De relatie tussen Nederland en Rusland verkeert momenteel op een dieptepunt, maar begin deze eeuw is de stemming opperbest en klinken wij ons voor 20 jaar vast aan de Russen vanwege aardgas. Wij hebben het en zij hebben het ook. En dat Russische gas, dat gaan we kopen. Maar waarom? "Het gebruik van het Groningse aardgas neemt in Nederland en de ons omringende landen nog steeds toe. Het hoofdnet is al ongeveer vijftienhonderd kilometer lang. Het regionale net bijna vijfduizend kilometer. Het Groningse aardgas komt allang niet meer alleen in Slochteren naar de oppervlakte, maar ook op meer dan tien plaatsen daaromheen." De gasvoorraad van Nederland lijkt onuitputtelijk. Dus besluiten we gas te exporteren. De kwaliteit is uitstekend en Nederland verdient goud geld. Het houdt maar niet op. "En men had in het begin helemaal niet door hoe groot het veld uiteindelijk bleek te zijn, dus de de inschattingen die liepen eigenlijk steeds op. En dan kreeg je op het moment dat we dat het gas werd geproduceerd, en je krijgt nog steeds die bijstellingen, dat men het gevoel kreeg alsof het oneindig was." De Gasunie verkoopt al grote hoeveelheden aan het buitenland en voert het tempo zelfs op, want er komt iets nieuws aan. We willen zo snel mogelijk van de voorraden af. "De gedachte was destijds, en dan hebben we het inderdaad over de zestiger jaren, dat kernenergie zo relatief snel zou opkomen dat het aardgas zou na vijfentwintig jaar niet meer nodig zou zijn. Dus dan kan je het beter in die eerste vijfentwintig jaar verkopen, zodat het daarna overgenomen kan worden door de CO2-vrije orm van energie, zijnde kernenergie." Het exploiteren van gas blijkt erg lucratief. Hoe meer, hoe beter. En daarom zoekt de Gasunie ook naar goedkoop gas uit het buitenland, om dat in Nederland op te slaan en dan weer met winst door te verkopen. "En toen is wel de gedachte ontstaan dat Nederland op een goed moment ook euh importeur zou worden van aardgas en dat je daar vroeg met het bouwen van relaties moest beginnen maar ook ervaring op doen." En om die ervaring op te doen stuurt de Gasunie onderhandelaar Geert Greving naar Moskou. "Nou, er werd toen heel duidelijk naar Rusland gekeken, temeer omdat er ook heel veel reserves zijn, dus voordat die reserves op zijn, nou, dan kunnen we nog wel een eind verder dus we kunnen dat gewoon in alle rust voorbereiden. Ja contact leggen, da's een hele opgave. Zeker met Russen. En die zijn natuurlijk altijd wantrouwig, die houden afstand. Die houden een netwerk intact, die laten niet zomaar iemand ertussen. Vaak als je dan een beetje contact had met de goede bedrijven, dan werd je wel een beetje in het goeie hotel gestopt. En dan wist je ook dat er beveiliging was. Maar je moest niet zo in het wilde weg maar in een hotel gaan zitten, dat was gewoonweg niet aan te raden. Ja, tenzij je op zoek bent naar adventures." "Nou ja, euh, toch een soort van James Bond-achtige wereld." "Ja maar...” “Vrouwen.” Ja nee, dat alles is al in dat soort landen waar het wilde Westen is, is alles voor handen. Je kunt alles kopen. Je kunt alles regelen. Desnoods regel je dat je met een politieauto naar de pizzeria gaat. Ook geen punt, met zwaailichten aan betaal je wat extra voor. Zeg maar wat je wil. Als je in zo'n snoepdoos terechtkomt en je weet niet wat je een beetje met jezelf wil, dan. Ja, dan kom je wel in ernstige situaties terecht. Dan moet je voor uitkijken." Dat de Gasunie juist in de jaren negentig banden wil aanknopen met Rusland is niet toevallig. Het is het moment. "Wij hebben ook geredeneerd in die negentiger jaren. Enfin, we kunnen beter nu, nu wij nog steeds heel sterk zijn op de gasmarkt met Gazprom een zakenrelatie aangaan dan dat we nog 20 jaar wachten en dan als een ja, wat verschrompeld gasbedrijf