Klas 4/5/6

Examenvideo's bij economie (havo/vwo) over concept ruilen over de tijd. Eindtermen: ruil, rente, tijd, schuld, sparen, lenen, belasting.

Waarom zijn bananen krom? Hoe werkt je geheugen? Uiteenlopende vragen die Clipphanger met een grappige animatie op een verrassende manier beantwoordt.

Clipphanger header

Clipphanger logo

Clipphanger 

Clipphanger op Youtube

In de 18e eeuw begint in Europa de Verlichting. Door de ontwikkeling van de wetenschap veranderen onze ideeën over de maatschappij. Weet jij wat de Verlichting precies inhoudt? Test je kennis in de quiz. 

Quiz over denkers en ideeën

Wat weet jij over de Verlichting?

Aardrijkskunde examenquiz

Test of jij goed bent voorbereid op je examen aardrijkskunde! Wat weet je van platentektoniek, de koolstofkringloop en oceanische circulatie? Klik op de afbeelding om te beginnen.

Examenquiz bij aardrijkskunde voor vwo

Wat weet jij over de aarde als natuurlijk systeem?

Klas 1/2/3

Hoe is het voor mensen in andere landen om buitenstaander te zijn, puber, homo, verslaafd of... ongesteld? Je ziet de overeenkomsten en verschillen tussen culturen in onze steeds kleiner wordende wereld.

Programmaheaders

Programmalogo's

Metropolis in de klas

Alles van Metropolis

Deze keer brengt Metropolis geld in het laatje. Geld in de vorm van een welverdiend salaris. Want dat heb je nodig als je de huur of je Netflix abonnement moet betalen. In deze online story zoeken de correspondenten van Metropolis uit hoe mensen aan hun salaris komen en wat ze ermee doen.

Scrollverhaal over salaris

Money makes the world go 'round

NPO Kennis maakt explainers en informatieve story's over onderwerpen die jongeren bezighouden, van Netflix tot klimaatverandering.

Npo Kennis header

Logo NPO Kennis

NPO Kennis

Je geld wordt elk jaar iets minder waard. Dat betekent dat je minder kunt kopen voor hetzelfde geld. Een beetje inflatie is heel normaal. Hoe dat zit, lees je in de story van NPO Kennis.

Story over hoe geld minder waard wordt

Wat is inflatie?

Groep 6/7/8

Belasting is letterlijk zo oud als de weg naar Rome. Al in het jaar 50 werden onze eigen Friezen verplicht om te betalen aan het Romeinse gezag. Maar dat waren toen nog geen flappen, maar lappen: runderhuiden, waarmee de Romeinen lekker warm de winter doorkwamen.
Rond het jaar 500 hadden de Franken de macht. De Koning der Franken ging het hele jaar van je ras ras ras door zijn eigen uitgestrekte rijk. Het volk betaalde hem belasting in natura. De king kreeg zijn natje en zijn droogje, en misschien nog een natje of twee.
Vanaf de elfde eeuw kwam het recht om belasting te heffen in handen van de stadsbesturen. Die gebruikten het geïnde geld om de stadsmuur te onderhouden, ambtenaren te betalen en tomaten te kopen om de belastingontduikers mee te bekogelen. 
Onze eerste echte Minister van financiën heette Alexander Gogel. Die goocheme Gogel toverde in 1806 uit zijn hoge hoed de Belastingdienst tevoorschijn. Tegenwoordig verstuurt deze dienst per jaar zo’n 160 miljoen blauwe enveloppen. Misschien zou daar ook ’s een belasting op moeten komen.


Clipphanger

In het Romeinse Rijk hadden ze nog geen blauwe enveloppen, maar werd er al wel belasting geïnd. Het volk betaalde niet in harde pegels, maar in natura. 

Hoe oud is belasting?

EenVandaag in de klas

Vak: economie. Er komen steeds meer supermarkten die met prijzen stunten, zoals ‘Budget Food’, ‘Pallet Voordeel’ en ‘Mega Food Stunter’. Deze budgetsupermarkten zeggen dat ze nog goedkoper zijn dan bestaande prijsvechters zoals Aldi en Lidl. Hoe kan het dat deze dumpsupers zo goedkoop zijn?

De opmars van de budgetsupermarkt

Nieuwsuur in de klas

Als je 18 jaar wordt, ben je volgens de Nederlandse wet financieel volwassen en dus ook zelf verantwoordelijk voor het geld dat je gaat uitgeven en verdienen. Dit gaat meestal goed, maar toch heeft ongeveer de helft van alle jongeren tussen de 18 en 27 jaar schulden of schulden gehad. Soms gaat het om een paar tientjes, maar anderen hebben grotere geldzorgen. Verschillende gemeentes en bedrijven helpen mensen om van deze schulden af te komen.

Hulp aan jongeren met schulden

Waarom kiezen jongeren voor een scooter? En wat zijn de redenen om het niet te doen en gewoon te blijven fietsen? Of met de bus te gaan? Niet iedereen heeft dezelfde behoefte. 

Yasmine Mountasser, busreiziger: 
“Ja ik wil heel graag een scooter. Ik heb iets minder dan 1000 euro gespaard met m'n baantje en ik krijg in mei vakantiegeld. Over 5 maandjes ben ik jarig en ik hoop dat ik dan er bijna ben want ik wil echt heel graag een scooter.”
	
Bart Burgers, fietser:
“Nou ik baal natuurlijk ook wel eens van dat ik met tegenwind of met regen naar school of naar de korfbal moet. Maar ja, dat kleine stukje dat moet wel gaan.”

Yasmine Mountasser, busreiziger: 
“Ja, dan heb ik misschien een brommer en een helm maar dan moet 'ie ook nog verzekerd worden en dat kost minimaal 200 euro per jaar. Als ik een nieuwe koop dan wil ik wel dat 'ie all risk is verzekerd, maar ja dat kost wel 800 euro per jaar. Een hoop geld maar het is het wel waard want als 'ie kapot is of er gebeurt iets mee, krijg ik wel een nieuwe.”

Bart Burgers, fietser:
“Ik kan wel een scooter kopen van 1200 euro maar een fiets van 80 euro doet 't net zo goed hoor. Ja, het is natuurlijk gewoon een kwestie van prioriteiten stellen. Wat wil je wel en wat wil je niet. En ik geef het liever uit aan wielrennen of vakanties. Dus dat is voor mij gewoon belangrijker. “

Timo Kleywegt, rijdt scooter:
“Nou als ik met de bus zou gaan dan is het eigenlijk niet te doen. Dan moet ik heel vaak overstappen. Dus de scooter is wel makkelijk, kan ik mooi lekker in 1 keer doorrijden. Zo kom ik eigenlijk nooit te laat op school. Ik vind het wel, ja stoer. Zo'n scooter. Ja, het is ook omdat 'ie wat anders is dan andere scooters. Het is wel dezelfde soort maar de uitstraling is wel heel erg anders, dat vind ik ook wel belangrijk. Je ziet wel veel dezelfde scooters bij mij op school.  De sociale beïnvloeding? oh wat die andere mensen van je scooter vinden? Nou, ja ik vind het we belangrijk wat mensen van m'n scooter vinden want je wilt toch wel dat mensen je scooter leuk vinden. Maar ik wil ook wel dat ik 'm zelf heel erg leuk vind, dus wel dat ik ook iets voor mezelf heb met andere dingen, die ik mooi vind.”
 
Yasmine Mountasser, busreiziger: 
“Ja de behoefte is heel groot. Ik word echt helemaal gek van die bussen en ik ben ook altijd te laat. Dus ik wil zo snel mogelijk een scooter.”

