Groep 6/7/8

Klas 1/2/3

Afspeellijst met Clipphangers over grote namen in de wereld van kunst en cultuur: zangers, schrijvers, kunstenaars en uitvinders. 

Klas 4/5/6

Cultuurshock behandelt landen in sneltreinvaart. Een mix van informatie over het land, cultuureigenschappen en vooroordelen, samengevat in een hele kleine notendop!

Cultuurshock

In welk land gebruiken ze geen wc-papier en waar staat er gebakken marmot op het menu? Start de rondreis in deze interactieve schoolplaat om meer te ontdekken over landen, hun tradities en gewoontes. Bekijk de video’s en informatieblokjes voor een indrukwekkend paspoort vol stempels.    

Interactieve schoolplaat over landen en culturen

In welk land gebruiken ze geen wc-papier en waar staat er gebakken marmot op het menu? Test hoeveel jij weet van landen en hun gewoontes in deze quiz. 

Quiz over landen en hun cultuur

Spanje

Wat voor dieren leven er in het regenwoud? Wat geloven de mensen in India? En hoever ligt Australië bij ons vandaan? De Wereld Rond neemt je mee naar allerlei landen op de wereld.

Programmaheaders

Programmalogo's

De wereld rond

Het Zuid-Europese Spanje is rijk aan cultuur, geschiedenis en lekker eten. En wist je dat Nederland niet alleen door Sinterklaas verbonden is aan Spanje? Test jouw kennis van Spanje in de quiz. Klik op de afbeelding om de quiz te starten. 

Quiz over het land van zon, zee en tapas

Wat weet jij over Spanje?

Zuid-Afrika is het zuidelijkste land van het continent Afrika. Het is een land met een rijke cultuur, maar ook met grote verschillen tussen arm en rijk. Je kan er op safari in de uitgestrekte natuur en op zakenreis in het moderne Kaapstad. Wat weet jij over dit bijzondere land? 

Quiz over het zuidelijkste land van Afrika

Wat weet jij over Zuid-Afrika?

In het Engelse Liverpool wordt op 9 oktober 1940 Johnny Lennon geboren en kleine John blijkt een muzikaal ventje. 16 jaar later staat hij met zijn eigen bandje op een muziekfestival waar hij een ander broekie tegenkomt, Paul McCartney genaamd - dat klikt - en als ook George Harrison en Ringo Starr present zijn, kan de wereld zich opmaken voor Beatlemania.

De kevertjes veroveren de hartjes van miljoenen meisjes over de hele wereld. Eerst nog met simpele lala-liefdesliedjes, maar de songschrijvers Lennon & McCartney willen dieper gaan en spreken zich steeds meer uit over maatschappelijke thema’s in hun songs. John Lennon is dan inmiddels getrouwd met een zekere Yoko Ono en op hun huwelijksreis komen ze ook in Amsterdam terecht, waar ze een ‘bed-in’ houden: een demonstratie voor de wereldvrede (in het Hilton). In weer een ander bed maken John & Yoko het vredeslied Give Peace A Chance, al gaat het er inmiddels bij de Beatles wat minder vreedzaam aan toe...

Als de Fab Four  in 1970 uit elkaar gaan, kan Lennon zich wijden aan zijn werkzaamheden als spreekbuis van de protestgeneratie. Hij schrijft het lied Imagine, over de ideale wereld, waarin iedereen het met elkaar kan vinden. Ook dit lied duikt sindsdien regelmatig op als de mensheid het even niet meer ziet zitten. In 1980 wordt Lennon cynisch genoeg vermoord door een gestoorde fan. Sindsdien leeft zijn boodschap nog voort in zijn liedjes.

Clipphanger

Hij stond in 2015 voor het eerst bovenaan in de Top2000 met zijn nummer ‘Imagine’: John Lennon. Iedereen kent hem van de liedjes die hij maakte met en zonder The Beatles, en anders wel van zijn vrouw Yoko Ono. Maar wie was John Lennon eigenlijk?

Wie was John Lennon?

De kleine Leonardo wordt in 1452 geboren in de buurt van het Italiaanse Vinci. Hij maakt als kind al indruk met zijn tekeningen, en op zijn 12de gaat hij in de leer bij een kunstenaar. Goud en zilver smeden, beeldhouwen, schilderen, onze Leo doet het allemaal. Op zijn 21ste is-ie volleerd schilder, maar het multitalent blijft er van alles bij doen. Hij geeft muziekles en verzint zelf nieuwe instrumenten. Hij klust bij als architect en bouwt allerlei stevige vestingen. Die zijn erg in trek, al was het maar om vanwege het gejengel in zijn muziekschooltje.

Onze geniale Leonardo begint vaak vol vuur aan een klus, maar hij heeft minder lol in het afmaken. Dat geldt zelfs voor zijn beroemdste werk, de Mona Lisa. De opdrachtgeefster heeft het schilderij zelfs nooit afgeleverd gekregen. Misschien dat ze daarom wel zo mysterieus kijkt.

