Groep 6/7/8

Vlees is lekker, maar ook slecht voor het milieu. Bekijk al onze video's over vegetarisch en veganistisch eten.

Afspeellijst Even geen vlees

Zo. Hier op de Floriade laten ze met die blauwe handjes zien hoe groot de ecologische voetafdruk van een Nederlander is. En die is best flink.
Om te leven, gebruikt iedereen een stukje van de aarde. Dat heb je zelf misschien niet zo door, maar zo is er landbouwgrond nodig voor je groente, voor het katoen van je kleding en bos voor hout. Voor bijna alles wat we nodig hebben gebruiken we 'n stukje van de aarde. We noemen dit stuk land je 'ecologische voetafdruk'. De grootte van je voetafdruk wordt bepaald door wat je eet, hoe je woont, wat je koopt en hoe je reist. De voetafdruk van Nederlanders is groot. Als iedereen op aarde zo'n groot stuk land zou gebruiken, zouden we drie aardes nodig hebben.

Zo, kijk eens: burgertje voor jou. Lekker. Frietje voor mij. Eet ze. Eet smakelijk. Oh, dat is toch echt wel heel lekker, hè? Dat we gewoon al het eten kunnen krijgen wat ons hartje begeert. Je zou bijna vergeten dat het ook nog ergens moet groeien. Kijk: Hier heb je bijvoorbeeld ui, kool, sla, komt allemaal van het land. Maar we hebben niet alleen voor groente land nodig maar ook voor deze hamburger. Die komt natuurlijk van, precies, een koe. En voor die koeien hebben we stallen en weilanden nodig. Al dat eten moet ook nog vervoerd, verwerkt en verkocht worden. Dat kost allemaal superveel energie.

Eten is dan ook het grootste deel van onze voetafdruk. Een derde om precies te zijn. Met een gezin van vier mensen heb je elk jaar alleen al voor je eten een stuk land ter grootte van twaalf voetbalvelden nodig. En zo putten we de aarde uit en ontstaat er klimaatverandering. Daardoor wordt de aarde op sommige plekken veel droger. En op andere plekken veel natter. 
Dat extreme weer maakt het verbouwen van voedsel moeilijker. Dus hoe groter onze voetafdruk, hoe lastiger het wordt om ons eten te blijven maken.
Maar niet voor al het eten heb je even grote stukken land nodig. Vooral het eten dat van dieren komt, kost veel ruimte. Denk bijvoorbeeld aan eieren, melk, of een lekker visje en natuurlijk vlees. Tijd om uit te zoeken hoe dat komt.

Voor het maken van een kipfilet, een glas melk of een biefstukje, eten dat van dieren komt, heb je veel meer land nodig dan bijvoorbeeld het maken van een banaan, donut of wortels. Voor een kilo wortels heb je maar vijf vierkante meter land nodig. Maar voor een kilo biefstuk heb je 100 vierkante meter land nodig. Voor een biefstuk heb je namelijk iets belangrijks nodig: een koe. Hallo! Koeien leven in een stal en als het even kan lekker buiten op het land. Maar voor het groeien van een koe is meer land nodig dan dit weiland. Dat zit zo: Ons eten, de koe, moet zelf ook eten. Kijk eens. Als je wortels, aardappelen of tarwe wilt laten groeien, heb je maar een paar stukken aarde nodig. Maar om 'n koe te laten groeien, heb je veel meer stukken aarde nodig. In Nederland eten veel koeien gras van eigen land. Maar veel koeien in de rest van de wereld eten soja of maïs en dat moet ook ergens groeien. En om soja te laten groeien, wordt kunstmest gebruikt. En dat komt ook weer ergens vandaan. Voor zo'n stukje vlees zijn dus heel veel stukjes land nodig. 
En er is nóg een reden waarom de voetafdruk van een stukje vlees zoveel groter is dan van ander eten. Namelijk... Boeren. En dan niet van mij, maar van deze vrolijke vrienden. Als een koe zijn eten verteert, komt er in de pens van de koe een gas vrij: methaan. Als een koe een boer laat, komt dit methaan in de lucht terecht en methaan is een gas dat bijdraagt aan de opwarming van de aarde. Om dat tegen te gaan is ook weer een stukje land nodig. Een stuk land met bomen die de lucht kunnen zuiveren.
Door minder vlees te eten, kan je je voetafdruk dus flink verkleinen. Als je twee dagen in de week geen vlees eet, wordt je voetafdruk meteen een stuk kleiner. 50 bij 30 meter kleiner om precies te zijn. En dat is wel zo'n groot stuk land! Vier op de tien Nederlanders probeert al minder vlees te eten. Met z'n allen kan dat al snel veel schelen. Maar dat is niet voor iedereen even makkelijk.

