Klas 4/5/6

Elke dag is je afweer hard aan het werk om je lichaam te beschermen tegen ziekteverwekkers, zoals bacteriën en virussen. Hoe werkt je immuunsysteem? Klik op de afbeelding om er meer over te lezen.

Story over hoe je lichaam zich verdedigt

Hoe werkt je immuunsysteem?

In de jaren 80 van de vorige eeuw duikt er een mysterieus virus op waar vooral homoseksuele mannen erg ziek van worden. Het virus heet HIV en de ziekte die je ervan krijgt is Aids. Hiv- en aidspatiënten zijn ten dode opgeschreven en mensen lopen vaak met een grote boog om ze heen. Bijna veertig jaar later is er met hiv en aids prima te leven. Maar sommige dingen zijn nog niet veranderd. 

Scrollverhaal over hiv en aids in Nederland

Hoe de wereld kennismaakte met aids

Een verkoudheid kan je lichaam flink ontregelen. De veroorzaker is een virus. Om het virus uit je lichaam te krijgen, begin je te hoesten, niezen en snot te produceren. Meer weten? Klik op de afbeelding. 

Story over de oorzaak van je loopneus

Wat gebeurt er in je lijf bij verkoudheid?

Als de zon op je huid schijnt, maakt je lichaam vitamine D aan. Een belangrijke vitamine voor onder andere je groei, je botten en je immuunsysteem. Wat gebeurt er als je te weinig vitamine D binnenkrijgt?

Story over het belang van vitamine D

Wat doet vitamine D?

Afspeellijst immuunsysteem

Groep 6/7/8

Klas 1/2/3

Micro-organismes: er zijn er een hoop die niets liever willen dan jou ziek maken. Gelukkig heb jij je immuunsysteem, dat hard zijn best doet om jou gezond te houden. Allereerst houdt je huid allerlei schadelijke stoffen tegen, samen met de slijmvliezen in je lichaamsopeningen. Zo worden bacteriën van je luchtwegen weggevoerd naar je keelholte, waar ze een spuugbad krijgen. Slurp! Als dit niet helpt, komt je aangeboren afweer in actie met verschillende typen witte bloedcellen. Enge indringers worden gewoon opgegeten door je fagocyten, en er zijn ook speciale eiwitten die bacteriën lekker lekprikken. De derde linie van je immuunsysteem is je verworven afweer die een specifieke ziekmaker signaleert. Deze wordt hardhandig aangepakt door je T-cellen, terwijl je B-cellen antistoffen aanmaken tegen de ongewenste indringer. Die antistoffen blijven bij je, waardoor deze ziekmaker voortaan geen kans meer maakt. Dan ben je dus immuun, oftewel ongevoelig! Voor die ziekte dan hè. Als jouw immuunsysteem aan het werk is, krijg jij vaak koorts. Dat is natuurlijk vervelend, maar het helpt wel om de ziekteverwekkers te bestrijden. Zo ben jij snel weer zo gezond als een vis. Wat een systeem!

Clipphanger

Waarom zijn bananen krom? Hoe werkt je geheugen? Uiteenlopende vragen die Clipphanger met een grappige animatie op een verrassende manier beantwoordt.

Clipphanger header

Clipphanger logo

Clipphanger 

Clipphanger op Youtube

Je lichaam heeft een bijzonder systeem om je te beschermen tegen allerlei ziekmakers: je immuunsysteem. Wanneer er indringers voor de deur staan, komen je huid, je slijmvliezen en je witte bloedcellen in actie.

Hoe komt het dat de ene patiënt geneest en de andere niet? Het belangrijkst is of je in staat bent de juiste antistoffen te produceren in zo kort mogelijke tijd. Hoe ziet de perfecte antistof eruit?

De Kennis van Nu in de klas

Wat hebben wetenschappers te zeggen over ons persoonlijk leven, onze wereld, actuele onderwerpen en onze toekomst? Presentatoren: Dirk de Bekker, Elisabeth van Nimwegen en Lieven Scheire (NTR).

