Groep 6/7/8

Welke muziekinstrumenten horen er bij een orkest? En wie zorgt ervoor dat iedereen netjes in de maat speelt? Bekijk alle video's over het Metropole-orkest!

Groep 3/4/5

Met onze muzikale verhalen, vrolijke energizers, handige explainers en gratis lesmateriaal zet je met gemak een leuke muziekles in elkaar!

Header Meer Muziek in de Klas

Programmalogo's

Méér Muziek in de Klas

Naar de website van Méér Muziek in de Klas

Wat weet jij over klassieke muziek? Bekijk de video en beantwoord de vragen.

Quiz over klassieke muziek

Wat weet jij over klassieke muziek?

Afbeelding alles is muziek

Hoe klinkt een saxofoon, accordeon of didgeridoo? En hoe herken je rock, latin of klassieke muziek? Ontdek de verschillende instrumenten en genres, speel muziekbingo met je klas of zet de muzikanten van de garageband aan en uit in deze interactieve schoolplaat!

Interactieve schoolplaat over muziekinstrumenten en muziekstijlen

Alles is muziek

Welk instrument zit er altijd in een rockband? Wat is grunten? Bekijk de video en beantwoord de vragen in de quiz!

Quiz over rockmuziek

Wat weet jij over rock?

Het Eurovisie Songfestival is het grootste muziekspektakel ter wereld. En dit jaar wordt het gehouden in ons eigen Rotterdam! Wat weet jij van de geschiedenis, de acts en de muziek? Test je kennis in de quiz!

Quiz over het muziekspektakel van Europa

Wat weet jij over het Songfestival?

Wie doet er hier eigenlijk wat? Het Metropole-orkest bestaat uit veel verschillende muzikanten. Ze hebben allemaal een eigen taak en vaste plek. Laten we eens gaan kijken naar de grootste groep: de strijkers. Ze zitten in een waaier-vorm. Belangrijk, zo kunnen ze elkaar en de dirigent goed zien. Heel handig als ze tegelijkertijd moeten beginnen of eindigen. Ze zitten dicht bij de dirigent omdat de slag van een strijker minder ver reikt dan de klank van bijvoorbeeld een trompet. Om toch flink volume te krijgen zitten er vaak meer strijkers in een orkest dan bijvoorbeeld blazers. Er zijn verschillende strijkinstrumenten en hebben allemaal een eigen plek. De contrabas, het grootste instrument van alle strijkers. De cello, al een stuk kleiner maar hij past nog steeds niet onder je kin. Dat kan weer wel met de altviool. En dan de kleinste viool, de viool. De viool is opgedeeld in de eerste viool en de tweede viool. Dat zijn dezelfde instrumenten alleen spelen ze andere noten. Dan zijn we aangekomen bij de concertmeester. De aanvoerder van het hele orkest. De eerste violist. Zij zorgt dat er van tevoren goed wordt gestemd, zij speelt de solo's en zij kan de dirigent vervangen als hij ziek is. Voor het concert schudden de dirigent en de concertmeester elkaar plechtig de hand. Daarmee begroet de dirigent eigenlijk het hele orkest. Prachtig hoe dat in het geheel klinkt.

De strijkers van het Metropole-orkest

Strijkers vormen de grootste groep in het orkest. Je hebt violen, cello’s en contrabassen. Samen klinkt het als een heel mooi geheel.