Iets sneller is Da Vinci (begrijpelijkerwijs) met zijn Laatste Avondmaal. Die enorme muurschildering is al in 3 jaar klaar. Maar sommige van Leonardo’s ideeën zijn weer zo uniek dat ze pas eeuwen later zijn uitgevoerd. Zoals de vliegmachine. Dat krijg je d’r nou van als je al je aantekeningen in spiegelschrift maakt.


Leonardo da Vinci was een echte multitasker. Hij was architect, uitvinder, beeldhouwer en schilderde tussendoor ook nog een meesterwerk: de Mona Lisa. Hij was zijn tijd ver vooruit en wordt 5 eeuwen later nog steeds gezien als een groot genie.

Wie was Leonardo da Vinci?

Alfred Nobel was een Zweedse scheikundige, die steenrijk is geworden door zijn belangrijkste uitvinding: het dynamiet. Maar als je veel met dynamiet bezig bent kunt je maar beter ook een goed testament hebben, en dat had hij: Alfred Nobel wilde dat er elk jaar een aantal prijzen werden uitgereikt, als beloning voor ‘hen die in het afgelopen jaar het grootschte nut hebben verschaft aan de menschheid’. De echte Toppers dus in de Natuurkunde, Scheikunde, Geneeskunde en de Economie. En dan hebben we nog de Nobelprijsbuitenbeentjes: die voor de Literatuur, en de Nobelprijs voor de Vrede.
De Nobelprijs voor de Vrede wordt toegekend aan personen of organisaties die zich ingezet hebben voor de Vrede in de breedste zin des woords. Denk aan Nelson Mandela, Artsen Zonder Grenzen, en natuurlijk Tobias Asser, de enige Nederlander die ooit de Nobelprijs voor de Vrede heeft gewonnen, precies een eeuw geleden, in 1911, vanwege zijn grote verdiensten voor het Internationaal Recht en zijn mooie snor. Alle andere Nobelprijzen zijn meermaals door Nederlanders in de wacht gesleept, behalve die voor de literatuur. Doorschrijven, Kluun.

Nobel hoor, die Nobelprijzen. Elk jaar worden de ze uitgereikt aan mensen die veel hebben betekend voor de natuurkunde, scheikunde, geneeskunde, economie, literatuur of vrede. Maar waar komt de Nobelprijs eigenlijk vandaan?

Wat is de Nobelprijs?

William Shakespeare wordt in 1564 geboren in het Engelse Stratford-Upon-Avon. Op school krijgt hij de klassieke werken van beroemde dichters als Ovidius en Vergilius te lezen. Hypergeïnspireerd vertrekt hij in 1588 naar Londen, om het daar helemaal te gaan maken als acteur en schrijver. En dat lukt aardig! Hij wordt mede-eigenaar van een theatergroep en van het Globe Theatre. Heel handig: zo kan hij zijn eigen stukken op de planken te brengen. En als het stuk dan niet goed valt, dan kan-ie snel nog even wat aanpassen...

Shakespeare schrijft in de loop der jaren 38 toneelstukken. Waaronder de klassiekers Romeo & Juliet, Hamlet en King Lear. Stukken waar acteurs ook vandaag nog steeds een moord voor doen om erin te mogen spelen.  Daarnaast heeft uncle Willy ook nog tijd om 154 sonnetten op te pennen. In die liefdesgedichten gaat het er vaak stevig aan toe, dus niet elk sonnet is echt zo net.

In het jaar 1613 wordt in het Globe Theatre net het stuk Henry VIII opgevoerd als de boel in brand vliegt. Onze Willy stopt met werken. Hij heeft genoeg verdiend, en gaat nog even van zijn oude dag genieten. Vanaf dan schrijft hij alleen nog maar boodschappenlijstjes. Maar wel hele lange, in jambische pentameter en op rijm!

Romeo & Juliet, Hamlet en King Lear: eeuwenoude toneelstukken die vandaag de dag nog steeds gespeeld worden. Dat heeft die William Shakespeare toch best knap gedaan.

Wie was Shakespeare?

Rond het jaar 1450 komt er in ons eigen Den Bosch een talentje ter wereld: Jheronimus van Aken. Zijn hele familie zit in het schildersvak en dus grijpt ook de kleine Jeroen al gauw naar de kwasten. Om aan een vlotte bijnaam te komen, hoeft hij alleen maar even naar de rand van de bebouwde kom te lopen… En vanaf dat moment, heet Jeroen Bosch.

Den Bosch is in die tijd vooral een religieuze plek, waar heilig wordt geloofd in hemel en hel. En daar kan de schilder Jeroen Bosch zich helemaal op uitleven. Op zijn schilderijen zijn, naast gewone mensen en heiligen, altijd wel wat demonen en fabelfiguren te vinden. Zijn beroemde drieluik de Tuin der Lusten bevat een paneel waarop de hel is afgebeeld, en wel ZO heftig dat je d’r bijna weer in zou gaan geloven...