Logo Wetenschap

Het Youtubekanaal van NTR Wetenschap

Antistoffen tegen een virus

NPO Kennis maakt explainers en informatieve story's over onderwerpen die jongeren bezighouden, van Netflix tot klimaatverandering.

Npo Kennis header

Logo NPO Kennis

NPO Kennis

Je lichaam is gemaakt om ziekteverwekkers buiten te houden. Mocht er toch een virus of bacterie binnendringen, dan komt je afweer in actie. Helaas zijn die afweertroepen niet altijd even alert. Gelukkig hebben we daarvoor het vaccin. Mouw omhoog!

Het vaccin is een milde variant van de ziekteverwekker. Als je zo’n vaccin krijgt ingespoten, word je daarom niet echt ziek, maar je lichaam maakt wel geheugencellen aan om goed voorbereid te zijn op een volgende keer. Sommige geheugencellen liggen lekker uit te rusten, maar als de ziekteverwekker arriveert komen ze razendsnel in actie. Andere cellen maken meteen antistoffen aan die in je bloed aanwezig blijven. Het is eigenlijk allemaal behoorlijk vaccinerend!

Vaccinatie is uitgevonden door de Engelse dokter Edward Jenner. Hij komt erachter dat mensen een stuk minder risico lopen om de pokken te krijgen, als je ze eerst vaccineert met een klein beetje koeienpokken! Het enige nadeel is dat die mensen de rest van hun leven blijven loeien. Nee hoor, vaccinatie is ongevaarlijk. In dit geval geldt echt: voorkomen is beter dan genezen. En vaccineren is beter dan creperen.

Sommige ziektes kun je voorkomen met een vaccin. Er wordt dan een kleine hoeveelheid ziekteverwekkers in je bloedbaan gespoten zodat je lichaam antistoffen aanmaakt bij een echte besmetting. Klinkt best eng, maar een vaccin is niets om bang voor te zijn.

Hoe werkt een vaccin?

Zodra een ziekteverwekker het lichaam binnendringt, start er direct een groot verdedigingsoffensief ter bescherming van het lichaam. Virussen, bacteriën en parasieten stuiten in het lichaam al snel op ruimte-inspecteurs: de fagocyten. Hun grijparmen pakken alles wat ze verdacht of vreemd vinden. 
De tastzin van de fagocyten is niet zo groot. Ze kunnen de verschillende ziekteverwekkers nauwelijks van elkaar onderscheiden. Daarom horen fagocyten bij het "aspecifieke afweersysteem". Toch zijn ze als wapen wél belangrijk om de ziekteverwekkers in een vroeg stadium te bestrijden. 
Fagocyten hebben ook nog een andere functie. Ze presenteren stukken van de ziekteverwekker aan de oppervlakte, als een soort "gezocht"-poster. Daarmee waarschuwen ze andere cellen van het immuunsysteem. En die kunnen vervolgens specifiekere actie ondernemen.

Fagocyten

Het is oorlog in je lichaam. Verdedigingstroepen vechten uit alle macht om gevaarlijke indringers uit te schakelen. Het lijkt wel sciencefiction, maar het gebeurt al bij een griepje.

