Dat wij hier kunnen wonen is eigenlijk een wonder. Meer dan een kwart van ons land ligt lager dan de zee en nog eens 29 procent is overstromingsgevoelig door rivieren. Zonder dijken kan bijna twee derde onder water komen te staan. Vinden wij misschien heel gewoon, maar de rest van de wereld...
'Nee dank je, ik vind wel een ander land.' 'Zo kun je niet leven.' 'Om eerlijk te zijn, ik vind het fijn om een huis te hebben boven zeeniveau.' 'Als er een verzekering is, misschien dan wel.' 'Ik kan me niet voorstellen hoe ik kan overleven onder water.'
Overal in Nederland zijn we dat water aan het managen. Met onder meer dijken dus, die het lage land tegen het hoge water beschermen. Met dammen, die twee wateroppervlakken van elkaar scheiden. De Afsluitdijk is dus eigenlijk de Afsluitdám. Sluizen, dat zijn dammen met deuren zodat we zelf het waterpeil kunnen bepalen. Gemalen, waarmee we zelfs het water van een lager naar een hoger niveau kunnen brengen.
En stormvloedkeringen, die - de naam zegt het al - het hoge water bij een grote storm tegenhouden. De 21 waterschappen zijn onmisbaar voor die bescherming.
Eerst even over die muskusrat. Dat is een heel mooi dier, als je 'm zo ziet. Dijkinspecteurs die houden daar niet zo van. Want als ze gaten graven door dijken zoals deze, dan moeten zij de boel weer verstevigen. Voelt wel heel stevig aan nog. Er zijn een paar plekken die we in ieder geval morgen nog een keer goed in de gaten moeten houden.
Dat zou ik inderdaad maar doen, want gaten in de dijk belemmeren waterschappen in hun belangrijkste taak. Ons beschermen tegen het water. Met dijken, dammen, duinen, gecontroleerde overstromingsgebieden. Die ze het hele jaar door in de gaten houden.
En die taak wordt de komende jaren alleen maar belangrijker door klimaatverandering. Als de aarde opwarmt, komt extreem weer vaker voor en zal de zeespiegel stijgen. Er komen dus veel beslissingen aan over hoe we op lange termijn Nederland tegen het water gaan beschermen.
Behalve beschermen tegen te veel water, zorgen waterschappen ook dat er niet te weinig water is.
Weet je nog, afgelopen zomer?
'Voor delen van Utrecht en Gelderland geldt vanaf vandaag een sproeiverbod.' 'Alle waterschappen in het oosten en zuiden van het land worstelen met droogte.'
Landbouw, drinkwater, scheepvaart, de natuur: alles komt in de problemen als er te weinig regen valt.
Dus ook die broedvogels hier. Hey!
Waterschappen gebruiken sluizen, waterbuffers, stuwen, gemalen niet alleen om water tegen te houden, maar ook om in droge periodes het water zo goed mogelijk te verdelen. Maar ja, door klimaatverandering komt ook droogte vaker voor.
Goed. Behalve veiligheid willen we natuurlijk ook schoon water. Dat gaat alleen niet zo goed. Nederlandse rivieren zijn te vies. Sterker nog: we doen het 't slechtst van de hele Europese Unie. En als het aan die EU ligt, moet Nederland in 2027 aan nieuwe regels voldoen. Het bereiken van de doelen, die halen we niet overal in 2027. En ja: wie maakt het water schoon? De waterschappen.
Want alles wat je doorspoelt, door het toilet of door de gootsteen, komt via het riool bij een waterzuivering, zoals hier.
En geloof mij, dat is te ruiken ook. En je wilt echt niet dat dit water voordat het schoon is, weer in de rivieren belandt.
En als kleinere rivieren, meren of sloten te vies zijn, moet het waterschap aan de bak om de boel daar ook schoon te krijgen.
Veilige dijken, genoeg water, schoon water...
Da's allemaal hartstikke fijn, maar waarom zijn daar verkiezingen voor nodig? Ik bedoel, we stemmen toch ook niet voor wie onze ziekenhuizen bestuurt, of de GGD? Politie?
Dat heeft niet te maken met wat waterschappen doen, maar hoe ze dat doen.
Deze stelling over het waterpeil is daar een goed voorbeeld van.
Hoe hoog het grondwaterpeil is, besluit het waterschap, en dat heeft nogal wat gevolgen voor bijvoorbeeld boer Gerrit.
'Hallo allemaal, dat heb ik weer.
Ik zit vast, met mijn Renault-trekker.'
Als een weiland te nat is kunnen er geen zware trekkers op rijden of koeien over lopen en krijg je dus dit.
Niet gek dus dat boeren graag een laag grondwaterpeil willen.
Maar bij een laag grondwaterpeil zakt de Nederlandse bodem verder naar beneden.
Dat zorgt voor scheuren in gebouwen, funderingen en wegen.
En het verschil met de zeespiegel wordt nog groter.
De natuur heeft daar ook last van.
Bij te weinig water komt bijvoorbeeld CO2 uit veengrond vrij.
Dus wat voor de één een oplossing is...
'Ik zit vast.'
...is voor de ánder juist een probleem.
Dus eigenlijk is bijna elke beslissing van het waterschap een politieke beslissing die voordelen en nadelen heeft voor jou.
Dus mag je daar ook over meebeslissen.
Nog een reden - je favoriete uitgave... belastingen.
Je betaalt al snel een paar honderd euro per jaar voor alles wat het waterschap doet.
Dan is het ook wel zo eerlijk als je mag meebepalen wie die centen uitgeeft.
Toch?
De afgelopen jaren was er niet bepaald veel interesse.
'Ik weet niet eens wat het is.'
'Het waterschap zegt mij helemaal niks.'
'De waterschapsverkiezingen van november vorig jaar zijn mislukt.
Misschien is het maar het best als de verkiezingen worden afgeschaft.'
Afschaffen? Da's niet gebeurd.
Sterker nog: de verkiezingen zijn alleen maar uitgebreid.
Inwoners kunnen pas eind jaren 90 hun stem uitbrengen.
En sinds 2015 zijn de waterschapsverkiezingen tegelijk met de provinciale verkiezingen.
Over één onderdeel is al jaren discussie: de 'geborgde zetels'.
Zit zo: net als bij andere verkiezingen bepaalt de stemuitslag wie er in het algemeen bestuur mag.
Op vier stoelen na.
Twee stoelen zijn sowieso voor boeren, en twee stoelen zijn sowieso voor natuurbeheerders.
Boeren en natuurbeheerders hebben veel belang bij wat een waterschap doet en veel verstand van waterbeheer.
Dus is het ook eerlijk om hun een vaste plek te geven, zeggen voorstanders.
Maar daar is niet iedereen het mee eens.
Wij vinden, dat als je gelooft in democratie, dat de Nederlanders zelf moeten bepalen welke belangen het belangrijkste zijn, en niet degene die een vaste stoel heeft in het waterschap.
