Klas 4/5/6

Examenvideo's bij biologie (vmbo) over reageren op prikkels. Eindtermen: zenuwstelsel, zintuigstelsel en hormoonstelsel.

Klas 1/2/3

NPO Kennis maakt explainers en informatieve story's over onderwerpen die jongeren bezighouden, van Netflix tot klimaatverandering.

Npo Kennis header

Logo NPO Kennis

NPO Kennis

Als je verliefd bent, voel je vlinders in je buik en kun je je intens gelukkig voelen. Maar je kan ook nachten wakker liggen en geen hap door je keel krijgen. Wat doet verliefdheid allemaal met je? 

Story over vlinders in je buik

Wat doet verliefd zijn met je?

Waarom zijn bananen krom? Hoe werkt je geheugen? Uiteenlopende vragen die Clipphanger met een grappige animatie op een verrassende manier beantwoordt.

Clipphanger header

Clipphanger logo

Clipphanger 

Clipphanger op Youtube

In de 18e eeuw begint in Europa de Verlichting. Door de ontwikkeling van de wetenschap veranderen onze ideeën over de maatschappij. Weet jij wat de Verlichting precies inhoudt? Test je kennis in de quiz. 

Quiz over denkers en ideeën

Wat weet jij over de Verlichting?

Aardrijkskunde examenquiz

Test of jij goed bent voorbereid op je examen aardrijkskunde! Wat weet je van platentektoniek, de koolstofkringloop en oceanische circulatie? Klik op de afbeelding om te beginnen.

Examenquiz bij aardrijkskunde voor vwo

Wat weet jij over de aarde als natuurlijk systeem?

Smaak is voor iedereen anders. Waarom vind jij iets lekker waar een ander van moet kokhalzen? In deze story lees je dat smaak meer is dan wat je proeft in je mond. 

Story over waarom je iets lekker of vies vindt

Wat is smaak?

Groep 6/7/8

Als mens loop je ongemerkt allerlei gevaren. Beestjes en plantjes kunnen ziektes overbrengen of ronduit levensbedreigend zijn. Gelukkig hebben wij een heel gevoelig beschermingsorgaan: onze huid. Als daar iets op terechtkomt dat er niet hoort, dan wordt er een speciale sensor ingeschakeld: de jeuksensor. Deze stuurt via de jeukzenuw het jeuksignaal naar de hersenen. En dat kan 3 dingen betekenen: Jeuk, jeuk of jeuk! Das niet zo leuk.

Met het jeuksignaal krijgen je hersenen door dat er iets niet in orde is, en dan kan er actie ondernomen worden. Krabben maar! Da’s heel nuttig om de de veroorzaker van de jeuk weg te krijgen. Bovendien doet krabben ook gewoon pijn, en die pijn is fijn want die onderdrukt voor heel even de jeuk. Aaaah, wat een opluchting! Al moet je ook weer niet te veel krabben, want dan kan de boel weer gaan irriteren, dan krijg je daar weer jeuk van en dan ben je nog verder van huid eh huis.

Er zijn trouwens nog heel veel andere oorzaken voor jeuk, waaronder ook psychische. Maar dan helpt krabben niet meer, tenzij het gedaan wordt door een professionele zielenkrabber.

Clipphanger

Jeuk is niet leuk. Maar het heeft wel een functie. Door te jeuken geeft je huid aan dat er iets op je huid terecht is gekomen wat daar niet hoort. Krabben maar!

Wat is jeuk?

De zintuigen: de ogen om te zien, oren om te horen, neus en mond om te ruiken en te proeven, de huid voor de tastzin. Via deze zintuigen beleven we de wereld. Veranderingen die door zintuigen of receptorcellen worden opgemerkt. Wekken elektrische impulsen op. Die gaan via de zenuwen naar de hersenen. Raak je iets aan, dan gaat een signaal door je arm langs het ruggenmerg omhoog naar de hersenen. Die antwoorden door signalen terug te sturen. Zo zie je jezelf. De hersenen reageren op informatie van de zintuigen. Sommige lichaamsdelen hebben meer zintuigcellen dan andere, ze geven meer informatie door. Dus het beeld dat je hersenen van jou hebben ziet er misschien wel zo uit.