De hapgrage monsters van het immuunsysteem

De bevelhebbers van het immuunsysteem: de T-helpercellen. Bij een infectie - ook als die veroorzaakt wordt door vaccinatie - coördineren zíj de verdediging. Elke T-cel herkent met zijn receptoren een specifiek vreemd antigen. 
In eerste instantie worden verdachte objecten door de fagocyten opgespoord, opgeslokt en afgebroken. Een lift transporteert de antigenen naar de oppervlakte, waar het op een presenteerblaadje wordt getoond aan de T-cellen. 
Als de receptor van een T-cel past op zowel het antigen als op het presenteerblad, en de fagocyt een startsignaal geeft, wordt de T-cel actief en splitst zich. De T-cel snelt dan naar de wapenfabriek van het immuunsysteem: de B-cellen. Deze B-cellen hebben antistoffen als receptoren en kunnen deze wapens in grote hoeveelheden aanmaken, als daar vraag naar is. Door het tonen van stukken van de ziekteverwekker, laten de B-cellen zien dat ze klaar zijn voor productie. Maar de B-cel gaat pas tot wapenproductie over als de T-cel zich heeft aangekoppeld en een signaal geeft. De B-cel splitst zich dan en maakt een grote hoeveelheid antistoffen.
Bij een infectie kan het een paar dagen duren voor de antistoffen zijn aangemaakt, maar dan werkt het verdedigingssysteem wel heel goed. Koorts is altijd een teken dat het immuunsysteem een heftige strijd voert. Sommige antistoffen kunnen zelf de ziekteverwekkers vernietigen, andere hebben de hulp van de fagocyten nodig. 
Bij elke overwinning onthoudt het immuunsysteem hoe het de ziekteverwekker heeft verslagen: het vormt geheugencellen. Deze zijn klaar om tot actie over te gaan zodra een bekend virus of bacterie het lichaam binnendringt. De immuniteit die zo is ontstaan, voorkomt dat het lichaam dezelfde ziekte nog eens krijgt.

T- en B-cellen

Het is oorlog in je lichaam. Verdedigingstroepen vechten uit alle macht om gevaarlijke indringers uit te schakelen. Hele wapenfabrieken worden geactiveerd en doen hun dodelijke werk.

De wapenfabriek wordt actief

Virussen proberen te ontsnappen aan de antistoffen van het lichaam door zich te verschuilen in cellen. Virussen kunnen zich niet zelfstandig voortplanten. Daarom dwingen de virussen gezonde cellen om kopieën van ze te maken. Die kopieën infecteren op hun beurt ook weer cellen en vernietigen deze. 
Bij de bestrijding van een virusinvasie, komen ondermeer de fagocyten in actie. Zij breken de virussen in ronde of vierkante stukken en maken ze vanaf grote afstand zichtbaar. De ronde vormen worden gebruikt als landingsplaatsen door de T-helpercellen, de managers van het immuunsysteem. 
Zodra een T-helpercel op de landingsplaats is geland wordt 'ie actief. De vierkante vorm is de landingsplaats voor T- killercellen. Op bevel van de T-helpercel wordt de killercel actief. Hij splitst zich en gaat op jacht naar geïnfecteerde cellen. Doordat de geïnfecteerde cel een deel van het virus laat zien, vormt het een duidelijk doelwit. 
De killercel vindt de geïnfecteerde cel en dient een dodelijke stof toe. De geïnfecteerde cel sterft. Door geïnfecteerde cellen te vernietigen, wordt de vermenigvuldiging van het virus in de kiem gesmoord.

De rol van T-cellen bij infecties

Het is oorlog in je lichaam. Verdedigingstroepen vechten uit alle macht om gevaarlijke indringers uit te schakelen. De dodelijke T-cel wordt ingeschakeld om geïnfecteerde cellen te vernietigen..

De bevelhebbers van het immuunsysteem.

We weten dat virussen cellen misbruiken als een soort kopieermachines. In die cellen worden de virussen uit elkaar gehaald, gekopieerd, en weer in elkaar gezet. Door kopieerfouten ontstaan er regelmatig nieuwe varianten van de virussen. 
Het immuunsysteem heeft zich nog niet aangepast aan deze nieuwe virussen en kan ze niet goed bestrijden. Tegen het originele virus vormen de bestaande antistoffen een goede bescherming. Ze omhullen het en weten zo te voorkomen dat het virus andere cellen infecteert. 
Maar als de oppervlakte van de nieuwe virusvariant erg anders is geworden, kunnen de antistoffen zich niet meer aan het virus koppelen. Dan is het virus geslaagd in zijn vermomming. Het is het immuunsysteem te slim af geweest.

Lastige infecties

Het is oorlog in je lichaam. Verdedigingstroepen vechten uit alle macht om gevaarlijke indringers uit te schakelen. Soms weet het virus zich zo te vermommen dat hij het immuunsysteem te slim af is.

Het virus kan zich vermommen!