Tijdens zijn leven wordt Jeroen Bosch een ware bekendheid. Hij heeft een groot atelier met veel leerlingen, maar er zijn ook heel wat copycats actief. Hierdoor is van veel schilderijen niet zeker of ze wel door Bosch zelf zijn geschilderd. En als we dat wel weten, dan weten we soms ook weer niet wat-ie precies bedoelt met al die vreemde symbolen van ‘m. In 1516 is Bosch definitief uitgeschilderd, en kan-ie zelf gaan ontdekken hoe dat hiernamaals er nou in het echt uitziet...

Schilder Jeroen Bosch werd geboren als Jheronimus van Aken. In Den Bosch, dat wel. Op zijn schilderijen spelen demonen en vreemde fabelfiguren de hoofdrol. Zijn drieluik De tuin der lusten is één van zijn beroemdste werken.

Wie was Jeroen Bosch?

Op 5 september 1946 wordt Farrokh Bulsara geboren, op Zanzibar. Op kostschool in India leert-ie piano spelen. Hoe bijzonder die boy is, blijkt als z’n tandjes doorkomen: hij heeft er maar liefst 4 meer dan gewone stervelingen. Ook heel handig om van je af te bijten!

Als-ie groot is, verhuist onze doorbijter naar Londen. Daar kan-ie de grote wereld én zichzelf ontdekken als Freddie Mercury: hij komt ervoor uit dat-ie op mannen én op vrouwen valt (voor die tijd best bi-zonder). Hij gaat aan de kunstacademie studeren én musiceren. Hij speelt mee met Brian May, en met nog 2 gasten begint-ie een bandje. Freddie mag de naam én het logo bedenken: QUEEN.

Queen heeft een heel bijzonder geluid, zeker ook vanwege de stem van Freddie. Helemaal een belevenis zijn de liveshows van Queen, met de theatrale Mercury als showmaster-generaal. Begin jaren 90 blijkt hij te lijden aan de ziekte aids. Freddie overlijdt, maar zijn nalatenschap bestaat uit een berg albums, soloplaten en vooral dat ene nummer… Galileeoooo figarooooooooo!

Iedereen kan meezingen met Bohemian Rhapsody van Queen. Zanger Freddie Mercury werd dankzij zijn bijzondere stem en uitbundige verschijning wereldberoemd. Op 24 november 1991 overleed hij aan de gevolgen van aids.

Wie was Freddie Mercury?

Op 29 augustus 1958 komt Michael Jackson ter wereld. Het ventje heeft een leuke stem en hij wordt gelijk toegevoegd aan het zanggroepje van de familie: de Jackson 5. De band wordt geleid door vader Joseph Jackson, met harde hand, totdat zijn kinderen sterretjes zijn én zien. 

Op 14-jarige leeftijd scoort Michael zijn eerste nummer 1-hit met het liedje Ben. 10 jaar later volg zijn grote doorbraak met het album Thriller. Ook met zijn extravagante uitdossing blijft Michael scoren: glitterjasjes, hoeden en witte sokken. Zijn podiumact staat bol van de  vette moves zoals de moonwalk en het aloude kruisgrijpen. ‘HeeHEE!’

Privé is er met Michael ook altijd wat te beleven. Zo neemt hij een aap als huisdier en verbouwt zijn huis tot een soort pretpark voor al zijn misschien net iets te jonge vriendjes. Ook zichzelf laat hij flink verbouwen: hij neemt elke lente een nieuwe neus en wordt sowieso steeds witter. Hij trouwt met de dochter van Elvis en roept zichzelf uit tot de King of Pop. Maar muziek maken, dat kan-ie als de beste. Op zijn 50ste overlijdt Michael veel te vroeg door verkeerd medicijngebruik. Zijn laatste moonwalk - die is naar de sterren!

Michael Jackson werd ook wel de King of pop genoemd. Hij scoort de ene hit na de andere, eerst met de Jackson 5 en later ook als solo-artiest. In 2009 overlijdt Michael door verkeerd medicijngebruik. Hij is dan vijftig jaar.

Wie was Michael Jackson?

De kleine Elvis Aaron Presley wil voor zijn 11e verjaardag dolgraag een fiets. Zijn arme ouders kunnen dat niet betalen en geven hem dan maar… een gitaar. En de rest is …Rock & Roll History: Elvis wordt eerst nog ‘gewoon’ truckchauffeur, maar hij scheurt gelijk naar de muziekstudio om een demo te droppen. Zijn ‘zwarte geluid’ bereikt al snel een groot publiek, geholpen door zijn markante vetkuif en schokkende heupbewegingen.