Youssef Essadiki, rijdt elektrische scooter
“Ja scooters had ik eerst helemaal niks mee. Maar toen zag ik deze elektrische scooter en dat beviel me wel. Ja hij lekt niet, hij stinkt niet. En hij maakt geen geluid. Eigenlijk kan je er gewoon mee naar binnen rijden. Toch? Een volle tank kost mij 40 cent. En die betaalt de school.”

Economische motieven

Niet iedereen heeft dezelfde behoeftes. Of je ervoor kiest om een scooter te kopen, hangt af van je behoeftes en wensen. Maar natuurlijk ook van je economische situatie. 

Waarom koop je juist wel of geen scooter? 

Gerdine Meijerink is econoom. Zij doet onderzoek naar landbouw- en voedselvraagstukken. 
Het voedselprobleem bestaat eigenlijk uit twee problemen: het eerste is dat je een steeds groter wordende wereldbevolking moet gaan voeden met een beperkt aantal hectares aan landbouwgrond en beperkt water, etc. Een tweede probleem is dat sommige mensen niet genoeg geld hebben om voedsel te kopen, dus dan kan er wel genoeg voedsel zijn in de wereld, maar heb je toch nog steeds mensen die honger lijden. 
Landbouwgrond is beperkt en omdat we eigenlijk niet meer willen dat er nog meer tropisch regenwoud wordt gekapt bijvoorbeeld of andere natuurgebieden verdwijnen, dus wat we moeten doen is eigenlijk proberen niet nog meer landbouwgrond erbij te krijgen, maar de landbouwgrond die wij hebben nog productiever te maken. 
Zoals een productiemiddel maar één keer ingezet kan worden om een product te maken, zo kan een consument maar één keer zijn beperkte middel geld uitgeven om te eten. Hij moet dus kiezen. 
Ik ga een maaltijdsalade maken met cous-cous, maïs en wat groentes. Wat je ziet is dat er meer mensen op de wereld komen en die gaan allemaal, die blijven allemaal eten, maar wat je ook ziet dat heel veel landen ook rijker zijn geworden, dus economische groei vooral in Azië bijvoorbeeld en als je rijker wordt, dan wil je ook lekkerder gaan eten en dat betekent meestal meer vlees gaan eten. Dus wat je ziet is dat de vleesconsumptie vrij hard stijgt, maar wat dat betekent ook is dat er meer veevoeder nodig is en dus ook meer maïs en soja, en nou ja, dat soort ingrediënten. 
Als we dit stukje vlees hebben, ze hebben berekend dat om dit te krijgen heb je 25 keer maïs nodig. Dus nou, dit is zeg maar 2 keer zoveel, als het stukje vlees. En dus 12 van dit soort bakjes heb je dan nodig om 1 zo’n stukje vlees te maken. Dat betekent dat je als je maïs eet, dat je veel efficiënter bezig bent dan één zo’n stukje vlees te eten. 
Julian, aan tafel! Eten, handen wassen en aan tafel!
Een product als maïs kan op verschillende manieren gebruikt worden: als voedsel voor de mens, als veevoer of als biobrandstof. Door uitputting van de fossiele brandstoffen zal de landbouw in de toekomst niet alleen voedselleverancier zijn, maar ook energie leveren voor de maatschappij van morgen. 
Het LEI doet economisch onderzoek, maar we hebben natuurlijk heel veel verschillende, ja, specialismes. Ik houd me bezig met het zeg maar het wereldvoedselvraagstuk op mondiaal niveau en over internationale markten. Het economische onderzoek is vooral inzichtelijk maken het kosten/baten-plaatje van keuzes die je maakt. Dus we rekenen heel vaak dingen door van “nou ja, als je dit kiest, dan zijn dit de effecten” en de vragen kunnen heel erg verschillend zijn van “hoe kunnen wij onze impact op voedselzekerheid beter monitoren?”, dat is één onderzoek, tot “nou, we willen in Ethiopië gaan investeren in de oliezadensector, daar nou ja, kunnen jullie ons helpen om keuzes inzichtelijk te maken?”. 
Maïs is een ongelooflijk belangrijk gewas. Dus als ik kijk naar voedselprijzen, dan kijk ik eigenlijk heel vaak naar de maïsprijs en de tarweprijs, omdat dat twee ontzettend belangrijke gewassen zijn voor de voedselzekerheid. Wij kijken bijvoorbeeld naar als we nou heel veel maïs gaan gebruiken voor biobrandstoffen, wat gebeurt er dan als die maïs niet meer beschikbaar is voor consumptie door mensen of door vee? Wat gebeurt er met de prijs, is er dan wel genoeg voedsel? Ja, dus die afwegingen, die berekenen wij door. 
En het Ministerie van Economische Zaken heeft een budget voor onderzoek en die stellen ook thema’s vast die voor hun belangrijk zijn. Maar nou ja, in deze tijd moeten zij ook bezuinigen, dus het budget is kleiner geworden. De Overheid heeft bedacht van “nou, daar moet het bedrijfsleven ook een deel, ja, aan meebetalen”, maar dan mag het bedrijfsleven ook de vragen stellen, dus de thema’s vaststellen en zeggen van “nou, dit soort onderzoek hebben wij nodig”. Dus dat betekent voor ons dat de aard van het onderzoek van ons onderzoek ook is veranderd, dus meer naar vragen die belangrijk zijn voor het bedrijfsleven.


Het voedselprobleem

Er zijn steeds meer mensen op de wereld en die willen allemaal kunnen eten. Ook neemt de welvaart toe: mensen die meer geld te besteden hebben willen luxer eten; in de praktijk is dat vaak meer vlees. En ook dat heeft weer gevolgen. Waar wordt op gelet bij onderzoek naar het voedselprobleem? 

Onderzoek doen om keuzes te maken

“Silence please. 

Daan Lemmen, 'developer'
Daan Lemmen zit op het Canisius College in Nijmegen. Hij heeft een app ontwikkeld waarmee hij en zijn schoolgenoten hun rooster kunnen bekijken op hun iPhone.
“Eerst kwam ik op school en dan had ik het eerste uur vrij of zo en nu kijk ik van tevoren even op m'n telefoon en dan weet ik of het eerste uur uitvalt bijvoorbeeld. En ik weet natuurlijk nu ook gelijk waar ik moet zijn.”

Teacher: Lukt het allemaal? Can you manage?
Lemmen: Yes.
Teacher: Oké. 

“Mijn app kan je kopen voor 80 cent. Daarvan krijg ik 50 cent. Dit is de app zoals die nu is. Die ziet er zo uit en dan kan je zo het rooster bekijken. Ik heb 'm nu ongeveer zo'n 2, 300 keer verkocht. Iets van 150 euro. En dat zet ik op e bank en dan ga ik daarmee sparen om er later wat leuks van te kopen.”

Lemmen: Ik had een afspraak.
Employee: U had een afspraak? 
Lemmen: Ja.
Employee: Met een collega van mij?
Lemmen: Ja. 
Employee: Waarmee kan ik u dan van dienst zijn, u had een afspraak?
Lemmen: Anne Kruitwagen.
Employee: Oké, komt u maar even mee.

