Of je nu gelovig bent of niet, je kent het verhaal van de Ark van Noach uit de Bijbel, de Koran of de Tenach of uit Hollywood.
Korte versie: Vanwege een naderende zondvloed bouwt Noach op last van God een enorme boot met daarop plek voor alle soorten dieren, van elk een mannetje en een vrouwtje, want: nageslacht. De wereld overstroomt. Maar Noach en zijn hele dierentuin zetten als enige overlevenden weer voet op het droge.
Deze video gaat over de Ark van Noach, maar net even anders. Deze ark ligt namelijk verstopt, diep in de ijskoude permafrost van Spitsbergen. Los van een stel ijsberen zitten hier geen dieren, maar miljoenen plantzaadjes en enorm veel data. Sinds een jaar ook software. Leg ik je uit.
Dit is de bevroren kluis van de wereld. Of eigenlijk twee kluizen, Die plantzaadjes liggen hier in de Global Seed Vault (Wereldzadenbank). En al die data ligt letterlijk op een steenworp afstand in de Artic World Archive (Arctisch Wereldarchief). Voordat ik verder inga op wat er in die kluizen zit, eerst hun locatie. Spitsbergen ligt op nog geen duizend kilometer van de Noordpool en wordt ook wel de veiligste plek op aarde genoemd, mijlen ver van de bewoonde wereld. En er is hier geen tektonische activiteit, dus geen vulkanen of aardbevingen. De kluizen liggen diep in de bergen. Mocht die zondvloed echt een keertje komen, liggen ze veilig meer dan honderd meter boven de zeespiegel. En, heel belangrijk: het is er koud. IJskoud, omringd door permafrost, de permanent bevroren grond van Spitsbergen, één grote natuurlijke vrieskist. En het is er politiek stabiel als onderdeel van Noorwegen, de bemiddelaar op het wereldtoneel als het gaat om vredesonderhandelingen. Tel daar het Verdrag van Spitsbergen bij op, waarin het officieel werd gedemilitariseerd, en je hebt zo'n beetje de veiligste, best beschermde plek ter wereld. De perfecte ark. Dus mocht er ergens op aarde een meteoriet inslaan, ergens een supervulkaan uitbarsten of zelfs een nucleaire oorlog uitbreken, op Spitsbergen zit je best goed als je iets veilig in een kluis wil opbergen.
Bijvoorbeeld plantzaadjes. Want daar begon het mee in 2008, met de opening van de Global Seed Vault, die eruitziet als de schuilplaats van één of andere Bondschurk. Dat moesten een paar YouTubers eerder al met hun eigen ogen zien. Dus misschien kan je deze plek al, maar ik kan je vast wat vertellen wat je nog niet weet. Want wat hier gebeurt, is van levensbelang voor de komende generaties. De inhoud van deze kluis moet namelijk voorkomen dat we in de toekomst honger gaan lijden. Eerst even een misverstand de wereld uit, want hoe spannend zo'n apocalyps ook klinkt... Het ligt wel wat genuanceerder. Kijk, een zadenbank op zichzelf is niet zo bijzonder. Elk land in de wereld heeft er één. Een unieke zadencollectie van verschillende groenten, fruit en gewassen, maar dat is best kwetsbaar. Kijk maar naar Rwanda, Irak en Afghanistan, waar volledige zadenbanken door oorlog zijn verwoest. Dus beter maak je een reservekopietje. En dat is vooral het nut van de Global Seed Vault. Je moet het zien als één groot backupsysteem. Kijk naar Aleppo, waar tijdens de Syrische burgeroorlog een unieke zadenbank kapot werd gebombardeerd. Maar Aleppo had wel die backup en al die zaadjes bestaan dus nog. Even samenvattend: het klopt dat de wereldzadenbank al deze collecties beschermt tegen oorlogen en rampen, maar meer als vangnet voor regionale gevaren. Niet in termen van het 'einde der tijden', waarin er één persoon is, een beetje à la Will Smith in de film I Am Legend, die de hele wereld moet gaan redden door op Spitsbergen wat zaadjes op te halen. Een prachtig filmscript, zeker, maar niet reëel.
Het echte belang van zo'n backup is een stuk minder Hollywood en wél realistisch. In één woord: biodiversiteit. Hoeveel verschillende soorten er zijn. Door de eetbehoeften van homo sapiens, dat zijn wij, is het met die biodiversiteit in de plantenwereld bijzonder droevig gesteld. En zonder die diversiteit komt de landbouw en dus de wereldvoedselvoorziening in gevaar. Heftig, maar waar. We zijn wereldwijd massaal dezelfde soort gewassen gaan verbouwen. Afgelopen decennia zijn talloze unieke soorten verdwenen. Alle graan, rijst en mais die wij nu eten lijken heel erg op elkaar. Met een mooi woord genetische uniformiteit. Op korte termijn niet zo erg, want hiermee zorgen we wel voor een heel efficiënt en voedzaam menu voor zoveel mogelijk mensen. Handig in de strijd tegen honger, maar op de langere termijn schuilt er juist een groot risico in de uniformiteit, omdat alles zo op elkaar lijkt. Stel, er komt één nieuw soort ziekteverwekker, bijvoorbeeld een nieuwe luizensoort of één of andere agressieve schimmel die precies net heel erg lekker hard gaat op al die gewassen. Dan kan die in één klap op meerdere continenten enorme schade aanrichten en in het ergste geval zelfs hongersnoden veroorzaken. Daarom is die biodiversiteit zo belangrijk. En dan kom je dus hier uit, want hier wordt die gewaarborgd. Die miljoenen zaadjes die hier liggen opgeslagen, hebben juist een enorme variëteit aan genetische eigenschappen. En daarmee kun je door zaadveredeling, het kruisen van zaadjes, nieuwe soorten ontwikkelen die wél resistent zijn tegen een nieuwe ziekteverwekker.