Van viool tot contrabas

Wie doet hier eigenlijk wat? Het Metropole-orkest bestaat uit veel verschillende muzikanten. Ze hebben allemaal hun eigen taak en een vaste plek. Laten we eens gaan kijken naar de koperblazers. De koperblazers zijn gemaakt van, lijkt me logisch en ze vormen een aparte groep binnen de groep blazers. Daarom hebben ze ook hun eigen plek. Even kijken wat we hier allemaal hebben: 4 trompetten, 3 trombones en een bastrombone. Deze instrumenten bestaan uit een mondstuk, een buis en een klankbeker. Het is de bedoeling dat er lucht door de klankbeker wordt geperst. En dat doen ze niet door te blazen maar door met hun lippen te trillen. Ja precies zo. En afhankelijk van de lengte van de buis hoor je een bepaalde toon. Die kun je veranderen door te schuiven. Hoe langer de buis, hoe lager de toon. Hetzelfde gebeurt bij een trompet, hier verleng je de buis door een ventiel in te drukken en zo  wordt de lucht omgeleid via een andere, langere buis. In een orkest is altijd alles heel strikt geregeld. Er zijn verschillende groepen en iedere groep heeft zijn eigen baas, de lead. Bij de koperblazers is dat deze meneer. Dat heeft ie ook verdiend want hij kan het hoogste blazen van allemaal. Hij bepaalt de articulatie van de muziek. De dirigent geeft het tempo aan en hij bepaalt hoe daarop wordt gespeeld. Of zo. Deze trompettist heeft ook een speciaal plekje want hij mag de solo spelen. De blazers zitten bijna altijd in het midden, niet te dicht bij de dirigent want daar is hun instrument te hard voor. En ook niet achteraan want daar zitten de slagwerkers. Prachtig hoe dat in het geheel klinkt. 

De koperblazers van het Metropole-orkest

Koperblazers zijn blaasinstrumenten van koper. Dat zijn de trompetten, trombones en de bastrombone. Hoe gaan de koperblazers van het Metropole-orkest te werk?

Trompetten en trombones

Wie doet hier eigenlijk wat? Het Metropole-orkest bestaat uit veel verschillende muzikanten. Ze hebben allemaal hun eigen taak en een vaste plek. Laten we eens gaan kijken naar de blazers. De houtblazers wel te verstaan. En die zitten op een andere plek dan de koperblazers. Daar koper en hier hout. Nouja hout. Hier is ook nog genoeg koper te zien. En toch zitten ze bij de houtblazers. Dat heeft met twee dingen te maken. Ten eerste omdat sommige van deze instrumenten vroeger van hout waren, zoals de dwarsfluit. Ten tweede wordt er bij sommige instrumenten, ondanks dat je het niet goed ziet, toch op hout geblazen. Dat zit aan het mondstuk vast. Zo’n mondstuk is heel belangrijk. Een hobo, een klarinet en een saxofoon hebben een mondstuk met een riet. Een klein stukje bamboe dat gaat trillen als je op het mondstuk blaast. En die trilling zorgt voor het bijzondere geluid van het instrument. Fluiten, zoals een dwarsfluit en een piccolo, hebben een heel ander mondstuk. Een labium, een sjiek woord voor gat. Er zijn onder de houtblazers zelf dus ook veel verschillen. De mondstukken, ze hebben allemaal een andere vorm en het geluid, daar zit ook verschil in. Maar toch klinkt het geluid van de houtblazers als groep, anders dan het geluid van de koperblazers. Daarom zitten ze dus gescheiden van elkaar. Dit is een uitzondering. De hoorn. Hoort eigenlijk bij de koperblazers thuis. Maar omdat het instrument warme en zachte klank heeft, wordt de hoornist tussen de houtblazers geplaatst. Goed, weten we dat ook weer. En nu eens luisteren hoe die houtblazers in het geheel klinken. O, en dan nog iets: een doedelzak hoort ook bij de houtblazers. Maar hij speelt niet altijd mee met een orkest. Misschien maar beter ook. 

De houtblazers van het Metropole-orkest

Houtblazers zijn instrumenten die van hout zijn, zoals de blokfluit. Maar de saxofoon is ook een houtblazer. Dat komt omdat het mondstuk een riet bevat, dat is gemaakt van bamboe. Terwijl de rest van het instrument van koper is.