Anne Kruitwagen, adviseur particuliere relaties
Kruitwagen:	Hallo Daan, jij zou graag een spaarrekening willen openen.
Lemmen: Ja.
Kruitwagen:	Oké. 
Kruitwagen:	Zal ik je wat meer vertellen over sparen? 
Lemmen: Ja dat zou ik wel fijn vinden.
Kruitwagen:	 Sparen is eigenlijk het opzij zetten van geld op bijvoorbeeld een spaarrekening bij ons. En als beloning daarvoor krijg je rente. En eigenlijk is het zo, hoe langer en hoe meer je het vastzet of op de spaarrekening houdt, hoe meer rente je krijgt dus hoe hogere beloning. Waarvoor zou je willen sparen?
Lemmen: Ik wil graag sparen voor en nieuwe computer.
Kruitwagen: Een nieuwe computer. Oh, da's hartstikke leuk. Heb je enig idee welk bedrag je nodig hebt? 
Lemmen: Ik denk zo'n 1500 euro.
Kruitwagen:	1500 euro. Oké. Heb je enig idee wanneer je die computer zou willen kopen?
Lemmen: Nou dat weet ik nog niet maar dat hoeft niet heel..
Kruitwagen:	 Niet heel gauw.

Er zijn drie motieven waarom iemand zou willen sparen:
•	Doel: een speciaal doel, zoals de computer van Daan.
•	Rente: een bedrag aan rente.
•	Voorzorg: of iets opzij zetten voor later. 

Kruitwagen: Op het moment dat je bijvoorbeeld een bedrag op een spaardeposito zet, zet je het vast. Dat houdt in dat je er niet aan kan komen. Dat kan voor 1 jaar zijn of dat kan zelfs tot 10 jaar zijn. Ik zal het je laten zien. Hier hebben we 1000 euro. Zetten we 'm 1 jaar vast. Op dit moment is de rente niet echt hoog voor een spaardeposito dus kun je ook zien dat de rente opbrengst ook 18 euro zou zijn. Dat is dus vrij weinig. Als we gaan kijken naar een spaardeposito voor bijvoorbeeld 5 of 10 jaar, zie je dat? Is je totale opbrengst 170 euro. 
Lemmen: En dan mag ik er ook niet aankomen.
Kruitwagen: Dan mag je er ook niet aankomen. Kom je eraan dan moet je een boeterente betalen en mag je het dan pas opnemen.
Lemmen: Oké. 

“Ik programmeer nu soms maar ik denk niet dat ik dat echt zou willen worden, programmeur wil ik gewoon als hobby houden. Ik zou wel graag een eigen bedrijfje starten. Dat heeft niet echt een reden maar lijkt me gewoon leuk om een eigen onderneming aan te gaan. En zelf beslissingen te kunnen maken. Om dat te financieren kan ik altijd lenen bij de bank en ik heb nog wat spaargeld.”

Lemmen: En als ik wil lenen?
Kruitwagen: Een lening houdt in dat je dus geld krijgt van ons.
Lemmen: Ja.
Kruitwagen:	 Wat je terugbetaalt. Nou, de mogelijkheid is om dat in bepaalde termijnen terug te betalen. Dan weet je precies hoe lang en hoeveel rente je betaalt en wanneer je de lening weer afbetaald hebt. Dat noemen wij een persoonlijke lening.
Ook om te lenen kunnen er verschillende redenen zijn waarom iemand geld vraagt. Je wilt een huis kopen, bijvoorbeeld:
•	Aanschaf duurzaam consumptiegoed
•	Tijdelijk geldtekort
•	Calamiteiten
 
Kruitwagen: Hier kun je bijvoorbeeld zien, bij 3 verschillende soorten leningen, bij een bedrag van bijvoorbeeld 10.000 euro hoe lang de looptijd is, het totale prijs van het krediet en wat ongeveer de rente zal zijn. 
Lemmen: Per jaar?
Kruitwagen: Dus op 't moment dat u een persoonlijke lening, betaal je 200 euro per maand tegen 8,7 procent met een duur van 62 maanden.
Lemmen: Hoeveel heb je dan betaald eigenlijk aan de bank?
Kruitwagen: In dit geval met deze rente betaal je aan het einde van de looptijd in totaal 12.400 euro.
Lemmen: Oké.
Kruitwagen:	 Dus dan 2400 euro aan rente.

De verschillende hoogten van de rente percentages zijn van invloed op ons spaar- en leen gedrag. Als je weinig rente krijgt, is sparen natuurlijk niet zo aantrekkelijk. Dan zal er dus bij de banken minder aanbod van geld van de burgers zijn dan wanneer je een hoge rente krijgt. In dat geval zal iedereen graag zijn kapitaal flink willen laten groeien bij de bank. Als je veel rente moet betalen dan zal je niet graag willen lenen van een bank. Als je maar weinig rente hoeft te betalen kun je natuurlijk wat makkelijker en meer geld lenen. De prijs van geld, de rente dus, wordt bepaald door waar vraag en aanbod aan elkaar gelijk zijn.

Banken verdienen hun geld met het verschil tussen de rente die ze geven aan de spaarder
en de rente die zij vragen aan degene die lenen van de bank. De laatste is natuurlijk altijd hoger dan de eerste. Het ontvangen spaargeld lenen banken uit aan gezinnen en bedrijven.
Gezinnen kunnen sparen omdat zij een deel van het geld dat zij verdienen met hun werken niet uitgeven. Een ander deel van hun inkomen geven gezinnen uit aan goederen en diensten. Banken spelen dus een centrale rol in het bij elkaar brengen van vraag naar en aanbod van geld. En zijn daarmee belangrijk voor onze economie.

Sparen en lenen bij een bank

Om te sparen of lenen bij een bank kun je verschillende economische motieven hebben. Je hebt altijd te maken met rente. De hoogte van de rente is afhankelijk van het vraag en aanbod van geld. 

Je hebt altijd te maken met rente

De Rekenkamer in de klas

Vak: economie. Een doosje eieren is bij de ene supermarkt goedkoper dan bij de andere supermarkt. Waar komt dat prijsverschil vandaan? En wie verdient er eigenlijk het meest op de verkoop van eieren? De Rekenkamer onderzoekt hoe dit zit.

Wat kost een ei?

Viereneenhalf jaar geleden voltooide Kim Ploum haar opleiding tot piloot bij de Stella Aviation Academy in Maastricht. Ze werkt nu als treindienstleider bij de spoorwegen.
Toen ik afstudeerde begon de crisis dus gingen eigenlijk alle deuren in mijn gezicht dicht. Mensen die 2 maanden eerder waren afgestudeerd hebben wel nog een baan gekregen. Ik ben toen gaan solliciteren. Dat is het enige wat je kan doen, brieven schrijven, e-mails sturen, overal over de hele wereld want ik was niet gebonden aan 1 plek. Het is gewoon niet gelukt. Ik heb  4 jaar lang gesolliciteerd en helaas. Ik denk dat het een combinatie was van het feit dat ik een vrouw ben, mijn leeftijd en de crisis. Ik heb nu een schuld 140.000 euro. Een deel opleiding en een deel om van te leven 2 jaar lang. Ik kwam op een leeftijd dat ik 35 was, vriendinnen van mij hadden een baan, een gezin, een huis. Dat wilde ik ook, maar omdat ik die schuld had zat dat er niet in. Ik woonde bij mijn ouders, ik had een baantje waar ik niet voor gestudeerd had. Toen heb ik de keus gemaakt om ook een leven op te bouwen. Dat betekende het vliegen vaarwel te zeggen, de droom op te zeggen, en een baan te gaan zoeken waarbij je pensioenopbouw hebt, een huis kunt betalen en een gezin kunt beginnen: een leven. Een leven wilde ik. Toen ben ik bij prorail gaan werken. Een investering heb je wel nodig wil je een goed leven opbouwen uiteindelijk. Je moet investeren in je toekomst en dat heb ik gedaan. Toen ik met de opleiding begon toen was de crisis nog niet. Toen was het allemaal goed in de luchtvaart en in de wereld. Ik dacht, ik doe de opleiding 2 jaar lang, ik ga solliciteren en binnen een half jaar zal ik een baan hebben. Uiteindelijk uitgroeien tot een goed salaris waarmee je ook de opleiding kunt afbetalen. Buiten de crisis om was het allemaal geen probleem geweest en had ik het ook snel kunnen afbetalen. Als je die lening weg hebt dan kun je beginnen met een normaal leven en dan kan je al het geld wat je verdient sparen en stoppen in een huis, hypotheek, spaargeld of investeringen. Dan ga je groeien, dat was mijn droom geweest en aan de hand daarvan een gezin opbouwen. Mijn leven nu is in principe prima. Ik werk bij prorail, hele leuk collega's, een afwisselende baan. Ik heb nu sinds kort een appartement wat ik huur dus ik ben weg bij mijn ouders. Ik ben eindelijk weer zelfstandig wat je eigenlijk van een 36-jarige verwacht. Ik heb een leuk sociaal leven en ik principe gaat het allemaal goed zolang ik niet aan het donkere stukje van de schuld denk.

