In de jaren 30 is er in Rusland sprake van enorm wantrouwen. Het Russische jongetje Pavlik, dat zijn vader verraadt wordt een officiële Sovjetheld. Men moet kiezen tussen zijn familie of Jozef Stalin, de leider van de Sovjet-Unie. Zo ontstaat er een revolutie, die aan alle ongelijkheid een einde zou moeten maken. Maar als gevolg van deze revolutie ontstaan er in het land enorme hongersnoden, onderdrukking, kampen en executies. Rusland wordt een getraumatiseerde maatschappij, met miljoenen doden.
We zijn op weg naar de uiterste rand van Europa, naar Gerasimovka. Een klein dorp diep verscholen achter de Oeral. Daar begon begin jaren 30 een verhaal dat elke Sovjet-burger op school uit z'n hoofd heeft moeten leren. Het verhaal van het jongetje Pavlik, het jongetje dat als voorbeeld werd gesteld voor alle Sovjet-kinderen omdat hij uit liefde voor Stalin zijn eigen vader had verraden. Het leven was toen heel anders. Weet u, hoe zal ik het zeggen... Er was een nieuwe macht gekomen. Misschien heeft hij er wel goed aan gedaan om zijn vader te verraden. Hij geloofde in die macht. Zover was het in 1933 dus gekomen met de Russische revolutie die vrijheid en gelijkheid voor iedereen had moeten brengen. En het verhaal van het jongetje Pavlik was niets vergeleken met de gruwelen die nog moesten komen. Aan het einde van de dertiger jaren zouden er door Stalins toedoen miljoenen Russen zijn omgebracht. Pavlik werd een officiële Sovjet-held. Het dorp een bedevaartsplek, waar jarenlang de bussen met schoolkinderen af en aan reden. Nu komt er geen kip meer. Het dorp is vergeten. Hij was een kind, een kind van ons allen. We hebben veel aan hem te danken. Zoals de Kolchoze. We kregen asfaltwegen in het dorp. En geld. Hij was onze landgenoot. Er zijn verschillende versies. Dit is er één van. Op een avond hoort Pavlik zijn vader met andere boeren een plan smeden. Ze willen documenten vervalsen om zo graan achter te kunnen houden. Pavlik doet wat van een goed actief pioniertje verwacht wordt. Hij vertelt het op school. Dat schooltje staat er nu nog. Het werd een museum met Nina Kupracevitsj aan het hoofd. Zij leidde hier jarenlang de bezoekers rond. Al die tragische gebeurtenissen hier in Gerasimovka, hadden te maken met de collectivisatie die in die tijd in ons land plaatsvond. Men was Pavlik dankbaar dat hij een actieve pionier was, hij was een van de eerste pioniers hier. Hij hielp de lerares, maar hij hielp ook bij de ontmaskering van de rijke boeren. Dat is één versie. Maar Pavlik Morozov is vooral bekend geworden omdat hij zijn eigen vader, Trofim Sergejevitsj Morozov heeft aangegeven. Volgens de overlevering zal Pavlik in de rechtszaal hebben gezegd: als een pionier verklaar ik dat mijn vader de Oktoberrevolutie heeft verloochend. Ik eis een streng oordeel voor hem. Hij heeft de kolchozen verraden. Sommigen zeggen nu nog dat Pavliks moeder hem die voor de woorden influisterde en helemaal niet uit vaderlandsliefde maar gewoon uit wraak omdat Pavliks vader haar in de steek had gelaten. Nadat de vader was veroordeeld voor het vervalsen van documenten, dat was een half jaar eerder, worden Pavlik en zijn broertje Fedja in het bos vermoord. Ze liepen op dit pad. Ze hadden veenbessen geplukt en liepen terug. Ze kwamen mensen tegen die messen hadden. We komen nu bij het gedenkteken. Daar is Pavlik Morozov vermoord. Toen ze de vermoorde Pavlik en Fedja vonden, zijn er meteen vier mensen opgepakt die verdacht werden van de moord, waaronder