ook ’s een belasting op moeten komen.


Clipphanger

Waarom zijn bananen krom? Hoe werkt je geheugen? Uiteenlopende vragen die Clipphanger met een grappige animatie op een verrassende manier beantwoordt.

Clipphanger header

Clipphanger logo

Clipphanger 

Clipphanger op Youtube

In het Romeinse Rijk hadden ze nog geen blauwe enveloppen, maar werd er al wel belasting geïnd. Het volk betaalde niet in harde pegels, maar in natura. 

Hoe oud is belasting?

Monopolie. Wat is dat? Stel, je verkoopt knikkers. Je vraagt lekker veel geld. De klanten komen toch wel naar jou. Want jij hebt het monopolie! Het wat? Nee, niet dat monopolie.
Als je ergens een monopolie op hebt, betekent dat dat jij de enige ben die dat product verkoopt. Voor de klant is dat jammer. 
Want als er concurrentie zou zijn, zorgt die ervoor dat de prijs omlaag gaat. 'Oh lekker goedkoop! Ja, daar moet je wezen!' Of de kwaliteit omhoog. 'Oja, dat wil ik, niet die goedkope troep, kwaliteit!' Maar als je een monopolie hebt is die concurrentie dus niet. 'Yes, ik heb het monopolie! De prijs kan weer omhoog!'
Je kunt een monopolie krijgen doordat je iets hebt uitgevonden en daarop patent hebt aangevraagd. 'Ik heb dus het monopolie'. 
Of doordat je eigenaar bent van een mijn, waar je een zeldzame grondstof uit de bodem haalt. 'Hier dat monopolie!' Als je genoeg geld hebt kun je natuurlijk gewoon de hele markt opkopen. 'Oja tuurlijk. Ik heb het monopolie!'
Werknemers zijn vaak niet blij met een monopolie. Als een werknemer gespecialiseerd is in huiswerkrobots. 'Ja ben ik.' 'Ik ook!' En jij bent de eigenaar van de enige huiswerkrobotfabriek ter wereld, dan kun je ze een piep salaris betalen want ze kunnen nergens anders terecht. Een monopolie is dus leuk voor de grote baas. 'Ikke ikke ikke yes!' Maar verder eigenlijk voor niemand. 'Weg met die chick! Wegwezen jij! Monopolist!'

Wat is monopolie?

Als je melk wilt kopen, kun je in een heleboel verschillende winkels terecht. Maar sommige producten worden door maar één bedrijf verkocht. Die hebben dan het monopolie. Omdat er geen concurrentie is, kunnen ze er een hoge prijs voor vragen.

Als maar één bedrijf een product of dienst verkoopt

Veel metaalsoorten waren er vroeger genoeg. Er was dus genoeg metaal voor de mensen die het wilden hebben. Maar dat is nu wel anders. Veel metaalsoorten, zoals koper zijn steeds minder makkelijk te verkrijgen. Maar er zijn nog steeds  veel mensen die deze producten willen hebben. Er is dus te weinig koper voor deze groep. Dit noem je schaarste.

Schaarste

Korte, actuele reportages gekoppeld aan leerstof voor leerlingen in de onderbouw van het vmbo.

Schooltv actueel

Schooltv Actueel

Als we met elkaar te veel metalen uit de grond halen, wordt de prijs die je ervoor moet betalen hoger. 

