Name: Slachtpartijen in voormalig Joegoslavië
Uploaded: 2020-06-15T17:00:00+02:00
Duration: 9 min 45 s

Klas 1/2/3

Klas 4/5/6

Een deel van Joegoslavië; Kroatië had in de oorlog de kant van Hitler gekozen. Dat zou de Kroaten duur te staan komen. Aan het eind van de oorlog namen hun tegenstanders massaal wraak. In de omgeving van Bleiburg werden 45.000 vluchtende Kroatische fascisten opgepakt en in koelen bloede vermoord. Die slachtpartij wordt hier elk jaar op 17 mei herdacht. Sinds het begin van de staat Joegoslavië, in 1918 speelden de Serviërs vanuit Belgrado de baas. Dat zette kwaad bloed bij de Kroaten en in de Tweede Wereldoorlog zagen die hun kans schoon. Onder leiding van de fascist Ante Pavelić kozen de Kroaten de kant van Hitler. Enthousiast trokken de ustaša's, de Kroatische fascisten, samen met de Duitsers op tegen de door hen zo gehate Serviërs. Zo ook de vader van Marco Lesar. Pavelic vervolgde Joden, stond aan de kant van Hitler. Dat is niet in orde. Maar ze volgden onze staatsleiders. Al was niet iedereen het ermee eens. We hoopten met Hitlers steun onafhankelijk te worden. Maar veel van de Serviërs woonden al honderden jaren op Kroatisch grondgebied. Dus kwamen dorpen die al jarenlang vredig samenwoonden, ineens tegenover elkaar te staan. Zo leeft de Kroaat Marko Lesar in Banski Kovacevac en zijn Servische buren wonen in Prkos Lasinjski. Milan Rokniç was twaalf jaar toen de Kroatische ustaša's zijn Servische dorp binnenvielen. Mijn broer, mijn zusje en ik besloten te vluchten. Mijn moeder en mijn grootmoeder bleven hier. Mijn zusje kwam ons achterna daar bij die struiken. Mijn broer keek om en stuurde ons terug. Hij zei: vrouwen en kinderen doen ze niks. Jullie hoeven niet te vluchten. Ik liet me niet terugsturen en ik ging mijn broer achterna. Maar vrouwen en kinderen bleken helemaal niet veilig. Alle oude spelregels van de oorlog werden bij de actie in het dorp met voeten getreden. De ustaša's hadden maar één doel: een eigen zuivere Kroatische staat creëren. En daarin was geen plaats voor Serviërs. Ook niet voor vrouwen en kinderen. Wanneer ontdekte u wat uw familie was overkomen? Na drie of vier dagen hoorden we dat ze in het Ereza-bos waren vermoord. Ze waren met iets stomps op hun achtergrond geslagen, bleek toen we ze opgroeven. Hun hoofden waren verbrijzeld. Ik kan het niet onder woorden brengen...wat ik toen voelde. Die pijn. Het blijft moeilijk. Het is duidelijk. Nu, bijna zeventig jaar later, kan Milan er eigenlijk nog niet over praten. Het is maar één van de vele gruwelverhalen die je hier in de dorpen kunt verzamelen. Iedereen boven de 65 draagt zijn eigen oorlogslittekens met zich mee. Alleen al in 1941 werden er honderdduizenden Joegoslaven door de Kroatische ustaša omgebracht. De nazi's vonden de slachtpartijen van de ustaša's in de dorpen maar niks. Te veel getuigen, te veel rommel. Er waren betere manieren om je vijand te doden. Schoner en efficiënter. Concentratiekampen. Het grootste was in Jasenovac, langs de rivier de Sava, waar de kampbewakers wedstrijden hielden. Wie de meeste gevangenen kon ombrengen in de kortste tijd. De Kroatische ustaša's zouden de geschiedenis ingaan als misschien wel de wreedste fascisten van heel Europa. Het belangrijkste verzet tegen hen kwam van de kant van de communistische partizanen onder leiding van de latere leider van Joegoslavië, de communist Tito. Hier in Durvar lag Tito's geheime hoofdkwartier, goed verstopt in een grot in de bergen. Rade Tadzjieks, die toen op zijn twintigste als partizaan met titel meevocht, neemt ons er mee naartoe. Tito's partizanen waren voor de Duitsers een geduchte tegenstander. Toen die er lucht van kregen dat Tito zich in de grot in Durvar ophield, begonnen ze een grote luchtaanval in een poging hem te pakken te krijgen. Zo kan ik me met trots herinneren dat de luchtaanval werd ingezet met het doel Tito levend te pakken en de andere leiders om hem heen uit te schakelen. De Duitsers wisten Tito niet te vangen. Sterker nog, ze werden verpletterend verslagen. De herinneringen zijn romantisch en ongetwijfeld gekleurd. Maar feit is dat de overwinning bij Durvar een keerpunt werd in de strijd tegen de Duitsers. Een overwinning die hier elk jaar gevierd wordt. Na de overwinning kwam het land er waar die partizanen zo eensgezind voor hadden gevochten. Tito's Joegoslavië, waar iedere zinspeling op je Servische of Kroatische komaf verboden was, waar elke vorm van nationalisme de kop werd ingedrukt. Want als het aan Tito lag bestonden er voortaan alleen nog maar Joegoslaven. Voor dat verenigd Joegoslavië. hebben de veteranen die hier in Durvar rondlopen gevochten. Maar in datzelfde Joegoslavië werd gezwegen over die massamoord in Blieburg, waar Tito's partizanen na de oorlog die 45.000 Kroatische ustaša's vermoordden. Heeft u van Bleiburg gehoord? Nee. Heeft u wel gehoord wat daar gebeurd is? Uit het nieuws. Tito's Joegoslavië mocht dan met een verzwegen bloedbad begonnen zijn. Het zou wel meer dan 40 jaren van vrede opleveren, tot aan Tito's dood in 1980. Toen viel het land uiteen en brak de laatste oorlog uit. En ineens bleek alle pijn uit het verleden nog springlevend. De moordpartijen van die laatste oorlog waren een spiegel van de moordpartijen uit 1941. Alleen hadden in de beide dorpen nu slachtoffers en daders van rol gewisseld. Kan pijn verjaren? Kun je mensen dwingen de gruwelen die ze hebben meegemaakt te begraven? Onder Tito leek dat meer dan veertig jaar lang te lukken. Maar onderhuids bleef de herinnering smeulen en toen de laatste oorlog in 1991 uitbrak, bleek het wederom een voedingsbodem te zijn voor weer nieuwe gruweldaden. Gruweldaden die opnieuw zeer moeilijk te vergeven zullen zijn. Beste kameraden, vrienden en in het bijzonder alle jongeren hier. Zoals onze geschiedenis heeft geleerd moeten we de nieuwe generaties niet opvoeden in wraak. En evenmin in de geest van wat men vroeger noemde: oog om oog, tand om tand. We moeten de jeugd nu vertellen: dat het weerwolven waren die ons hebben meegesleurd in al die oorlogen. Te beginnen met de Eerste Wereldoorlog, de Tweede Wereldoorlog en nu de laatste oorlog. Het waren mensen zonder verstand. Mensen voor wie een mensenleven niet telde. Mensen die niet gaven om het welzijn van het volk. Mensen die niet gaven om de vrede.

