Klas 4/5/6

Examenvideo's bij biologie (havo/vwo) over interactie. Eindtermen: voedselproductie, stofwisseling, moleculaire regulatie.

Aardrijkskunde examenquiz

Test of jij goed bent voorbereid op je examen aardrijkskunde! Wat weet je van platentektoniek, de koolstofkringloop en oceanische circulatie? Klik op de afbeelding om te beginnen.

Examenquiz bij aardrijkskunde voor vwo

Wat weet jij over de aarde als natuurlijk systeem?

In de 18e eeuw begint in Europa de Verlichting. Door de ontwikkeling van de wetenschap veranderen onze ideeën over de maatschappij. Weet jij wat de Verlichting precies inhoudt? Test je kennis in de quiz. 

Quiz over denkers en ideeën

Wat weet jij over de Verlichting?

Groep 6/7/8

Klas 1/2/3

Met de energie die nodig is om een kilo vlees te maken kun je zeven kilo plantaardig voedsel produceren. Maar wat maakt de plant zo energiezuinig? Juist! Een plant staat stil. Dieren gebruiken een groot deel van de energie die ze binnenkrijgen via hun voedsel door te bewegen. En als we vlees nou konden kweken, net als boontjes of sla? Dat gaat niet. Spieren kunnen namelijk alleen ontstaan door beweging. En vlees bestaat voornamelijk uit spieren. Dus een koe moet wel iets doen om een lekkere runderlap te worden.

Plantaardig voedsel

Het produceren van plantaardig voedsel is efficiënt.

Planten zijn energiezuinig

Metabolisme is geen enge sekte, maar eigenlijk gewoon een heel mooi woord voor je ‘stofwisseling’, het proces waarbij alles wat jij eet wordt omgezet in energie voor je lichaam. Belangrijk hierbij zijn ‘enzymen’, want die houden de stofwisseling op gang. Bij een metabole ziekte zit er een fout in het gen dat je enzymen aanmaakt. Hierdoor kunnen schadelijke stoffen zich ophopen, en dat zorgt voor een hoop ellende. Elke dag wordt er in Nederland een kind geboren met een metabole ziekte. Metabole ziektes zijn erfelijk, maar de ouders weten vaak niet dat ze drager zijn. Met een hielprik worden sommige ziektes meteen herkend. Maar vaker is het wachten op de symptomen. Zo kan een kind bijvoorbeeld achteruitgaan in de ontwikkeling: eerst nog kunnen lopen, en daarna niet meer. Ook verstandelijke beperkingen kunnen voorkomen, groeiachterstanden en orgaanfalen. Metabole ziektes zijn nog niet te genezen. Behandeling bestaat vooral uit het verminderen van klachten en het vertragen van de ziekte. Er zijn meer dan 1900 verschillende varianten, dus er is nog veel onderzoek nodig voor we metabole ziektes kunnen genezen of misschien zelfs voorkomen.

Wat zijn metabole ziektes?

Waarom zijn bananen krom? Hoe werkt je geheugen? Uiteenlopende vragen die Clipphanger met een grappige animatie op een verrassende manier beantwoordt.

Clipphanger header

Clipphanger logo

Clipphanger 

Clipphanger op Youtube

Je stofwisseling zorgt ervoor dat alles wat je eet wordt omgezet in energie. Als je een metabole ziekte hebt, gaat er iets mis bij dit proces. Je kunt daardoor erg ziek worden. Er zijn bijna 2000 verschillende varianten, dus er is nog veel onderzoek nodig voor we metabole ziektes kunnen genezen.

Clipphanger

De Kennis van Nu in de klas

Wat hebben wetenschappers te zeggen over ons persoonlijk leven, onze wereld, actuele onderwerpen en onze toekomst? Presentatoren: Dirk de Bekker, Elisabeth van Nimwegen en Lieven Scheire (NTR).

Logo Wetenschap

Het Youtubekanaal van NTR Wetenschap

Bacteriën zijn steeds vaker resistent tegen antibiotica. Dat is een groot probleem, want op dit moment gaan er wereldwijd zo'n 700.000 mensen per jaar dood aan een resistente bacterie. Als we niks doen, zullen dat er in 2050 zo'n 10 miljoen per jaar zijn. Maar een oplossing is misschien wel dichterbij dan je denkt: de bacteriofaag (letterlijk: bacteriën-eters). Dit is een veelvoorkomend virus dat bacteriën gericht kan doden, aantasten of met wederzijds voordeel samenleven (symbiose). Alleen al op je hand zitten miljoenen bacteriofagen!

