In 2004 is Jason Walters lid van de beruchte Hofstadgroep.
Nadat hij een handgranaat naar de politie gooit, wordt hij voor draaiende camera's opgepakt door een arrestatieteam.
We waren wel bereid om te sterven. Ik kan me nog herinneren dat ik tijdens de belegering een paar keer de politie heb uitgedaagd om te schieten op mij, dus dat ik echt mijn hoofd uit het raam stak en dat ik zei 'kom, schiet dan' omdat we ervan overtuigd waren: als ze schieten, zitten we in het paradijs.
Je wilde een martelaar worden. Het hoogste dat je op kunt offeren is je leven. Daar staat het hoogste rendement tegenover in het hiernamaals. Het martelaarschap betekent dat je zonden worden vergeven. Dat je je familieleden uit de hel kan redden. Dat je op een troon naast God mag zitten en op een groene vogel door het paradijs mag vliegen en noem maar op. Dat is vanuit een religieus perspectief een heel erg aantrekkelijk vooruitzicht.
Een week voor de inval in Den Haag wordt filmmaker Theo van Gogh vermoord. De dader is Mohammed B., Een vriend van Jason. Van Gogh liet zich vaak kritisch uit over de islam.
We waren blij, omdat we dachten: Hij verdient het natuurlijk wel. Theo van Gogh werd bijna gezien als een soort van satan. Hij had de profeet Mohammed beledigd en in de islam staat daar de doodstraf direct op.
Jason juicht op dat moment de moord op Van Gogh dus toe omdat hij de profeet beledigde. Toch is Jason niet als moslim opgevoed, maar als christen.
Ik kan me herinneren dat ik jong was en wel eens naar de kerk ging en dat ik vroeg aan de priester: Wat wil God van mij? Dan werd je weer terugverwezen naar jezelf. 'Dat moet je in je eigen hart zoeken'. Ja, maar wat is dit voor antwoord? Wat moet ik hier nou mee. Dan sta je daar als jochie van acht ofzo, dan krijg je zo'n vaag antwoord. Ik wilde gewoon duidelijkheid. Op een geven moment heb ik Marokkaanse vrienden gekregen, toen ben ik in contact gekomen met de islam.
De antwoorden die Jason niet vindt in het christendom vindt hij wel in de islam. Het voelt als thuiskomen.
Halal, haram. Dit moet je doen. Dit mag je niet doen. Dit is wat we geloven. Het is een hele duidelijke afgebakende religie. En dat is aantrekkelijk voor een jong iemand. Ja, tuurlijk.
Dit zijn beelden van neonazi's in de jaren negentig, gefilmd door de Noorse televisie.
Ik geloofde er echt in. Ik geloofde dat er een internationale samenzwering was om ons volk te vervangen. Ons volk? De blanken in Noorwegen en in Europa. Dat er een groot plan was om ons als volk uit te roeien. Het is eigenlijk nogal extreem. Het was natuurlijk de schuld van de joden. Je was antisemitisch? Ja, heel erg.
Tom Olsen was in de jaren 90 een neonazileider in Noorwegen. Door de Noorse tv wordt hij geïnterviewd in de gevangenis waar hij een straf uitzit voor geweldpleging. Ik zie mezelf als een nationaal-socialist. Dat is mijn ideologische overtuiging. Dus je bent tegen democratie? Ja, ik ben tegen democratie. Wat wil je dan? Ik wil een eenpartijsysteem.
Nu, 20 jaar later, zoeken we Tom op in Noorwegen. Hij kijkt terug op zijn leven als neonazi, inclusief het geweld dat hij gebruikte tegen een blanke vrouw en haar donkere vriend.
We liepen ze voorbij en er knapte iets in me. Ik draaide me om en pakte haar bij haar paardenstaart. Ik sloeg haar gezicht tegen zijn gezicht aan. Hij stootte zijn hoofd en ze vielen allebei. Er was heel veel bloed. We liepen door. Dat soort dingen gebeurde vaak. Pure haat. Niks anders.