Fluit, klarinet, hobo, hoorn en saxofoon

Wie doet hier eigenlijk wat? Het Metropole-orkest bestaat uit veel verschillende muzikanten. Ze hebben allemaal hun eigen taak en een vaste plek. Laten we eens gaan kijken naar de instrumenten die het ritme bepalen: de ritmesectie. Dit is de contrabas, die zorgt voor de lage tonen en vormt de basis van de muziek. Vroeger werd ie met een strijkstok bespeeld maar toen de muziek veranderde ging men pukken we aan de snaren. Dat zorgt voor een heel andere gevoel. Lekker. Later kwam de elektrische basgitaar. Een voordeel is dat ie veel kleiner is en je kunt hem lekker hard zetten voor als de drummer losgaat. Een en al ritme. Bassdrum, snare, hi-hat, allerlei trommels en bekkens. Heerlijk. De gitaar is ook een ritmisch instrument hoewel je er ook solo’s op kunt spelen is de gitaar ook voor een groot gedeelte verantwoordelijk voor het ritme. Hetzelfde geldt voor de piano. Met zijn allen vormt deze groep de ritmesectie. En deze ritmesectie maakt dit orkest uniek. Want door drums en gitaren aan een orkest toe te voegen kun je niet alleen symfonisch spelen maar ook jazz. Of klassiek. Dat klinkt echt vet. Kijk, triangeltje, die hoort er ook bij. 

De ritmesectie van het Metropole-orkest

In de ritmesectie van het Metropole-orkest zitten allemaal instrumenten die ritmisch zijn. Het drumstel natuurlijk, maar ook een elektrische gitaar en een piano. Ze kunnen klassiek spelen, maar ook jazz!

Drums, bas, gitaar en piano

Wie doet hier eigenlijk wat? Het Metropole-orkest bestaat uit veel verschillende soorten muzikanten. Die hebben allemaal een eigen taak en vaste plek. Laten we eens gaan kijken naar de pauken. Een pauk is een keteltrom. Een ketel gemaakt van koper of kunststof met daaromheen een vel. Door met een stok op het vel te slaan klinkt een bepaalde toon. Nu sla je ongeveer 10 cm van de rand en niet in het midden, waarom is dat?
Als je een steen in het water gooit dan zie je allemaal van die kringen en die gaan allemaal naar buiten toe. Als we dat hier doen dan gaan de golven naar de rand en die is van staal en dan houdt het op. Speel je het hier dan gaat het naar binnen en dan heb je een hele lange klank.
Het gaat veel langer door. Het vel is dus belangrijk voor de klank. Met deze schroeven kun je het vel strakker of losser draaien. Draai je hem strakker dan wordt de toon hoog, draai je hem losser dan wordt de toon lager. Om tijdens een concert nou aan al die schroeven te moeten draaien, dat is niet te doen. Daarom is er een voetpedaal. Die is aangesloten op draden die de spanning van het vel kunnen verhogen of verlagen. Zo kun je tijdens het spel van toonhoogte veranderen. Als dat allemaal al kan met 1 pauk, waarom staan er hier dan 4? Omdat de hoogste toon dit is en hier is de hoogste toon dit. Ze hebben allemaal een ander bereik en zo kun je dus veel meer verschillende tonen spelen. Een paukenist kan een toon niet altijd heel lang door laten klinken. Soms moet hij de galm dempen. Dat doet hij door zijn vingers op het vel te drukken. Zo dus. Goed? De pauken staan altijd dicht bij de blazers zodat ze goed gelijk kunnen spelen. Vaak achteraan zodat het hele orkest ze kan horen. En dan nu de roffel die alleen zo op de pauken kan klinken. Wat een geluid. Prachtig hoe dat in het geheel klinkt.

De pauken van het Metropole-orkest

Pauken horen bij het slagwerk. Het zijn enorme ketels waarover een vel is gespannen. Door het vel strakker of losser te spannen, kun je de tonen hoger of lager maken. Toch heeft de paukenist vier pauken tot zijn beschikking.  

