Groep 6/7/8

Groep 3/4/5

Wist je dat de haai bedreigd wordt? Bekijk hier video's over dit indrukwekkende roofdier!

Klas 1/2/3

Ecosystemen schoolplaat

Vroege Vogels (BNNVARA) is hét programma over natuur, milieu, klimaat en duurzaamheid in Nederland. Presentatie: Menno Bentveld

Vroege vogels in de klas header

Programmalogo's

Vroege Vogels in de klas

Naar de website van Vroege Vogels

Aan de hand van het gebied de Veluwe leer je hoe ecosystemen functioneren en welke verschillende ecosystemen er te vinden zijn. De Veluwe is één van de grootste natuurgebieden in Nederland. Verken de heide, het bos en de beek. Ontdek welke invloed dieren onderling op elkaar hebben door middel van voedselwebben. Leer wat het belang is van een dood dier voor de natuur en wat de terugkeer van de wolf betekent voor de Veluwe. 

Klik op de afbeelding om te beginnen.

Interactieve schoolplaat over de Veluwe

Ecosystemen

Ik duik vandaag naar een dier dat veel mensen de stuipen op het lijf jaagt. Ik duik vandaag in de wereld van de haaien. Als er iemand is die daar veel van weet... dan is het Carol van het Wereld Natuurfonds. Zij heeft met tientallen haaiensoorten gezwommen over de hele wereld. Voor haar is de haai niet alleen het mooiste maar ook het belangrijkste dier in de zee. Haaien zijn heel belangrijk bij koraalriffen. Ze houden de zee in balans. Als er zieke vissen rondzwemmen en als de haai die niet meteen opeet...dan verspreiden de ziektes zich heel snel door het koraalrif. En dat is gevaarlijk voor een koraalrif. Maar het gaat heel slecht met de haai. 90 procent van de haaiensoorten wordt met uitsterven bedreigd. Doordat ze vast blijven zitten in grote visnetten. Maar ook omdat er op ze gejaagd wordt. Vooral in Azië, daar wordt het dier gegeten. Er worden 100 miljoen haaien gevangen per jaar. Voor de haaienvinnen. En die vinnen worden gebruikt voor de haaienvinnensoep. Vanwege hun mooie vinnen worden vooral de zijdehaai...en de voshaai worden extreem bedreigd. Als er niet snel iets gebeurt, sterven ze uit. Vroeger waren er heel veel voshaaien in de Middellandse Zee.
Maar die zijn met 99 procent gedaald. Ook in de Noordzee zwemmen nauwelijks voshaaien. Wacht even, er zijn haaien in de Noordzee? Ja, heel veel. Ja, ook in de Noordzee zijn ze te vinden. Zo'n 8 soorten. Waaronder ook die bedreigde voshaai. En een plek waar je die haaien goed kan zien, is hier bij Neeltje Jans. Als kinderen opeens horen dat deze haaien in de Noordzee zwemmen... dan denk je: oh-o... Je hoeft er niet bang voor te zijn. Ze hebben geen tanden. Ze hebben wel achterin een aantal kiezen zitten. Dat is echt om een beetje krabbetjes te kraken en garnaaltjes. En zijn ze agressief? Nee, helemaal niet. Ze komen echt niet voor bij de kust. En als ze er zouden zijn en er is beweging van een mens... dan verstoppen ze zich in het zand of zwemmen heel snel weg. Onze Noorzeehaaien zijn ongevaarlijk. Toch houden alle haaien een nogal eng imago. Dat van agressieve bloeddorstige killers. Ze hebben een slechter imago dan dat ze echt zijn. Dat komt met name door films.	Door Finding Nemo, waar toch de haai vaak afgeschilderd wordt...als de slechterik. Niet echt een dier dat je graag wilt beschermen. Maar dat beeld van slechterik is niet terecht. Er zijn bijna 500 soorten haaien. Maar vier soorten zijn een beetje gevaarlijk voor de mens. De kans is groter dat je doodgaat van een vallende kokosnoot... dan dat je wordt aangevallen door een haai. Maar ja, ook in het echt komt de haai meestal slecht in het nieuws.
Bij een surfwedstrijd in Zuid-Afrika is een van de deelnemers aangevallen door een haai...	Dat komt omdat haaien heel slechte ogen hebben. Ze zien alleen silhouetten. En als je van onder kijkt naar een surfer, lijkt hij op een zeeleeuw. En een beetje dikkere surfer lijkt op een zeeschildpad. En die staan dus wel op het menu bij de haai. Maar dat is dus eigenlijk niet de bedoeling van de haai. Nee. Want wij hebben zoet bloed. En het is wetenschappelijk bewezen dat haaien helemaal niet van zoet bloed houden. Ze gaan echt voor het zoute bloed. En dat zit in dieren die in zout water leven. De haai verdient wat respect van mensen. Het is een belangrijk dier in de zee. Iets waar je respect voor hebt, moet je goed beschermen. Een betere bescherming dus. Carol gaat haar best doen om dat voor elkaar te krijgen...voor de koning van de zee. Wat een kracht, niet normaal! Ja, mooi he? Dat voel je helemaal door die tang heen. Ja. Echt hele vette beesten. Heel mooi. Die wil je toch beschermen?

