Klas 4/5/6

Examenvideo's bij geschiedenis (h/v) over de Koude Oorlog tussen 1945 en 1989. Eindtermen: Sovjet Unie, Warschau pact, NAVO, Verenigde Staten, wapenwedloop, communisme, kapitalisme, Marshall-hulp

Waarom zijn bananen krom? Hoe werkt je geheugen? Uiteenlopende vragen die Clipphanger met een grappige animatie op een verrassende manier beantwoordt.

Clipphanger header

Clipphanger logo

Clipphanger 

Clipphanger op Youtube

In de 18e eeuw begint in Europa de Verlichting. Door de ontwikkeling van de wetenschap veranderen onze ideeën over de maatschappij. Weet jij wat de Verlichting precies inhoudt? Test je kennis in de quiz. 

Quiz over denkers en ideeën

Wat weet jij over de Verlichting?

Aardrijkskunde examenquiz

Test of jij goed bent voorbereid op je examen aardrijkskunde! Wat weet je van platentektoniek, de koolstofkringloop en oceanische circulatie? Klik op de afbeelding om te beginnen.

Examenquiz bij aardrijkskunde voor vwo

Wat weet jij over de aarde als natuurlijk systeem?

Klas 1/2/3

In vijf korte afleveringen wordt het verloop van de Koude Oorlog verteld. Van het IJzeren Gordijn tot aan de wapenwedloop.

Koude Oorlog in de klas

Naar de website over de Koude Oorlog

Na de Tweede Wereldoorlog breekt een periode van gewapende vrede aan: de Koude Oorlog. Het kapitalistische Amerika en de communistische Sovjet-Unie komen lijnrecht tegenover elkaar te staan. Dwars door Europa verrijst een IJzeren Gordijn, dat oost scheidt van west. De machtsblokken dreigen met kernwapens, maar tot een echte oorlog tussen Amerika en de Sovjet-Unie komt het niet. In deze tijdlijn zie en lees je alles over de Koude Oorlog: van het oplopen van de spanningen, de wapenwedloop en de ruimterace tot het uiteenvallen van de Sovjet-Unie.     

Tijdlijn over de gewapende vrede tussen oost en west

De Koude Oorlog

Hitler in de RIjksdag

In de twintigste eeuw verandert Duitsland onder Hitler in een dictatuur. Wat weet jij van de opkomst van het nationaal-socialisme, de Tweede Wereldoorlog en de Koude Oorlog? Klik op de afbeelding en test je kennis.

Examenquiz bij geschiedenis voor havo/vwo

Wat weet jij over Duitsland in Europa?

Op 7 december 1941 hadden de Japanners een verrassingsaanval gedaan op een nietsvermoedend Amerika. Met 360 vliegtuigen vielen ze Pearl Harbour aan, een belangrijke Amerikaanse marinebasis. De president van Amerika, president Roosevelt besloot vanaf dat moment mee te gaan doen aan de Tweede Wereldoorlog, die al meer dan een jaar woedde. 
Maar de oorlog verliep slecht voor de Engelsen en de Amerikanen. Japan had de Filipijnen en een groot deel van de Stille Oceaan bezet. Miljoenen Amerikanen werden tegen de Japanners ingezet. Er volgde een aantal bloedige veldslagen waarmee het machtsgebied van Japan werd teruggedrongen. Eerst Midway in 1942 en toen Quadalcanal. De kansen keerden en de eilanden in de Stille Oceaan werden heroverd.
Eind 1944 bereikte de geallieerde vloot het eilandje Iwo Jima. Maar de Japanners hadden gezworen het tot de laatste man te verdedigen. Veel Amerikaanse soldaten raken gewond of gaan dood. Intussen stonden de ontwikkelingen op het gebied van nieuwe bommen stond niet stil in Amerika. Er werden speciale bommenwerpers ontworpen: de B29 superforten. Hiermee werden grote Japanse steden en wapenfabrieken gebombardeerd. Op 9 maart 1945 vielen meer dan 300 B29's Tokio aan. In totaal wierpen ze 100 ton brandbommen op de stad. Na afloop stond er geen gebouw meer over eind. 100.000 mensen kwamen om.Japan dacht er niet over om zich over te geven. 
Ze kwamen met een nieuw dodelijk wapen: de Kamikaze-aanvallen. Japanse zelfmoordpiloten zaten in vliegtuigen vol explosieven. Zo slaagden ze erin 30 Amerikaanse schepen tot zinken te brengen en er 300 ernstig te beschadigen. De Japanners bleven vechten.
Toen speelde Amerika zijn laatste troef uit: de atoombom. De wetenschap was inmiddels zo ver, dat deze alles verwoestende bom gemaakt kon worden. De order luidde: "De 20ste Luchtdivisie zal zijn 1ste bom afwerpen zodra het weer "bombarderen met zicht" toelaat, na ongeveer 3 augustus op één van de volgende doelen: Hiroshima, Cocura, Nigata en Nagasaki."Op 6 augustus explodeerde de bom op Hiroshima.
De atoombom had een allesverwoestend effect. 80.000 mensen waren op slag dood. De gevolgen van de straling op overlevenden waren ook heel ingrijpend.