Zintuigen

De hersenen verwerken de informatie die je zintuigen versturen. Sommige lichaamsdelen hebben meer zintuigcellen dan andere.

Hoe ervaar je de wereld om je heen?

De hersenen zijn de controlekamer van het lichaam. Samen met het ruggenmerg vormen ze het centrale zenuwstelsel. Zenuwuitlopers verspreiden zich over alle lichaamsdelen: het perifere zenuwstelsel. Het zenuwstelsel heeft twee functies: sommige zenuwen ontvangen informatie van de zintuigen en brengen die naar de hersenen of het ruggenmerg. Andere geven opdrachten van de hersenen of het ruggenmerg door. 
De eerste zijn de sensorische zenuwcellen of neuronen. De tweede groep zijn de motorische neuronen, zij bedienen alle delen van het lichaam. Terug naar de hersenen: ze zijn grijs-wit en het oppervlak is sterk geplooid. Dit oppervlak bestaat uit een dunne laag neuronen: de hersenschors. Zo groot, dat ie alleen opgevouwen in de schedel past. De hersenschors bevat 2/3 van alle zenuwcellen in de hersenen. De hersenen bestaan uit twee helften: de hemisferen.

De hersenen

Het zenuwstelsel ontvangt en verstuurt informatie van en naar alle delen in je lichaam. Hoe gaat dat in zijn werk?

De hersenen zijn de controlekamer van het lichaam

Er valt licht op het oog, het passeert het hoornvlies. Het gaat het oog binnen door een opening: de pupil. Het licht raakt de lens die de lichtstralen breekt zodat het beeld op de achterwand van het oog wordt geprojecteerd: het netvlies. Je kijkt bijvoorbeeld naar een dennenboom. En zo komt ie op het netvlies terecht. Een verkleind beeld op zijn kop. Net als de diafragmaopening van een camera wordt ook de pupil groter en kleiner om te bepalen hoeveel licht erin valt. En er is een lenzensysteem, maar het oog is geen camera. 
In plaats van een film heeft het oog het netvlies. Een laag lichtgevoelige cellen op de achterwand van het oog: het netvlies. Het bestaat uit twee soorten cellen: staafjes en kegeltjes. Staafjes komen het meeste voor. Met de kegeltjes kunnen we kleuren zien. Ze reageren op verschillende golflengtes van het licht: rood, blauw, groen. Vanuit het netvlies gaan er dan impulsen via de gezichtszenuw naar de hersenen. Een korte route. De ogen zijn eigenlijk een verlengstuk van de hersenen. De impulsen van de linkerkant van het netvlies gaan naar de visuele schors in de rechterhelft. En van de rechterkant gaan ze naar de linkerhersenhelft.

De ogen

Je oog is een zintuig dat gebruik maakt van licht om een beeld door te geven aan visuele schors in de hersenen.

Een verlengstuk van de hersenen

Hoe weet het lichaam dat het beweegt? Dit is het oor. Je kunt ermee horen. Maar in het oor zit een ander orgaan: het binnenoor. Dit zorgt voor ons evenwichtsgevoel. Deze halfcirkelvormige kanalen zijn buisjes die gedeeltelijk gevuld zijn met vloeistof. Het lichaam beweegt. Nog eens en nu kijken we naar wat er in het binnenoor gebeurt. Een koprol. De beweging van de vloeistof volgt de beweging van het lichaam. In dit geval is deze het sterkst in één van de verticale kanalen. Ook de andere kanalen verstrekken informatie. Een pirouette. Let op het horizontale kanaal. Makkelijk, probeer dit eens: een ratslag. Nu geeft het derde kanaal het vlak van de beweging aan. Drie handelingen, drie vlakken van beweging. Drie verschillende informatiepakketjes die de hersenen moeten verwerken. 
De halfcirkelvormige kanalen zijn dus speciaal gevoelig voor draaibewegingen. En als je gewoon met je hoofd knikt, dat wordt hier in deze ruimte geregistreerd. De vloeistof hier reageert op een lichte kanteling. Hoe wordt deze informatie geregistreerd en naar de hersenen overgebracht? We kijken in één van de verdikkingen. Aan het einde van één van de kanalen zit een groepje tasthaarcellen, die worden door de vloeistof in beweging gebracht. Daardoor worden impulsen opgewekt en dan gaat er een bericht naar de hersenen. Je reageert dus op iedere beweging die je maakt. Je hoeft geen acrobaat te zijn om dat te weten, loop maar eens door een drukke straat.