Haaien hebben het moeilijk

De haai is een dier dat het zo lastig heeft, dat sommige soorten met uitsterven worden bedreigd. Grote organisaties maken zich er zorgen over en bedenken plannen om de boel te verbeteren.

De roofdieren sterven uit

Bij de vissen kennen we beenvissen en kraakbeenvissen. Roggen en haaien behoren tot de kraakbeenvissen. Beenvissen hebben een skelet van echte harde botten. Kraakbeenvissen hebben een skelet van zachtere kraakbeen botten. Hierdoor is het skelet veel buigzamer. De huid is niet bedekt met schubben, maar met hele kleine huidtandjes. De huid voelt ruw aan, net als schuurpapier.
Haaien eten voornamelijk vis. Een haai heeft verschillende rijen tanden in zijn bek, soms wel 15! De tanden zijn de grootste tanden van alle vissen, meestal zijn de tanden driehoekig van vorm, puntig en zeer scherp. Wanneer een haai een tand verliest komt er gewoon een nieuwe. Het voedsel wordt zonder te kauwen in een keer doorgeslikt.
Haaien hebben een gestroomlijnd, lang lichaam. Met de krachtige staartvin bewegen ze zich snel voort. Met de borstvinnen kunnen ze sturen en de rugvin zorgt voor het evenwicht. Haaien kunnen redelijk goed zien en proeven. Ze kunnen echter zeer goed ruiken. 1 Druppel bloed wordt al waargenomen op meer dan een kilometer afstand! Ook kan een haai trillingen voelen. Op de zijkanten van de haai zitten gaatjes die zeer kleine trillingen in het water kunnen voelen. Zo voelt een haai waar een vis zwemt.
Haaien ademen door middel van kieuwen. Op de zijkant van de kop zitten meestal vijf paar kieuwspleten. Wanneer de bek opengaat zijn de spleten gesloten. Wanneer de haai zijn bek dicht doet gaan de spleten open en stroomt het water er langs. Het zuurstof dat in het water zit wordt er door de kieuwen uitgehaald.

De haai

Er zijn twee soorten vissen: beenvissen en kraakbeenvissen.  Roggen en haaien zijn kraakbeenvissen. Een kraakbeenvis is heel soepel. Maar wat is er nog meer bijzonder aan een haai?