NOS op 3 legt het nieuws aan je uit, in duidelijke taal, zodat je het nieuws beter kunt volgen.

Programmaheaders

Programmalogo's

NOS op 3

Naar het YouTube-kanaal NOS op 3

Op 3 mei 1942 voert de Duitse bezetter in Nederland de Jodenster in. Alle Joden ouder dan zes jaar mogen alleen nog de straat op met een gele Davidster, met daarin het woord 'Jood'. Wat betekent het om langzaam maar zeker verstoten te worden uit de maatschappij?

Scrollverhaal over de Jodenster

Voor Joden verboden

Holocaust Museum

Begin 2024 opent het Nationaal Holocaust Museum in Amsterdam. Op deze plek zijn tijdens de Tweede Wereldoorlog 600 Joodse kinderen gered. Hoe? Kijk verder in deze NOS 360 graden-special met ooggetuigenverhalen.

NOS 360 graden-special

Kijk rond in het Nationaal Holocaust Museum

Groep 6/7/8

Tot in de jaren 90 bestaat er in Oost-Europa een groot verenigd land met de naam Joegoslavië. Maar na het overlijden van President Josip Tito, kiezen steeds meer landen voor onafhankelijkheid. In Bosnië breekt door onenigheid tussen Bosnische-Serven en Bosnische moslims een burgeroorlog uit. De Verenigde Naties stelt een Nederlands leger aan om de moslimenclave Srebrenica in het land te verdedigen. Maar doordat het leger niet goed genoeg bewapend is, weet het Servische leger de enclave in de zomer van 1995 onder de voet te lopen. De mannen uit de stad worden vermoord. Deze massamoord is de grootste genocide in Europa sinds de Tweede Wereldoorlog. 

Quiz over oorlog in voormalig Joegoslavië

Wat weet jij over Srebrenica?

Kijk rond en ontdek het Achterhuis: de plek waar Anne Frank tijdens de Tweede Wereldoorlog meer dan twee jaar onderdook en waar ze haar beroemde dagboek schreef.

Het onderduikadres van Anne Frank

Het Achterhuis

Slachtpartijen in voormalig Joegoslavië

VPRO

In de serie In Europa trekt schrijver Geert Mak door het Europa van de 20e eeuw  tot nu. Over de gruweldaden in de wereldoorlogen, censuur in de 21e eeuw, de wonden van de oorlog in Bosnië en terrorisme.

In Europa

In Europa geschiedenis

Over de serie In Europa

In de Tweede Wereldoorlog kiest Kroatië de kant van Hitler-Duitsland. De ustaša's, de Kroatische fascisten, trekken samen met de Duitsers op tegen de Serviërs en plegen gruwelijke oorlogsmisdaden in concentratiekampen. Na de oorlog nemen de Serven onder leiding van Josip Tito wraak en worden er duizenden ustaša’s vermoord. 40 jaar is er vrede in Joegoslavië, totdat er na de dood van Tito in 1980 weer een reeks oorlogen uitbreken die een einde maken aan Joegoslavië als één land.

Wereldoorlogen

Oorlogen tussen Joegoslavische volkeren

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Header slingers

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.