De atoombom op Hiroshima

Een atoombom is een enorm groot en gevaarlijk vernietigingswapen. Op 6 augustus 1945 laat Amerika een atoombom vallen op de Japanse stad Hiroshima. Er vallen tienduizenden doden.

Japan verslagen

Het communisme ontstaat in de 19de eeuw mede door Karl Marx. In de fabrieken ziet Marx hoe arbeiders zichzelf bijna dood moeten werken voor een hongerloontje, terwijl de directeur nog even een grote sigaar aansteekt. Dat kan beter, volgens Marx: als de fabrieken in handen van de staat zijn, dan kan de winst eerlijker verdeeld worden. En dan kan opeens iedereen een sigaar roken. (Maar wel een kleintje.)

In 1917 breekt de Russische Revolutie uit, onder leiding van de communist Lenin. Het land wordt omgedoopt in de Sovjet-Unie, een nieuwe vlag wordt gehesen en het communisme ingevoerd. Bedrijven en landbouwgrond komen in handen van de staat, en boeren en arbeiders krijgen allemaal evenveel. Hoewel… sommige hoge heren krijgen net evenveler. Daardoor krijgt de gewone man toch weer minder. En critici hoeven hun mond al helemaal niet open te doen...

De theorie van het communisme werkt in de praktijk niet echt lekker. Dat ziet ook Michael Gorbatsjov. Hij komt uit de communistische partij, maar leidt de Sovjet-Unie langzaam maar zeker richting democratie. Vanaf de jaren ‘90 is het weer ‘gewoon’ Rusland. Het communisme is verleden tijd, de hamer en sikkel gaan terug in de gereedschapskist.


Clipphanger

In een communistische staat is iedereen gelijk en zijn alle bedrijven en landbouwgrond van de staat. In Rusland heeft het communisme van Karl Marx zijn langste tijd gehad, maar er zijn landen die nog steeds communistisch zijn. Cuba en Noord-Korea bijvoorbeeld.

Wat is communisme?

In 1945 strijden de Sovjet-Unie en de VS samen tegen Nazi-Duitsland. Als de Nazi’s zijn verslagen komt de samenwerking ten einde. De communistische Sovjet-Unie en het kapitalistische Amerika komen lijnrecht tegenover elkaar te staan. En beiden willen hun invloed uitbreiden. Dat doen ze door indoctrinatie en een wapenwedloop. Landen moeten kiezen tussen oost of west. Als landen binnen de invloedssfeer een andere weg willen kiezen ontstaan er spanningen en zelfs oorlogen. Maar een oorlog tussen de Sovjet-Unie en Amerika blijft uit. Daarom noemen we dit conflict een Koude Oorlog. In 1991 valt de Sovjet-Unie uit elkaar en komt er een einde aan de Koude Oorlog.

High Speed History

Van 1945 tot 1991 is er een periode van gewapende vrede tussen twee grootmachten: de VS en de Sovjet-Unie. De spanningen lopen hoog op maar een echte oorlog blijft uit. We noemen die periode ook wel de Koude Oorlog.

Wat was de Koude Oorlog?

