In de toekomst zal de aarde verder opwarmen. Warmt de aarde ‘maar’ 1,5 graad op, dan krijgen we een hogere zeespiegel, meer risico op overstromingen, hevigere neerslag, intensere droogte en extremere hitte. Een miljard mensen krijgt te maken met levensbedreigende hittegolven. Bij 4 graden wordt dit nog heviger en zullen complete ecosystemen instorten. Het terugdringen van onze CO2-uitstoot is een belangrijke maatregel om dit zoveel mogelijk te voorkomen.
Het klimaat van de toekomst.
Het is nu dus gemiddeld ruim 1 graden warmer dan in 1850.
En afhankelijk van wat er de komende jaren gebeurt, schetst het IPCC vijf mogelijke toekomstscenario's, van de relatief optimistische scenario's met maximaal 1,5 of 2 graden opwarming tot scenario's met 3, 4 of zelfs 5 graden opwarming eind deze eeuw.
En het tempo waarin het nu gaat, schurkt meer aan tegen die laatste scenario's.
En waarom ik zei 'relatief optimistisch'?
Dit gebeurt er als het blijft bij een opwarming van 1,5 graad.
Zich verder terugtrekkend ijs, een hogere zeespiegel, meer risico op overstromingen, zwaardere stormen, hevigere neerslag, intensere droogte, extremere hitte.
Ongeveer een miljard mensen, vooral in armere landen rond de evenaar, krijgen eens in de vijf jaar te maken met levensbedreigende hittegolven.
En 2 graden?
Dat halve graadje meer klinkt als weinig, maar maakt een groot verschil.
Het is funest voor de biodiversiteit en een wereld zonder koraal.
Een noordpool met regelmatig volledig ijsvrije zomers en verder eigenlijk alles wat ik net zei.
Maar dan een stuk intenser.
Extreme hittegolven bedreigen dan zo'n 3 miljard mensen.
En, stel, 4 graden opwarming.
Volgens het IPCC ook niet ondenkbaar.
De wereld zal onherkenbaar veranderd zijn.
Totale ecosystemen storten in.
De zeespiegel is dan echt een groot probleem.
Zeker ook voor ons, en zal onomkeerbaar doorstijgen.
Gebieden rond de evenaar zijn door de hitte onbewoonbaar geworden en de Sahara is zelfs opgeschoven naar Zuid-Europa.
En meer.
Mogelijke climate tipping points, kantelpunten.
Bereiken we die, dan heeft de aarde ons helemaal niet meer nodig om verder op te warmen.
Dat doet 'ie dan voortaan zelf wel.
De bekendste tipping points zijn het verdwijnen van het ijs op de Noordpool, de Groenlandgletsjer en Antarctica, het verdwijnen van het Amazoneregenwoud en het dooien van de permafrost, de bevroren ondergrond rond de poolcirkel waarin heel veel broeikasgassen liggen opgeslagen.
Beter laten we het zover niet komen.
Het goede nieuws?
Dat hoeft ook niet. Het is 2021.
Het is nog niet te laat om ons voor de ergste gevolgen van klimaatverandering te behoeden.
Maar wetenschappers zeggen wel dat hoe langer er wordt gewacht met ingrijpen, hoe korter de tijd waarin dat gedaan kan worden.
Dat kun je zien in dit model, dat uitgaat van maximaal 1,5 graad opwarming.
Beetje ingewikkeld plaatje, dus ik pel hem even van af, beginnend bij dit lijntje, en dat ken je.
Dat is onze CO2-uitstoot tot nu toe.
Hier zie je hoe snel we onze uitstoot zullen moeten terugdringen om in 2050 op nul uit te komen.
En ook dat hoe langer daarmee gewacht wordt, hoe minder tijd daarvoor is.
En ook hoe eerder ermee was begonnen, hoe meer tijd we daarvoor hadden gekregen.
Acuut stoppen met fossiele brandstoffen kan trouwens niet, want we moeten tussendoor wel de samenleving draaiende houden.
Dus die 1,5? Dat is een moeilijk verhaal.
2 graden dan? Daar geldt eigenlijk hetzelfde.