Het evenwichtsorgaan

Dat je zonder botsen door een drukke straat kunt lopen, heb je te danken aan de samenwerking tussen je ogen, evenwichtsorganen en je hersenen. 

Hoe weet het lichaam dat het beweegt?

Ons geheugen heeft zijn plek natuurlijk in de hersenen, en wel in de hippocampus. Goed onthouden!
Het opslaan van informatie begint bij de zintuigen: horen, ruiken, voelen, zien en proeven. Die ‘cocktail’ aan prikkels wordt geregistreerd in je sensorische geheugen. Al na een paar seconden gaat deze informatie door naar je korte-termijngeheugen. Hier kun je bijvoorbeeld ook een telefoonnummer opslaan. En dit korte-termijngeheugen is nét lang genoeg om dat nummer in te kunnen intoetsen: ‘Hallo? Hallo-ooo?’ 
Alleen heel belangrijke zaken mogen door naar het langetermijngeheugen. (zoals die megahit van Prince) Maar daar moet je soms wel wat moeite voor doen. Zoals een ezelsbrug bedenken. Het jaar dat Oranje het EK won, plus de wortel van 16, het nummer van James Bond - hmhm - 1999: Jackpot! 
Het ene geheugen is als een safe, het andere als een zeef. Als je bijvoorbeeld te maken krijgt met de ziekte van Alzheimer, dan gaat je hippocampus geleidelijk aan verschrompelen. Je krijgt moeite om nieuwe informatie te onthouden. Dat kan tot een vervelende situatie leiden, maar, één troost: ook dat ben je waarschijnlijk morgen weer vergeten.


Sommige dingen staan voor altijd in je geheugen gegrift, maar soms moet je echt graven in je geheugen. Dat heeft te maken met de werking van je hippocampus.

Hoe werkt je geheugen?

Met je zintuigen zie, voel, proef, ruik en hoor je van alles. Al het oor een ringtone opvangt, gaat er een signaal via de gehoorzenuw naar je hersenen. De hersenen zeggen: “opnemen!” en sturen een bericht via het ruggenmerg naar de spieren en… je neemt op. De hersenen zijn altijd aan het werk. Ze verwerken bergen informatie en bepalen hoe je reageert. De zenuwen die van de zintuigen naar de hersenen lopen worden “gevoelzenuwen” genoemd. Die van de hersenen naar je spieren heten “bewegingszenuwen”. Het zenuwstelsel is één groot netwerk van zenuwcellen die met elkaar in contact staan via lange uitlopers en miljarden contactpunten.

Zenuwen

Je lichaam bestaat uit een netwerk van zenuwen. Berichten worden van en naar de hersenen gestuurd.

Je hersenen werken altijd

Prikkels in de klas

We vertrouwen blind op wat we zien. Maar is dat wel een goed idee? Want we kijken met veel meer dan alleen onze ogen. Zien we de werkelijkheid of zitten we gevangen in ons brein?

Zien

We ruiken aan één stuk door. Ons eten, ons huis, onze geliefde. Dat gaat zo ongemerkt dat we het vaak voor lief nemen. Maar er zijn nog veel mysteries over geur.

Reuk

De smaakverleidingen en keuzes om ons heen zijn overweldigend. Zijn kieskeurige eters fijnproevers? Of zijn juist de mensen die alles lekker vinden echte fijnproevers?

Smaak

Iedereen maakt gebruik van intuïtie en toch is het met veel mysterie omgeven. Is het zesde zintuig te verklaren of niet?

Intuïtie

Aan geluid valt niet te ontsnappen. Dat heeft een grote impact op ons. Wanneer vinden we geluid fijn? En wanneer worden we er gek van?

Horen

Aanraken, comfort en temperatuur. Het zintuig tast staat altijd en overal aan.

Tast

Mens en lichaam

Vmbo examenvideo's bij biologie over reageren op prikkels.

Biologie examen: reageren op prikkels

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Het schooljaar gaat weer beginnen. Wij zijn er klaar voor.

Header kapstok

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.