Hey, Reint Jan. Hallo. Hai. Hallo. Jij doet onderzoek naar duurzaam gedrag. Ja. Hoe kan het dat het zo moeilijk is om minder vlees te eten. Ik hoor vaak dat het gewenning is. Klopt dat? Ja, juist die gewenning, dat is 'm ook. Het is iets wat je al jaren hebt opgebouwd als gewoonte, routine. Om dat te veranderen, vinden we heel erg lastig. Wat het extra lastig maakt, is dat die keuze iedere dag terugkomt. Dus het is iedere dag opnieuw kiezen voor minder vlees eten. Als je al een keuze hebt natuurlijk. Ik kan er zelf voor kiezen om geen of minder vlees te eten, maar eten doe je vaak samen. Daarom is het extra moeilijk. Als al je vriendjes friet én frikadel willen, is het moeilijk om dat niet te doen. Oké. Nou, dat maakt het wel ingewikkeld. Maar ik vind het wel een leuke uitdaging.
Minder vlees eten is voor veel mensen een grote stap. Ook voor deze vleeseters die ik straks een vegetarische maaltijd ga geven. Jongens, hebben jullie al een beetje trek? Ja? Mooi. Gelukkig krijg ik hulp van Walter Marskamp. Hij is chef-kok en kookt het liefst zonder vlees. 
Zo Walter, wat staat er vandaag op het menu? Wat we vandaag gaan doen? We hebben een supermooie watermeloen. Die gaan we marineren. Dan doen we hem in de oven en komt-ie eruit als een ham. Als een ham? Yes. Dan snij je hem door de helft. Ja. Oei, daar is-ie.Kijk eens aan. Zo. Oooh! O, lekker. Walter, jij kookt dus heel veel met groente. Ja. Is dat altijd zo geweest? Nee. Ik heb veel met vis en vlees gekookt. En wat was dan voor jou de omslag? Dat was toen we dit restaurant openden en mijn zoon geboren werd. Toen realiseerde ik me dat dat niet de toekomst is. De toekomst ligt naar minder vlees en vis, zuivel en naar meer groente. Mocht mijn zoon nog willen genieten van deze mooie aarde, wereld. Ja. Dus deze bak is eigenlijk onze toekomst? Juist. Zo, kijk eens. Alsjeblieft. Nou, eet smakelijk. Geniet ervan. Ja. Heel lekker, ja. Het doet me een beetje denken aan de structuur van zalm. Het smaakt fruitachtig fris, inderdaad. Het smaakt rokerig, maar het is heel lekker. Wat het is, is een watermeloen, heel langzaam gegaard met specerijen en kruiden erbij. Het is heel vlezig, hè? Ja. Ik zei fruitig. Ja, je zat in de buurt. 

Als je minder vlees wilt eten, zijn er dan dingen die je kan proberen om dat wat makkelijker te maken? Het is sowieso belangrijk om te bedenken waarom je het wilt. En dan om heel concreet te maken wanneer je het anders gaat doen. Bijvoorbeeld op woensdag en vrijdag minder vlees, samen met anderen.
Walter, volgens mij hebben we nog wat. Is het bloemkool? Nou Walter, vertel het maar. Nee, het wordt gemaakt van aspergeschillen. Wow. Dus ook nog eens goed voor je voetafdruk. Want je gooit dus niks weg. Echt lekker. Zou zo'n maaltijd voor herhaling vatbaar zijn? Zeker, ja. Mooi. Kunnen jullie mooi helpen met de afwas.

Welke invloed heeft je eten op je ecologische voetafdruk?

Je eten moet ergens groeien. Dit neemt ruimte in beslag. De grootte van het stuk aarde dat jij gebruikt om te leven, heet ook wel de ecologische voetafdruk. Eten is het grootste deel hiervan en neemt een derde van je voetafdruk in.

