Groep 6/7/8

In je lichaam en in je huis wonen een heleboel beestjes die je met het blote oog niet kan zien. Wat doen zij daar?

Dit is Micropia in Amsterdam. Een hele bijzondere dierentuin, want hier houden ze wel 300 verschillende levende microben. Het enige microbenmuseum ter wereld. Maar ja, wat leeft er dan allemaal wat wij niet kunnen zien? Bacteriën, schimmels. Virussen, microalgen. Verzamelnaam: microben. Zonder microben zouden planten en dieren niet kunnen bestaan. Zou het leven op aarde onmogelijk zijn. De helft van alle zuurstof op aarde wordt niet gemaakt door planten en bomen, maar door microalgen in de zee. Dode planten en dieren, zoals dit jonge girafje, worden gerecycled door bacteriën, microben. Schimmels zorgen ervoor dat alles in de bodem wordt afgebroken en wordt klaargemaakt om weer opnieuw te gebruiken. 
Microben zorgen ervoor dat alles dat leeft op aarde continu opgebouwd en weer afgebroken wordt tot bruikbare grondstoffen. In een eindeloze kringloop. En dat doen ze dus ook op en in ons lichaam.
Ook mensen zouden niet kunnen bestaan zonder microben. Ze zijn een onmisbaar onderdeel van ons. Ze zitten overal op en in ons lijf. Ze leven met ons mee. Als je alle microben van je lijf zou schrapen, dan hou je een zak over van ongeveer anderhalve kilo. Dat is in gewicht niet zoveel, maar een aantallen is dat gigantisch. Het zijn er namelijk honderdduizend miljard. Dat zijn zelfs 10 keer meer microben dan eigen lichaamscellen. Al die microben bij elkaar dat noem je je eigen microbioom. Je bent dus eigenlijk meer microben dan mens. Je hebt meer microben bij je dan lichaamscellen. Hier kun je ze ontmoeten. Dit is onze bodyscan. Ga maar op de voeten staan. En dan gaan we op avontuur, op reis, door jouw lichaam. Oké. Oh, wow. En dat wat licht geeft, dat zijn de microben? Ja. Al die kleurtjes, al die stipjes zijn jouw microben. In totaal 167 biljoen. Wow! En die zitten dus overal. Waaronder dus op je handen. We hebben met je handafdruk genomen. Die kunnen we bekijken door naar huid te gaan. En dan naar handlanger. En daar zie je hoe die bacterie?n die daar leven eruitzien. Wow! Die zitten op mijn huid? Die zitten op je huid. Die houden je huid soepel en gezond. Maar dit is in aantallen niets vergeleken met de hoofdstad van je microben. Dat zijn je darmen. De hoofdstad van mijn microben. Dus dan moeten we even terug. We kunnen bijvoorbeeld naar dikke darm. Ongeveer 99 procent van die biljoenen microben zitten in je darmen. Wow! Oh, kijk. Ja. Die zitten daar niet voor niks. Ze verteren je eten. Ze trainen je afweersysteem. Ze maken belangrijke stofjes. Maar het leuke... Ga maar naar vezelvreter. Is dat zij het plantaardig eten dat jij eet voor jou verteren. Bijvoorbeeld een salade. Dat kan een mens niet verteren. Daar heb je bacterie?n voor nodig. Die zien er zo uit. Een hele kleine soort van rijstkorrel. Te gek. En dat zijn er zoveel dat als je een druppel neemt, daar zitten er al honderd miljard in. Nee, joh! Ja.

Wat is een microbioom?

Het Klokhuis informeert kinderen van acht tot veertien over de wereld om hen heen, in de breedste zin van het woord. 

Nizar Klokhuis

Programmalogo's

Het Klokhuis

Bacteriën, schimmels, virussen en microalgen worden samen ook wel microben genoemd. Zonden microben zouden planten en dieren niet kunnen bestaan. Ze zitten bijvoorbeeld ook op je huid en in je lijf. Al jouw microben bij elkaar noem je je eigen microbioom.