Goud, zilver, koper, aluminium, allemaal metalen

De autoriteit consument en markt wil de belangen van consumenten waarborgen door toe te zien op een optimale marktwerking. 
Wij zien er onder meer op toe dat ondernemingen in Nederland zich houden aan de mededingingswet. Dat doen wij door bedrijven aan te pakken die kartelafspraken maken, dus bijvoorbeeld afspraken maken over hun prijzen van een product. Daarnaast treden wij op als ondernemingen misbruik maken van een dominante machtspositie en daardoor het leven van hun concurrenten zuur maken. Ook kijken wij naar samenwerking tussen ondernemingen. Dus bijvoorbeeld de fusie of een overname, dan toetsen wij of als gevolg daarvan nog voldoende concurrentie overblijft. Dit doen we allemaal met het doel om eerlijke concurrentie te bereiken, dus voor de consument keuze en niet een te hoge prijs. Als een onderneming zijn prijzen kan verhogen, kan dat een teken zijn dat er niet voldoende concurrentie in de markt is, want als de prijs te hoog is, zullen jij en ik dat niet betalen en gaan we naar een andere. 
Een voorbeeld van een bekend kartel uit 2010 is het meelkartel, daarin maakten meelfabrikanten afspraken over hun klanten. Zij verdeelden onderling hun klanten. Een markt kan gevoelig zijn voor kartelafspraken als er bijvoorbeeld weinig spelers zijn op de markt en het gaat om een product wat heel homogeen is, dus bijvoorbeeld meel. Nou, meel is een product wat we allemaal dagelijks eten, het zit in brood, het zit in pasta, koekjes. In dit geval verdeelden zij onderling hun klanten. Een klant is bijvoorbeeld een supermarkt, dat betekende dat die supermarkt niet meer bij een andere fabrikant meel kon inkopen en dus misschien wel teveel betaalde als hij ontevreden was of andere condities wilde bedingen, maar dus niet weg kon bij zijn fabrikant. Uiteindelijk betaalt de supermarkt dan teveel en komt de rekening bij de consument terecht. 
Wij geven niet een waarschuwing af. We doen onderzoek in de markt, dus het bezoeken van bedrijven om informatie te verkrijgen of informatie verzoeken uit te doen, dat brengen we allemaal goed in kaart en uiteindelijk maken we de balans op “is er nu sprake van een overtreding of niet?”, is dat het geval, dan wordt er aan het bedrijf een boete opgelegd of kan ook een persoon een boete krijgen voor de overtreding van de mededingingswet. Een boete kan oplopen tot maximaal 10% van de omzet van dat bedrijf die betrokken is bij de afspraak


Gezonde concurrentie

Lastige economische situaties concreet gemaakt aan de hand van een economisch relevant thema.


Dossier economie

Kartelafspraken, misbruik maken van machtsposities. De Autoriteit Consument en Markt treedt op als de dit soort overtredingen begaan worden door bedrijven of personen. Ze houden in de gaten of ondernemingen in Nederland zich houden aan de mededingingswet. 

De Autoriteit Consument en Markt houdt dit in de gaten

In de oudheid bestaat geld nog niet. De mensen ruilen goederen met elkaar. Dat is vaak wel behoorlijk lastig. Soms krijgt iemand iets dat moeilijk te bewaren is. Zoals vis. Een levend varken kun je niet in stukjes verdelen. Dus dat is ook niet handig als ruilmiddel. Daarom bedenken mensen andere dingen waarmee ze gemakkelijker kunnen betalen. Een van de eerste betaalmiddelen is zout. Vroeger een kostbaar goed. De Romeinse soldaten uit de tijd van Julius Caesar krijgen hun salaris in zout uitbetaald. Zout is in het Latijn sal. Ons woord salaris is daar van afgeleid. In andere gebieden gebruiken mensen potten, veren, sieraden, dierentanden of schelpen als betaalmiddel. Ongeveer 500 jaar voor Christus worden het gouden en zilveren munten. Bijna 700 jaar lang betalen we in Nederland met de gulden., totdat in 2002 de euro zijn intrede doet. En als je thuis nog guldenbriefjes hebt liggen, tot 2032 kun je ze inwisselen bij de Nederlandse bank. 

Er zijn twee soorten geld: 
Chartaal geld: dat is al het geld dat je kun vasthouden. Dus alle munten en bankbiljetten. 
Giraal: dat is al het geld dat op betaalrekeningen staat bij banken. Je kunt het direct opnemen met je pinpas of er elektronische betalingen mee doen. 

Van de ruim 300 miljard euro die in Nederland in omloop is, is nog mar 15 procent chartaal geld.

De geschiedenis van geld 

Nederland is een van de rijkste landen ter wereld. Toch zijn er bijna 1,1 miljoen armen. Wat is armoede, wat zijn de oorzaken en wat kan eraan gedaan worden?

Economie voor het VMBO

Geld gebruiken we om te ruilen voor producten of diensten. Wat werd er gebruikt voordat er geld was? Waar komt het woord ‘salaris’ vandaan? En wat is het verschil tussen chartaal en giraal?

Geld als modern ruilmiddel

De Rekenkamer in de klas

Niemand weet meer wat iets écht kost. De Rekenkamer zoekt uit wat alledaagse producten precies kosten. En wat krijg je er (niet) voor? (KRO-NCRV)

Vak: economie. In ieder huishouden zijn ze te vinden, batterijen. Batterijen zijn er in verschillende voltages, soorten en maten en ook de prijzen verschillen. De batterijen van een A-merk zijn veel duurder dan een willekeurig huismerk. Maar gaan dure batterijen ook langer mee dan goedkope batterijen? De Rekenkamer zoekt het uit.

Wat kost een batterij?