We zien ze niet, maar ze zijn overal om ons heen, ze zitten zelfs in ons, en ze kunnen ons goed ziek maken: bacteriën en virussen. Maar een bacterie is niet hetzelfde als een virus.
Bacteriën zijn piepkleine organismen: ze bestaan uit 1 cel. Maar die cel kan zichzelf wel delen. Die cellen delen zich ook weer, dat gaat een tijdje zo door, en in een mum van tijdjes heb je een heel cellencomplex.
Sommige bacteriën hebben ons lichaam nodig om te leven, maar zijn niet schadelijk. Maar er zijn ook slechteriken, die bacteriën dringen naar binnen om ons een vervelende ziekte te bezorgen. Denk aan legionella, cholera, pest, tyfus en salmonellavergiftiging. Als je zo’n kwaal hebt opgelopen dan komen je witte bloedcellen in actie om die indringers weer te verdrijven. En jij kunt ze een handje helpen door antibiotica te slikken.
Een virus is geen organisme. Een virus is niet meer dan wat genetisch materiaal met daaromheen een eiwitmantel. Een virus is een soort piraat: het kaapt een cel in je lichaam. Het neemt de controle over die cel over, en geeft opdracht om weer nieuwe virussen aan te maken. Bekende virusziektes zijn hiv, koortslip, waterpokken en verkoudheid. Verkoudheid komt dus niet door de kou, maar door een virus, en zou eigenlijk vervirusdheid moeten heten. (hatsjie) Beterschap!

Van kou word je niet verkouden. Het zijn virussen en bacteriën die je ziek kunnen maken. Allebei vervelend, maar wat is eigenlijk het verschil tussen die twee?

Wat is het verschil tussen een bacterie en een virus?

Wat hebben wetenschappers te zeggen over ons persoonlijk leven, onze wereld, actuele onderwerpen en onze toekomst? Presentatie: Diederik Jekel en Bart Meijer.

Antibiotica hebben al miljoenen levens gered, maar we doden met deze medicatie niet alleen de ziekmakende bacteriën. De Amerikaanse microbioloog Martin Blaser waarschuwt dat het massaal uitroeien van bacteriën in je lichaam niet zonder gevolgen blijft. De opmars van welvaartsziekten zoals astma, diabetes en obesitas is volgens hem grotendeels te wijten aan het ontbreken van bepaalde bacteriën in je lichaam. Presentatrice Liesbeth Staats ontmoet Martin Blaser in het museum Micropia. 

Eert uw bacteriën

Darmflora is de naam voor alle bacteriën en schimmels die vooral in je dikke darm leven. Wetenschappers noemen het ook wel: microbioom. Een gigantische horde eencelligen die altijd met je meelift.
Honderden soorten uit meerdere stammen met klinkende namen. Ze helpen je onder andere bij het verteren van vezels...waardoor voedingsstoffen voor je lichaam vrijkomen. Een goede darmflora is als een dichtbegroeid oerwoud: Hoe meer soorten, hoe beter. De goede bacteriën houden de beste plekjes bezet...zodat de ziekteverwekkers zich niet kunnen nestelen. Maar is je darmflora niet divers genoeg of gewoon uit vorm...dan hebben de bad guys vrij spel. Met gezonde voeding kunnen de goede bacteriën weer in de tegenaanval en blijf jij gezond.

Wat is je darmflora?

In Broodje Gezond (KRO-NCRV) gaan Ersin Kiris en Marlijn Weerdenburg op zoek naar de feiten en fabels over voeding en gezondheid. Hoe gezond zijn melk, chocola en vitaminepillen eigenlijk?

Header Broodje Gezond

Logo broodje Gezond

Broodje Gezond in de klas

Naar de website bij Broodje Gezond

Het is misschien niet zo’n fris idee, maar in je darmen zitten een heleboel bacteriën en schimmels. Die houden ziekteverwekkers buiten de deur en zorgen dat alles wat je eet optimaal verteerd wordt.

Miljoenen bacteriën en schimmels in je darmen

Mens en lichaam

Vmbo examenvideo's bij biologie over het lichamelijke afweersysteem.

Biologie examen: bescherming en antistoffen

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

Strooigoed en pepernoten

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.