Ruilen over tijd

Als je gaat studeren investeer je in je toekomst. Een pilotenopleiding is een grote investering.



Investeren in je toekomst

De zero sum game van Mevrouw Watanabe

In Japan krijg je al decennia geen rente meer op je spaargeld. De valutamarkt opgaan is dan een verleidelijke stap. 

‘Mevrouw Watanabe’ is een verzamelnaam voor de anderhalf miljoen Japanse retailbeleggers op deze markt en een begrip in de glanzende torens van Planet Finance. Sommige Mevrouwen Watanabe hebben een legendarische status. 

Maar waar er één wint, verliest er per definitie iemand anders. Het is een ‘zero sum game’.

Planet Finance

Duizenden jaren geleden had je nog geen geld. Maar je kinderen hadden wel wat, namelijk honger. Je kon dan bij de buurboer aankloppen om wat graan te lenen om een brood te bakken. Je gaf je kinderen te eten, en zaaide het graan wat je over had op je akker. Wanneer je dat graan geoogst had, gaf je gewoon de geleende hoeveelheid terug, en als bedankje pikte de buurman nog een extra graantje mee: de rente.
De eerste wetten over leningen werden al gemaakt door de Babylonische koning Hammurabi . Hij stelde ook meteen de maximale rente vast op 33,33333333 %. Poeh! Als je die fikse rente niet meer kon betalen, dan moest je voor de koning aan de slag als slaaf. Maar als je daar geen zin in had kon je gelukkig ook je vrouw of kinderen het werk op laten knappen.
Tegenwoordig wordt de rente bepaald door de Europese Centrale Bank. Als de economie in het slop zit kunnen zij bijvoorbeeld de rente verlagen. Dan lenen de mensen sneller, en geven ze dat geld uit aan allerlei leuke hebbedingetjes. Maar geld lenen kost geld: ook die lening moet uiteindelijk, mét rente weer terugbetaald worden. Want anders komen die leuke hebbedingetjes vanzelf terecht bij de deurwaarder.


Al voordat er geld was, bestond er rente. Je gaf altijd meer terug dan je hebt geleend. En zo werkt het nog steeds. Oftewel: geld lenen kost geld. 

Hoe is rente ontstaan?

Prijsbepaling...wat is dat? Stel...Je krijgt de kans om goedkoop een partijtje pinguïns te kopen. Daar zie je een kans om eens lekker geld te verdienen! Je gaat de pinguïns doorverkopen! Maar wat vraag je nu voor een zo’n pinguïn? Hoe bepaal je de prijs? Eerst bereken je wat je hebt uitgegeven. Je hebt de pinguïns ingekocht...Je hebt ook een kraampje gehuurd...En je maakt reclame. En je hebt zelf gewerkt. Da’s ook niet gratis. In totaal heb je 5 euro uitgegeven, dus per pinguïn is dat 1,25 euro. Dat is de kostprijs. De prijs bepaal je door bij de kostprijs nog een bedrag op te tellen. Dat noem je de marge. Die marge is je winst. Je mag zelf weten hoe groot die marge is. Je kunt de pinguïns natuurlijk lekker duur maken. Hoe groter je marge, hoe meer winst. Maar als jouw pinguïn te duur is, koopt niemand hem natuurlijk. Zeker niet als jouw concurrent ook pinguïns verkoopt...voor €2 per stuk. Dan verdien jij helemaal niets. Daar kun je dus beter net onder gaan zitten. Je kunt jouw pinguïns natuurlijk ook mooi verpakken. Dan willen mensen er ook wat meer voor bepalen. Net als voor een pinguïn van een duur merk. Als de pinguïns overal uitverkocht zijn, terwijl nog veel mensen een pinguïn willen hebben, dan kan de prijs stijgen. En voor een heel bijzondere pinguïn....betalen mensen ook veel meer.

Wat is prijsbepaling?

Als je een product verkoopt, wil je daar natuurlijk winst op maken. Dat doe je door een bedrag op te tellen bij de kostprijs: de marge. Maar niet te veel, want anders gaat iedereen naar de concurrent!

Hoe hoger de marge, hoe meer winst

Nou, een Barcelona-shirtje, dat zal wel in Spanje zijn gemaakt. Nee, in Thailand, nee, dus niet. Okay, een Duits merk gemaakt in de Filipijnen, nee, ook niet. Een sportmerk gemaakt in Pakistan. Gemaakt in China, een hockeystick. De meeste wordt gemaakt rondom Pakistan, ja, hier ook: Pakistan. Maar eigenlijk komen alle hockeysticks en andere hockeymerken uit Pakistan en dergelijke. 
Dat is eigenlijk niet heel erg belangrijk, maar eigenlijk gewoon “hoe speelt het?”, weet je. Het is niet echt iets van “oh, het is in China gemaakt, dus het zal dan heel slecht zijn”, het is meer van: “ja, hoe speelt het?”. En als het goed spul is, dan koop je het, en anders niet. Nee, niks in Nederland. Een spelletje en het is gemaakt in Austria, Oostenrijk. Ja, je ziet dus, dat al die spellen, kledingstukken allemaal, nou, producten om het zo te zeggen, worden ze allemaal meestal gemaakt in Azië. Op zich maakt mij het niet waar het wordt gemaakt, zolang het maar een goede kwaliteit behoudt en het lang goed blijft. En ik er plezier van kan krijgen om het zo maar te zeggen.
Een echte Hollandse fiets met een echte Hollandse naam is een omafiets. Maar deze fiets wordt gemaakt met Turks staal dat in Turkije gelast en geverfd wordt tot een frame. Het frame krijgt in Amsterdam wielen uit Duitsland, spaken uit Zwitserland, banden uit Indonesië, een zadel uit Italië, verlichting uit Taiwan en een bel uit Bulgarije. 75% van deze oer-Hollandse omafiets komt uit het buitenland!

Herkomst van producten

Veel van onze producten worden niet in Europa gemaakt. Zelfs onze eigen oma-fiets is geen Hollands product.  

Waar komen onze producten vandaan?

Bedrijven kopen goederen en diensten bij leveranciers in en maken hiervan eindproducten met behulp van productiefactoren als kapitaal, arbeid, ondernemerschap en natuur. De eindproducten worden vervolgens verkocht. Het verschil tussen inkoopprijs en omzet heet toegevoegde waarde. Als je de toegevoegde waarde van alle bedrijven en overheidsinstellingen bij elkaar optelt ontstaat het binnenlands product. Bedrijven investeren door kapitaalgoederen te kopen. Als je de afschrijvingen daarvan optelt bij het binnenlands product krijg je het bruto binnenlands product, het BBP.
Hierin zijn ook alle afschrijvingen op kapitaalgoederen, zoals machines, en alle ambtenarensalarissen meegeteld. De overheid levert namelijk goederen en diensten waar je geen verkoopprijs aan kunt hangen


Wat is het Binnenlands Nationaal Product?