Enorme trommels

Wie doet hier eigenlijk wat? Het Metropole-orkest bestaat uit veel verschillende muzikanten. Ze hebben allemaal hun eigen taak en een vaste plek. Laten we eens gaan kijken naar de basgitaar. De bassist heeft een belangrijke functie in de muziek. De lage tonen zorgen voor het fundament. Net als het fundament waar je een huis op kunt bouwen. En als we die lage tonen weghalen, klinkt het ook een beetje raar. Je mist iets. Dit is een viool. En een contrabas is eigenlijk een hele grote viool. Bijna twee meter hoog. Zo groot, dat de speler ervan moet blijven staan of zitten op een hoge kruk. Vroeger werd ie vooral met een strijkstok bespeeld maar naarmate de muziek veranderde ging men steeds meer plukken aan de snaren. Dat geeft al een heel ander gevoel. Omdat de contrabas hier als strijk wordt behandeld staat de contrabas hier in het vak van de strijkers. Omdat bands steeds groter werden en de muziek harder, gingen gitaarbouwers een nieuwe contrabas ontwikkelen. De elektrische contrabas, oftewel de  basgitaar. Geen holle klankkast meer, maar een solid body zoals bij een elektrische gitaar met daarop elementen die het geluid van de gitaar oppikken en doorsturen naar de versterken zodat je het geluid harder of zachter kan zetten. Eens luisteren hoe dat klinkt in het geheel. Prachtig. Met de komst van de basgitaar is de contrabas zeker niet uitgebannen. De bassen hebben namelijk dezelfde functie in de muziek: de brug slaan tussen ritme en harmonie. Maar ze verschillen enorm qua karakter, klank en muziekstijlen waarin ze passen. Dat maakt het twee verschillende instrumenten. Ander voordeel: de basgitaar is een stuk makkelijker mee te nemen dan de contrabas. 

De basgitaar van het Metropole-orkest

De basgitaar heeft een belangrijke functie in het orkest: hij zorgt voor het fundament van de muziek. Zonder de lage tonen van de basgitaar klinkt de muziek niet mooi. De basgitaar is eigenlijk een moderne contrabas, maar wel met een heel eigen geluid en karakter.

De lage tonen geven de muziek een fundament

Wie doet hier eigenlijk wat? Het Metropole-orkest bestaat uit veel verschillende muzikanten. Ze hebben allemaal hun eigen taak en een vaste plek. Laten we eens gaan kijken naar de harp. De plek van de harpist is eigenlijk een beetje weggemoffeld, ergens aan de zijkant. Dat komt doordat de harp niet echt bij een groep hoort. In de prehistorie gebruikten mensen jachtbogen als instrument maar dan heb je maar een snaar. Dus om meerdere tonen te krijgen maakten ze meerdere bogen bij elkaar en zo ontstond de harp! Het is dan ook een snaarinstrument, dat zie je zo. Het lijkt een beetje op een vleugel. Kijk, daar zitten ook snaren in. De har is eigenlijk een vleugel op zijn kant alleen worden de snaren niet aangeslagen door een toets maar door je vingers. De snaren gaan trillen en produceren een bepaalde toon. De snaren zijn niet allemaal hetzelfde. Er zijn lange en dikke snaren, die zorgen voor de lage tonen en dan zijn er korte lange snaren en die zorgen voor de hoge tonen. Prachtig. Maar er bestaan meer dan deze 47 tonen. Tonen die bijvoorbeeld tussen deze en deze snaar in zitten. En om die tonen toch op de harp te krijgen zijn er hulpmiddelen op de harp gezet. Zeven pedalen met elk drie standen. Zo kan de harpiste elke toonsoort op de harp pelen. Wat dan nog opvalt zijn de kleuren van de snaren. Dat is om de harpist een beetje te helpen waar de tonen zitten. Elke rode snaar is wat ze noemen een C. Van rode snaar naar rode snaar is toonladder C oftewel de witte toetsen van een piano. 

De harp van het Metropole-orkest

De harp is een snaarinstrument en een beetje een buitenbeentje; hij hoort nog nergens bij. Je zou het misschien niet zeggen, maar eigenlijk lijkt de harp wel een beetje op een piano.