Achter de schermen wordt Elvis ‘gecoached’ door Tom Parker. Die verandert de zanger Elvis in de King of Rock ‘n Roll. Elvis is overal! Op het podium, op TV, in de bioscoop, zelfs in Duitsland, als-ie in dienst moet. Daar ontmoet-ie zijn Priscilla. Ze trouwen in stijl in Las Vegas en precies 9 maanden later komt er een kleine Presley bij. ‘t Is net d’r vader!

Met de carrière van Elvis gaat het minder goed. Hij blijft steeds vaker hangen in Las Vegas. Zijn kleermaker heeft zijn handen vol aan al die glitterkostuums, want Elvis wordt een steeds ‘grotere’ ster. Hij vreet zich vol en slikt dozen vol pijnstillers. Zijn gezondheid holt achteruit en met 42 jaar krijgt hij een hartaanval op zijn landgoed Graceland. Had-ie nou toch maar die fiets gekregen….

Een vetkuif, glitterpak en schokkende heupbewegingen: Elvis Presley is in de jaren 50 van de vorige eeuw de King of rock ’n roll. Maar hij leeft ongezond en overlijdt al op zijn 42e aan een hartaanval.

Wie was Elvis?

Maurits Cornelis Escher is een Nederlandse graficus die vooral bekend is vanwege zijn ‘onbestaanbare situaties’. Figuren die eigenlijk niet kunnen, zoals in deze prent.. Als je d’r met je neus bovenop staat, zie je gewoon een stuk trap. Maar als je even uitzoomt… Dan zitten die trappen wel heel raar in elkaar. Het voelt bijna als een trap... tegen je hoofd.

De kleine Escher wordt in 1898 geboren in Leeuwarden. Op school vindt hij maar 1 vak echt leuk: lekker tekenen. Later leert-ie grafische technieken als etsen en houtsnijden. Op reis naar Spanje komt-ie de mooiste geometrische figuren tegen. Dat kan etser Escher zelf ook. Hij stort zich op de zogenaamde vlakvullingen, ontzettend gedetailleerde patronen vol salamanders, vissen, vlinders en vogels. Mensen dachten dat die Escher wel een wiskundige moest zijn, maar hij gaf zelf altijd meteen toe dat-ie d’r eigenlijk ook niet zo veel van snapte...

In zijn prenten speelt Escher ook met de relatie tussen het platte vak, en het 3-dimensionale beeld dat je daarmee kan oproepen. Door dat soort ‘grappen’ wordt onze Escher niet zo serieus genomen door de ‘echte’ kunstkenners. Maar zijn prenten gaan nog altijd als warme posters over de toonbank.

Trappen die alle kanten op gaan, kubussen die niet kloppen; Escher staat bekend om zijn onbestaanbare situaties. Door zijn grafische grapjes nemen kunstkenners hem niet serieus, maar zelfs veertig jaar na zijn dood zijn Eschers prenten nog populair.   

Wie was Escher?

Minnesota. Hij trekt naar New York om het als muzikant te gaan maken. En als Bob Dylan. In de sixties is hij de sensatie van de folkscene. Hij speelt en schrijft protestliederen zoals Blowing In The Wind. En als je aan ome Bob vraagt waar die tekst op slaat, dan zegt-ie: ‘het antwoord, mijn vrind, is blowing in de wind.’

Door zijn vage eh abstracte teksten spreekt Bob Dylan veel generatiegenoten aan. Hij speelt zelfs in het voorprogramma van Martin Luther King. Maar Dylan voelt zich bij al die aandacht niet zo heel jofel. Om aan zijn opdringerige fans te ontsnappen moet hij zelfs een aantal keren verhuizen. En ook muzikaal gaat-ie alle kanten op.

His Bobness combineert traditionele muziekstijlen met literaire teksten die bijvoorbeeld verwijzen naar de bijbel of naar die andere grote bard, Shakespeare. In 2016 krijgt Dylan de Nobelprijs voor de Literatuur toegekend, en wel voor ‘het creëren van nieuwe poëtische uitdrukkingen binnen de Amerikaanse liedjestraditie’. Hij komt ‘m helemaal in stijl ophalen, als-ie toevallig toch in de buurt is, op z’n tournee. Daarmee is-ie de eerste liedjesschrijver met zo’n Nobelprijs. Je bent helemaal top, Bob.

Bob Dylan won de Nobelprijs voor de literatuur, terwijl hij geen schrijver is, maar muzikant. Zijn teksten zijn dan ook best bijzonder. Hij is vooral bekend van zijn protestliederen zoals Blowing in the wind.

Wie is Bob Dylan?

Als Pablo Picasso in 1881 in Malaga geboren wordt, krijgt-ie meteen een penseel in zijn handjes. Op zijn 14de gaat-ie naar de kunstacademie en 5 jaar later naar de kunsthoofdstad van Europa: Parijs. Eerst maakt hij nog wat donkere schilderijen in zijn ‘blauwe periode’. Maar met het succes verdwijnt de somberheid en wordt hij dolverliefd op de kleur roze. Je zou bijna denken dat Picasso aan het oefenen is voor de kinderkamers. Maar die moeten nog even wachten!