bij het Gazprom aankloppen van 'hebben jullie een beetje gas voor ons?' Want dan word je natuurlijk stevig uitgezogen." Terwijl de Gasunie druk bezig is contacten te leggen in Rusland, komen er vanuit het Groningse platteland steeds vaker meldingen van lichte aardbevingen. "Eén ding staat vast: de bodemdaling komt in ieder geval van de gaswinning. Dat wordt ook door niemand ontkend." Het aantal aardbevingen blijft maar toenemen. Daarom wordt de winning van aardgas in snel tempo teruggeschroefd. De Gasunie heeft inmiddels al miljarden geïnvesteerd in een ander verdienmodel: de ondergrondse aanleg van de zogeheten gas rotonde. Nederland gaat gas niet meer oppompen, maar rondpompen. "Wij constateerden dat het Groninger gasveld wel ontzettend groot was. Ook in die dagen nog steeds. Maar niet het oneindige leven had en wij hadden in Europa en de Europese gasmarkt zo'n enorm belangrijke positie dat we die graag wilden handhaven." Om die positie te handhaven sluit de Gasunie in Moskou een deal met Gazprom. Niet voor 1 jaar, maar voor 20 jaar. Nederlandse kennis over de internationale gashandel in ruil voor goedkoop Russisch gas. "Wij konden afspreken met Gazprom dat het merendeel in de zomer werd geleverd, wat natuurlijk een beetje wonderlijk is, als je denkt van wanneer is de grootste vraag naar gas want dat is de winter. En in de winter, wanneer de andere klanten van Gazprom erg veel vroegen, dan hoefden ze ons niet zoveel te leveren. Dus we hadden een veel beter rendement van hun transportsysteem. Dat stelden ze zeer op prijs. In 2002 is het zover. Dan tekenen Nederland en Rusland de definitieve deal. Voor 20 jaar klinken wij ons aan Rusland vast. "Mag ik u als eerste heel hartelijk danken voor de gastvrijheid. Het is goed om weer terug te zijn in Moskou." Nederland gaat deelnemen in het miljardenproject Nordström, een twaalfhonderd kilometer lange pijplijn die Europa een directe verbinding geeft met de Russische gasvelden. "En daarvoor werden natuurlijk de nodige investeringen gedaan. Althans, als de businesscase van dergelijke investeringen aantoonde dat het aannemelijk was dat zo'n investering z'n rendement zou opbrengen. Sinds Rusland zich heeft ontwikkeld tot grootste gasproducent, zet het zijn gas ook in als politiek drukmiddel, bijvoorbeeld tegen buurland Oekraïne, dat weigert een hogere prijs voor het gas te betalen.
"Klare taal van Gazprom, het Russische staatsgasbedrijf. De show die de topman ervan maakt, is tekenend voor de sfeer tussen Oekraïne en Rusland. Twee voormalige broeders, uit elkaar gedreven door de anti-Moskou wind die sinds vorig jaar door Oekraïne waait." "Ik zat in de zaal toen Gazprom het tienjarige jubileum vierde als bedrijf. En tijdens die jubileumspeech heeft Poetin heel uitdrukkelijk gezegd dat aardgas een onderdeel was van de politieke instrumentenkist van Rusland." "Met zoveel woorden?" "Ja, expliciet, zo expliciet dat ik daar ook, zeg maar, mensen in Den Haag op heb gewezen. In de loop van de tijd verslechtert de relatie tussen de Gasunie en Gazprom. Dat heeft niet zozeer te maken met Gazprom, maar met de man die alle belangrijke beslissingen van het bedrijf wil inzien: Vladimir Poetin. "Dan hoop je iedere keer dat die datzelfde pad van verbetering richting een vrije democratie oploopt. Dat is tegengevallen. Hij is steeds autoritairder geworden. En heeft hij ook daadwerkelijk dingen gedaan die je niet kunt verenigen met een land dat zich wil aansluiten bij het gedrag van de westerse wereld." De verhoudingen tussen Nederland en Rusland zijn na de grote deal in 2002 aanzienlijk bekoeld. Politiek en ook zakelijk. Het contract van 20 jaar goedkoop gas is bijna afgelopen en we gaan weer de hoofdprijs betalen. De vraag is hoe we ons minder afhankelijk kunnen maken van Rusland.