Dit is een tros druiven. En dit is een pakje gedroogde druiven. Beter bekend als rozijnen. Aan de tros zitten, we hebben ze even voor je geteld, 60 druiven. En in het pakje bijna precies evenveel. Toch is de tros druiven bij de supermarkt 2,21 en het pakje rozijnen maar 15 cent. Zo zijn de druiven wl erg zuur. Vanwaar dat prijsverschil?
Druiven groeien op heel veel plekken, zelfs in Nederland. Maar voor rozijnen moet je een eindje reizen. In Californië groeien speciale rozijnendruiven. ‘Deze druif heet de Thompson seedless. Dit is de meest gebruikte druif om rozijnen van te maken’. Om rozijnen te maken worden de druiven geplukt en een paar weken in de zon gelegd. ‘Hoe komen ze zo bruin?’ ‘Door de zon.’ ‘Ze hebben dus liggen zonnen?’ ‘Ze zijn zongebruind.’ Daarna worden in de fabriek de steeltjes er vanaf gehaald en de rozijnen gewassen. En dan kun je ze in doosjes doen en verkopen. ‘Ieder kind in Nederland eet deze. Ik ben ermee opgegroeid.’ ‘Meen je dat?’ ‘Ja.’
Bij tafeldruiven lijkt het allemaal een stuk simpeler. Je moet de druiven gewoon druiven laten zijn. Maar toch zijn ze 15 keer zo duur. Hoe kan dat? ‘Nou, dat is eigenlijk heel simpel. Een druif die voor consumptie bestemd is, is ingewikkeld om te telen. Dat is uitermate arbeidsintensief.’ Je oogst ze heel netjes.  De tafeldruiven worden zo geteeld dat je mooie, gave trossen krijgt. ‘De consument kijkt heel kritisch, kijk maar naar jezelf als klant in de winkel. Als die druiven er niet top uitzien dan neem je ze niet mee in je mandje.’ Bij rozijnen hoef je daar geen rekening mee te houden. ‘Voor rozijnen plukken we alle druiven. 100% van de oogst is bruikbaar.’ Maar er is nog een reden dat verse druiven duurder zijn. Bij verse druiven heb je te maken met bederf, verlies. Het is heel wat werk om vers fruit te distribueren.’ ‘Plus dat het ook vaak gekoeld transport is. Dat is sowieso alweer een stuk duurder.’ Een soortgelijk prijsverschil zie je trouwens ook bij tomaten en tomatenpuree, spinazie en diepvriesspinazie en appels en appelmoes. Die appels die je voor consumptie gebruikt moeten er perfect uitzien. Maar de appels die in de appelmoes gaan, als die er niet uitzien, ligt daar niemand wakker van. ‘Dat ziet ook niemand.’ Voortaan kun je dus misschien beter rozijnen kopen dan druiven. Dan heb je 15 keer meer druif voor hetzelfde geld.

Waarom zijn rozijnen goedkoper dan druiven? - KVW Kort #23

De Keuringsdienst van waarde vertelt het verhaal achter doodgewone producten uit de supermarkt, van banaan tot leverworst (KRO-NCRV).

Keuringsdienst 2024

Keuringsdienst van waarde in de klas

Keuringsdienst van waarde

Een rozijn is gewoon een gedroogde druif. Maar waarom betalen we voor gewone druiven 15 keer zoveel als voor gedroogde druiven? Het telen van perfecte trossen druiven blijkt een stuk ingewikkelder en dus duurder dan de productie van de gedroogde variant.

Meer geld voor de perfecte tros

Waarom zijn rozijnen goedkoper dan druiven?