Samen met zijn kunstbroeder Georges Braques smeedt Picasso het ‘kubisme’, een nieuwe manier van kijken waarbij de vorm centraal staat. Zoals Les Demoiselles d’Avignon, waar ook zijn fetisj voor Afrikaanse maskers in te zien is. Als de Eerste Wereldoorlog uitbreekt, gaat Braques in dienst, maar Picasso, de pacifist, blijft lekker doorwerken. Zijn politieke betrokkenheid kan-ie kwijt in  ‘Guernica’, een enorm zwart-wit schilderij waarin hij zijn gevoelens weergeeft bij een bombardement in de Spaanse burgeroorlog. Ouch!

Naast vriend van de vrede is Picasso ook nog communist, beeldhouwer, decorontwerper, vader, en o ja, de schilder van wie wereldwijd de meeste schilderijen gestolen zijn. Ja, als zelfs dieven in de rij staan voor jouw kunst, dan ben je een hele grote!

Pablo Picasso is een van de grondleggers van het kubisme. In zijn schilderijen speelt hij met vormen en perspectief. Een van zijn beroemdste werken is Guernica, over een bombardement in de Spaanse burgeroorlog. Behalve schilder was Picasso ook beeldhouwer, tekenaar en communist.

Wie was Picasso?

In Leiden wordt in 1606 een zekere Rembrandt van Rijn geboren. De kleine Van Rijn wil dolgraag schilder worden. Als jonge tiener gaat-ie in de leer en rond zijn 20ste vertrekt-ie naar Amsterdam. Het is de Gouden Eeuw en dus een gouden tijd voor de kunstverkoop. Rembrandt doet het goed en de notabelen staan in de rij om geportretteerd te worden. 

Rembrandts heeft een groot palet aan kleuren en zijn schilderijen zijn erg realistisch. Hij wil de mensen afbeelden zoals ze écht zijn, dus lekker thuis of aan het werk, en met oprechte gezichtsuitdrukkingen. Om te oefenen schildert hij tientallen selfieportretten en ook zijn (eerste) vrouw Saskia is vaak model. ‘Effe stil zitten, Sas.’

De beroemdste Rembrandt is ongetwijfeld de Nachtwacht. Het is de eerste keer dat zo’n groepsportret de figuren ‘in actie’ laat zien. Er zit veel beweging in en contrast. Zo kan Rembrandt mooi de aandacht leggen op de schutters, die allemaal na het poseren een leuk bedragje mogen aftikken. Later krijgt Rembrandt nog allerlei tegenslag en financiële problemen. Hij eindigt net zo arm als de arm waar-ie al die prachtige schilderijen mee maakte.

In de Gouden Eeuw staan mensen in de rij om door Rembrandt te worden geschilderd. Hij maakt een heleboel schilderijen, zoals De Nachtwacht en andere portretten. Met zijn realistische schilderijen vol actie en dynamiek wordt Rembrandt wereldberoemd.

Wie was Rembrandt?

In 1911 komt in het Zeeuwse Kapelle een klein meisje ter wereld met maar liefst 3 namen: Annie, Maria en Geertruida. Met een onderwijzeres als moeder leert de kleine al vroeg lezen én schrijven. Maar met een dominee als vader blijft dat nog behoorlijk braaf. Zo braaf, dat Zus maar in een bibliotheek gaat werken. Sssst!

In 1946 verhuist juffrouw Schmidt naar Amsterdam. Vanuit het archief van Het Parool schrijft ze leuke stukjes voor de jeugdpagina, en voor het personeelscabaret. Annies teksten vallen op door hun directe taalgebruik en absurditeit. Cabaretiers staan in de rij voor haar schrijverij, ze gaat werken voor de radio en krijgt in de krant haar eigen serie over de buurtvriendjes, Jip en Janneke. Ze wordt een populaire kinderschrijfster en groeit tegelijkertijd uit tot een soort nationale Oma van Nederland.

Annie MG schudt nog veel meer bekende figuren uit haar pen zoals Minoes, Wiplala, Dikkertje Dap, Pluk van de Petteflet en ga zo maar door. Musicals, liedjes voor tv-series… Ze kan zich goed inleven in de kinderwereld en haar teksten zijn vaak lekker stout, want, zoals ze zelf zegt: ‘ik ben altijd 8 gebleven’. En zo wordt Annie MG Schmidt nog altijd gelezen en herdacht: als een stoute oma van 8.

Annie M.G. Schmidt is de schrijfster van onder andere Jip & Janneke, Minoes en Pluk van de Petteflet. Ook heeft ze een heleboel liedjes en musicals geschreven. Ze is uitgegroeid tot een soort nationale oma van een Nederland. Een stoute oma, dat wel.

Wie was Annie M.G. Schmidt?