Voor je eten gebruik je een stuk van de aarde

Mmm, wel lekker. Ja. Eet je dit nou vaak? Eigenlijk niet. Nee? Nee. Waarom? Nou, het is niet zo gezond. En ik ben vegetariër geweest. Maar je wilt een fastfoodrestaurant beginnen? Ja, maar zonder vlees. Dus ik wil ook graag weten wat veganistisch is. Nou, ik ken wel iemand die daar meer over weet, maar dan kunnen we niet met deze hamburgers aankomen. Dat snap ik. Emile, jij bent veganist en ontzettend lang, zo te zien. En jij bent nieuwsgierig. Ja, wat je allemaal eet als veganist. Ja, laten we even kijken wat ik ochtend alvast eet. Ik begin bijvoorbeeld met yoghurt. Maar ik heb dan sojayoghurt in plaats van echte yoghurt. Want yoghurt is van dieren. En als ik dan 's avonds ga eten, dan neem ik kipstukjes, of gehakt. Kip is toch vlees? Dit is niet de echte kip. Dat wordt nagemaakt van planten. Ik heb ook wat eiersalade gemaakt. Dit heb ik gemaakt op basis van tofu. Het smaakt wel naar ei. Toch? Ja, het smaakt echt naar ei. Wat is het verschil tussen vegetarisch en veganistisch? Vegetarisch betekent dat je geen vlees eet. Dus je gebruikt niet het lichaam van het dier zelf. Veganisten proberen om dieren totaal niet te gebruiken. Dus dat gaat nog veel verder dan alleen maar het eten? Klopt. Ze gebruiken ook geen dierlijke producten in bijvoorbeeld schoonmaakmiddelen. En in kleding gebruiken ze ook geen leer. Een leren riem zou dus als veganist niet kunnen? Nee. Meer heb je dan ook haarproducten die vegan zijn? Die heb ik zeker. Op veel van die producten staan een logo zodat je kan zien dat het geschikt voor veganisten is. Er zitten geen dierlijke ingrediënten in en het is niet getest op dieren. Ben je altijd al veganist geweest? Nee, niet altijd. Ik ben vier jaar geleden veganist geworden. Ik zie het liefst dat dieren een vrij leven hebben zonder dat ik ze hoef te gebruiken. Nou wil jij een fastfoodrestaurant beginnen, maar niet ten koste van dieren. Wat is een goede vervanger voor een hamburger? Nou, misschien paddenstoelen. Je ruikt het al een beetje. Ja. Hai! Hai. Waar ben je mee bezig? Ik ben koffie aan het omzetten voor de kweek van paddenstoelen. Hoe dan? Zal ik dat eens uitleggen? Ja. Kijk, we hebben hier een molen. Daar gaan we een aantal ingrediënten in mengen. We gaan de ideale mix maken om padenstoelen te kweken. Waaronder iets dat weggegooid wordt normaal in kantoren en restaurants. Da's koffiedik. Oke, de koffiedik zit erin. Nu is het tijd om het mengsel wat luchtiger te maken. Wat een schimmel heeft zuurstof nodig. Hoe doe je dat dan? Door er iets extra's aan toe te voegen. In deze zak zit het afval van koffiebranderijen. Dat zijn de vliesjes van de koffiebonen. Dus jullie maken het van gerecyclede producten? We gebruiken zo veel mogelijk reststoffen om voedsel op te kweken. Hoeveel minuutjes moet dit dan? Twee, drie minuten. Er gaan nog wat dingen bij. Gemalen krijt. Is dat hetzelfde als schoolkrijt? Ja, eigenlijk wel. 600 gram. Nu moeten er nog twee dingen bij. Dat is water. Niet morsen op m'n schoenen, he! En de schimmel zelf. Dat wordt uiteindelijk de paddenstoel? Ja. Maar niet draaiend erin doen, zodat je handen blijven hangen. En nu moeten deze draadjes door de ton verspreid worden? Ja. En hoelang duurt het voordat dit paddenstoelen zijn? Ongeveer drie weken. Dit kieperen we over. Deze deksel eraf. Dat valt wel mee, hoe zwaar dat is. Ongeveer vierenhalf, vijf kilo. Goed afsluiten aan de bovenkant. En dan gaan we die laten groeien. Nou, dit is de kweekcel. Zo, lekker koud hier. Ja, heerlijk. Nou, we kunnen ze hier ophangen. En hoe warm is het hier in de koelcel? Ongeveer tussen de 15 en de 20 graden. En dat hebben deze schimmels nodig, dus deze gaan nu groeien. En dan ziet het er na een paar dagen zo uit. En hoeveel dagen is dit dan? Dit is ongeveer vijf dagen oud. Deze is weer een dag verder. En aan deze kant zijn ze nog wat langer. Na twee, drie weken snijden we er gaatjes in om de paddenstoel ruimte te geven om eruit te komen. En dan na vier dagen is het zo'n tros. En dit zijn de oesterzwammen en die kunnen we oogsten. En hier kan je dus een hamburger van maken? Inderdaad, zeker. En dan is het de bedoeling om zo'n tros beet te pakken, en dan een kwartslag te draaien. De hele tros? Ja. Krak! En klaar. Toch wel gek dat dit zo meteen in je burger belandt. Ja, dit wordt een hamburger. Nou ja, zonder ham. Dit is dus een zwamburger. Ja, we snijden het nu in stukjes, maar een hamburger zijn geen kleine stukjes. Met vlees doen ze daar meestal een bindmiddel in. Vaak een eitje, of andere chemische stofjes. Ja. Maar deze schimmel kan zelf dat bindmiddel aanmaken. O! Als je deze laat groeien, dan groeit-ie weer aan elkaar... in de vorm van een hamburger. Dus dan kan het hierin. In principe is dit nu een mal, een soort wordt geworden. Is dit ongeveer 1 hamburger? Nee, want dit gaat nu nog groeien. En dan snijd je plakken en dan heb je... een, twee, drie hamburgers. Hoelang duurt dat? Ongeveer twee, drie dagen. Ik heb er gelukkig eentje liggen. Deze heeft een paar dagen gegroeid. Dus over drie dagen ziet dit er net zo uit als dit? Ja. Dus dit zou dan een schijf zijn die je op de grill gooit? Ja. Hai. Wij zijn op zoek naar: Een goeie veganburger. Kom lekker in de keuken. Oke. Want hoe maken we dit nou tot een lekkere veganburger? Het zijn hele goeie oesterzwammen, dus van zichzelf heeft het al smaak. Maar een hamburger bestaat ook uit het broodje en de saus en zo. Dus dat gaan we er hier aan toevoegen. Zo. Voel je je al een beetje een echte chef-kok? Ja, helemaal. En nu, bakken of frituren? Nou, deze zou ik bakken. Onze eigen burgers frituren we, voor het krokante randje. Maar dit wordt heel mooi krokant op de bakplaat. En wat zit er in jullie eigen burger? Bonen, granen en groenten. Hoe komt het dat vegan ineens zo hip is? Ik denk dat mensen op zoek zijn naar een nieuwe manier van eten. Daarom wil jij ook een fastfoodrestaurant beginnen. Ja, omdat het slecht voor het milieu is, al dat vlees. Pakken we allebei een broodje. En dan mag je deze uitsmeren, juist. Wil je ruilen? Ja. Nu weet je hoe je een goede veganburger maakt. En hij is lekkerder dan die van vanochtend. Nou, missie geslaagd!