Deze gong heb je vast wel eens horen luiden. Maar weet je ook waar de klepel hangt? Want waarom gaan bedrijven naar de beurs en hoe werkt dat eigenlijk?
Bij een beursgang verkoopt een bedrijf een stukje van zichzelf aan investeerders. Dat zijn de aandelen. Heb je aandelen in het bedrijf, dan kun je ook een klein deel van de winst krijgen. Dat heet dividend. Hoe meer winst een bedrijf maakt, hoe meer dividend het kan betalen aan jou als aandeelhouder en hoe waardevoller het aandeel is. Waarom zou je als bedrijf die aandelen verkopen? Het grote voordeel: je haalt in één klap heel veel geld op. Geld dat je kan gebruiken om te investeren en verder te groeien. Naast je kapitaal groeit met een beursnotering ook je prestige. Een beursgang kun je ook gebruiken om je persoonlijke kas te spekken. Eigenaren en vroege investeerders die hun aandelen op de beurs verkopen, kunnen namelijk in één klap schatrijk worden. 
Veel oprichters van startups die groot zijn geworden, gebruiken een beursgang dus om te cashen. Zoals de oprichters van Snapchat. 
Die verdienden aan de beursgang allebei 272 miljoen dollar. Er zijn ook nadelen. Na een beursgang moet een bedrijf zich aan allerlei regels houden, zoals het bekendmaken van de winst- en verliescijfers. En daar ben je veel tijd en geld aan kwijt. En als je een beursnotering hebt, sta je onder druk van de aandeelhouders. Want die willen waar voor hun geld. Is er geen geld om dividend uit te betalen, dan kan de beurskoers omlaag gaan. Door die druk kunnen bedrijven zich meer gaan richten op winst op de korte termijn om snel geld te verdienen voor jou als aandeelhouder. En dan houden ze minder geld over voor investeringen voor de lange termijn. Een beursgang heeft nog meer risico's. Als de koers van een aandeel na de beursgang omlaag gaat, dan hebben de investeerders dus eigenlijk te veel betaald voor een aandeel. Dat gebeurde bij Facebook. Als de koers juist hard omhoog schiet na de beursgang dan had het bedrijf dus meer geld voor de aandelen kunnen krijgen. Dat is ook niet echt een lekker gevoel.

Wat is een beursgang?

NOS op 3 legt het nieuws aan je uit, in duidelijke taal, zodat je het nieuws beter kunt volgen.

NOS op 3

Naar het YouTube-kanaal NOS op 3

Als een bedrijf naar de beurs gaat, verkoopt het een stukje van zichzelf aan investeerders. Zij zijn dan aandeelhouders. Hoe werkt een beursgang?

Aandelen, winst en dividend

In KNOW SHIT vertellen we je elke week hoe je moet omgaan met maatschappelijke shit als pesten, discriminatie, ongelijkheid, vooroordelen en gezondheid. Hoe het echt zit, dus.

Wahine vindt het openbaar vervoer in Nederland veel te duur en vraagt zich af waarom het niet goedkoper kan, of zelfs helemaal gratis. Samen met 3FM-dj Joram stapte ze op het leukste vervoersmiddel dat je ooit hebt gezien en baanden ze zich een weg door de straten van Amersfoort, op zoek naar antwoorden.

Uit onderzoek van Eurostat blijkt dat het ov in Nederland 32 procent duurder is dan het Europese gemiddelde. Bert van Wee is hoogleraar transportbeleid aan de TU Delft en weet heel veel over het openbaar vervoer. "De totale kosten zijn ongeveer vier keer zo hoog als wat de reiziger zelf betaalt. Als je naar de totale kosten kijkt dan betaalt de reiziger ongeveer een kwart en driekwart door de overheid."

"Maar waarom wordt de trein dan steeds duurder?" vraagt Wahine zich af. Bert van Wee legt uit dat reizen met de trein een dienst is, en dienst kan je moeilijk efficiënter maken. 

In sommige landen, zoals Luxemburg, is het ov gratis. Goed idee voor Nederland? Bert: "Mensen denken vaak: als we het ov nou gratis maken, dan stappen meer mensen uit de auto in de trein. Was dat maar zo. Dán was het misschien wel een goed idee. Maar wat blijkt: als je het gratis maakt, gaan er wel veel meer mensen met het ov, maar slechts een klein deel van deze extra reizigers zijn reizigers die ánders met de auto waren gegaan. Daarmee is gratis openbaar vervoer een peperdure maatregel om een heel klein beetje fileleed weg te nemen. En voor het milieu kan het zelfs averechts werken omdat al die extra reizigers ook extra energie kosten."

Bert van Wee vindt het niet terecht dat je het ov voor iedereen gratis maakt, maar geeft aan dat je het wel voor een deel van de bevolking gratis kunt maken. Bijvoorbeeld voor mensen met een bijstandsuitkering. Maar dus niet voor iedereen.

Know Shit

Alles wat ze je op school niet vertellen, maar wel wil weten. Dat is 3FM Tussenuur van Human. Met reportages, interviews en prangende vragen. 

Header tussenuur

Tussenuur

3FM Tussenuur

Wahine vindt het openbaar vervoer in Nederland veel te duur en vraagt zich af waarom het niet goedkoper kan, of zelfs helemaal gratis. Samen met Tussenuur host Joram stapte ze op de vierfiets met hoogleraar Transportbeleid Bert van Wee om een antwoord op haar vraag te vinden.

Je kan niet bezuinigen op arbeid

Waarom is het openbaar vervoer in Nederland zo duur?

Consument en markt

Overheid en bestuur

H/V examenvideo's bij economie over marktvormen.

Economie examen: markt

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

rode kerstballen in een boom

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.