Een van de meest bijzondere kunstenaars van de 20ste eeuw, dat is Salvador Dali. Zijn prominente snor stak-ie in allerlei kunstzinnige activiteiten zoals foto’s, films, mode en theaterdecors. Maar het meest bekend is hij toch geworden door zijn baanbrekende schilderijen die bolstaan van de symbolen. Insecten (symbool van de sterfelijkheid), krukken (voor de realiteit), en klokken (voor de eh relatieve tijd).

Een grote bron van inspiratie voor Dali is Gala, zijn muze, manager én bedpartner. Niet zo verwonderlijk dat zijn werk vaak een behoorlijk seksuele ondertoon heeft. Naast Gala wordt Dali vooral geïnspireerd door zijn dromen en onderbewustzijn. Hiermee sluit hij mooi aan bij de surrealistische beweging, waar Dali een van de bekendste kopstukken van wordt. Totdat hij wegens een politiek akkefietje zijn snor moet drukken.

Dali verkast naar Amerika. Hij wordt een artistieke superster en societyfiguur en maakt zelfs nog een filmpje voor Disney. ‘t Is niet zo gek dat hij later weer terugkeert naar zijn geboorteplaats, het Spaanse Figueres, waar hij in 1989 ook overlijdt. Jaren later wordt zijn lichaam nog ś opgegraven, en blijkt zijn snor nog altijd ferm overeind te staan. Da’s nog ‘s surrealistisch!

Als je Salvador Dali niet kent van zijn schilderijen, films of foto’s, ken je hem waarschijnlijk wel van zijn prominente snor. Dali werd het gezicht van het surrealisme. Maar wie was deze bijzondere kunstenaar?

Wie was Salvador Dalí?

Vincent van Gogh wordt in 1853 geboren in het Brabantse Zundert. Van zijn broertje Theo krijgt-ie het advies om wat met kunst te gaan doen. Vincent verkast naar de academie in Brussel, dan weer naar Brabant, Den Haag, Drenthe, Nuenen, Antwerpen... Van Gogh kan zijn draai maar niet vinden - en ook geen baantje, dus krijgt Vincent af en toe een zakcent van Theo.

Bij zijn broer in Parijs leert Vincent moderne schilders kennen. Zijn werk wordt steeds lichter, met fellere kleuren en korte penseelstreken. Hij vertrekt naar Arles en daar gaan alle remmen los. Van de Zonnebloemen schildert hij maar liefst 5 versies, en dat terwijl-ie de eerste niet eens verkocht krijgt. Vincent is geen makkelijke man, ook niet voor zichzelf. Hij raakt in de war en snijdt een stuk van zijn oor af. Pijnlijke affaire, maar wel weer een zelfportret. 

Hij laat zich opnemen in een kliniek schildert hij bij vlagen bevlogen door, terwijl hij tussendoor van gekte af en toe zijn eigen verf opeet. Bon appetit. Als Vincent pas 37 is wordt het leven hem te zwaar. Na zijn dood raakt zijn werk pas echt bekend en krijgt Vincent de waardering die hij daarvoor alleen van Theo kreeg.

De schilder van de beroemde zonnebloemen en zelfportretten is in zijn tijd lang niet zo succesvol als nu. Vincent van Gogh schildert in tien jaar tijd maar liefst 900 schilderijen tot hij op 37-jarige leeftijd zelfmoord pleegt.

Wie was Vincent van Gogh?

Pieter Cornelis Mondriaan wordt in 1872 geboren in ons eigen Amersfoort. Hij volgt eerst een opleiding tot tekenleraar en gaat dan naar de kunstacademie om te leren schilderen. Eerst keurige landschapjes, maar onder invloed van Van Gogh gaat onze held er ook ‘s nachts op uit om meer gestileerde beelden te vangen. En te dansen!

In de loop der jaren wordt zijn werk abstracter. Piet wil niet de werkelijkheid weergeven, maar de essentie daarachter. Ook zijn schildertaal gaat terug naar de essentie: primaire kleuren en horizontalen en verticalen. Een schilderij hoeft niets voor te stellen; het gaat erom wat het met je doet. 

In de nadagen van de Eerste Wereldoorlog worden de kunstbroeders van De Stijl actief. Mondriaan werkt mee vanuit zijn atelier in Parijs. Een soort 3D-studio, waar hij de wanden beplakt met geverfde stukken karton om vrijuit te kunnen experimenteren met kleuren en verhoudingen. In 1940 verhuist Studio Mondriaan naar New York. Tijdens het maken van de Victory boogiewoogie krijgt  de schilder een longontsteking en sterft. Maar zijn invloed swingt nog jaren door in het werk van allerlei architecten en ontwerpers. Goed gedaan, Mondriaan!

Mondriaan staat bekend om zijn schilderijen met streepjes, vakjes en hokjes, zoals Victory Boogie Woogie. Het ging hem niet om het schilderen van de werkelijkheid, maar van de essentie daarachter. Mondriaan werd een van de belangrijkste figuren van kunststroming de stijl. En stijl had-ie!