In 1945 komt er een einde aan de Tweede Wereldoorlog. Het Duitsland van Hitler wordt verslagen. De hoofdstad Berlijn wordt ingenomen. De overwinnaars, de geallieerden, besluiten dat Duitsland wordt verdeeld in vier bezettingszones. Amerika, Frankrijk en Engeland bezetten het westelijk deel, de Sovjets het oostelijk deel. Berlijn ligt midden in de Sovjetzone. Omdat hier Hitlers regering zat, wordt dat ook verdeeld onder de geallieerden. De Sovjets voeren het communisme in. De regering heeft hier alle macht. Ze bezit de fabrieken en grond en bepaalt waar mensen moeten werken. Kritiek wordt steng gestraft. In de westelijke zones zijn bedrijven in handen van ondernemers. Bedrijven proberen zoveel mogelijk winst te maken. Mensen bepalen zelf waar ze gaan werken en hoe ze hun geld uitgeven. Dit systeem wordt het kapitalisme genoemd. Beide landen vinden dat hun systeem het beste is. De kapitalistische landen zijn bang dat de Sovjetunie het communisme overal in Europa wil invoeren. De Sovjhetunie is bang dat ze wordt aangevallen door de kapitalistische landen. En zo ontstaan twee machtsblokken: een kapitalistisch Westblok en een communistisch Oostblok. 

Tussen het westen en oosten van Europa worden grenzen opgetrokken. Maar geen gewone grens. Een van prikkeldraad, mijnenvelden en wachttorens. Het ijzeren gordijn. Het is nu bijna onmogelijk om van het oosten naar het westen te reizen of andersom. Het kapitalistische West-Berlijn ligt als een eiland in de communistische zone. Stalin wil dat dit zo snel mogelijk in handen komt van de Sovjetunie. Daarom blokkeert hij alle wegen en rivieren die van West-Duitsland naar West-Berlijn lopen. De inwoners komen zonder voedsel en brandstof te zitten. Elektriciteit wordt afgesloten. De Sovjetunie hoopt dat het westen West-Berlijn zal opgeven. Maar de Amerikanen, Engelsen en Fransen zijn vastbesloten in West-Berlijn te blijven. 

Het Westen wil geen oorlog met de Sovjetunie maar laat de West-Berlijners niet in de steek. Ze besluiten vliegtuigen in te zetten, een luchtbrug. Elke drie minuten landt en vertrekt er zo’n vliegtuig met brandstof en voedsel hier in West-Berlijn. 

Bijna een jaar lang duurt de blokkade door de Sovjets. Maar dan ziet hun leider Stalin in dat het zinloos is. Hij heft de blokkade op. In Berlijn kun je weer alles krijgen wat je nodig hebt. 

De spanning rond Berlijn is dan wel gezakt maar het wantrouwen tussen de grootmachten blijft. Om sterker te staan tegen hun vijand spreken de westerse landen af dat als een van hen wordt aangevallen de anderen zullen helpen. De Noord-Atlantische Verdragsorganisatie NAVO wordt opgericht. De Sovjetunie en andere Oostbloklanden doen hetzelfde en verenigen zich in het Warschaupact. Intussen vinden Amerika, Engeland en Frankrijk dat het tijd is om hun macht over te dragen. De West-Duitsers richten in 1949 een eigen staat op. De Bondsrepubliek Duitsland, met als hoofdstad Bonn. En met een gekozen regeringsleider, Conrad Adenhauer. In hetzelfde jaar wordt het oostelijk deel van Duitsland ook een staat, de DDR. Hier krijgt alleen de communistische partij het voor het zeggen, en die luistert goed naar de Sovjetunie. De DDR heeft als hoofdstad Oost-Berlijn. West-Berlijn blijft onder toezicht van de geallieerden. De verschillen tussen de twee Duitslanden nemen steeds meer toe. West-Duitsland en dus ook West-Berlijn krijgt hulp van de Amerikanen. Razendsnel wordt het land weer opgebouwd. Stalin heeft deze hulp verboden. Oost-Duitsland en Oost-Berlijn blijven in hun ontwikkeling achter. Dat leidt tot protesten onder de bevolking maar die worden keihard neerslagen met behulp van Sovjet-tanks.  