Wat betekent veganistisch?

Jop wil later een fastfoodrestaurant zonder vlees beginnen. Daarom wil hij weten wat veganistisch inhoudt en hoe je veganistisch eten kan maken. Samen met Tim maakt hij hamburgers van oesterzwammen.

Eten en producten zonder dierlijke ingrediënten

Deze mag wat pittiger. Oh, deze is precies goed! Het ziet eruit als vlees, maar deze nuggets zijn honderd procent veganistisch. Dat wil zeggen dat er niks in zit wat van dieren afkomstig is. Dus geen vlees, maar ook geen melk of ei. Wist je dat je om één kilo vlees te maken tot zo'n negen kilo plantaardige voeding nodig hebt? Superzonde, want die 9 kilo kunnen we net zo goed zelf opeten. Maar dan moeten we er wel iets lekkers van maken. Misschien iets wat op vlees lijkt. 

Balletjes, schnitzels, burgers, nuggets...Vleesvervangers maken, hoe doen ze dat? Vlees bestaat voor een groot gedeelte uit eiwitten. Maar nou kun je die eiwitten ook gewoon uit planten halen. Erwten, paddenstoelen, soja. Hier gebruiken ze vooral eiwit uit tarwe, omdat dat in Nederland gewoon heel makkelijk te verbouwen is. 
En dat ziet er zo uit. Het lijkt een beetje op vlokken. Zodra je er water bij doet, gaan die vlokken wellen en krijgen ze een beetje de structuur van gehakt. Het smaakt nog niet echt, maar het voelt wel al echt als vlees. Die gewelde vlokken worden gemengd en op smaak gebracht. Er worden verse kruiden aan toegevoegd, zoals peper, kurkuma, nootmuskaat. Misschien een uitje. Het is maar net hoe je het wil laten smaken. Alle ingrediënten worden gemengd tot een pasta en vandaag zijn de nuggets aan de beurt. De nuggets worden eerst gepaneerd, dan gaan ze onder een douche van tarwebloem en water en daarna verdwijnen ze in een bed van paneermeel. Ze komen er geheel bedekt uit en glijden in een bad van hete olie. Dan worden ze kort gefrituurd om een knapperige jas te krijgen. Ja, nou zijn ze helemaal mooi bruin geworden en is het een echte nugget. Hij is alleen vanbinnen nog niet gaar dus hij gaat hier de oven in om helemaal door en door gaar te worden. Als de nuggets gaar zijn worden ze meteen afgekoeld in een vriestunnel van -100 graden.