Als je de toegevoegde waarde van alle bedrijven en overheidsinstellingen bij elkaar optelt ontstaat het binnenlands product.

De toegevoegde waarde van alle bedrijven

Als jij meer geld uitgeeft dan je binnenkrijgt, dan heb je een tekort. Dat kan ook de overheid overkomen, en dan noemen we het een begrotingstekort. Er komt dan minder geld aan belasting binnen dan er wordt uitgegeven aan belangrijke zaken als 130-kilometer-borden, wegen en wildviaducten.
De overheid moet dan geld gaan lenen. Dat doet ze bij particulieren, bedrijven, organisaties en andere landen. Maar ja… Geld lenen, kost geld. Over het geleende bedrag moet rente worden betaald en de schuld moet binnen een bepaalde tijd worden afgelost.. want zo werkt dat met schulden. En als er jaar in jaar uit een begrotingstekort is, moet de overheid steeds weer geld bijlenen om haar schulden af te lossen en het tekort weer aan te vullen. Zo wordt de staatsschuld steeds hoger, hoger, tot in de honderden miljarden. Dat zijn een hoop nullen. Konden we die nou maar verkopen!
De overheid kan de staatschuld verminderen, door minder uit te geven… bezuinigen dus. Of door te zorgen dat er meer geld binnenkomt door de belasting te verhogen. Als dat goed lukt dan wordt het begrotingstekort omgezet in een begrotingsoverschot. Maar dat woord hoor je in Den Haag niet zo vaak.

De regering heeft geld nodig om te investeren in bijvoorbeeld infrastructuur en onderwijs. Daar zijn belastingen voor uitgevonden. Meestal gaat er meer geld uit dan dat er binnenkomt: een begrotingstekort. 

Wat is een staatsschuld?

Wil je snel rijk worden? Miljonair in 1 jaar? Bitcoins (en andere crypto), aandelen en vastgoed zijn je ticket zijn naar het grote geld! Althans, dat is wat snelle jongens op TikTok en YouTube je laten geloven. Met prachtige plaatjes van vakantieoorden en dure auto’s geven deze ‘adviseurs’ je het gevoel dat rijk worden heel makkelijk is. Maar dan moet je wel een cursus bij ze kopen. Is hun advies echt goud waard? We vragen het aan een paar financiële experts.

Crypto en beleggen: TikTokkers vs experts | Pointer Checkt S4 #2

Met prachtige plaatjes van vakantieoorden en dure auto’s geven snelle jongens op TikTok en YouTube je het gevoel dat rijk worden heel makkelijk is. Maar dan moet je wel een cursus bij ze kopen. Is hun advies echt goud waard? We vragen het aan een paar financiële experts.

Crypto en beleggen: TikTokkers vs experts

Pointer Checkt

De eerste aandelen ever werden uitgegeven in Nederland, door de Verenigde Oost-Indische Compagnie. Die had in 1606 dringend geld nodig voor nieuwe reizen naar het Verre Oosten. De burgers van Amsterdam konden geld steken in het roemruchte scheepvaartbedrijf en werden zo voor een klein stukje mede-eigenaar. En als de schepen vol met kruidnagel en peper terug keerden uit den oost, deelden de burgers mee in de winst. Dat noemen we tegenwoordig dividend, en van genoeg dividend word je vanzelf decadent… Hatsjie. 
De prijs van een aandeel wordt bepaald door vraag en aanbod. Als de mensen denken dat ruimtereisjes het helemaal gaan worden, willen ze daar wel een aandeel in hebben en gaat de koers van de raketproducent omhoog. Maar wanneer al dat ruimtereizen opeens minder leuk blijkt te zijn, dan verkopen de mensen hun aandelen weer, en gaat de koers ook weer als een raket omlaag. 
De stemming op de aandelenbeurs kun je aflezen aan de AEX-index. Dat is een soort mandje met 25 Nederlandse bedrijven als Heineken en TomTom. Als die index omhoog gaat, dan kan er op vrijdagmiddag bij de beursborrel een extra biertje af. En als de index keldert, kunnen ze met de TomTom op zoek naar een brug om onder te slapen.

De handel in aandelen bestaat al sinds de oprichting van de VOC. Tegenwoordig wordt er wereldwijd in aandelen gehandeld, maar wat zijn aandelen eigenlijk?

Wat zijn aandelen?

Deze mooie koekenpan, waar je nu nog 100 euro voor betaalt, kost over een jaar misschien wel 102 euro. Dat heet inflatie. En dat is niet erg, want als het goed is, krijg je dan van je baas ook net iets meer salaris. Je koopkracht blijft gelijk, waardoor je de koekenpan nog steeds kopen kan.
Prijzen gaan omhoog, omdat productiekosten ook stijgen. Een jaarlijkse inflatie van 2 of 3 procent is vrij normaal. Maar het kan ook uit de hand lopen. Na het verliezen van de Eerste Wereldoorlog moet Duitsland de schade van de oorlog betalen aan de winnaars. En dat doen de Duitsers niet zo gründlich, door in 1923 de geldpersen aan te zetten. Zo komt er meer geld in omloop, maar dat geld is niet veel meer waard: de prijzen rijzen de koekenpan uit: hyperinflatie. Voor een brood betaalde je zo’n 200.000 mark en dan moest je het ook nog beleggen. Als je in een restaurant iets te lang deed over je paardenbiefstukje, dan was je alweer het dubbele kwijt. Ja, laat die fooi maar zitten. Hyperinflatie noemen we ook wel galopperende inflatie.

Als de inflatie stijgt kun je minder kopen voor dezelfde hoeveelheid geld. Daar kunnen de Duitsers over meepraten: de inflatie was er na de Eerste Wereldoorlog zo hoog dat de bratwursten duurder werden waar je bij stond.

De SER: de Sociaal Economische Raad, een orgaan dat de overheid al 60 jaar van advies voorziet op het terrein van sociaal en economisch beleid. De SER is een heel belangrijk instituut in Nederland, al reeds bijna 60 jaar oud. Dat is de kern van ons Nederlands overlegorgaan, waar sociale partners samenkomen. Heel bijzonder omdat dat gebeurt samen met kroonleden: topeconomen, topjuristen uit Nederland. Essentieel voor het functioneren van de polder in Nederland. Maar wat gebeurt er nu precies bij de SER? Hoe komt een advies tot stand? Het begint allemaal bij het dagelijks bestuur. Daar komen alle belangrijke mensen van de Nederlandse economie samen, daar wordt de agenda bepaald. 

Wij gaan vergaderen en we hebben niet veel tijd en een lange agenda. Tijdens de vergadering wordt bekeken welke adviesaanvragen over sociale of economische kwesties via de ministeries zijn binnengekomen en behandeld zullen worden in de SER. Hierna is het de beurt aan een benoemde commissie die het eigenlijke advieswerk voor zijn rekening neemt. Dames en heren, van harte welkom bij deze vergadering, de achtste vergadering van de commissie die het advies maakt over participatie van jongeren met het ontwikkelen… In de raadsvergadering wordt het advies al dan niet aangenomen door alle leden die zitting hebben in de SER. In die raadsvergadering zijn drie partijen vertegenwoordigd: er zijn 11 vertegenwoordigers van de werkgevers, 11 vertegenwoordigers van de werknemers en 11 kroonleden, onafhankelijke deskundigen die bijdragen aan het advies. Als we in de raadsvergadering bij elkaar komen is het advies in feite al vastgesteld, formeel gebeurt dat hier, in de praktijk gebeurt het daaraan voorafgaand. Dan hebben de achterbannen van werkgevers en werknemers ernaar kunnen kijken, er uiteindelijk een goedkeuring aan gegeven, dat zijn eigenlijk de belangrijke momenten en hier in volle openbaarheid ronden wij het dan af. Dan stel ik voor tot een afronding van dit agendapunt te komen. Ik onderstreep graag de waardering van verschillende kanten verwoord voor de bijdrage ook tijdens dit debat geleverd. Ik vond het buitengewoon interessant en bevestigend dat we er goed aan hebben gedaan dit onderwerp op onze agenda te plaatsen in het verlengde van de adviesaanvraag. Dus ik dank alle daarbij betrokkenen zeer en ik zou u willen voorstellen het advies nu unaniem vast te stellen. En ik stel vast, dat dat bij dezen gebeurd is. Dank u wel.