Wie was Piet Mondriaan?

In 1983 wordt er in Noord-Londen een heel lief meisje geboren: Amy Jade Winehouse. Op haar 12de mag ze naar de theaterschool, ze krijgt een gitaar en begint met het schrijven van gedichten en liedjes. Een mooie uitlaatklep, maar Amy wordt er toch niet gelukkig van. Vanaf haar 14de slikt ze pillen tegen haar depressies, er komen tattoos, en als ze een neuspiercing laat zetten, wordt ze uit de theaterschool gegooid. Geen probleem, want op straat is de muziek veel hipper. En hopper.

Amy gaat zingen in een jazzband, en een bandje van die band komt terecht bij de manager van de Spice Girls. Haar bijzondere stem maakt indruk en ze debuteert op haar 20ste met het album Frank: een eigen mix van jazz, pop, soul en hiphop. Iedereen wil Amy op het podium zien, en horen, al staat ze daar soms te tollen van de drank en andere spullen. Haar management wil dat ze afkickt, maar Amy zegt ‘no no no’... 

Ze gaat samenwerken met Mark Ronson, er komt een nieuw album, en dan gaat ze toch in rehab. Haar ‘comebacktournee’ is nog maar net begonnen, als een lijfwacht haar aantreft in de slaapkamer. Amy is pas 27, maar ze moet verder jammen in de muzikantenhemel. Hopelijk is de bar open.

De Britse Amy Winehouse breekt in 2007 internationaal door met haar hit ‘Rehab’. Amy zingt de sterren van de hemel, maar het lukt haar niet om van de drank en drugs af te blijven. Op 23 juli 2011 wordt ze dood aangetroffen in haar slaapkamer, nog maar 27 jaar.

Wie was Amy Winehouse?

In 1958 komt in Minneapolis Prince Rogers Nelson ter wereld. De kleine Prince is erg muzikaal en timmert op alle instrumenten die er in huis te vinden zijn. Hij componeert heel virtuoos zijn eigen liedjes, maar de teksten zijn soms een beetje pikant (voor een 12-jarige). Prince gaat het huis uit om op eigen beentjes te staan. En een bandje te beginnen!

In zijn muziek laat Prince zich inspireren door zowel witte als zwarte muziekstijlen, en hij slaat een funky brug tussen new wave en disco. Op zijn 17de scoort hij al zijn eerste hit, ‘Soft and Wet’, en dan gaat het hard met de jonge artiest. Prince scoort de ene hit na de andere, zoals Kiss en natuurlijk Purple Rain. En bij zijn urenlange stomende shows gaat het publiek compleet uit zijn dak.

In het stadion en de studio is Prince in de paarse hemel, maar van zijn platenbazen wordt hij groen en geel. Uit protest verandert hij zijn naam in een onuitspreekbaar symbool. Maar je mag ook gewoon The artist formerly known as Prince zeggen. Ondanks alles blijft hij altijd doen wat hij het liefste doet: en muziek maken. Tot april 2016, want dan is His Royal Badness definitief uitgespeeld.

Prince is een van de grootste sterren uit de Amerikaanse popmuziek. In zijn muziek combineert hij jazz, funk en disco tot een onweerstaanbare mix. Hij is niet alleen supermuzikaal, maar ook een bijzondere verschijning. Prince overlijdt op zijn 57e.

Wie was Prince?

In 1907 wordt in Mexico City een zekere Frida Kahlo geboren. De kleine Frida heeft geen gemakkelijke jeugd: ze krijgt eerst polio en dan ook nog eens een busongeluk. Aan bed gekluisterd besluit ze kunstenaar te worden. Vader Kahlo installeert een speciale schildersezel mét spiegel, zodat ze zichzelf goed kan schilderen. Buena! Frida trouwt met de beroemde schilder Diego Rivera. Ze verhuizen naar Amerika, waar Frida ook veel andere mannen en vrouwen leert ‘kennen’. Lekker doorschilderen doet ze ook. De vele kleurrijke verven op haar palet vormen een contrast met de soms vervreemdende sfeer. In Kahlo’s werk komt haar persoonlijk leven tot uitdrukking, bijvoorbeeld haar gammele lichaam en de miskraam die ze krijgt. Taboedoorbrekend voor die tijd, en misschien nu nog steeds wel. Ze trekt zich weinig aan van de geldende schoonheidsidealen, en schildert zichzelf in al haar harigheid onder het motto ‘Viva la vida’ oftewel: leve het leven. In 1954 is haar vida voorbij, maar Frida laat maar liefst 143 werken na waaronder 55 geschilderde selfies. Viva la Frida!

Ondanks haar lichamelijke ongemakken, groeit de Mexicaanse Frida Kahlo uit tot misschien wel de grootste kunstenaar van Latijns-Amerika. Ze schildert kleurrijke maar vervreemdende taferelen, die nog steeds een groot publiek trekken.