En zo komen ze dan uiteindelijk in de winkel te liggen, nuggets. En nou lijken heel veel vleesvervangers vaak op echt vlees. Maar waarom eigenlijk? Want we kunnen toch net zo goed vleesvervangers maken die helemaal een eigen smaak hebben en niks meer met vlees te maken hebben? Natuurlijk kan dat, wat dacht je van deze zeewiernugget? Die heeft een hele eigen smaak en heeft niks meer met vlees te maken. Zo heb je ook deze rode-algnugget of deze groene-algnugget en hier in de proefkeuken slaan ze geen enkel ingrediënt over om uit te proberen. Zolang het maar niet van dieren af komt. Zo doe je dat dus, vleesvervangers smaken. Smakelijk!

Hoe worden vleesvervangers gemaakt?

Als je een dagje geen vlees wil weten, of als je vegetariër bent, kun je kiezen voor een vleesvervanger. Vegetarische nuggets worden gemaakt van eiwit uit tarwe. En ze smaken net zo lekker als echte kipnuggets! Maar er bestaan ook vleesvervangers met zeewier en algen.

Vegetarische nuggets van eiwit en paneermeel

Een gehaktbal, speklapje of een stukje kip kan best wel op z'n tijd. Maar, volgens het onderzoeksbureau RIVM eten we het te vaak, en te veel. Zij vinden dat we meer gezonde producten moeten eten, zoals groente en fruit. En dat we minder producten moeten eten waar veel suiker in zit zoals toetjes. Als je ongezond eet, dan loop je kans op dik te worden. En daarmee loop je later in je leven de kans om ziek te worden. Dat wil je natuurlijk niet. En daarom is het belangrijk om ook als kind zo gezond mogelijk te eten. En volgens het RIVM moeten we niet alleen GEZONDER eten, we moeten ook MINDER eten. Vooral minder vlees. Want vlees eten is slecht voor milieu, zegt de organisatie. Neem bijvoorbeeld een gehaktbal. Voordat jij dat stukje vlees op je bord hebt, gaat er heel wat aan vooraf. Elke dag krijgt een koe kilo's eten en liters water. Als de koe groot genoeg is, wordt zij vervoerd naar een fabriek. Daar wordt de koe geslacht en het vlees wordt verpakt. En dat vlees wordt weer vervoerd naar de supermarkt. Bij al die stappen komen veel stoffen vrij die schadelijk zijn voor het milieu.	En wat dacht je van al die mest. Al die dieren poepen heel wat af. Uit die poep komen ook veel stoffen die slecht zijn voor het milieu. Als je minder vlees gaat eten, met z'n allen...heb je dus minder van al die stappen. Voordat het op je bord komt, en dat is dus beter voor het milieu.	Niet alleen vlees, maar ook andere producten zijn slecht voor het milieu. Bijna een vierde van alle schadelijke gassen die we uitstoten komt door het maken van voedsel.

Waarom is vlees eten slecht voor het milieu?

Veel mensen eten bijna elke dag wel vlees. Maar de productie van vlees is niet zo goed voor het milieu. Er is namelijk veel voor nodig om een stukje vlees te produceren. Daarom zou het goed zijn als we allemaal minder vlees gaan eten, en meer groente en fruit.

Schadelijke stoffen komen vrij bij de productie van vlees

Groep 3/4/5

Welkom in de universiteit van Maastricht. In dit gebouw wordt vlees gemaakt. Wij gaan naar Mark Post. Een enorm mediaspektakel vandaag in Londen. Een Nederland product: een hamburger van echt vlees, maar waarvoor geen dier is geslacht. Jij schijnt dit te kunnen maken, want men noemt jou de vleesprofessor. Waarom? Dat klopt. Dit bestaat uit spiercellen, net als die in onze spieren. En die kunnen we kweken. Die kunnen we uit een levende koe halen en kweken. En als we genoeg cellen hebben kunnen we daar een hamburger van maken. Jij kan dit maken zonder gebruik van dode dieren? Ja. Ik heb er zelf ook van gegeten. Hoe smaakte het? Naar vlees, zoals je dat mag verwachten. Hoe gaat het in zijn werk? Heel simpel: Je prikt de koe in de bil, en haalt daar een klein stukje spier uit. Een levende koe. Ja, die loopt gewoon door. Er zitten een paar honderd stamcellen in. Die kunnen vermenigvuldigen en weer spierweefsel maken. In de koe, maar ook erbuiten, in het laboratorium. Dit stukje spier is uit de bil van een koe gehaald. In de eerste plaats moet je het heel fijn snijden...en zorgen dat die cellen eruit kunnen komen. KLAP Au. Hahaha. Maar dat stukje vlees weghalen uit zo'n koe...voelen die beesten daar iets van? Het is een prik, dus ze voelen er wel wat van. Gewoon een prik in de bil. Die cellen uit de bil gaan in een flesje... en daar gaat wat voedingsstof bij.	Zodat de cellen kunnen groeien. Ze hebben wat te eten. Ja. Deze cellen gaan nu in deze kweekkast. Die is nu op lichaamstemperatuur, dus lekker warm. Want we hebben triljoenen cellen nodig voor EEN hamburger. Precies, dus hoe lang duurt dat? Om zoveel cellen te krijgen duurt ongeveer een week of vier. Dan kan je er een hamburger van maken? Wij hebben hier een hamburger-tje. Kijk nou. En dit is dus vlees maken. Is het nou echt vlees, nepvlees, of semi-vlees? Dit is echt vlees, dezelfde samenstelling als je uit een koe haalt. Is dit nu nog heel duur? Dit is nu nog heel duur. Wat zou dit hamburgertje zo'n beetje kosten? Nu zou dit hamburgertje ongeveer 10.000 euro kosten. O, jeetje mina! 10.000 voor dit! Daar vul ik mijn holle kies nog niet eens mee! Denk je echt dat we dit in de toekomst in de supermarkt gaan kopen? Ik weet het wel zeker.  Want we kunnen niet door blijven gaan met vlees uit koeien halen...zoals we dat nu doen. Dat kunnen we gewoon niet volhouden. Supercool, he. Supertof, maar wel jammer dat we niet mochten proeven. Dat is heel jammer, maar gewoon 5-6 jaar wachten, nog 2000 nachtjes slapen...dan kun jij een hamburgertje eten. Kom, we gaan naar huis. Ja, wel een beetje lang, hoor.