De Sociaal Economische Raad

De Sociaal Economische Raad (SER) adviseert de overheid over sociaal en economisch beleid. Maar wat moet er gebeuren voordat zo’n advies tot stand komt?

Hoe komt een SER-advies tot stand?

Elke keer als je een bepaald product koopt betaal je accijnzen. Producten waarover je accijnzen betaalt  zijn bij voorbeeld alcoholische dranken, sigaretten en benzine. Dus producten die slecht zijn voor het milieu of die slecht zijn voor je gezondheid. Deze producten zouden zonder accijnzen zo'n 15 euro kosten. Maar met accijnzen zou het ongeveer 30 euro kosten. De overheid maakt deze producten dus een flink stuk duurder.

Accijnzen

Je merkt vaak helemaal niet dat je accijns betaalt, het is bij de prijs van benzine, drank en sigaretten inbegrepen.

Extra belasting op bepaalde producten 

In de Middeleeuwen maken goudsmeden in opdracht van de machthebbers gouden en zilveren munten om de ruilhandel te vergemakkelijken. Zij worden experts in het beoordelen van de waarde en gaan het geld opslaan in hun kluizen. De eigenaars krijgen dan een papier waarop de intrinsieke waarde vermeld staat. Omdat het onhandig is een groot gewicht aan edelmetaal te verslepen en link om onder je matras te stoppen, gaan de mensen elkaar betalen met die wisselbrieven. En omdat de goudsmeden met een voorraad edelmetaal blijven zitten in hun kluis, gaan ze dit uitlenen. Hieruit ontstaan de eerste banken. 
Op moment dat je de waarde van het geld helemaal laat los trillen van de oorspronkelijke materiële waarde, dan heb je het over fiduciair geld, dus dat bestaat niet meer. Hè, dus eigenlijk denkbeeldig geld zou je kunnen denken. Het enige wat ons geld waarde geeft is het idee dat we onze Overheid kunnen vertrouwen. Dat die niet veel meer gaat produceren van het geld dan er nodig is, want iedereen met spaargeld, die wordt arm. Nou, dat gevoel, hè, dat is de laatste jaren wel opgekomen, met die rare toestand rond de financiële crisis hè, al die bellen die geblazen zijn door de financiële markten, die ontploft zijn, die geknapt zijn. Die hebben ervoor gezorgd dat mensen minder vertrouwen hebben in het geld van de Overheid, van de banken, en misschien meer vertrouwen krijgen in het geld van onze voorvoorvoorouders, de Middeleeuwers hè, de heksenverbranders. Dat, daar was het toch eigenlijk niet zo’n slecht idee. Dus ik snap wel dat gevoel. Ik denk alleen dat het in de moderne economie al gebaseerd op een gouden standaard, dat dat vragen om problemen is en ook niet nodig. 
Er is kritiek op de rol van de Nederlandse Bank, DNB, want het is haar taak om te zorgen voor financiële stabiliteit en daarmee een bijdrage te leveren aan de welvaart in Nederland. Het toezicht op de banken in Nederland is dan ook in handen van DNB. 
Het kan misgaan wanneer er te riskante kredieten worden verstrekt die vervolgens niet worden terugbetaald. Wij proberen daar op toe te zien, dus wij proberen zo goed mogelijk met de bank mee te kijken om te kijken of zij die risico’s die ze inherent aangaan, want die moeten ze aangaan, kredietverlening is per definitie risicovol, maar dat moet ook, daar is op zich niks mis mee. Wij proberen mee te kijken of ze die risico’s goed kunnen beheersen. Maar wij moeten er in ieder geval op toezien dat de toevertrouwde middelen van het publiek, dus de deposito’s, de spaargelden, dat die veilig zijn en dat die ten allen tijde kunnen worden terugbetaald. Als wij ingrijpen, dan kunnen wij vooral het management van de bank erop aanspreken dat ze een ander beleid moeten voeren. Wij kunnen ze dwingen om extra kapitaal aan te trekken, wij kunnen ze dwingen om de risico’s zo snel mogelijk in een portefeuille af te bouwen. Ja, en als helemaal niets helpt, dan is de ultieme sanctie is dat we de vergunning kunnen intrekken en dat betekent dat we dan tegen die bank zeggen: “u mag geen bank meer zijn en u mag geen middelen meer aantrekken van het publiek”.


Fiduciair geld

Vroeger was de waarde van een muntstuk te relateren aan de hoeveelheid edelmetaal waar het van gemaakt was. Tegenwoordig is de waarde gebaseerd op vertrouwen. We hebben afgesproken dat je met een briefje van 50 daadwerkelijk 50 euro aan goederen of diensten kunt kopen. 