Zonder microben geen leven op aarde

Groep 3/4/5

Yo, do the dab. Yannick, weet jij eigenlijk hoe schimmels eruitzien? Eh... nee. Daar heb je een microscoop voor nodig. Je kunt ze niet zien met het blote oog. Echt wel. Echt niet. Heb je een microscoop bij je? Nee, maar dit hier bijvoorbeeld...Hee! Dit is penicilline! Dit is een hele goede schimmel, want deze kan je genezen. Maar dan heb je bijvoorbeeld deze, madame Candida. Die is niet zo leuk, want deze kan je juist ziek maken. En dan heb je deze bijvoorbeeld. Ziet er niet leuk uit en is het ook niet. Hij heeft een moeilijke naam, die ik niet uit m'n hoofd kan leren. Deze zorgt voor die zwarte vlekken op je muren. Maar daartegenover staat deze. Hoe lief ziet die eruit? Dit is echt de feestschimmel. Deze zorgt voor bier en pizza. De bakkersgistschimmel. Echt mijn favoriet. En dan heb je deze. Of deze. Zo. De richopython mentagrophytes. Dat klinkt als een slang, maar dit is voetschimmel. Hoe grappig zou het zijn als voetschimmel en bakkersgist verliefd op elkaar zouden worden?	Dan krijg je een giftige mix. Kan je me nu alsjeblieft even helpen met deze draden? Kan je breiclubje je niet komen helpen? Wat ben je aan het doen? Oke. Oke. Wat jij hier ziet moet je je voorstellen onder de grond.	Wij staan daar nu op. Hieronder zitten heel veel soorten schimmels. Die schimmels groeien op en tussen de wortels van de bomen. De meeste schimmels hebben schimmeldraden. Dus dit is een schimmeldraad? Dat noem je hyfen. Die schimmeldraden vormen samen een netwerk. De bomen waartussen die schimmels groeien 'praten' met elkaar via deze draden. Eigenlijk een soort natuurlijk computernetwerk. Precies. Waar praten ze dan over? Wat bespreekt een boom online? Als het bijvoorbeeld ergens superdroog is of ergens weinig voedsel is. Die dikke boom kan tegen deze dunne boom zeggen via zo'n schimmeldraad: Er is hier weinig eten! Dan kan hij die boom daar op voorbereiden. Nienke, ik wil jou nog even vertellen dat schimmels superbelangrijk zijn voor de aarde. Eigenlijk kun je zeggen: Schimmels 'rule the world'. Yeah! Schimmels rule the world! Maar waarom eigenlijk? Omdat schimmels al het afval opruimen. Er zijn miljoenen soorten schimmels en dat is best bizar. Wist je dat maar vijf procent van al die schimmels bekend zijn? Dat betekent dat wij hier misschien met onze voetjes op allemaal onontdekte schimmels staan? Maar dat betekent... Even een zakje en een schepje. Wat ga je doen? Ik ga een schimmel ontdekken en naar mezelf vernoemen. En dan zit ik vanavond in het journaal!

Soorten schimmels

Bekijk hier alle afleveringen en clips uit De Buitendienst. Meer video's over natuur en klimaat vind je op de programmapagina van Zapp Your Planet.

De Buitendienst

Schimmel klinkt als vies en ongezond, maar er bestaan ook hele goede schimmels. Er zijn meer dan een miljoen soorten. Nienke en Yannick stellen een paar schimmels aan je voor.