Er is weliswaar meer tijd, maar ook hier: hoe langer er wordt gewacht, hoe minder tijd om op nul uit te komen.
Klimaatexperts zeggen overigens dat 2050 eigenlijk al te laat is en dat we moeten versnellen, dus dat 2040 het nieuwe streefjaar zou moeten zijn.
Maar zolang dit nog de trend is...
"Shell, het tweede commerciële olie- en gasbedrijf ter wereld, gaat een paar miljard per jaar investeren in duurzame energie.
Maar het overgrote deel van de 20 miljard aan investeringen gaat naar olie en gas.
'Onze klanten vragen nog steeds om olie en gas.
En als we daar morgen mee zouden stoppen, zouden ze gewoon naar iemand anders gaan.'"
Oké, maar wat helpt dan wel? Heus wel wat.
Er zit zand in de ronkende motor van de Big Oil Companies.
Een Nederlandse rechtszaak van onder meer Milieudefensie tegen Shell werd wereldnieuws.
'Voor het eerst in de geschiedenis heeft een rechter geoordeeld dat een grote vervuiler moet stoppen met het veroorzaken van gevaarlijke klimaatverandering.'
En milieuorganisatie Urgenda won een belangrijke rechtszaak van de Nederlandse staat.
Die moet nu sneller de Nederlandse uitstoot afbouwen.
'Ik kan garanderen dat we er alles aan doen om dat doel te halen.'
En dat een rechter zich daarmee heeft bemoeid, opent volgens kenners ook weer deuren om in andere landen misschien juridisch het een en ander af te dwingen.
En ook bij steeds meer grote oliereuzen zoals Exxon Mobil en Chevron krijgen zogenoemde groene aandeelhouders meer bijval.
Tijdens vergaderingen dienen zij verduurzamingsplannen in voor die bedrijven, waar door steeds meer andere aandeelhouders mee wordt ingestemd.
Ook het invloedrijke Internationale Energieagentschap, de energiedenktank van de wereld, stelt in een rapport dat er gestopt moet worden met investeringen in nieuwe kolen-, olie- en gasprojecten.
En ook: hoe dan.
Bijvoorbeeld met energie-efficiëntie, gedragsverandering, elektrificatie, batterijtechnologie, duurzame energie, kernenergie, bio-energie, waterstof, CO2-opslag, infrastructuur, betaalbaarheid, belastingen, investeringen.
Zeker is dat rijkere landen het voortouw moeten nemen en armere landen moeten helpen.
En dus die bomen waar ik het over had blijven een belangrijke rol spelen om de lucht te filteren.
Huidige bossen beschermen, maar ook nieuwe bijplanten.
Dat gebeurt ook al wel.
Wat dacht je van de actie Team Trees, gestart door YouTubers MisterBeast en Mark Rober, die 20 miljoen dollar bij elkaar wisten te crowdfunden om 20 miljoen bomen te planten.
Klinkt inderdaad als veel, maar met 20 miljoen bomen kan je ongeveer Schiermonnikoog vullen.
Daar zal nog wel heel wat bij moeten.
En ook heel belangrijk: innovatie.
Bijvoorbeeld op het gebied van kunstmatige fotosynthese of CO2-filters.
Die bestaan trouwens al.
Kweekvlees in plaats van echt vlees.
Ook zijn er wilde ideeën om zwaveldioxide in de stratosfeer te pompen of snelgroeiende algen op zee te kweken die CO2 opnemen.
Maar wat zijn de nadelen en de risico's van zulke technieken?
En de kosten?
Het gouden ei is nog niet gelegd en dat is er morgen of overmorgen ook nog niet. Dat geldt overigens ook voor die bomen die nog zullen moeten groeien en ook voor het bouwen van eventuele nieuwe kernenergiecentrales of het doorontwikkelen van waterstof als energiebron.
Kost tijd. Dus voor de korte termijn blijven twee dingen echt over.
Het terugdringen van die uitstoot dus, en, daar heb je vast ook al van gehoord, klimaatadaptatie, het voorbereiden op en aanpassen aan klimaatverandering.
Op heel veel fronten overal ter wereld.