Een solo-instrument

Wie doet hier eigenlijk wat? Het Metropole-orkest bestaat uit veel verschillende muzikanten met allemaal hun vaste taak en een vaste plek. En degene die precies weet wat iedereen doet, dat is de dirigent. In de 17e en 18e eeuw werd nog met een staf op de grond gestampt om de maat aan te geven. En rond 1850 wordt het dirigeerstokje populair. Het stukje heet ook wel een baton. Het is een dunne stok, gemaakt van hout, glasvezel of koolstofvezel van 25 tot 26 cm lang. De stok wordt gebruikt omdat muzikanten het puntje beter zien dan de handbeweging van de dirigent. Pff. Nou, ik denk dat ik het liever aan jou overlaat. De techniek die de dirigent gebruikt, noem je de dirigeerslag. Ja, zo hoort het te klinken, heerlijk. Die baton, waar gebruik je die precies voor. Daar kan ik mee laten zien hoe snel het gaat en in welke maatsoort het stuk staat. Bijvoorbeeld een stuk in vieren of een stuk in drieën. En die andere hand zie ik ook bewegen. Daar kan ik het orkest harder en zachter mee laten spelen. Zullen we dat eens een keer overdrijven? Wauw. Maar dat is niet het enige. Kijk, iedere muzikant heeft de muziek uitgeschreven voor zich liggen. Dat van de strijkers ziet er heel anders uit dan dat van de blazers. En dat van de drummer ziet er weer helemaal anders uit. Iedere muzikant heeft zijn eigen stukje muziek, maar de dirigent stuurt het allemaal aan dus die heeft echt boekwerken vol met alle partijen voor zich liggen. Dat kost dus heel veel tijd aan voorbereiding en oefening. Nou kom op, we gaan weer. Kijk, weten we dat ook weer. Nu eens luisteren hoeveel dynamiek hij aan het geheel geeft.

De dirigent van het Metropole-orkest

De dirigent staat aan het hoofd van het orkest. Hij weet dus precies welk instrument wat moet spelen. Met een stokje, de baton, stuurt hij de muzikanten aan. Hij geeft aan hoe snel ze moeten spelen en hoe hard.

Hij bepaalt de maat en de dynamiek van de muziek

Wie doet hier eigenlijk wat? Het Metropole orkest bestaat uit een heleboel verschillende muzikanten met allemaal een eigen taak en vaste plek. Diegene die je nooit ziet is die het meeste verstand heeft van geluid. We gaan het vandaag hebben over de geluidstechnicus. Om alles goed te kunnen horen moet alles versterkt worden. Dat doe je niet door een microfoontje op te hangen nee dat doe je door heel veel microfoontjes op te hangen. Al die microfoontjes zetten het geluid om in elektrische signalen. Die komen bijeen in dit soort dikke kabels en schieten dan door naar de tafel. Geen gewone tafel, nee deze tafel met echt onwijs veel knopjes. Hier komt het geluid van alle microfoontjes dus van alle instrumenten apart binnen. Dit is hem dan, de man die alles weet van al het geluid. De geluidstechnicus Paul.
Hallo.
Hoi. Waarom heet dit een mengtafel?
Omdat hier het geluid gemengd wordt. Dat betekent dat je alle balansen hier kan maken van alle instrumenten die hier binnenkomen. Daarom heet het de mengtafel. Dan is dit knopje bijvoorbeeld voor volume, maar al die andere knopjes.
Je kan meerdere dingen doen dan alleen het volume. Je kan kiezen de rechter speaker of de linker speaker, je kan de toonregeling dus de kleuring van het instrument kan je veranderen. Een beetje meer galm of een beetje minder galm. We kunnen bijvoorbeeld de bas even laten horen. Nu hoor je het hele orkest. Dan zet ik bijvoorbeeld de bas in de solo en dan kan ik hier de lage tonen eruit draaien. Even luisteren hoe het in de muziek is. Dat gaan we niet doen hé? De bas moet vet klinken jongens.
Niet alleen het zaalgeluid wordt gemixt, vaak staat er naast het podium nog een apart mengtafel om iedere muzikant van zijn of haar eigen specifieke geluid te voorzien. Daar is nog een geluidstechnicus voor nodig. Eens kijken of ik ook alle instrumenten los van elkaar kan horen. Viool, bas...

De geluidstechnicus van het Metropole-orkest

Een orkest wordt gevormd door instrumenten. De geluidstechnicus zorgt ervoor dat alle instrumenten goed hoorbaar zijn. Maar hij kan ook wat extra galm toevoegen, of een instrument helemaal laten verdwijnen. Dat doet hij op een enorme mengtafel.

Regelt volume, galm en bas

Muziek en dans

Van triangel tot dirigent

Het orkest

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Schaatsende kinderen

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.