Is kweekvlees de toekomst?

Om vlees te krijgen moet een dier worden doodgemaakt. Tenzij je kweekvlees maakt.  Dat is echt vlees dat wordt gekweekt in een laboratorium.

Een hamburger uit het laboratorium

Kijk, Casper. Jou moet ik hebben. Jij bent de melkprofessor, dus jij kan ons vast vertellen hoe gezond deze plantaardige dranken nou eigenlijk zijn? Jazeker kan ik daar wat over vertellen. Als je kijkt naar koemelk, dan zit daar calcium in, B-vitamines zitten erin, er zit veel eiwit in. Daar verschillen deze plantaardige dranken in. Aan sommigen wordt dat wel toegevoegd, vooral de mineralen en vitamines. Ja precies, hier zie ik het staan. Bron van calcium, vitamine B12 en D2. Ja, precies. Maar op eiwitvlak zitten er hele grote verschillen tussen die producten. Bijvoorbeeld soja komt heel dicht in de buurt van koemelk. Terwijl, als je bijvoorbeeld naar rijstdrink kijkt, dat is gewoon twintig keer minder. Twintig keer minder? Zo. Haver, ook daar zit nog steeds tien keer minder in dan in koemelk. Eigenlijk alleen de erwten en de soja komen qua hoeveelheid eiwit in de buurt van koemelk uit. 
Eiwitten vormen de bouwstenen van het leven en zijn daarom heel belangrijk voor je gezondheid. De eiwitten in deze drankjes zorgen voor de witte kleur van het drankje. En anderzijds, hoe minder eiwit erin zit, hoe wateriger het drankje is. Tijd voor een testje. Okee, laten we kijken hoe de soja het doet. Okee, ik zie een beetje licht op het papiertje verschijnen en dan gaan we nu naar de rijst, want die heeft de minste eiwitten. Even zien wat voor een licht daar doorheen komt. Oh, zo! Ik zie nu echt veel meer licht op het papiertje. Dat klopt, rijstdrank is veel wateriger doordat er zo weinig eiwit in zit. Ja. En doordat het zo waterig is, komt er ook veel meer licht doorheen. Nou, geslaagd testje dit. 
Wat hebben we nou eigenlijk aan al die verschillende soorten plantaardige dranken? Nou, dat hangt weer van het product af. Sommige die zijn duurzamer dan koemelk, zoals bijvoorbeeld sojadrink, terwijl dat ook nog steeds een voedzaam product is. Maar andere producten zoals bijvoorbeeld amandelmelk, daar is heel veel water voor nodig om die amandelen te kweken, dus da's al een minder duurzaam product. Ja. Dus ja, daar schiet je ook niet zo heel veel mee op. Dus dan is zo'n sojadrank waarvan de soja verbouwd is in Nederland, zo lokaal mogelijk, is dan dus duurzamer dan koemelk. En het heeft ook nog eens de juiste voedingswaarden. Precies. Wauw! 
Hee jongens. Hee. Jullie houden je dus ook nog gewoon bezig met de koeien. Ja, klopt. Ja, wat ons betreft kan het heel goed samen. Misschien doordeweeks een glaasje plantaardige melk en in het weekend een glaasje koemelk van deze dames. Nou, dan kom ik nog een keer terug om die te proeven, maar voor nu neem ik lekker mijn flesje sojamelk mee. Dankjewel jongens. Geniet ervan! Doei hè, dag dames. Was gezellig.