"Dan heeft hij de helft van de eigenschappen van deze plant en de helft van de eigenschappen van die plant. Dus dan moeten ze nu alvast resistenties gaan zoeken, want anders hebben ze over een paar jaar echt een probleem. Dan komen die luizen en die schimmels overal voor."
Buiten jouw zicht gebeurt dat ook al constant. Zaadveredelaars passen voortdurend zaadjes aan, zodat ze overleven en wij dus kunnen eten. Ook heel belangrijk in de context van klimaatverandering, waardoor onze huidige gewassen het in de toekomst moeilijker gaan krijgen. Daarom dus die Global Seed Vault, als backup voor de voedselvoorziening van de toekomst.
En zo kan je nog meer bewaren in de permafrost. Data. En zo geschiedde. Drie jaar geleden werd er op een steenworp afstand nog een kluis geopend in een oude, gesloten kolenmijn, de Arctic World Archive. Toevallig of niet, twee keer met het woord ark erin. Het idee is hetzelfde, maar hier geen plantzaadjes, maar in principe alles wat je digitaal op zou willen slaan. En waar die zadenbank een soort diplomatieke mini-VN is voor plantzaadjes, is dit gewoon een dienst waar je tegen betaling iets in een kluis kunt stoppen, voor bijvoorbeeld regeringen, bedrijven of voor jou, als je wil. Inmiddels ligt er al een indrukwekkend digitaal archief. Zo liggen hier backups van de manuscripten van de bibliotheek van het Vaticaan, de uitgeschreven politieke geschiedenis van een aantal landen, uiterst gedetailleerde digitale kopieën van meesterwerken, bijvoorbeeld van Rembrandt, wetenschappelijke doorbraken, culturele schatten en allerlei belangrijke informatie van de Europese ruimtevaartorganisatie ESA, om maar wat te noemen. En sinds een jaar gebeurt er nog iets bijzonders.
Namelijk de opslag van opensource software. Dat is software waarvan de broncode openbaar is, zodat ontwikkelaars die achterliggende code kunnen bekijken en aanpassen voor programma's. Het bedrijf GitHub van Microsoft huisvest veel projecten voor open source software en besloot die vorig jaar op Spitsbergen op te slaan. Dat doen ze door een snapshot te maken van alle actieve en een aantal slapende repositories, waarbij de keuze wordt gebaseerd op het aantal dependencies. De snapshot bevat de head van de standaard branch van elke repository, maar dan wel min de binaries die groter zijn dan 100 KB en alle bestanden worden opgeslagen in één enkel TAR-bestand.
Oké, ik ga niet doen alsof ik ook maar enig idee heb wat ik net zei. Maar de betere nerd wordt hier blij van. Julia van GitHub kan het beter zelf uitleggen.
“In die kluis ligt de software waar jij in je dagelijkse leven mee te maken hebt. Een paar voorbeelden zijn Linux, Android, Bitcoin. Eén van mijn favorieten is de code die wetenschappers gebruikten om de foto van een zwart gat samen te stellen. De wereld kreeg deze prachtige foto in 2019 te zien en dat ligt nu opgeslagen in de Arctic Code Vault voor de komende duizend jaar.” Interessant.
En wat ook interessant is, is dat ze al die ingewikkelde programmeertaal hebben vastgelegd in QR-coding. En dat snapt iedereen met een camera op zijn telefoon, zelfs ik. Ook bijzonder: die QR-codes worden zowaar niet digitaal, maar analoog opgeslagen. Heel oldskool op film van een of ander supermateriaal, zodat je het nog beter en langer kunt bewaren dan op één of andere harde schijf, namelijk op basis van zilverhalogenide en polyester in een speciale cartridge. Zo zou het sowieso honderden jaren en in de permafrost van Spitsbergen misschien wel duizenden jaren mee moeten gaan, zodat toekomstige generaties er in principe mee aan de slag zouden kunnen. Kicken toch? Maar oké, nu even het nut. Wat heb je over 10, 100 of 1000 jaar aan oude software? Julia?
"Een interessante vraag, want we hebben geen idee hoe de toekomst eruit ziet over duizend jaar. Misschien zijn ze op technologisch vlak veel verder dan we nu zijn. Maar misschien gebeurt er wel iets waardoor dat niet zo is. Dan zou deze arctische kluis een springplank kunnen zijn om de beschaving op te starten, vanuit een technologisch oogpunt. Er zit een handleiding bij die de mensen over duizend jaar kan leren hoe ze weer software maken."
Dus dat. Vanwege die miljoenen plantzaadjes en die enorme bak met data, veilig onder een dikke laag permafrost, kan je Spitsbergen dus prima de bevroren kluis van de wereld noemen. En draagt het met recht de bijnaam de Ark van Noach. Want net als in het echte verhaal met de dieren, stellen hier de plantjes de biodiversiteit veilig en hebben ook de komende generaties als het goed is genoeg te eten. Is ook best een Hollywoodfilm waard.
