Moet je oppassen als je in de auto zit terwijl het bliksemt, of is het veilig genoeg? Team Willem Wever onderzoekt het!
Zo, zie jij iets? Nee ik zie niets. Kijk eens op je bliksemradar. Wat zegt ie? Hij is honderd kilometer verderop. Honderd kilometer. O ja, en het ziet er ook niet uit dat er heel veel bliksem hier in de buurt is. Nee, maar dat heeft wel alles te maken met jouw vraag. Want wat wil je weten? Ben je veilig in de auto als het bliksemt? Ja, wel een goede vraag. Hoe ontstaat bliksem ook alweer? In een onweerswolk wrijven warme lucht zoals waterdruppeltjes en koude lucht, bijvoorbeeld hagelstenen, tegen elkaar. Daardoor wordt die elektrisch geladen. De onderkant van een wolk is negatief geladen en de aarde positief. De minnetjes en plusjes trekken elkaar aan en daarom springt er een hele sterke vonk over. Bliksem is dus kortsluiting tussen de onderkant van een wolk en de aarde. En dan pats! Wow. Dit is een gigantische ruimte, joh. Wow, dit is vet. Heel groot. Dit zijn geen kleine machines inderdaad. Hoi, welkom in het lab.
Wow, wat gebeurt er in deze ruimte? In deze ruimte testen hele hoge spanningen en doen we onderzoek naar bliksem bijvoorbeeld. Dan zijn we hier aan het juiste adres. Ja. Ja, want waarom is het zo gevaarlijk als je geraakt wordt door de bliksem?
Als je geraakt wordt door bliksem, dan gaat er een stroom in je lichaam lopen en dan warm je van binnen op en dat is heel gevaarlijk. Dan kun je verbranden. Verbranden? Ja, da's wel heftig. Ja. Maar ben je dan veilig in een auto als je geraakt wordt door de bliksem? Dat gaan we vandaag hier testen met deze auto. Ik heb m'n eigen auto maar meegenomen, want niemand die wou z'n auto opofferen. Maar eerst, gaan we kijken hoe het voelt om onder een spanning te staan. Wil jij voelen hoe het is om onder spanning te staan? Ja, wat voel je dan? Nee, nee, nee, nee, nee, daar gaan we achterkomen. Maar jij gaat dat ook doen. Daar komen we zometeen achter. Kom maar mee. Zit je haar een beetje goed? Mijne zit wel goed, ja. Mijne ook wel. Wat is dit? Dit is een Van De Graaff Generator. En dat is? Als je straks hier je hand op legt op deze bol. Ja. Kom je onder een spanning van honderdduizend volt te staan. Dat is heel veel. Verbrand je dan niet? Nee. Ja, daar gaan we nog achterkomen. Maar serieus, ik ben er echt niet klaar voor. Oh ja, maar jij wil nog effe discussiëren. Nee, eerst iemand anders moet het gaan doen. Oke, rock, paper, scissors. Nee, eerst jij. Nee, dat kan niet. Dat kan wel. Nee. Ja, hand erop leggen. Ze kunnen mij niet missen. Eerst iemand anders. Nee, komt echt goed. Nee. Dit was Willem Wever als je ook een vraag hebt, stuur die op. En wie weet kom je achter het antwoord, als je het durft. Weet je wat, ik ga gewoon met gevaar voor eigen leven ga ik het ook doen. Puur om jou te helpen? Oké. Ja. Je gaat t echt niet doen, ik weet het. Oké, daar gaan we met gevaar voor eigen leven. Nou leg jullie handen er maar op. Je trilt helemaal. Ja ik ook hoor. Zijn jullie er klaar voor? Ik ben er klaar voor. Gaat niks gebeuren. Nee. Dan zet ik m nu aan. Drie, twee, één. Ah. Voel je het? Kijk, kijk. Ik voel het. Zie je het? Wat gebeurt er? Jouw haar ook! Het gaat overeind staan. Hoe komt het dat je haar overeind gaat staan? De bol is elektrisch geladen met alleen plusjes. Omdat Tim en Taha die aanraken, zit hun haar ook vol met plusjes. Plus en plus stoten elkaar af en drukt de haren uit elkaar.