Bacteriofagen versus bacteriën

Het aantal insecten in Nederland neemt dramatisch af, zeggen onderzoekers. Als je nou denkt: 'Mooi. Hoe minder van die kruipsels, hoe beter'. Think again. Tuurlijk, insecten zijn irritant, eng, kunnen steken en zelfs ziekten overbrengen of zijn gewoon smerig. Maar ze zijn ook ongelooflijk belangrijk om meerdere redenen. Ze ruimen verrot voedsel en kadavers op. Ze bestuiven onze gewassen en bloemen en sommige insecten bevatten chemische stoffen voor medicijnen. Ze zijn een bron van voedsel voor kleine zoogdieren, vogels en reptielen en voor de mens door de hoge proteïnewaarde en andere handigheidjes zoals honing en bijenwas van de bij, zijde van de rups en kleurstoffen voor bijvoorbeeld kleding, drank en snoep. Ja, ook jij eet insecten, bewust of niet. En niet onbelangrijk: ze houden hele ecosystemen in stand. Dus iets meer respect voor het insect. We hebben ze keihard nodig.

Waarom zijn insecten nuttig?

NOS op 3 legt het nieuws aan je uit, in duidelijke taal, zodat je het nieuws beter kunt volgen.

Programmaheaders

Programmalogo's

NOS op 3

Naar het YouTube-kanaal NOS op 3

Insecten zijn irritant, maar ook heel nuttig. Ze ruimen kadavers op, dienen als voedsel en houden zo hele ecosystemen in stand.

Opruimers en voedselbronnen

Micro Monsters in de klas

De dierenwereld bestaat uit grote, kleine en hele kleine dieren. De Engelse bioloog David Attenborough onderzoekt de microwereld van de kleinste dieren, de insecten en geleedpotigen.

Micro monsters

Vak: biologie. Natuurdocumentairemaker David Attenborough onderzoekt de microwereld van de kleinste dieren, de insecten en geleedpotigen. Wie niet groot is, moet slim zijn. Mieren, termieten en allerlei andere insecten werken samen om te overleven. Dit samenwerken en samenleven gebeurt in kolonies door onder meer ingenieuze gangenstelsels aan te leggen en een bijzondere samenwerking met een schimmel. De insecten zorgen er zo voor dat de groep blijft bestaan.

Mierenkolonies

Groep 3/4/5

Het regenwoud van Costa Rica. Daniël Jansen, een vermaard deskundige van het regenwoud en biologieprofessor aan de universiteit van Pennysylvania. Hij bestudeert planten en insecten in een tropische omgeving. “Kijk, je kan zien dat deze mij steekt, tenminste dat probeert hij”. Voor zijn research bestudeert hij de symbiotische relatie tussen de stierenhoorn acacia en mieren. Deze acacia heeft dikke hoornvormige stekels waarin mieren nestelen. De mieren voeden zich met de nectar uit de takken van de acacia. De voorraad lijkt eindeloos, maar de boom geeft het niet gratis weg. Voor de nectar moet de mier bepaalde diensten verrichten. De voedzame bruine uitscheidingen op de bladeren worden ook gegeten door de mieren. Er is voldoende te eten, waardoor de mieren niet op zoek hoeven naar andere voedingsbronnen.
De mieren nemen het voedsel mee naar hun huis in de uitgeholde stekels. Daar leggen ze ook hun eitjes. In ruil voor dit alles verrichten de mieren een belangrijke taak. Ze vallen de insecten aan die het op de bladeren van de acacia hebben voorzien. Zoals dit lieveheersbeestje. Veel insecten komen af op de malse bladeren en zoete nectar van de acacia, maar ze worden meteen aangevallen door de mieren die de boom beschermen. “De boom is veranderd, geëvolueerd en de mieren zijn veranderd. Zij zijn veranderd van jagers naar politieagenten, die de boom beschermen. De boom leeft 15 tot 20 jaar en als zij doodgaat, gaan de mieren dood. En als de mieren dood gaan, gaat de boom dood.” Zonder de mieren kan de acacia onmogelijk overleven. Zij heeft zich aangepast om de mieren te huisvesten en zo haar eigen overleving te garanderen.

Mieren in een boom

 Mieren leven graag in acaciabomen vanwege de zoete nectar. Maar ze beschermen de boom ook tegen vijanden. Zo houden ze elkaar in leven.

Ze houden elkaar in leven

Galapagos in de klas

Op de Galapagoseilanden in de Stille Oceaan komen veel bijzondere diersoorten voor. De Engelse bioloog David Attenborough neemt je mee naar het eiland.