Kopen op basis van vertrouwen

Tikkies, cryptomunten, MasterCard, Apple Pay, QR-codes, internetbankieren. De betaalmiddelen vliegen je om de oren en er komt er waarschijnlijk nog één bij, een digitale munt van de centrale bank. De digitale euro. In 70 landen zijn ze al aan het experimenteren met zo'n munt en op de Bahama's kun je er zelfs al mee betalen. Het is totaal iets anders dan cryptomunten, maar wel een nieuwe vorm van geld waarmee jij en ik mogelijk echt gaan betalen. Dus de hoogste tijd om er meer over te weten te komen. Wat is het, zo'n digitale munt? En waarom willen centrale banken het? En wat hebben we daar eigenlijk aan? En zijn er ook grote nadelen? En misschien wel belangrijkste: Wat gaat dat betekenen voor jou en voor mij? 
De digitale euro, wat is het eigenlijk? Om dat te begrijpen, leg ik je eerst uit wat voor geld we nu al hebben. Er zijn nu twee vormen van geld. Als eerste contant geld. Zoals munten en bankbiljetten. En giraal geld. Dat is je bankrekening bij een commerciële bank zoals de Rabobank, ABN Amro of ING. Maar eerst die bankbiljetten.
 Die bankbiljetten worden uitgegeven door centrale banken, dus eigenlijk door de overheid. En dit briefje van 50 bijvoorbeeld is uitgegeven door de Europese Centrale Bank. Kijk, zelfs de handtekening van de president van de ECB staat erop. Eigenlijk is het de staat die garant staat voor de waarde van dit biljet. Die garandeert dat het 50 euro waard is. Een bankbiljet is daarmee tastbaar en stabiel als betaalmiddel. Maar er zijn ook wel nadelen. Je moet 'm bijvoorbeeld veilig bewaren, want het kan gestolen worden. En als je iets wil betalen aan iemand aan de andere kant van het land, moet je daar helemaal heen om dat bankbiljet ook echt te brengen. En voor hele grote bedragen moet je ook heel veel biljetten meenemen. En dat is allemaal erg onhandig. Daarom is er ook een tweede soort van geld: giraal geld. Dat is een vorm van digitaal geld. Dat heeft grote voordelen. Je kunt bijvoorbeeld grote bedragen overmaken en je hebt niet meer nodig dan het pasje of je betaalapp. Dat kun je doen naar de andere kant van Nederland, of misschien wel naar het buitenland. En allemaal vanuit je woonkamer. Maar wat veel mensen niet beseffen, is dat je dan niet betaalt met overheidseuro's, maar met commerciële euro's, euro's geproduceerd door commerciële banken. Er zit dus niet automatisch die staatsgarantie op. En in het geval dat je bank failliet gaat, dan ben je in principe je geld kwijt. In de praktijk is er wel een fonds dat de eerste 100.000 euro van je geld op de bank garandeert. Maar het principe van giraal geld is dus heel anders dan van contant geld. En daarom is er dus nu het idee van een digitale munt, uitgegeven door de centrale bank. Door de overheid dus. En die combineert dan het beste van twee werelden. Aan de ene kant de veiligheid van een bankbiljet en de andere kant het gebruiksgemak van giraal geld. Tenminste, dat is de bedoeling. Nu bestond het idee van een digitale munt van centrale banken al langer. Maar de afgelopen twee jaar is het opeens veel serieuzer geworden. Waarom willen centrale banken dit? Gaat het dan niet goed zoals het nu gaat, met cash geld en een bankrekening? Dit komt vooral door druk van drie dingen. De bitcoin, Chinezen en de libra. 
De opkomst van de bitcoin schudde centrale banken het eerst wakker. Zo'n nieuwe munt waar overheden helemaal geen grip op hebben. En toen kwamen de Chinezen. Die gingen serieus werk maken van hun eigen digitale munt. Dat maakte overheden weer nerveus. Want wat als die digitale munt van China ook buiten het land zou gaan circuleren? En bijvoorbeeld gebruikt zou worden voor internationale betalingen? Het zou geopolitieke consequenties kunnen hebben. Maar de grootste wake up call kwam toen Facebook in 2019 aankondigde met een eigen digitale munt te komen. De libra. Nou, dat zou een wereldmunt moeten worden, buiten overheden en centrale banken om. Facebook heeft bijna 2,5 miljard gebruikers wereldwijd, dus zo'n Facebookmunt zou centrale banken serieus buitenspel kunnen zetten. Big Tech heeft al onze data en gaan ze er nou ook nog vandoor met ons geld. Inmiddels heeft Facebook de ambities wel teruggeschroefd. De Libra heet de diem en is nog steeds niet meer dan een experiment. Maar voor centrale banken was het wel de zet die ze nodig hadden om zelf met een eigen digitale munt te gaan experimenteren. Want de overheid moet uiteindelijk over het geld blijven gaan, vinden zij. 
Die positie werd misschien ook zonder libra, diem of Chinees digitaal geld al ondermijnd. Want burgers betalen steeds minder met contant geld en steeds meer met het girale geld van de banken. En door corona is dat alleen maar sneller gegaan. Aankopen via internet gaan altijd giraal en er zijn inmiddels ook fysieke winkels waar je alleen nog maar kunt pinnen. Als die trend zo doorzet, gebruiken we straks misschien alleen nog maar het geld van de commerciële banken. En de rol van de centrale bank, dus van de overheid, wordt dan al minder. 
Ik denk dat de ECB eigenlijk vooral zijn opties open wil houden. Zij weten ook niet waar het naartoe gaat en of dat centrale bankgeld ooit echt gebruikt gaat worden. Maar ze willen in elk geval blijven onderzoeken, zodat de mogelijkheid van het invoeren van digitaal geld van de ECB wel open blijft. 
Oké, dat de Europese Centrale Bank het ziet als iets waar ze wel mee bezig moeten zijn vanwege die concurrentie van andere munten, dat weten we nu. Maar wat hebben wij daaraan? En zijn er ook nadelen? Waarom zou ik liever digitaal geld van de ECB gebruiken dan van bijvoorbeeld ING? Wie dat goed kan uitleggen is Teunis Brosens, want die volgt dit al jaren. 
Teunis Brosens van ING, een nieuwe digitale euro. Wat heb ik daar nou eigenlijk aan? Waarom zou ik dat nou willen doen als consument? Nou ja, ik denk qua betaalgemak en qua gemak van beheren van je rekening verandert er waarschijnlijk niet zo heel veel. Want zeker in Nederland is het betalingsverkeer goedkoop, snel, makkelijk via je mobieltje. Allemaal prima geregeld. Ik denk niet dat een centrale bank daar nou in Nederland heel veel aan gaat verbeteren. Eigenlijk heb je alleen het principiële punt dat je geld bij de centrale bank staat en dat het dus volledig zonder risico's is, dat het niet bij een commerciële bank staat die misschien wel in problemen zou kunnen komen. 
Maar als mensen dan ook heel makkelijk hun geld kunnen weghalen en naar een centrale bankrekening brengen, dan wordt het gevaar van een bankrun wel groter. Dat is wel een groot probleem. Kijk, de ideeën die daar een beetje over leven onder centrale bankiers is: Weet je wat, we gaan het aantal euro's dat mensen bij de centrale bank kunnen parkeren bijvoorbeeld beperken. Dus een getal dat vaak genoemd wordt is 3.000 euro per persoon. En dan zeg je dus, als mensen dus meer geld willen weghalen, als ze ook hun spaargeld bij de commerciële bank willen weghalen, dan kan dat dus niet. Ik denk, voor de groep mensen die zegt van, wij willen centrale bankgeld juist voor de veiligheid, die groep mensen gaat niet blij zijn met zo'n plafond. 
Hoe gaat dit er in de praktijk dan uitzien? Nou, daar is eigenlijk nog helemaal niks over bekend. 
Eigenlijk moet die discussie over wat willen we daar nou precies mee, wat zijn nou de hoofddoelstellingen en wat zijn nou afgeleide doelstellingen, die moet nog wel gevoerd worden en dat is inderdaad wel een interessante dynamiek. Enerzijds is vrijwel zeker dat hij er wel komt. Anderzijds hebben we nog niet helemaal helder wat we daar nou precies mee willen, laat staan dat we weten hoe hij er dan precies uit gaat zien. Want daar zijn nog heel veel open vragen. Je kan heel veel keuzes maken en eigenlijk hebben we daar nog helemaal niet over nagedacht welke kant we daar op gaan. 

 De komende jaren proberen ze verschillende opties uit en dan kijken ze wat werkt. Waarschijnlijk is pas over twee jaar duidelijk hoe het er dan voor jou en mij concreet uitziet. 
Persoonlijk dacht ik altijd: die kans is wel klein, want centrale banken komen met een oplossing, terwijl jij en ik met het huidige systeem eigenlijk prima uit de voeten kunnen. Maar het wordt nu toch wel heel serieus. De Tweede Kamer heeft er al over gesproken, het Europees Parlement is er mee bezig en de Europese Centrale Bank denkt er serieus over na. Er zijn bijna geen mensen meer in het wereldje die zeggen: we moeten het absoluut niet doen. Ik denk dat we misschien wel over vijf jaar er toch mee gaan betalen.

De digitale munt van de toekomst

Er zijn nu twee vormen van geld: contant geld, dus munten en bankbiljetten, en giraal geld, je bankrekening bij een commerciële bank. Binnenkort komt er misschien wel een derde vorm bij: een digitale munt van de Europese Centrale Bank. Zij vinden namelijk dat de overheid over het geld moet gaan. Op deze manier houden ze grip op de wereldwijde digitale ontwikkelingen.

Na de bitcoin ook een digitale munt van de centrale bank?

Bij economie krijg je les over bruto, netto en de winstbalans. Maar hoe je je verzekeringspremie betaalt of welke belastingen je kunt verwachten als je 18 wordt, dat leer je niet. Volgens sommigen is dat wel nodig, om later schulden te voorkomen.