Al die tijd mogen de Berlijners overal komen. West-Berlijn is voor de Oost-=Duitsers zo aantrekkelijk dat die massaal verhuizen. IN 10 jaar tijd verlaten bijna drie miljoen mensen de DDR. De meeste van hen zijn hoogopgeleid. De communistische leiders zijn bang dat het zonder die mensen slecht gaat in de DDR. Om de uittocht te stoppen sluiten Oost-Duitse soldaten in 1961 onverwacht alle wegen af. Ze bouwen een muur om West-Berlijn heen. Vanaf nu kan niemand meer van Oost naar West reizen. 

50.000 Oost-Berlijners die in West-Berlijn werken raken hun baan kwijt. Familieleden en vrienden raken door de muur gescheiden en kunnen elkaar niet meer ontmoeten. De muur wordt zwaar bewaakt. Iedereen die van Oost naar West probeert te vluchten, wordt neergeschoten. Maar mensen proberen het toch. Zeker zolang de muur nog niet overal staat. Zelfs bewakers die moeten voorkomen dat anderen vluchten, ontsnappen naar West-Berlijn. Als de muur is afgebouwd wordt het een stuk moeilijker Oost-Berlijn te verlaten. Maar sommigen laten zich niet weerhouden. Ze verstoppen zich in uitgeholde surfplanken of wagen de vlucht met een zelfgemaakt vliegtuigje. Of verbergen zich in auto’s om ongezien via een van de doorlaatposten de grens over te steken. Zoals bij deze auto. Hier hebben ze zelfs een zitting uitgehold om zich in te verstoppen. Deze vluchtpoging, die is gelukt. Maar dat lukte natuurlijk niet altijd. Zo’n 135 mensen zijn tijdens hun vluchtpoging gedood. De Westerse landen protesteren tegen de muur mar daar blijft het bij. De leiders willen koste wat kost een oorlog voorkomen. Om er zeker van te zijn dat de een niet sterker zal zijn dan de ander maken Amerika en de Sovjetunie steeds meer atoomwapens. Met die wapens kunnen ze de wereld vele keren vernietigen. Ondanks alle dreiging komt het niet tot een oorlog. Wel houden beide kanten grote militaire oefeningen om voorbereid te zijn als er een aanval vanuit het Oosten of het Westen komt.

Het begin van de Koude Oorlog

Na de Tweede Wereldoorlog komen Amerika en de Sovjetunie lijnrecht tegenover elkaar te staan. Er ontstaat een botsing tussen het Amerikaanse kapitalisme en het Russische communisme. De spanningen lopen op en leiden tot de Koude Oorlog.

Bijna oorlog tussen Oost en West

Na de Tweede Wereldoorlog wordt Korea bevrijd na jaren van Japanse bezetting. De Verenigde Staten en de Sovjet-Unie spreken af het land op te delen. Het zuiden wordt kapitalistisch en het noorden communistisch. Met de 38e breedtegraad als grens. In 1950 vallen de Noord-Koreanen het zuiden aan. Ze willen het hele land communistisch maken, maar met steun van de VN weten de Zuid-Koreanen de aanval af te slaan. In de bloedige strijd vallen meer dan 2 miljoen doden. De oorlog leidt uiteindelijk tot niets. De strijdende partijen spreken in 1953 een wapenstilstand af, maar de oorlog is nooit beëindigd. Tot op de dag van vandaag zijn de beide Korea’s vijanden van elkaar en kan de strijd zo weer oplaaien.

Buurlanden Zuid-Korea en Noord-Korea zijn sinds 1950 met elkaar in oorlog. Het Noorden is communistisch en het Zuiden kapitalistisch.

De Korea-kwestie

In de oorlog in Korea, 'de vergeten oorlog', vielen meer doden dan in enige andere oorlog en meer bommen dan op Duitsland in WOII. Waar ligt de oorsprong van deze oorlog en wat zouden we nu doen als we in een soortgelijke situatie komen? In zijn column vraagt Rutger Bregman zich af of er tegenwoordig wellicht betere manieren zijn om onze morele plicht jegens andere landen te vervullen.