Goede en slechte schimmels

Wacht, wil jij je haren wassen? Weet jij dan niet dat dat de leefomgeving is van de hoofdhuidbacterie? Ieuw, daar ook al? Kan ik niet gewoon m'n haar wassen? Ja, overal in je huis, leeft er meer dan je denkt. Je kan het alleen niet altijd zien. Zitten er dan ook diertjes in mijn bank? 
Jahoor, ook in je bank, waar dan? Overal! Ah, ha Jasper, de microbioloog. He Manon. Jasper is niet zomaar bioloog. Hij is microbioloog. Ik onderzoek de allerkleinste wezentjes op aarde. Vertel, hoe zit het nou? Kan ik nooit meer mijn haar wassen? Nou ook op je huid en dus ook op je hoofd zitten heel veel bacteriën. Kom, help even. 
Wow, het lijkt wel een berglandschap. Ja, als je je huid van heel dichtbij bekijkt, dan zijn het eigenlijk allemaal pieken en dalen. Oh, maar ik dacht dat het helemaal glad was. Nee hoor. Kijk maar eens goed naar je huid op je hand, van dichtbij zie je dat ook allemaal groeven en spleten heeft. Oja. En in die groeven en spleten, daar leeft eigenlijk jouw microbioom, jouw eigen bacteriën. En het zijn allemaal bolletjes en staafjes. Zo zien wij er in het echt uit: allemaal kleine bolletjes. Dus deze piepschuim bolletjes zitten op mijn hoofd. Ja, maar dan wel veel kleiner natuurlijk. Ja, wij zijn ongeveer duizend keer kleiner dan wat je hier nu ziet. Ja, ik wil niet heel vervelend zijn hoor Jasper, maar ze zien wel een beetje saai uit. Wat zeg je nou? Misschien wel een beetje saai, maar wel heel belangrijk. Als je iets aanraakt dan krijg je de bacteriën van het oppervlak, die komen dan bovenop je huid te liggen en de zorgen je eigen bacteriën ervoor, met allerlei stofjes die zij maken, dat ze ja, die buitenstaanders wegjagen. En dat is maar goed ook, want soms zijn dat, zoals deze gele zijn dat ziekteverwekkers. En zo zorgen jouw eigen bacteriën dan voor dat ze weggejaagd worden. Oke, dus eigenlijk moet ik m'n haar nooit meer wassen? Nou nooit. In ieder geval minder vaak. Zeg één keer per week met shampoo. Als je namelijk te vaak shampoo gebruikt dan spoelen op een gegeven moment ook al die goeie bacteriën uit de groeven weg en heb je niemand meer om te beschermen tegen de ziekteverwekkers. Dus niet te vaak met shampoo, want dan hou ik mijn goede soldaatjes op z'n plek. Ja, je zou gek zijn als je ons weg zou spoelen. Wij beschermen je tegen ziekteverwekkers. 
Dus was je haar maar met mate. Één keer per week is genoeg. Hou je microbioom lekker voor wat hij is.

De hoofdhuidbacterie

Op je hoofdhuid leven allerlei bacteriën. Dat klinkt misschien vies, maar ze houden je hoofdhuid juist gezond. Als je je haren met shampoo wast, spoel je die goede bacteriën weg. Was je haar dus niet te vaak.

Een bacterie die ziekteverwekkers wegjaagt

Zo, dit mos gaat allemaal weg. Wacht, laat het mos heel even zitten. Daar woont het beerdiertje. Welk diertje? 
Ja, overal in je huis leeft er meer dan je denkt. Je kan het alleen niet altijd zien. Zit er dan ook diertjes in mijn bank? Jawel, ook in je bank. Waar dan? Overal! He Jasper, microbioloog. He Manon. Jasper is niet zomaar bioloog. Hij is microbioloog. Ik onderzoek de allerkleinste wezentjes op aarde. Ik hoorde dat hier in dit mos beerdiertjes leven. 
Nou en of! Maar eigenlijk op alle vochtige plekken op aarde leven wel beerdiertjes. Behalve op je lichaam, maar zeker in dat lekkere vochtig mos is het heel prettig wonen voor het beerdiertje. Ze hebben ook zo'n schattige naam, een beerdiertje. En wat kunnen ze allemaal? Nou, ik zou het haar zelf even vragen. Hoi! Hallo! Dus jij bent het beerdiertje. Klopt! Vertel eens wat over jezelf. Nou, ik wil niet opscheppen, maar ik ben niet kapot te krijgen. Ik overleef alles. Er zijn geen andere dieren zoals ik. Nee, bijvoorbeeld extreme temperaturen, noem eens een temperatuur? 150 graden. Ja, dat doet me dus bijvoorbeeld echt helemaal niks. En -200. Nee, geen enkel probleem. Ik kan heel lang zonder voedsel, zonder zuurstof, zonder water. Radioactieve straling doet me niks. Giftige stoffen, alcohol en in de ruimte overleef ik ook. Dus. Maar hoe sterf jij dan? Ouderdom kan me pakken. Ik leef ongeveer 4 weken tenzij je me in een vriezer stopt. Een oom van mij die heeft een keertje 30 jaar in een vriezer gezeten. En toen ie daar uitkwam toen leefde die gewoon verder. Oh, dat is echt heel lang. Maar ben je dan op z'n minst schadelijk of nuttig? Nou, ze is niet schadelijk, maar ook niet nuttig. Ze eet en wordt gegeten en dat noemen de kringloop van het leven. Ja. Maar moet ik dan dat mos wel weghalen? Nou, ik zou het lekker laten zitten, want het is eigenlijk een heel gezellig huisdier. Bijna jammer dat je haar niet kan zien. Ja. Ik ga nooit meer mos weghalen.