Hij was een leider, één van de meer vindingrijke mensen in dat wereldje. Hij kon andere mensen aantrekken en rekruteren. Ze richtten zich vaak op kwetsbare jongeren. Ze wisten dat ze die makkelijk konden manipuleren.
Tore Bjørgo is een vooraanstaande Noorse onderzoeker naar rechts-extremisten. Tijdens een bezoek aan Nederland vertelt hij over het soort mensen dat wordt geronseld door extremistische organisaties.
Eenzame mensen, die slachtoffer zijn, die gepest worden of die in een crisis zitten. Er zijn gevallen van mensen die net iemand verloren hadden. Dat is dan zo'n schok voor ze dat ze uit hun evenwicht raken. Getraumatiseerd. Dan zijn ze vatbaar voor rekrutering.
Radicale ronselaars richten zich dus vooral op kwetsbare mensen. Maar wanneer gaat een geradicaliseerd iemand over tot gewelddadige actie? Voor sommigen is het een soort keerpunt. Misschien is er iets in de wereldpolitiek dat ze kwaad maakt. Zoals een invasie of cartoons van de profeet.
11 september was voor mij en voor meer mensen van mijn generatie echt een scheur in de geschiedenis. De aanslagen op het WTC in New York hebben een grote impact op Jason Walters. Hij is 16 jaar en een paar jaar eerder bekeerd tot de islam. Na 11 september radicaliseert hij.
De leeftijd waarop je politiek bewust wordt, viel samen met een best wel extreme gebeurtenis. Ik bedoel, dat zal ongetwijfeld dingen hebben bijgedragen. Als je uit je directe leefomgeving wordt getrokken en wordt geconfronteerd met de wijdere wereld waar macht een rol speelt, geschiedenis, belangen. Noem het allemaal maar op. Dat bewustzijn viel samen met die aanslag op die torens.
Na de aanslagen in Amerika weet Jason het zeker. De islam is in een permanente oorlog met het Westen verwikkeld. Hij komt tot de conclusie dat geweld gerechtvaardigd is om die strijd te winnen.
Als je terugkijkt, lijkt het wel sterk iets onvermijdelijks te hebben, omdat je in zo'n jihadi-beweging afkoerst op een serieuze clash met de omringende samenleving. Je beschouwt jezelf als zijnde in oorlog met de samenleving, of met je omgeving. Zo'n clash was in principe onvermijdelijk.
In dat radicaliseringsproces, hebt je toen ooit wel eens getwijfeld? Nee, absoluut niet. Het is een religie, dus op het moment dat je daarin gaat... Het is de waarheid van God, de hoogste vorm van zekerheid. God staat garant voor de waarheid daarvan. God staat aan jouw kant? Ja.
In Noorwegen radicaliseert Tom ook op jonge leeftijd. De immigratie van vluchtelingen speelt hierbij een rol. Asielzoekers zouden worden voorgetrokken.
Neonazi's buitten die situatie uit. Politici van extreemrechts zeiden: Kijk wat er gebeurt. De populatie van Noorwegen wordt alles ontzegd terwijl de immigranten van alles gratis krijgen. Je zet die groepen tegen elkaar op en je creëert een conflict.
Neonazi's en jihadisten zijn politiek gezien elkaars tegenpolen. Maar er zijn ook opvallend veel overeenkomsten. De meesten zijn gemarginaliseerd. 80 procent is eerder betrokken geweest bij misdaad. Geen zware misdaad, maar ze hebben een strafblad. Ze hebben problemen met hun familie Ze hebben dierbaren of familieleden verloren Vaak zijn ze slachtoffer van geweld. Er zijn veel overeenkomsten. Sommigen, vooral bekeerlingen tot het jihadisme, hadden ook neonazi's kunnen worden. Maar omdat het radicale alternatief dat zich voor hen aanbood toevallig IS was, kozen ze dat in plaats van Hitler. Ze hadden ook de andere kant kunnen kiezen.