Andere Tijden in de klas

Vak: geschiedenis. In de oorlog in Korea, 'de vergeten oorlog', vielen meer doden dan in enige andere oorlog en meer bommen dan op Duitsland in WOII. Waar ligt de oorsprong van deze oorlog en wat zouden we nu doen als we in een soortgelijke situatie komen? In zijn column vraagt Rutger Bregman zich af of er tegenwoordig wellicht betere manieren zijn om onze morele plicht jegens andere landen te vervullen.

Korea

Een muur bouwen om mensen tegen te houden te vluchten. Het komt vaak voor in de geschiedenis. Het meest tot de verbeelding sprekende voorbeeld is de Berlijnse muur die bijna 30 jaar lang mensen gevangenhield in het communistische Oost-Berlijn. In november 1989 valt de muur, maar daarvoor zijn er al vele vluchtpogingen geweest.

De Berlijnse muur

Andere Tijden in de klas 

Het eiland Cuba ligt niet ver van de kust van de Verenigde Staten. In 1959 komt Fidel Castro er aan de macht en maakt van Cuba een communistische staat. Castro zoekt toenadering tot de eveneens communistische Sovjet-Unie. In ruil voor steun wil de Sovjet-Unie kernraketten plaatsen op Cuba. Als de Amerikanen dat in 1962 ontdekken breekt er crisis uit. Amerika dreigt met een oorlog en eist dat de Sovjet-Unie de kernraketten weghaalt. Een oorlog tussen de grootmachten ven lijkt onafwendbaar. Maar de Russen trekken zich uiteindelijk terug als de VS hun installaties uit Turkije haalt.

In 1959 plaatst de Sovjet-Unie kernraketten op het communistische eiland Cuba. Als de Amerikanen dat ontdekken, breekt er een crisis uit die met een sisser afloopt.

Wat was de Cubacrisis?

In 1959 greep Fidel Castro samen met een groep rebellen de macht in Cuba. Hij beloofde het volk een beter leven, zonder onderdrukking. Een groep Nederlandse studenten mag op bezoek naar het land. Ze zijn enthousiast, naïef, niet kritisch genoeg. Want de revolutie heeft een prijs: grote tekorten door de handelsblokkade en politieke tegenstanders worden opgesloten of geëxecuteerd.

Cuba onder Fidel Castro

Vak: geschiedenis. In 1956 breekt er een opstand uit in Hongarije. De straten van Boedapest stromen vol met demonstranten die eisen dat het Russische leger uit Hongarije vertrekt. De opstand wordt bloedig neergeslagen en zorgt voor een stroom van vluchtelingen. Drie Hongaarse vluchtelingen die naar Nederland zijn gekomen vertellen hun persoonlijk verhaal.

Hongaarse vluchtelingen

Tsjecho-Slowakije wordt in 1968 overheerst door de communistische Sovjet-Unie. Maar de nieuwe Tsjechische leider Alexander Dubček wil dat veranderen. Volgens hem moet Tsjecho-Slowakije democratischer worden en het communisme minder bepalend. Daarom maakt hij een eind aan de strenge censuur in het land. Mensen mogen weer vrijuit hun mening geven, protesteren en weer naar het buitenland reizen. Maar volgens de Sovjet-Unie gaat dat te ver. In mei 1968 trekken Russische soldaten de stad Praag binnen. Ze nemen het gezag weer over en maken een eind aan de Praagse lente.

De leider van Tsjecho-Slowakije wil zijn land in 1968 democratischer maken. Mensen krijgen meer vrijheid en het communisme wordt minder bepalend. Maar deze Praagse Lente gaat de communistische Sovjet-Unie veel te ver.

Wat was de Praagse Lente?

De Berlijnse Muur valt in 1989, maar al in 1968 lijkt het alsof het communistisch regime verworpen wordt: in Tsjecho-Slowakije. Dit land ligt sinds de communistische staatsgreep in 1948 achter het IJzeren Gordijn en is zwaar onder invloed van het Kremlin.