Oké, dan zet ik hem weer uit. Nu ontlaadt ik de machine. Ik voelde alsof er een spin in mijn haar is. Een kleine tinteling? En wat heb je nu gedaan? Je doet een klein tikje ertegenaan en wat gebeurt er dan? Dan zijn jullie weer ontladen. Dan zijn jullie weer hetzelfde, dezelfde spanning als de rest. En hoe komt het dat wij nu helemaal geen stroomschok hebben ervaren zoals bij een blikseminslag. Je staat nu op een verhoginkje geïsoleerd van de aarde. Maar als je met je voeten wat naar de grond was gegaan, dan was er een schok naar de aarde gekomen. Oh. Als ik dan hier nu sta en dat doe, dan gaat het bzzz. Nou, volgens mij is dit experiment geslaagd. Ja. Is dit een beetje vergelijkbaar met de inslag van een bliksem? Dit is vergelijkbaar met de inslag van een bliksem. Alleen een bliksem heeft nog een veel hogere spanning van miljoenen volts. Ah. Nou, klaar voor het echte werk? Ja. Dan gaan we nu een experiment in de auto doen. Ja, jij vindt het spannend hè. Het is zeker tijd voor het echte werk. Maar wat doen die worstjes op het dak? Nou Taha, omdat je net zo ontzettende bange schijterd was, hebben we twee dummies die onze plek gaan innemen in dit experiment. Wat gaan we doen, Jurre? We gaan nu de bliksem laten inslaan op de auto. Oké, dus we zetten onze proefpersonen alvast even in de auto. Zet je mij achter het stuur. Ja, is goed. Zo, dus we gaan nu de bliksem in en op de auto laten inslaan. Hoe werkt dat? Hier, deze twee grote buizen die je hier ziet, dat zijn twee grote transformatoren. Daar kunnen we een hele hoge spanning mee opwekken. Helemaal hier naartoe, naar dit punt. En als die spanning hoog genoeg is, dan wil die zo graag naar de auto toe dat het zelfs door de lucht naar de auto toe kan lopen. En om hoeveel volt gaat het dan? Hier gaat het om 500 kilovolt. 500.000 volt. Zo, dat is wel veel. Jurre, ik heb op zich best wel trek gekregen, vanwaar deze barbecue op het dak? We gaan kijken of we de lunch kunnen maken met de bliksem. Ja. En hopelijk blijven onze test dummies safe in de auto. Dat gaan we testen. Oké, kunnen wij hier gewoon blijven staan? Nee, nee, wij moeten achter het hek staan. Oké. Wow! Dat was cool. Dit zag je wel heel goed hè. Hoe vond je dit? Ik vond dit echt heel cool. Waar deed het je een beetje aan denken? Bliksem? Ja, echt een blikseminslag was het hè. Dit leek echt op bliksem. Ja. Wat denk je? Zijn onze dummies nog heel? Ik denk het wel. Alleen ze voelen zich niet lekker denk ik. En dit is nu gewoon veilig om nu hiernaartoe te lopen. Alles is nu weer veilig. Hoe zit je erbij? Ik lach nog wel. Hij lacht nog wel. Ja, ik ook. Laten we de worstjes even checken. Hoe zit het met de worstjes? Daar is niet echt veel gebeurd. Ze zijn niet in de fik gegaan. Hoe komt het dat ze niet in brand zijn gevlogen? De stroom is meteen door dat draadje zo door de barbecue naar de auto gegaan. Stroom kiest altijd de weg van de minste weerstand. Is het daarom ook helemaal veilig om in de auto te zitten? Een auto is niet honderd procent veilig. Zo'n auto is geen perfecte kooi van Faraday. Wat is eigenlijk een kooi van Faraday?
Een kooi van Faraday is een omhulsel van metaal. Dus bijvoorbeeld een auto of echt een kooi. En omdat het van metaal gemaakt is, wil de elektriciteit er eigenlijk heel graag doorheen en gaat het alleen maar aan de buitenkant zitten en gaat er niets in de kooi zelf. Dus in een kooi van Faraday ben je altijd afgeschermd tegen gevaarlijke stromen. Alleen het probleem is dat het geen perfecte kooi van Faraday is. Dus je ziet hier de ramen, dat zijn eigenlijk grote gaten. En dan ja, dus de bliksem kan alsnog naar binnen inslaan. Maar we hebben hier in het lab wel een perfecte kooi van Faraday. Die staat daar, dus misschien willen jullie ervaren hoe het is om daar in te zitten als de bliksem inslaat. Haha. Hoeveel Volt gaat hier zometeen op deze kooi?
Vijfhonderdduizend volt. Zo. Ik vind het nog steeds wel spannend. Ja ik ook maar. Oké jongens, ik doe de deur dicht. Ja, en ik doe hem even op slot. In de kooi ben je veilig, maar daarbuiten niet. Wajow, wajow! Dat is cool! Vet hè!