Een snelle rover

Hallo ik ben Gideon. Ik heb dit hier gevonden achter mijn huis en ook op dit schelpenpad, maar wat is dit? Gideon, het is een haaientand. En niet zomaar een, maar een fossielen haaientand van miljoenen jaren oud. Fossiele haaientanden kan je in Nederland vinden op het strand van Zeeland. De schelpen die voor het duinpad zijn gebruikt komen dus waarschijnlijk van het strand van Zeeland. Haaien zijn jagers, dan komt een bek vol scherpe tanden goed van pas. Een deze haaienkaak kan je goed zien dat de grootste tanden vooraan hun bek zitten, naar de zijkant worden ze kleiner. Ook staan de tanden in rijen achter elkaar. Hierdoor is het geen probleem voor een haai wanneer er tijdens het vangen van een prooi een tand afbreekt. Of als er een uitvalt, die tand wordt dan meteen vervangen door de tand erachter. Zo kan een haai tijdens zijn leven duizenden tanden gebruiken. Er bestaan veel verschillende soorten haaien en dus ook veel verschillende soorten haaientanden. Groot, klein, tanden met gladde randen of tanden met gekartelde randen. De haaientand van Gideon is lang en smal en een beetje gebogen. Hij lijkt het meest op deze, die tand is afkomstig Striatolamia macrota. Een haaiensoort die ongeveer 34 tot 56 miljoen jaar geleden leefde. Dat betekent dat de haaientand van Gideon vele miljoenen jaren oud is!
Niet alle haaien hebben grote en scherpe tanden. Want hoewel ze allemaal vleeseters zijn, eten ze niet allemaal grote prooien. Sommige haaien eten kleine prooien zoals visjes of krabben. Hiervoor hebben ze geen grote tanden nodig. 
Niet alleen de grote van de tand verschilt per haai. Ook de vorm. Zo hebben sommige tanden van haaien ribbels, zijn andere glad en weer andere puntig. 
heeft voor het eten van zijn prooi juist puntige tanden nodig en de ander juist niet. 
De vorm en de grote van de tanden zegt dus veel over wat voor voedsel haaien eten. 
De tanden van bijvoorbeeld de Kortvinmakreelhaai zijn lang en speervormig. Hiermee kan hij perfect glibberige prooien zoals vis en inktvis te pakken.
Deze kleine stompe tandjes zijn de tanden van de gevlekte gladde haai. Daar hoef je niet bang voor te zijn! Deze tanden gebruikt hij om kreeftjes en schelpdieren mee te vangen. 
De tanden van de Port Jacksonhaai, ook wel de varkenshaai genoemd, zijn klein en scherp. Zijn kiezen breed en plat. Hiermee kan hij mosselen, krabben en zee-egels makkelijk vastgrijpen en daarna met zijn kiezen kapot kraken. 
De Groenlandse haai heeft onder platte tanden en in zijn bovenkaak lange puntige tanden. Hij gebruikt zijn gebit als een soort zaag. Hiermee kan hij allerlei prooien vangen zoals vissen, zeehonden en zeevogels.
Déze grote tanden met gekartelde randen zien er niet voor niks zo gevaarlijk uit. Ze zijn van de grootste levende roofvis; de witte haai. Hiermee scheurt hij zeeleeuwen, dolfijnen en schildpadden aan stukken. 
De allergrootste haaientand is die van de Megalodon. Deze tand lijkt een beetje op de tand van de witte haai, maar is nóg groter. Inmiddels is de haai uitgestorven maar geen enkel dier was veilig in zijn buurt. Zelfs walvissen stonden er op zijn menu. Wanneer de haai zijn kaken op elkaar klapte werd zijn prooi zo in stukken gescheurd. Aan kauwen deed deze haai niet. Hij slikte de stukken van zijn prooi gelijk door.
Wij hoeven dus niet bang voor ze te zijn! 
Ook in de Nederlandse zeeën komen haaien voor. Dat zijn de Doornhaai, de Kathaai, te herkennen aan zijn grote vlekken en de Hondshaai met veel kleine vlekjes. Deze haaien zijn niet groot en ze hebben ook geen grote tanden. Die hebben ze ook niet nodig want ze eten kleine vissen, schelpdieren, kreeftjes en inktvissen. We hoeven dus niet bang voor ze te zijn.

Haaientand

De tanden van een haai zien er vaak gevaarlijk uit. Dat moet ook wel, want met zijn scherpe tanden scheurt de haai grote prooien in stukken. Tenminste.. een aantal haaisoorten. 

Hoe ziet die eruit?