opa en oma Morozov. Want tijdens de huiszoeking in hun huis, werd een mes gevonden waarmee de kinderen omgebracht zouden zijn. En in een wastobbe werden bebloede kleren van opa en een neef gevonden. Neef Daniil stak hem. Hij pakte zijn mes en stak hem in zijn buik, in zijn zij, zijn borst, zijn armen. Hij stak hem overal. Totdat hij neerviel. Met zijn gewelddadige dood wordt een mythe geboren. Een communistische martelaar van 13, vermoord door tegenstanders van de collectivisatie. Als de grote Russische schrijver Maxim Gorki het verhaal hoort pleit hij ervoor een standbeeld voor de jonge held op te richten. Niet alleen kinderen, ook volwassenen volgden Pavlik's voorbeeld. Vol overgave werden vermeende vijanden van de revolutie aangegeven. Vaak kregen de verklikkers een deel van het bezit van hun slachtoffers. Soms kregen ze hun kleren, hun huis, hun baan of zelfs hun echtgenoot. Klikken werd aangemoedigd, zelfs verplicht gesteld. Zonder na te denken maakten ze een held van hem. Maar het was een tragedie want het waren nog maar kinderen. Maar het kwam de regering goed uit. Zelfs de moord op onze kinderen. Iets ergers kan je je niet voorstellen. Waarom kwam het ze goed uit? Het opzetten van de kolchozen ging erg moeizaam, onder zware omstandigheden. De mensen wilden niet meewerken. En na deze tragedie heeft dat veel boeren overgehaald om alles in te leveren om maar in leven te blijven. Zodat je kinderen niet zouden verraden? Ja, zo zat het. Verraad was er in het hele land. Het was een enge tijd. Als Stalin in 1932 de helft van de toch al gereduceerde graanoogst in de Oekraïne opeist voor de export, betekent dat het doodvonnis voor honderdduizenden boerenfamilies. In het voorjaar van 1933 begint de massale sterfte. De boeren eten gras en soep van leer en later werden dat katten, honden, ratten en soms zelfs resten vlees van gestorven mensen. Ondertussen blijft Rusland massaal graan exporteren naar het Westen. Als daar kritiek op komt nodigt Stalin de schrijvers Bush en Bernard uit om zelf te komen kijken hoe de situatie is. In de Times schreef show over dat bezoek. Ik zag in Rusland geen enkel ondervoed persoon. Jong noch oud waren ze soms opgelapt, speciaal voor ons? Waren hun holle wangen opgevuld met stukken rubber? Het is verleidelijk om nu miljoenen Stalin doden later schamper te doen over de goedgelovigheid van Bar Bush' show en die andere westerse intellectuelen. In hun verlangen naar die nieuwe maatschappij en de bijbehorende nieuwe mens waren ze bereid veel van Stalins excessen voor lief te nemen, maar daarin waren ze niet de enige. Ook de meeste Russen zelf bleven geloven dat er een betere toekomst te wachten stond, vlak om de hoek. Je kon in die dertiger jaren misschien nog wel beter in Hitler-Duitsland wonen dan in het Rusland van Stalin. Hitler’s pressie was gericht tegen bepaalde groepen maar een doorsnee Duitser had weinig te vrezen. Stalins terreur daarentegen kenmerkte zich door een totale willekeur. Iedereen kon het doelwit zijn om de meest onnozele reden. Volgend jaar of nog vannacht. Miljoenen Russen werden gedeporteerd miljoenen kwamen om. En dat alles uit naam van de revolutie die beloofd had een eind te zullen maken aan alle ongelijkheid. Niet alleen de Sovjet-Unie maar in heel de wereld. Maar uiteindelijk lijkt het alsof er al die jaren communisme in deze eeuw maar aan één ding een einde hebben gemaakt en dat is aan de behoefte om ooit nog een keer van zo'n ideale maatschappij te durven dromen.