Wie was Frida Kahlo?

In 1967 wordt vlak onder Seattle  Kurt Donald Cobain geboren. Negen jaar later gaan zijn ouders uit elkaar en verandert de kleine Kurt in een stil, teruggetrokken kind. Tot ie op zijn veertiende verjaardag een gitaar krijgt. Hij leert zichzelf spelen en begint met het schrijven van zijn eigen teksten - ook met de spuitbus. Hij experimenteert met drugs, wordt regelmatig gearresteerd en ook nog van school getrapt. Heeft-ie eindelijk tijd om een bandje te beginnen! Nirvana komt in 1989 met het album Bleach en twee jaar later Nevermind. De wereldhit Smells Like Teen Spirit zorgt voor een doorbraak van de muziekstijl ‘grunge’. Beïnvloed door de punk, afwisselend hard en zacht, met frontman Cobain op gitaar en geschreeuw. De voorman van de grunge wordt zo populair dat tieners wereldwijd flanellen ruitjesoverhemden aantrekken en hun spijkerbroek aan stukken scheuren. Sorry mam. Cobain zit niet te wachten op al die aandacht voor zijn persoontje. Hij voelt zich onbegrepen, depressief en grijpt naar de heroïnespuit. Op zijn 27ste neemt hij afscheid van het leven en zakken grungefans wereldwijd in een nog diepere dip.

Kurt Cobain was de frontman van de Amerikaanse grungeband Nirvana. Ondanks het succes van de band werd hij depressief en pleegde hij op zijn 27e zelfmoord.

Wie was Kurt Cobain?

Op 8 januari 1947 wordt in het Britse Brixton de kleine David Robert Jones geboren. Hij krijgt een saxofoon en speelt in diverse bandjes, én met vriendjes. Tijdens een gevecht loopt hij een verwijde pupil op en vanaf dan lijkt het of hij 2 verschillende kleuren ogen heeft. Met de mes-scherpe achternaam Bowie is hij helemaal klaar om de muziekwereld te veroveren. In ‘69 scoort David Bowie zijn eerste hit: Space Oddity. En vanaf dan gaat het als een raket, met in totaal wel 26 studio-albums, waaronder Let’s Dance dat meer dan 10 miljoen keer verkocht wordt. Hij werkt succesvol samen met artiesten als Queen en Mick Jagger, produceert muziek voor anderen en verkent allerlei stijlen. Ook uiterlijk is hij een ware kameleon. Regelmatig meet hij zichzelf een heel nieuw imago aan terwijl hij allerlei bestaande rolpatronen doorbreekt. In zijn jonge jaren springt Bowie ook achter de schermen nogal eens uit de band, maar dat wordt later wel wat minder. In 2016 is het album Blackstar zijn laatste, want daarna kiest de Starman zelf definitief de ruimte.

David Bowie is een artiest die niet in een hokje te plaatsen is. Hij maakt muziek in allerlei stijlen en meet zichzelf regelmatig een heel nieuw imago aan. Hij wordt gezien als een van de meest invloedrijke muzikanten van de twintigste eeuw. 

Wie was David Bowie?

In 1927 wordt in Haarlem de kleine Harry Mulisch geboren. Als hij 9 is, gaan zijn ouders uit elkaar, en een paar jaar later breekt de oorlog uit. Harry’s moeder is joods, maar zijn vader werkt samen met de Duitsers. Later zal hij daarover zeggen: ik bén de Tweede Wereldoorlog. Op school spijbelt Harry veel. Hij rommelt liever met zijn scheikundedoos en meisjes, tot hij dit ontdekt: hij is een schrijver. Met zijn debuut (Archibald Strohalm) wint hij gelijk een dikke prijs. En dan is de beer los. In het Stenen Bruidsbed schrijft hij over de vernietigingen van de Tweede Wereldoorlog. Zijn boek De Aanslag wordt verfilmd, net als de bestseller Twee Vrouwen. In 1992 publiceert hij De Ontdekking van de Hemel, volgens sommigen zijn belangrijkste boek, en in elk geval een dik boek. In zijn werk combineert Mulisch op onnavolgbare wijze mythologie, filosofie en psychologie. Hij ontvangt zo’n beetje alle literaire prijzen die er zijn, behalve de Nobelprijs. In 2010 overlijdt hij, 83-jaar oud. Tijdens zijn uitvaart verschijnt spontaan een regenboog. Dan ben je een hele grote.

Schrijver Harry Mulisch wordt gezien als een van de grootste schrijvers die Nederland ooit gekend heeft. Met zijn boeken won hij veel literaire prijzen. En dikke kans dat zijn boeken De aanslag, Twee vrouwen en De ontdekking van de hemel ook op jouw literatuurlijst staan.

Wie was Harry Mulisch?

Animaties over kunst en cultuur

Artiesten en kunstenaars

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

rode kerstballen in een boom

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.