Name: Het einde van de Gouden Eeuw
Uploaded: 2012-01-02T23:00:00+01:00
Duration: 4 min 9 s
Description: De Gouden Eeuw leek wel een sprookje, maar na het rampjaar 1672 volgt een economische neergang en is de Gouden Eeuw over haar hoogtepunt heen.

Klas 1/2/3

Klas 4/5/6

In de jaren na de Vrede van Munster stond aan het hoofd van de republiek der Nederlanden een man die zelf ook wel gedichten schreef en zelfs een toneelstuk had gemaakt: raadpensionaris Johan de Witt. Hij was een knap rekenaar en een rasbestuurder, een wat flamboyantere uitvoering van de eenvoudige Johan van Oldenbarnevelt.
Net als hij had De Witt een goed oog voor de Nederlandse en Amsterdamse handelsbelangen. De Fransen en met name de Engelsen keken met jaloezie naar de rijke Hollanders. Ze zonnen op manieren om ze een toontje lager te laten zingen, zo nodig met militaire middelen. Met hulp van de bij leven al legendarische  zee-admiraal Michiel de Ruyter wist De Republiek zijn vijanden nog lange tijd van zich af te houden.
Omstreeks 1670 begon duidelijk te worden dat er een grote aanval op handen was. Het landleger was door voortdurende bezuinigingen nauwelijks nog tot weerwerk in staat. De vestingssteden waren nauwelijks bemand. Op 22 mei 1672 kwam de grote invasie van het Franse leger over land. Het is op deze dag dat de Gouden Eeuw van het ene moment op het andere voorbij ging.  
Binnen de kortste keren stonden het Franse leger voorbij Utrecht en had het Amsterdam in het vizier. Johan de Witt wist dat hij als de schuldige voor dit debacle werd aangezien, en diende zijn ontslag in. Een paar weken later moest hij samen met zijn broer boeten voor de penibele toestand waar het land in terecht was gekomen. Ze werden in Den Haag gelyncht.
De Rotterdamse tegelbakker Oudaen kwam die avond langs het Groene Zoodje, waar de lijken van de twee te kijk waren gesteld, en waar het volk zich eraan te buiten ging, en vertelt ons waar deze bizarre relieken vandaan komen.
‘Het schavot raakte vol met het grauw. De lijken moesten het nu gaan verduren. De een sneed de vingers van de handen, de ander de neuzen uit de gezichten, de lippen van de mond, de oren van de hoofden, de tongen uit de monden, de tenen van de voeten. Alles werd vervolgens aan de omstanders verkocht, het ene lid voor minder, het andere voor meer geld. Degenen die de eerzaamste onder deze woestelingen wilden zijn hadden op de schaamdelen van de raadpensionaris een dode kat gelegd, en op die van de ruwaard [zijn broer] een handvol biesjes van een rozijnenkorf, maar het was slechts voor korte tijd. Aangezien de handel die werd gedreven met de vingers, tenen, neuzen, oren, lippen etcetra geweldig voortging, moesten ook de schaamdelen eraan geloven.’
Een jaar later had Oudaen een toneelstuk klaar waarin hij deze schanddaden aan de kaak wilde stellen. Hij durfde het niet te publiceren. De vrijheid was omgeslagen in angst.
En zo werd de Gouden Eeuw, die zo kort daarvoor nog een idylle leek, uiteindelijk in bloed gesmoord. De Republiek wist zich in 1674 weer van de Fransen te bevrijden, en zette het leven voort, maar het werd niet meer zoals het was.

Het was alsof Vondel het al voorvoeld had:
Al hanthaeft d'oppermaght, in oorloge, en gewelt,
De steden, eeuw op eeuw, haer paelen zijn gestelt,
Haer oude stuit in 't endt, gelijck des menschen leven. 
Wat menschen bouwen, wort geene eeuwigheit gegeven

Een serie over de geschiedenis van onze vrijheid. Van het prille begin met Bataven, Friezen en Romeinen tot de hevig bevochten vrede van 1945. Elke eeuw kent haar eigen mythes met haar eigen helden en vrijheidsstrijders (en haar eigen waarheid).

Programmaheaders

Achter de dijken in de klas

Tijdens de Tweede Wereldoorlog vinden in Amsterdam vreselijke razzia's plaats onder de Joodse bevolking. Leo Blokhuis neemt je in 360° mee naar de exacte plek waar de opgepakte mannen zijn verzameld. Hij vertelt over de Holocaust, een van de grootste schendingen van vrijheid in onze geschiedenis. Bekijk op bijzondere wijze de aangrijpende foto's van toen op precies dezelfde plek als waar ze gemaakt zijn. Vergeet niet rond te bewegen met je muis of telefoon!

Amsterdamse razzia WOII in 360°

Achter de Dijken in de klas

NPO Kennis maakt explainers en informatieve story's over onderwerpen die jongeren bezighouden, van Netflix tot klimaatverandering.

Npo Kennis header

Logo NPO Kennis

NPO Kennis

In de zeventiende eeuw handelt Nederland niet alleen in tabak en suiker, maar ook in mensen. We kopen mensen uit Afrika en zetten ze in Zuid-Amerika aan het werk: een loodzwaar bestaan. In dit scrollverhaal lees je alles over de gruwelen van de slavernij.

Scrollverhaal over de slavernij

Welke rol speelde Nederland in de slavernij?

Groep 6/7/8

Animaties van dagboekfragmenten uit de tijd van de VOC en WIC. Speciaal gemaakt voor de interactieve schoolplaat 'VOC en WIC van alle kanten'. 

Verhalen van de VOC en WIC van alle kanten

Welkom aan boord van het beroemde VOC-schip 'De Amsterdam'. Kijk nu zelf rond door deze replica van een VOC-schip die aan de steiger van het Scheepvaartmuseum ligt. Verken de Nederlandse geschiedenis uit de 17e en 18e eeuw. Over de eerste overzeese reizen, de handel, de avonturen en ontberingen. En in het ruim kom je meer te weten over de zwarte bladzijdes van het slavernijverleden. Kijk zelf in 360 graden rond, zoom in en ontdek wat er op het schip zoal gebeurde tijdens de lange reis naar de Oost.

Handel en oorlog over zee

De VOC en WIC van alle kanten

200 jaar lang maken de VOC en de WIC de dienst uit in overzeese gebieden als Indonesië en Suriname. Nederland is schatrijk geworden van de handel in grondstoffen en specerijen. Maar deze rijkdom heeft ook een keerzijde. Hoeveel weet jij over de VOC en WIC? Test je kennis in de quiz!

Quiz over handel en slavernij

Wat weet jij over de VOC en WIC?

Het einde van de Gouden Eeuw    

Aan de hand van contemporaine schrijvers en artiesten maken we een reis door de Gouden Eeuw, de Middeleeuwen en de 18e, 19e en 20e eeuw.

Literatuurgeschiedenis

De Gouden Eeuw leek wel een sprookje, maar na het rampjaar 1672 volgt een economische neergang en is de Gouden Eeuw over haar hoogtepunt heen. 

Regenten en vorsten

Ook in de Gouden Eeuw werd bezuinigd

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Pepernoten

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.