Groep 6/7/8

Het Klokhuis informeert kinderen van acht tot veertien over de wereld om hen heen, in de breedste zin van het woord. 

Het Klokhuis

Zo’n 2000 jaar geleden is Nederland onderdeel van het Romeinse Rijk. De grens van dit rijk loopt dwars door ons land en wordt de ‘limes’ genoemd. De Romeinen brengen allerlei moderne veranderingen aan in Nederland, zoals het aanleggen van het riool en het bouwen van boerderijen.

Quiz over het Romeinse Rijk

Wat weet jij over de Romeinse Limes?

Ik sta hier langs de Rijn, een van de grootste rivieren van ons land en heel erg belangrijk vanwege het zoete water dat kan gebruikt worden voor de landbouw en voor drinkwater. Maar ook is de rivier belangrijk voor schepen die van alles en nog wat kunnen vervoeren. Als we even 2000 jaar teruggaan in de tijd, toen was deze rivier ook al heel erg belangrijk. Het bepaalde namelijk de grens van een heel groot en moordzuchtig leger. De Romeinen. 
Ho maar. Zo moordzuchtig waren ze niet. Door heel veel onderzoek leren we de Romeinen steeds beter kennen. Het was eerder zoiets als dit. De Romeinse Limes. Wat is dat voor een titel? Nou, de Romeinen komen uit een gebied dat nu Italië heet, waarvan toen al de hoofdstad Rome was. Romeinen. Ze spraken daar Latijn en grens in het Latijn is limes. Ze hadden al een enorm gebied veroverd. In Afrika gebruikten ze de woestijn als grens. Daar konden namelijk toch geen legers doorheen. En als er geen natuurlijke grens was, dan bouwden ze zelf een hoge dikke grens. En hier gebruikten ze dus de rivier als grens. We gaan vandaag een aantal plekken langs de grens bekijken en daarvoor heb ik dit nodig. En heel belangrijk: dit tijdglas. Hiermee kunnen we terug de tijd in kijken. Wow, echt een Romeins schip. Hier lag 2000 jaar geleden dus de grens van het Romeinse Rijk, dwars door Nederland. En hier onder de stad hebben ze een belangrijke ontdekking gedaan. 
We leren nog zoveel over de Romeinen omdat er heel veel onder de grond bewaard is gebleven, zoals hier in hartje Utrecht. Door alle lagen in de grond kunnen we de verschillende tijden herkennen. Dus hier zie je bijvoorbeeld een zwarte laag en dat laat zien dat hier eerst een houten gebouw heeft gestaan dat in de fik is gegaan. Dus een zwarte brandlaag. Daarboven zie je een witte laag, dat laat zien dat daar met steen gebouwd is. Dus er werden nieuwe muren gebouwd en weer vernieuwd. Kijk dan. Dit paaltje is het bewijs dat hier een straatje was en het straatje leidt tot die muur. En dit is een hele bijzondere muur, want toen deze stenen werden gelegd, was er nog niks. Dus dit zijn echt de eerste stenen van de stad Utrecht. En door alle Romeinse spulletjes die hier gevonden zijn, weten we dat het de Romeinen waren die dit gebouwd hebben, op de plek waar nu de Domtoren staat. En daar sta ik nu bovenop. Moet je kijken, wat een uitzicht! Ik was er net onder, maar ik sta nu op de Domtoren in Utrecht. Hij wordt flink gerepareerd, maar moet je kijken, wat een uitzicht! En het staat hier nu vol met gebouwen, maar vroeger zag het er zo uit. Is dat... een Romeins schip! Zo, moet je kijken. Zo ziet zo'n schip er dus 2000 jaar later uit. De bodem in Nederland is vrij uniek. Het is erg drassig en spullen die erin terecht komen, die blijven eigenlijk heel lang goed bewaard, zoals dit schip. Maar dat onderzoekers zo'n schip zouden vinden, ja, dat had natuurlijk niemand gedacht. Dit is trouwens geen soldatenschip, dit is het schip van een timmerman. De hele hut lag vol. Door die spullen goed te kunnen bestuderen, weten we steeds meer over de Romeinen. 
Kijk dan. Ze hadden toen natuurlijk geen internet of televisie, dus kinderen speelden spelletjes met bijvoorbeeld bikkels. Dat zijn schapenbotjes. Maar ze hebben ook heel veel dobbelstenen gevonden. Het was echt een beetje het gamen van de Romeinse tijd. De meeste mensen denken dat de Romeinen altijd vochten en dat andere volken een hekel aan ze hadden, maar dat schijnt helemaal niet zo te zijn. Kijk. Sterker nog, soms werd er jarenlang helemaal niet of nauwelijks gevochten. Forten werden dorpjes met gezinnen, landbouw, werklieden en als ze ergens in dat gigantische rijk iets nieuws leerden, dan pasten ze dat gelijk toe op andere plekken. Zo hebben ze bijvoorbeeld ontdekt hoe je dakpannen moest maken en, heel handig, hoe je plas en poep moest afvoeren: het riool. Ook werden er gekke dieren meegenomen, zoals kippen en katten en vruchten zoals perziken. En, heel belangrijk: het lezen en schrijven. Allemaal hier gekomen vanwege de Romeinen. 