Dossier geschiedenis

De Praagse Lente onderdeel van de Koude Oorlog

In 1957 breekt er een oorlog uit tussen Noord- en Zuid-Vietnam. Het door de communistische Sovjet-Unie en China gesteunde noorden geeft hulp aan de Vietcong, dat in het zuiden een guerrilla-oorlog uitvecht. En uit angst voor het communisme steunt de VS het Zuid-Vietnamese leger met geld, wapens en manschappen. Ondanks hevige bombardementen en het gebruik van chemische wapens lukt het de Amerikanen niet om de Vietcong te verslaan. De oorlog duurt voort en veel jonge Amerikaanse soldaten sterven in de strijd. Steeds meer Amerikanen protesteren tegen de oorlog. En uiteindelijk trekt de VS haar troepen terug. Zuid-Vietnam wordt onder de voet gelopen door legers uit het noorden. In 1976 wordt het hele land de Socialistische Republiek Vietnam.

Van 1955 tot 1975 woedt er in Vietnam een bloederige oorlog. Het noorden wordt gesteund door de communistische Sovjet-Unie en het zuiden door de VS. Amerika verliest de Vietnamoorlog.

Wat was de Vietnamoorlog?

Vak: geschiedenis. Op 9 november 1989 valt de Berlijnse muur maar daar ging een spannende periode aan vooraf. Duizenden inwoners van de DDR proberen in de zomer van 1989 via de West-Duitse ambassade in Praag naar het Westen te vluchten. En dat net op het moment dat alle ogen op de DDR gericht zijn wegens de viering van haar 40-jarig bestaan.  

De trein naar de vrijheid

In 1985 komt Michail Gorbatsjov aan de macht in de communistische Sovjet-Unie. Het gaat dan niet goed met de economie van het land. De mensen in de Sovjet-Unie zijn ontevreden en er is veel onrust. Gorbatsjov wil zijn land van de ondergang redden met glasnost en perestrojka: openheid en hervormingen. Ook sluit Gorbatsjov verdragen met het buitenland om zo internationale spanningen te verminderen. Maar zijn politiek leidt onbedoeld tot het uiteenvallen van de Sovjet-Unie en het einde van de Koude Oorlog met het Westen. Hiervoor krijgt hij in 1990 de Nobelprijs voor de Vrede.

Van 1985 tot 1991 is Gorbatsjov de president van de communistische Sovjet-Unie. Hij gooit het roer om en introduceert glasnost en perestrojka: openheid en hervormingen.

Wie was Gorbatsjov?

Na de Tweede Wereldoorlog wordt Duitsland verdeeld in vier bezettingszones. Ook de hoofdstad Berlijn wordt opgedeeld. De Verenigde Staten, Frankrijk en Groot-Brittannië bezetten het westen van de stad. De Sovjet-Unie bezet het oostelijke deel. In 1948 wordt het oosten onder druk van de Sovjet-Unie communistisch. Steeds meer inwoners vluchten daarom weg uit Oost-Berlijn. De Sovjets laten een muur bouwen om ze tegen te houden. De Berlijnse muur houdt 28 jaar stand. Maar als de Sovjet-Unie eind jaren tachtig de touwtjes iets laat vieren...grijpen de Oost-Berlijners hun kans om de muur naar beneden te halen. In 1990 is het verenigde Berlijn weer de hoofdstad van Duitsland.

Op 9 november 1989 beklimmen duizenden Oost-Berlijners de muur die de stad 28 jaar had verdeeld. De Berlijnse muur wordt afgebroken en Berlijn is weer één stad.

Waarom viel de Berlijnse Muur?