Groep 1/2

Dit zijn de avonturen van Merle en Leo in Afrika. Ze kunnen vandaag niet zwemmen, want er zijn haaien gezien... Die willen Merle en Leo wel eens van dichtbij zien....
Ze mogen mee met Carly. Er zijn meer mensen die de haaien willen bekijken! Daar gaan ze, het is een heel snelle boot! Waarom maken die mannen die kooi los? Komt daar een haai in? Nee, vertelt Carly, als je dapper bent kun JIJ in de kooi om, IN het water,  de haaien van heel dichtbij te zien... Merle lijkt het niets. Met dit plankje worden de haaien gelokt. Het heeft een beetje de vorm van een zeehond. Komt er al een haai? Ja daar! Wow, een haai!
Daar, nog eentje! Zag je die enorme bek?
Die mensen gaan de haaien vanuit de kooi bekijken, onder water. Merle en Leo mogen ook mee. Wat zijn de haaien groot! Leo vindt het wel spannend... Nog een duikbril, en dan kunnen ze! Spannend... en koud! Carly zegt dat het streng verboden is handen buiten de kooi te steken.
Zien ze al wat... veel vissen... een rog... en ja daar, een witte haai! Die is groot!
En nog een! Mooi... Ze zijn prachtig.
Nu moeten ze uit het water. Jammer... de haai zwaait gedag!
Leo is niet bang geweest, maar had het wel koud. Nu lekker opwarmen!
Carly zegt dat ze het goed gedaan hebben, ze zijn heel moedig geweest.


Haaien kijken in Zuid-Afrika

Merle en Leo wonen in Zuid-Afrika. Ze wonen aan het strand maar ze mogen vandaag niet zwemmen: er zijn haaien! Ze gaan mee op een speciale haaienexpeditie. Zo kunnen ze dichtbij de haaien komen.

In een kooi in de zee

Ook al is het geen zonnige dag, Zuid-Afrikaanse kinderen gaan toch surfen. Dit strand is beroemd om de goede golven: niet te hoog, en ze rollen lekker lang door. De perfecte plek om het surfen onder de knie te krijgen. De 10-jarig Venicia is er ook bij. Ze woont dichtbij het strand en zit sinds vorig jaar op les. Vandaag is een beetje anders dan anders. De surfklas heeft een bijzondere gast, Caleb Swanepoel. Maar de haai liet uiteindelijk los, en Caleb overleefde de aanval. Iedere dag liggen er hier honderden surfers in het water. En er zijn dus witte haaien. Toch gebeuren er eigenlijk nooit ongelukken. En dat komt omdat de surfers heel goed in de gaten worden gehouden. En dat gebeurt door haaienspotters. Iedere dag turen zij met verrekijkers vanaf een hoge heuvel over de zee. Ze waken over de veiligheid, en ze letten goed op of er een haai tussen de surfers opduikt. Als ze iets verdachts zien, geven ze dit direct door aan de college-haaienspotters op het strand. Die gaan verder op onderzoek uit. En dat doen ze met een drone. Als ze een haai ontdekken, laten ze een sirene afgaan. Ook gebruiken de haaienspotters vlaggen om de surfers te waarschuwen. Maar net zoals iedereen hier heeft ze zoveel plezier van het surfen dat ze zich niet laat afschrikken. En ondanks de aanval van twee jaar geleden wil ook Caleb dus nog steeds de zee op. Op dit beveiligde strand oefent hij verder met surfen. Al denkt hij natuurlijk nog veel aan wat hem is overkomen. Zonnig weer of grijs weer, surfers gaan hier heel graag de golven in. En de kans dat ze worden aangevallen door een haai, is natuurlijk ook heel erg klein. En met een drone die de zee in de gaten houdt, vertrouwen ze erop dat ze veilig de volgende golf kunnen pakken.

Drones beschermen surfers tegen haaien

Haaien horen erbij in Zuid-Afrika. Maar om het risico op een aanval zo klein mogelijk te houden, worden de populaire stranden aan de kust extra goed bewaakt. Haaienspotters houden de zee in de gaten met behulp van drones.

In Zuid-Afrika worden de stranden goed bewaakt

Dieren en planten

Eng of niet?

Haaien

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Header Mediawijsheid

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.