De Romeinen waren meester in het bouwen van schepen. De beste timmerlieden, die zijn nog steeds bezig met kijken hoe ze 2000 jaar geleden die schepen zo goed konden maken. En jij maakt ze gewoon. Ja. En wordt dat nog steeds op dezelfde manier gemaakt als de Romeinen dat toentertijd maakten? Of is dat nu anders? Wij gebruiken sowieso als timmerlui nog heel veel gereedschappen die 2000 jaar geleden nog precies hetzelfde waren, maar we gebruiken ook elektrische machines. Maar de Romeinen hadden die machines natuurlijk niet die jullie nu wel hebben, dus ze deden er waarschijnlijk veel langer over. Nee, dat is niet zo. Ik denk dat ze behoorlijk sneller bouwden dan wij. Maar hoe kan dat? Want jullie hebben veel meer apparatuur, nieuwe dingen en zij hadden dat helemaal niet in die tijd. Ja, maar de Romeinen werkten achter elkaar hetzelfde model schip af, dus dan bouwden ze er één, gingen de mallen eruit en dan stond de volgende alweer in aanbouw. En als je dat jaar in, jaar uit doet met een vaste ploeg mensen, dan bouw je een enorme snelheid op. En daar kunnen wij niet tegenop, nee. Waarom vind jij het zo leuk om dit te maken? Nou, voor een timmerman moet je wel alles uit de kast halen, wil je een houten schip bouwen. Dat is best ingewikkeld werk. De Romeinen waren natuurlijk ook met hun gebouwen ongelooflijk goeie bouwers. En dat zie je in de scheepsbouw eigenlijk gewoon terug. Het is echt vakwerk, zo'n schip. 
Romeinse soldaten hadden wel degelijk een belangrijke rol. Ze moesten het dorp verdedigen of ze werden uitgezonden om ergens anders te gaan vechten. Ja, ik ben zo benieuwd hoe het er hier toen uitzag. Mag ik dat tijdglas eens? Kijk, daar, in de wachttoren. Sommige soldaten werkten, kookten, sliepen daar wel weken achter elkaar voordat ze eens naar het dorp terug mochten. Vanaf hier hielden ze de omgeving goed in de gaten. En als ze iets niet vertrouwden, dan konden ze met vlaggen naar de torens en forten seinen die verderop langs de rivier stonden. Op deze plekken langs de rivier zijn resten van Romeinse forten en nederzettingen gevonden. Ten noorden ervan leefden volkeren in kleine groepjes en aan de andere kant lieten de Romeinen duidelijk zien wie er de baas was. 
Nouja, eigenlijk heb ik dat tijdglas hier helemaal niet meer nodig, want Nederland staat bekend vanwege wat er in de bodem gevonden is, maar hier over de grens in Duitsland is er ook heel veel boven de grond gevonden. Ja, en hier stroomde dus de rivier. Moet je voorstellen dat hier een haven was en hier was de stad en hier leefden de mensen echt. Kijk dan, dit gigantische amfitheater. Hier vonden de gladiatorengevechten plaats. Dit zijn de opgravingen van een heel groot badhuis en ze zijn erachter gekomen dat hier zelfs vloerverwarming was. Het Romeinse Rijk was overweldigend en gevaarlijk en vooral heel groot. En toen? Het grote mysterie. Wat de mensen die hier woonden daarna gedaan hebben, ja, dat weten we eigenlijk niet precies. Want van die periode is niets teruggevonden. Hoe dan ook, mensen verdwenen, gebouwen verdwenen en een nieuwe tijd brak aan. Nou, ik ga lekker weer naar huis. Vloerverwarminkje aan. Lekker perzikje erbij, druifjes, bad vol laten lopen. Mijn eigen luxeleven weer continuen.

Wat is de Romeinse Limes?

De Romeinen hadden 2000 jaar geleden een enorm gebied veroverd, ook het zuiden van wat nu Nederland is. De rivier de Rijn gebruikten ze als grens. Door opgravingen leren we nog steeds veel over de tijd dat de Romeinen hier woonden, bijvoorbeeld hoe de stad Utrecht er vroeger uitzag of hoe ze schepen bouwden.

Oude grens van het Romeinse Rijk dwars door Nederland

De geschiedeniscanon komt tot leven met Canon Talks. Ga in gesprek met onder andere hunebedbouwers, Willem van Oranje of Vincent van Gogh. Professor Pendula stuurt je terug in de tijd!

Canon Talks

Stap in de tijdmachine en ga in gesprek met een Germaanse jongen in de tijd van de Romeinse Limes. Hij vertelt je hoe het leven is in het gebied dat toen bij het Romeinse Rijk hoorde. De Romeinen namen eten mee dat de Germanen nog niet kenden, zoals kip en perzik, en bouwden badhuizen en openbare toiletten.

Grieken en Romeinen

Praat met een Germaan in de tijd van de Romeinse Limes

Canon Talks: Romeinse Limes

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

Strooigoed en pepernoten

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.