Is plantaardige melk gezond?

In melk zit calcium, B-vitamines en eiwitten. Aan sommige plantaardige dranken worden mineralen en vitamines toegevoegd. Er zitten wel verschillen in hoeveel eiwit er in een glas melk zit. Bij rijstdrink is dit heel weinig. Melk van erwten en soja komt wel in de buurt van koemelk.

Verschillende hoeveelheden eiwitten, calcium en B-vitamines

Zo. Hee. Jij kan mij laten zien hoe je dus van sojabonen sojamelk maakt. Dat kan ik jou laten zien. Okee, top! Staat je goed, Janouk. Bedankt! Vertel. Om te beginnen, we hebben net de soja van het land gehaald. Dus we hebben hier de droge sojaboon. Ja. En dan gaan we naar stap twee. Het weken van de boon. Gaan we ze in water leggen en je ziet dat ze een stuk groter zijn geworden. En zachter. En zachter. Dan gaan we de geweekte bonen die we dus net hadden, die gaan we nu met water samen tot een slurrie mengen. Hoe? Een slurrie. Slurrie? Slurrie. Okee. Dus sojaboontjes, hop, water erbij in. En dan gewoon malen. Keihard mixen? Ja, succes! Bedankt! Is gewoon hard werken dit, hoor. Ja, gaat de goeie kant op. Is 'ie al goed? Dit ziet er goed uit. Het ziet er een beetje uit als een enorme dikke milkshake. Okee, en nu gaan we zeven. Okee, check. Nou, hebben we een zeef nodig. Hatseklats. Zo. 
Nou, we hebben al best wel wat toch? Ja, volgens mij ook. En dan hebben we sojamelk van Nederlandse bodem. Verser dan vers! Verser dan vers. Dit is het moment van de waarheid, jongens. Ja, het is romig, vettig is 'ie, vol en het smaakt een beetje... Ruikt ook wel een beetje naar noten, een beetje nootachtig. Goedgekeurd hoor. Mooi. Zeker. Kijk. Geweldig. Dop erop. Yes! Die zit, nice. Zelfgemaakte sojamelk. 
Hoppa. Zo. Naast soja kun je ook van andere plantaardige gewassen een melkachtige drank maken. Wat dacht je bijvoorbeeld van erwtenmelk, amandeldrink, rijstmelk, haverdrank en kokos? Hmm... Mmm!

Hoe maak je sojamelk?

Sojamelk is plantaardige melk en komt niet van koeien, maar van soja. Sojabonen worden geweekt in water, gemixt en gezeefd. Dan houd je een romig, vettig, nootachtig drankje over.

Sojabonen mixen tot melkachtig drinken

Ah, zo. Heerlijk, het boerenleven. En dan zou je denken, daar hoort natuurlijk een glaasje melk bij. Nou is dit geen gewone melk van koeien, maar dit is melk gemaakt van deze sojabonen.  
Hee, Bart. Kan ik deze nog ergens bijgooien? Ja mag je hier wel bijgooien, bij de rest. Top, hoppa. Zo. Hoeveel sojabonen hebben jullie nu geoogst? We hebben zo'n 4500 kilo geoogst dit jaar. Wow, da's best veel. Ja, veel hè. Wauw. En waarom zijn jullie überhaupt sojadrink gaan maken terwijl je ook gewoon koeien hebt? Ja, da's een goeie vraag. Wat we gewoon zien, dat er steeds meer mensen plantaardige drink willen drinken, hè, dat vinden ze lekkerder. Of voor allerlei redenen. En we zien ook dat dat heel veel uit het buitenland komt. En ik dacht, kunnen wij dat nou niet als melkboeren gewoon in Nederland gaan doen? En zo zijn we begonnen om soja te verbouwen op ons eigen land, in Nederland, en da's al heel uniek. En toen zijn we daar ook nog eens die plantaardige drink, sojamelk, van gaan maken. En nu zijn we zover dat we al 50.000 liter van ons eigen land kunnen maken. Wauw, lekker bezig hoor. Goed man. 
Met een grote machine die een combine wordt genoemd, wordt de soja van het land gehaald. Soja is afkomstig van sojabonen. Die zitten in peultjes aan een tak. De boon is een peulvrucht die je kunt eten en is familie van de erwt. Het zit vol gezonde eiwitten, ijzer en vitamine B. Het zit in vleesvervangers, tofu en tempeh en er wordt ook een soort melk van gemaakt waar geen koe voor nodig is, zoals sojadrank. 
De wereldbevolking groeit en daarmee ook de vraag naar voedsel. Melk is een heel voedzaam goedje. Er zitten heel veel eiwitten in, calcium, vitamine B en dat heb je allemaal nodig voor sterke botten en spieren. Maar voor de 25 tot 30 liter aan melk die een Nederlandse koe gemiddeld per dag produceert, moet een koe eerst 60 kilogram aan voer per dag eten. Dat voer moet worden verbouwd, de koeien hebben ruimte nodig, dus je snapt: daarvoor is een hele hoop grond nodig. En die koeien die poepen en die scheten en die boeren natuurlijk ook heel veel. En daardoor ontstaan er broeikasgassen en die zorgen er dan weer voor dat de aarde opwarmt. Om melk te produceren moet een koe dus heel veel eten, voornamelijk gras en mais, maar ook krachtvoer. En wat zit er nou eigenlijk in krachtvoer? Nou, onder andere soja. Een Nederlandse koe eet gemiddeld bijna één kilo soja per dag. Maar wat nou als we de koe er tussenuit halen en gewoon meteen van deze sojabonen sojamelk maken? Dan is de weg van de boon naar ons glas veel korter.