Galapagos

Vak: biologie. Op de Galapagoseilanden in de Stille Oceaan komen veel bijzondere planten voor. De Engelse bioloog David Attenborough bestudeert één van die soorten: de scalesia. Deze plant, die familie is van de paardenbloem, groeit op grote oppervlakten van het eiland. Hij kan wel tientallen meters hoog worden, zodat hij lijkt op een boom. Door vocht uit de lucht en wolken te halen, zorgt de scalesia voor de toelevering van water op de Galapagoseilanden. Mossen maken dankbaar gebruik van het vocht dat de scalesia opneemt. Daar staat tegenover dat de mossen de stam van de scalesia beschermen tegen zonnebrand.

Scalesia

Gras kan het, wilgen kunnen het, zelfs waterplanten. Alleen wij kunnen het niet, maar we willen het wel: brandstof maken door fotosynthese. Aan de UvA wordt aan een ambitieus project gewerkt. Chemicus Joost Reek en zijn groep willen kunstmatige bladeren maken. Maar wat is er zo mooi aan een blad? Vroeger zak ik blaadjes als voer voor rupsen en slakken, maar als je leert hoe zo’n blad precies werkt is het eigenlijk een heel vernuftige chemische fabriek en de energiebron voor de aarde kun je zeggen. Uit water en licht, en kooldioxide maken blaadjes zuurstof en suiker en dat doen ze al miljoenen jaren en nog efficiënt ook. Dat willen wij ook. Maar voorlopig zijn we nog amateurs, in de leer bij de natuur. Zo’n blad is ingewikkelder dan je zou denken. Kort college van de complexiteit van een blad? We starten met een bladgroenkorrel. In een blad zitten er miljoenen. Zo’n korrel is om te beginnen geen simpel ding. Hier wordt licht opgevangen en omgezet in zuurstof en er komt energie uit. Tot zover goed te volgen. Daar wordt de energie gebruikt om va CO2 en water suiker te maken. Dit begrjip ik ook nog. Maar dan zoomen we in. Een bladgroenkorrel bevat antennesystemen. Dan zie je hier alle antennesystemen en die vangen het licht op. Die energie uit het licht kan getransporteerd worden. Die gaat naar het synthetisch reactiecentrum en daar wordt die energie gebruikt om chemische reacties mee te doen. Synthetisch reactiecentrum. En hoeveel zitten er in van die dingen? Heel veel. En als ik dacht dat dat reactiecentrum alles was… Dan zie je hier eigenlijk hoe die verschillende eenheden georganiseerd zijn in een celmembraam. Dit zijn de energiebronnen die de natuur kan gebruiken om verder chemische processen te doen. Die ATP en die NHDPH worden gebruikt in de donkercyclus, de Calvin-cyclus. En als je dan verder inzoomt.. De fotosynthese die ik zelf heb geleerd is wel een heel eenvoudige voorstelling van zaken. Zo’n simpel ogend blaadje is een heel complexe chemische fabriek. Delen van die fantastische fabriek worden hier nagebootst, om uiteindelijk schone brandstof te maken uit water en licht. Uiteindelijk moet alles op een blaadje. En wanneer zijn we zover Het zou fantastisch zijn als we in 2050 volledig op zonnebrandstof zouden rijden. Dat denk je? Ik denk dat dat mogelijk is ja.

Fotosynthese als inspiratie voor de wetenschap

In de bladeren van bomen en struiken vindt een vernuftig chemisch proces plaats. Van zonlicht, koolstofdioxide en water maakt de plant met behulp van bladgroenkorrels energie en zuurstof: fotosynthese. Wetenschappers kijken goed naar de werking van een blad om deze techniek na te maken.

Bladeren zijn vernuftige chemische fabriekjes

Vroege Vogels in de klas

Vroege Vogels (BNNVARA) is hét programma over natuur, milieu, klimaat en duurzaamheid in Nederland. Presentatie: Menno Bentveld

Vroege vogels in de klas header

Naar de website van Vroege Vogels

De rode Amerikaanse rivierkreeft is bezig met een razendsnelle opmars in ons land. De kreeft gedijt goed in de Nederlandse sloten en vijvers en domineert daar steeds meer het onderwaterleven. De kreeft plant zich snel voort en graaft daartoe holen in oevers en kwetsbare dijken.

De rode Amerikaanse rivierkreeft

Vroege Vogels in de klas 

Sommige mensen vinden ze prachtig en anderen zien ze liever niet in de buurt. De nijlgans komt oorspronkelijk niet uit Nederland, maar heeft het bij ons erg naar z’n zin.

Nijlganzen: exoten in Nederland

Mens en lichaam

Dieren en planten

H/V examenvideo's bij biologie over interactie.

Biologie examen: interactie

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

rode kerstballen in een boom

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.