In het onvrije communistische Oost-Duitsland en andere Oostbloklanden gaat het economisch slecht. Het voedsel is schaars, mensen staan in lange rijen voor de winkels en er is weinig luxe. De mensen in he Oostblok worden steeds ontevredener. Om de mensen te redden geeft de nieuwe leider van de Sovjetunie de mensen meer vrijheid. Glasnost en perestrojka. Openheid en vernieuwing. Dat zijn de woorden die Gorbatsjov gebruikt om het Oostblok te hervormen. Het Sovjetleger dat altijd klaarstond om in te grijpen bij een opstand, trekt hij terug uit Oost-Duitsland en de andere Oostbloklanden. Want Gorbatsjov vindt dat de regeringen van het Oostblok zelf mogen uitmaken hoe ze hun land besturen. Veel Oost-Duitsers zijn het hiermee eens. Ze willen politieke hervormingen en vrij kunnen reizen naar het westen. De Oost-Duitsers protesteren massaal. De regering komt steeds meer onder druk te staan. De DDR-regering doet alsof er niets aan de hand is. Maar uiteindelijk geven de Oost-Duitse leiders onder de druk toe. Burgers mogen voortaan vrij reizen tussen Oost- en West-Duitsland. Dat nieuws verspreidt zich razendsnel. Duizenden Oost-Berlijners komen naar de doorgangen van de muur zoals hier bij Checkpoint Charlie. Ze eisen dat de slagbomen open gaan. De grenswachten die eerder altijd schoten op elke Oost-Duitser die wilde vluchten doen nu niets. In 1989 is de muur na bijna 30 jaar geen scheiding meer. De muur wordt voor een groot gedeelte afgebroken. Nog datzelfde jaar ontmoeten de leiders van Amerika en de Sovjetunie elkaar en verklaren dat de Koude Oorlog voorbij is. Een jaar later worden de twee Duitslanden die 45 jaar lang zijn verdeeld, weer een. De hoofdstad wordt Berlijn. Het restant van de muur herinnert ons aan de Koude Oorlog en is nu een toeristische attractie geworden.

De val van de Berlijnse muur

Na de Tweede Wereldoorlog is Duitsland verdeeld in Oost- en West-Duitsland. Het Oosten wordt communistisch, het westen kapitalistisch. Er wordt een muur gebouwd om te zorgen dat mensen niet uit het arme Oosten naar het rijke Westen kunnen vluchten. In 1989 komt de muur ten val en komt er een einde aan de Koude Oorlog tussen Amerika en de Sovjetunie.

Het einde van de Koude Oorlog

Tijdens de Koude Oorlog van 1949 tot 1989 staan de Westerse kapitalistische landen met als bondgenoot de Verenigde Staten tegenover de Oostbloklanden met als belangrijke bondgenoot de Sovjetunie. De twee kampen zijn ook militair verenigd in de NAVO en het Warschaupact. Gedurende 50 jaar staan de verhoudingen op scherp: er is een constante dreiging van oorlog en ook Nederlandse militairen zijn constant paraat voor het geval de oorlog echt uitbreekt. Hoe hebben militairen dit ervaren? En hoe was het om militair te zijn in die tijd, en was de dreiging reëel?

Nederland en de Koude Oorlog

Het is 1956. De spanningen van de Koude Oorlog komen tot een kookpunt. De Koude Oorlog verdeelt Europa in twee kampen. Het kapitalistische West-Europa, met als bondgenoten de Verenigde Staten en het communistische Oost-Europa, dat onder de invloedssfeer van de Sovjet-Unie valt. In het Oostblok heerst onrust. De grote leider van de Sovjet-Unie, Jozef Stalin, die de landen in een ijzeren greep heeft gehouden, is in 1953 overleden. Zijn opvolger Chroesjtsjov belooft meer vrijheid en zette een proces van destalinisatie in. 
In verschillende Oostbloklanden ziet de bevolking dit als een kans om meer vrijheid op te eisen. Ook in Hongarije, dat sinds 1949 een communistische regering heeft, gloort hoop. De bevolking is ontevreden over de werkloosheid en de strenge staatscontrole. Jarenlang hebben ze als een soort van dwangarbeiders voor de Sovjet-Unie moeten werken. Nu de invloed van de Sovjet-Unie af lijkt te nemen en de Hongaren iets meer vrijheid schijnen te krijgen, maken ze daarvan gebruik door te demonstreren. 
In oktober 1956 gaan duizenden inwoners van Boedapest de straat op. Ze eisen dat de Russische troepen vertrekken uit hun land. De massale volksopstand begint als een vreedzame betoging, maar wordt langzaam maar zeker steeds gewelddadiger. Er worden leuzen geroepen als 'Russen naar Rusland' en de gehate Rode Sovjetsterren op de officiële gebouwen worden neergehaald. Ook boeken uit communistische boekhandels worden op straat verbrand. 
Maar dan, op 4 november 1956, rijden Russische tanks Boedapest binnen. Ze slaan de opstand, die 13 dagen heeft geduurd, met harde hand neer. De wanhopige Hongaren proberen de Russen nog tegen te houden en vragen het Westen via de radio om hulp. 