Voor ons specifiek vooral goed voorbereiden op weersextremen.
En natuurlijk onze strijd tegen het water.
Goed. Wat vinden we ervan?
Meer dan driekwart van de Nederlanders maakt zich zorgen voor toekomstige generaties.
Maar ook driekwart is er positief over dat we in ieder geval deels klimaatverandering kunnen tegenhouden.
En los van dingen die je kunt doen als minder vlees eten, op energieverbruik letten, minder vliegen, de trein pakken, recyclen etcetera, vroegen we ook aan jullie hoe creatief jullie bezig zijn.
"Ik maak van lege wijnflessen drinkglazen, zodat mensen het verhaal kunnen delen van wat kan je allemaal doen met afval."
"Wij maken vlees van krekels en sprinkhanen in Nederland, zoals deze krekelgehaktballetjes.”
“Ik maak houten producten van lokaal resthout, ik red het van verbrandingsovens en maak er mooie dingen van voor bij jou thuis."
"Een beweging die kerken inspireert en motiveert om te verduurzamen, zoals tuinen die worden omgezet tot moestuin of zonnepanelen die op het dak komen."
"Als we onze wc doorspoelen of onze was doen, dan doen we dat met regenwater en zonne-energie die wordt opgeslagen in een accu die ze hier nu op het terrein aan het bouwen zijn."
In het onderzoek van het CBS waar ik het net over had, staat ook dat ongeveer de helft van de Nederlanders ervoor vreest dat jij en ik klimaatbeleid van bovenaf gaan voelen in onze portemonnee.
En inderdaad, wie gaat de lasten dragen?
Linksom of rechtsom gaat dat geld kosten.
Maar in hoeverre gaan de breedste schouders ook de zwaarste lasten dragen?
Er zijn nu al mensen die hun energierekening niet eens kunnen betalen, laat staan als er ook nog kosten bijkomen.
En dan heb ik het niet over wel of geen Tesla kopen of zonnepanelen op je dak leggen.
Want wat als je nu al amper je auto kunt betalen, of een huurhuis waar je ook nog eens afhankelijk bent van de keuzes van je huisbaas.
En zo komen bij het grote antwoord op dit grote vraagstuk, dat van boven moet komen.
En dan bedoel ik de politiek en het bedrijfsleven.
Regeringen gaan bijvoorbeeld over wetten, subsidies, belastingen, milieuregels en in de industrie en het bedrijfsleven, ook grote vervuilers, zit de kracht van het kapitaal. De top 100 bedrijven in de wereld genereren jaarlijks zo'n 15 biljoen aan inkomsten.
Dus geld is er echt wel.
Maar wie gaat dat uitgeven, waaraan en hoe?
Belangrijk om erbij te vermelden is dat het inderdaad op korte termijn vooral een kostenpost is.
Maar op de lange termijn is het ook een investering, omdat je nog veel hogere kosten als gevolg van klimaatverandering daarmee kan voorkomen.
Tot slot nog even dit over de toekomst.
Deze kubus is zoals je ziet niet zwart wit.
Naast het wel of het niet halen van de klimaatdoelen blijft het ook vooral een spectrum.
Elk vakje van deze kubus op de juiste plek beperkt de nadelige gevolgen van klimaatverandering in de toekomst.
Zo, je hebt nu in elk geval een beknopt overzicht van dit superingewikkelde vraagstuk met zoveel lagen, vragen, mitsen, maren, haken en ogen waar tijdsdruk achter zit.
De vraag is: zijn wij als mensheid in staat om binnen één generatie met baanbrekende nieuwe technologieën en een compleet nieuwe infrastructuur onze levens revolutionair te veranderen?
Ohja, dat hebben we nog niet eens zo heel lang geleden gedaan.
Kijk maar naar dat ding in je hand.
Of het een eerlijke vergelijking is en of ook dit gaat lukken?
Oordeel zelf, tieners, twintigers en dertigers.
Want hoe dit probleem wordt aangepakt bepaalt onze toekomst.
En die ligt in handen van de veertigers, vijftigers en zestigers die aan de knoppen zitten.
We gaan het meemaken.