Waarom is er plantaardige melk?

Melk komt van koeien. Een koe moet voor 30 liter melk zo’n 60 liter voer eten, waarvan bijna een kilo soja per dag. Als je direct van die soja melk maakt, dan is de weg van de boon naar ons glas veel korter en scheelt het broeikasgassen.

Voedzame drank met minder broeikasgassen dan melk

Hai. Dit is Coco. Ik voel mij gelukkig als ik bij haar ben. Ik ben Katinka en ik ben elf jaar oud. Ik woon nu bij mijn moeder in Schiedam, maar ik woon soms ook bij mijn andere moeder. En ik heb ook nog twee broers. Die wonen bij mijn moeder in Rotterdam. En ik ben vegan. Vegan lippenbalsem. Een Tie dye shirt. Getiedyed met vegan verf. Vegan betekent meer dat je geen dierlijke producten eet of gebruikt. Dit armbandje is gemaakt uit plastic uit de oceaan. Schoenen, die zijn vegan. Dit blijkt op leer, maar dit is vegan, dus geen echt leer. En deze trui is helemaal vegan. Heb je lekker geslapen? Ze had artrose in haar achterbeen, hier. En haar hoeven waren veel te kort. En in die heup had ze veel littekenweefsel. En ze was waarschijnlijk heel ongelukkig. Ja, je bent lief. De eigenaar van wie we haar hadden gekocht, zei wel: Je kan haar ook teruggeven, dan krijg je een ander paard, maar dat wouden we niet...want we wisten niet wat er dan met haar zou gebeuren. Ik vind dat de dieren heel lief zijn en heel zacht. Daardoor heb je een soort van band met ze. Ik vind dat ze wat liever zijn dan mensen. Je kan wel vegetarisch zijn, dat is ook heel goed, maar het heeft toch niet echt zin. Want nog steeds als je vegetarisch bent, zijn er dieren die lijden. De dingen die voor de dieren zijn, worden daar ook voor bedoeld. De melk voor de kalfjes bijvoorbeeld. Dat is niet voor de mens. Je hebt ook gewoon amandelmelk, dat kun je ook gebruiken. Dit is melk, geen melk van koeien, maar vegan. Die mag er helemaal in. Maar niet alleen bij kalfjes, ook de eieren van een kip. De kuikentjes worden een soort van vlees gemaakt. Ik heb er geen goed gevoel meer bij. Je hebt ook veel dingen zonder dierlijke producten die lekker zijn. Dus zonder dieren die lijden. Die koekjes worden de taartbodem. Is dat nou echt boter? Nee, vegan-boter. Een taart maakt niet voor de hele wereld verschil, maar wel voor de mensen om me heen. Ze vinden het meestal net zo lekker of nog lekkerder zelfs. Dus dan worden ze zich ervan bewust. Ik droom ervan dat we over 30 jaar zeggen tegen onze kleinkinderen: Ooit aten we dieren. Dus dat we dan geen dieren meer eten en geen melk meer drinken. En geen eieren meer eten. Ik vind hem heel lekker. Ik ook.

Hoe word je veganist?

Katinka drinkt geen koemelk en draagt geen leren schoenen: ze is veganist. Dat betekent dat ze niks gebruikt dat van dieren afkomstig is. Maar als je een beetje creatief bent, is er voor bijna alles wel een plantaardig alternatief.

Leven zonder dierlijke producten

Mens en lichaam

Vegetarische video's

Even geen vlees

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

rode kerstballen in een boom

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.