De westerse landen durven het niet aan en houden zich afzijdig. De opstand kost duizenden mensen het leven. En meer dan tweehonderdduizend Hongaren slaan op de vlucht. De gebeurtenissen in Hongarije worden ook in Nederland op de voet gevolgd. Ons land krijgt Marshall-hulp van de Verenigde Staten in de vorm van giften en leningen en is onderdeel van de westerse kapitalistische invloedssfeer. De onderdrukking van het Hongaarse volk past bij het vijandsbeeld dat men heeft van de communistische Sovjet-Unie. De beelden van Hongaarse vluchtelingen zorgen ervoor dat veel Nederlanders heftig en emotioneel reageren op het gewelddadige ingrijpen van de Sovjets in Hongarije. Als Hongaarse vluchtelingen in Nederland komen, worden ze met open armen ontvangen. 
Overal in ons land worden protestbijeenkomsten georganiseerd. Felle toespraken waarin de Sovjet-Unie wordt veroordeeld voor het geweld, worden afgewisseld met oproepen om de vrijheidsstrijders in Hongarije te steunen. 

De emoties tijdens deze protesten lopen hoog op. Er ontstaan rellen die zich richten op de CPN, De Communistische Partij in Nederland en een Russische vertegenwoordiging in ons land. In Amsterdam loopt zo'n protest volledig uit de hand. Symbool van het communisme in de stad is het statige gebouw van Felix Meritis aan de Keizersgracht. Hier is het hoofdkwartier van de CPN gevestigd en wordt de communistische krant De Waarheid gedrukt. 
Op de avond van 4 november kwamen daar groepen demonstranten bijeen. Langzaam maar zeker wordt de sfeer grimmiger. De demonstranten roepen leuzen als 'De waarheid kapot, Felix op slot' en proberen het gebouw binnen te dringen. Straatstenen worden losgerukt en naar het gebouw gegooid, ruiten aan de voor- en achterzijde sneuvelen, maar veel verder komen de demonstranten niet. De CPN-leden slagen erin de menigte buiten de deur te houden. De Amsterdamse politie grijpt nauwelijks in. Terwijl het gebouw wordt belegerd verschensen de leden van de CPN zich binnen. Daar proberen ze de kostbare drukpers van hun krant te beschermen en die blijft gespaard. Om 3 uur 's nachts beginnen de persen van De Waarheid te draaien. De krant van die dag verschijnt. Opvallend is dat ze niet opent met nieuws over de opstand in Hongarije. Vandaag de dag zien we nog steeds een stille getuigenis van de gebeurtenissen in Amsterdam. Twee straatnaamborden van de Stalinlaan zijn de ochtend na de demonstratie door een buurtbewoner vervangen door 4 novemberlaan. Een aantal dagen later besluit het gemeentebestuur dat de straat voortaan de naam Vrijheidslaan zal dragen en zo heet die straat nog steeds.

De Hongaarse opstand

In 1956 verdeelt De Koude Oorlog Europa in twee kampen. Het kapitalistische West-Europa met als bondgenoot de Verenigde Staten en het communistische Oost-Europa dat onder de invloedssfeer van de Sovjet-Unie valt. In het Oostblok heerst onrust. De grote leider van de Sovjet-Unie, Josef Stalin, is in 1953 overleden. Zijn opvolger Chroesjtsjov belooft meer vrijheid en zet een proces van destalinisatie in. In Hongarije ziet de bevolking dit als een kans om meer vrijheid op te eisen en het komt tot een opstand, die ook in Nederland op de voet wordt gevolgd. Gemaakt door de geschiedenisleraar van het jaar 2019: Marike Barendse.

Hoe de opstand wordt beleefd in Nederland

Televisie en computer

H/V examenvideo's bij de geschiedenis van de Koude Oorlog.

Geschiedenis examen: de Koude Oorlog

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Sterretjes

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.