Geldlessen om schulden te voorkomen 

EenVandaag in de klas 

De spaarrente is bijna nul en dat is eigenlijk nog te hoog. Want de banken zelf krijgen bij de Europese Centrale Bank een negatieve rente. Dat betekent dat voor elke 100 euro die ze sparen, ze 40 cent moeten bijleggen. Eigenlijk de enige reden dat jij en ik op onze spaarrekening nog een minieme rente krijgen, is dat de banken het gewoon niet aandurven om ons ook een negatieve rente te rekenen. Als je daar goed over nadenkt, is het ook helemaal niet zo logisch dat de banken je een forse rente zouden betalen op je gewone spaarrekening. Want tegenwoordig kun je via de app in één seconde geld van je spaarrekening naar je betaalrekening overboeken. De bank heeft juist geld nodig waar ze heel lang op kunnen rekenen, bijvoorbeeld om hypotheekleningen te verstrekken.

Maar hoe kun je dan wel geld verdienen met je spaargeld? Dat kan door je geld lang vast te zetten, bijvoorbeeld 10 jaar. Bij de kleinere Nederlandse banken krijg je dan misschien wel een rente van 0,7 procent. Bij verzekeraars misschien zelfs wel een vol procent. Maar let op: als je dan tussentijds toch bij je geld wil, betaal je wel een forse boete. Nog wat meer rente krijg je bij buitenlandse banken, bijvoorbeeld uit een euroland als Estland of Letland. Ben je nou echt avontuurlijk aangelegd, kies dan voor een bank buiten het eurogebied, bijvoorbeeld uit Turkije. Sommige Turkse banken bieden wel 15 procent spaarrente. Maar bij zo'n Turkse banksparen is echt enorm risicovol. In feite speculeer je op de Turkse munt. Als die in waarde daalt, ben je zo een flink deel van je spaargeld kwijt. 
Wat veel mensen al doen is extra aflossen op de hypotheek. Dan bespaar je natuurlijk flink op je rentelast. Het klinkt risicoloos maar ook daar zit een gevaar in. Stel je voor, je wordt werkloos of je auto gaat kapot, dan zit je geld vast in je huis. Kun je je geld nou wat langer missen en misschien ook wel een verliesje lijden? Dan kun je ook gewoon beleggen in aandelen. Even een beleggingsadviesje dan. Hou vooral je risico's beperkt door voor een vast bedrag per maand in een breed gespreid mandje met aandelen te beleggen. En ga vooral niet als een wilde amateur inkopen en verkopen. Ben je nou nog avontuurlijker aangelegd? Doe dan via een crowdfundingplatform mee aan een lening voor een specifiek bedrijf of initiatief. De rendementen kunnen best heel aardig zijn, maar de risico's zijn ook heel groot. 
Dat is dus steeds het toverwoord: risico. Als je meer dan 0% rente wil verdienen, dan zul je risico moeten nemen. Risicoloos geld verdienen bestaat niet meer. Maar voor waaghalzen zijn er nog genoeg opties.

Alternatieven voor sparen

Als je spaart, krijg je rente. Dat is de theorie. Maar in de praktijk is de rente soms bijna 0, of zelfs negatief. Wat kunnen mensen dan doen met hun spaargeld?

Wat als de rente nul is?

Kijk nog maar eens goed, want deze opstelling is binnenkort verleden tijd. Het zal dan niet meer zomaar mogelijk zijn om de Nederlandse goudvoorraad in zijn geheel te filmen of er tussendoor te wandelen.
De Nederlandse Bank wordt opgeknapt en vernieuwd en daarom moet het hele Nederlandse deel van de goudvoorraad verhuisd worden. Dat betekent dat 14.166 van dit soort zware jongens op transport gaan. Naar Haarlem. Een gigantische operatie.
De goudvoorraad maar ook de contanten die De Nederlandsche Bank beheert, liggen al een poosje in de weg.
Als je het nu opnieuw zou bedenken, zou je dat niet meer doen. We leven in een ander tijdsgewricht en de hoeveelheid goud die hier ligt en de hoeveelheid geld dat hier dagelijks over de vloer gaat is gewoon groot. Midden in de binnenstad betekent dat dat je dat altijd heel goed moet beveiligen en dat maakt dat wij de Koninklijke Marechaussee op dit moment nodig hebben bij ons op de stoep en dat het pand zodanig beveiligd is dat je het nooit open kunt stellen voor publiek.
Het verouderde gebouw wordt grondig gerenoveerd en dus wordt de goudvoorraad definitief uit de hoofdstad verhuisd. Een gigantische operatie. De ruim 14.000 gouden staven wegen samen 176.000 kilo en hebben een waarde van 6,4 miljard euro. Eind volgend jaar wordt het daarom tijdelijk hier opgeslagen in Haarlem. De gebouwen van de inmiddels failliete gelddrukkerij Joh. Enschedé worden nu al klaargemaakt voor de opslag van de goudstaven. 
Wat kunt u vertellen over die operatie? Ik kan u daarover heel weinig vertellen. Want dat is uiteraard, dat zult u begrijpen, echt een geheim project. Dat wordt zelfs intern met weinigen gedeeld omdat veiligheid voorop staat.
En ook de contantenverwerking van De Nederlandsche Bank, goed voor meer dan een miljard euro's per jaar, wordt hier gehuisvest.
Je moet eigenlijk de Nederlandsche Bank zien, en dan straks dus dit gebouw, als een soort centraal verzamelpunt van alle bankbiljetten die we gebruiken in Nederland. Dus ook daarvandaan gaan de waardebusjes met begeleiding van marechaussee het land in om de banken te bevoorraden. Dus wat je uit de pinautomaat haalt, heeft daarvoor gewoon in de kluis van De Nederlandsche Bank gelegen.
Toch is de verhuizing volgend jaar van Amsterdam naar Haarlem maar een tussenstap. De definitieve bestemming van het goud over vier jaar ligt in Zeist. Achter deze slagbomen op Camp New Amsterdam wordt al gewerkt aan een heel nieuwe kluis met geldcentrum.
De belangrijkste reden dat we dit naar Zeist verplaatsen is dat we daar Defensieterrein hebben waarop meerdere functies zijn die vragen om een hele goede beveiliging. En dat maakt het voor ons mogelijk om echt heel goed beveiligd voor decennialang het goud en het geld goed te bewaren.
Hier wordt dus flink mee gesleept de komende jaren, met alle kosten van dien. Er zijn economen die zeggen dat je het dan maar beter kunt verkopen. Ik vind het onzinnig dat we nog goud hebben in de moderne wereld waarin we leven. Het is toch een beetje alsof je nog een kolenstoker op de elektrische trein zet, want je weet maar nooit, misschien moeten we opeens wel weer kolen stoken. Het gaat om zoveel geld. Het is zo duur om het te bewaken, er is eigenlijk geen reden om het te houden. Goed uitleggen aan het publiek waarom het niet belangrijk is, dat goud, en dan kan je het ook kwijt.

De Nederlandse goudvoorraad

De Nederlandsche Bank beheert de goudvoorraad van het land. Een deel ervan gaat in 2020 van Amsterdam naar Haarlem. Waarom? En hoe doe je dat?

Verhuizing van een grote schat

Arbeid, productie en bedrijf

Consument en markt

H/V examenvideo's bij economie over ruilen in de tijd.

Economie examen: ruilen over tijd

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Op dit moment ervaren wij problemen met de site, waaronder de zoekfunctie. Er wordt aan gewerkt, hopelijk snel opgelost. red. Schooltv.nl

Schaatsende kinderen

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.