Het beerdiertje

Het beerdiertje mag dan piepklein zijn, hij is zo sterk als een beer. Hij overleeft bijna alles. Je vindt hem overal waar het een beetje vochtig is.

Een schattige naam voor een piepklein bodemdiertje

Ik zie dus al een tijdje mijn vis niet meer zo goed, dat komt omdat er overal groen spul zit. Ieuw. Dit gaat echt wel even duren om schoon te maken. Ho, wacht even met schoonmaken. Je aquarium is de leefomgeving van de algen. Algen? Ja, overal in je huis leeft er meer dan je denkt. Je kan het alleen niet altijd zien. Zitten er dan ook diertjes in mijn bank? Jawel, ook in je bank. Waar dan? Overal! He Jasper! He Manon! Hallo, ik ben Manons goudvis. Jij bent microbioloog toch? Ja, dat klopt. Jasper is niet zomaar bioloog. Hij is microbioloog. Ik onderzoek de allerkleinste wezentjes op aarde. Kan jij misschien uitleggen wat hier dan is gebeurd? Ik heb een hele lieve goudvis. Alleen ik had hem door al die groene drab bijna niet meer zien. Ik kan zelf ook niks meer zien. Dit zijn algen. Het zijn geen dieren, het zijn geen planten, maar het is eigenlijk een heel andere groep van leven. Toch kun je ze wel een beetje vergelijken met heel eenvoudige plantjes hoor, maar dan superklein. Je hebt heel veel verschillende soorten en ze zijn ook niet allemaal groen, want sommige zijn een beetje blauw. En dan noemen we ze blauwalgen. Andere zijn rood en die noemen we dan dus roodalg, maar heel divers. Wat vet, al verschillende kleurtjes. Maar hoe komen die algen dan in mijn vissenkom? Ik bedoel, ik heb ze er niet echt ingestopt ofzo. Die algen komen in je aquarium bijvoorbeeld via het voedsel dat je aan je vissen geeft. Of het zit nog vast aan de steentjes die onderin liggen. Vanuit daar groeien ze weer helemaal in je aquarium. Ja, en als je het dan niet op tijd schoonmaakt, dan worden ze groen en dan kun je vissen verstikken. He, wat stikken? Wat? Maar dan moeten al die organen eruit! Ja, red mij! Ja, je moet er wel een deel uithalen. Ongeveer de helft. Haal die algen eruit, en vul m'n kom met schoon water. Ja, ja, goed zo. Maar het is wel belangrijk dat je ze er niet allemaal uithaalt. Ze zijn namelijk heel belangrijk voor bijvoorbeeld je vissen. Veel vissen eten namelijk algen. Oh, laat die algen dan maar zitten. En ook maken ze heel veel zuurstof. Ongeveer 75 procent van wat jij en ik inademen wordt gemaakt door algen. Zoveel? Ja. Ok, dus algen zijn eigenlijk best wel goed, als je ze maar met mate in je kom hebt. Dat klopt.
Het leuke is, je kan nog veel meer met algen doen. Je kunt er bijvoorbeeld voedingssupplementen van maken zoals deze poeders van spirulina of deze pillen. En die zitten dan vol met allerlei goeie vitamines en mineralen. En je kunt er bijvoorbeeld ook een gezichtsmasker van maken. Wat weer heel goed is voor je huid. Zullen wij deze even gaan testen? Dat is goed. Die algen zijn dus supernuttig, maar liever niet te veel in je vissenkom. Dus maak het schoon als je je vis niet meer kunt zien.

Wat zijn algen?

Als je je vissenkom een tijdje niet schoonmaakt, kan het water helemaal troebel worden. Dat komt door algen: superkleine organismen die zich supersnel verspreiden. Algen zorgen voor zuurstof, maar te veel algen zijn slecht voor je vissen. Schoonmaken dus!

Kleine organismen die groeien in water

Deze wc is al weken niet schoongemaakt. Deze moet echt even schoongeschrobd. Oh, wacht daar wonen verschillende darmbacteriën. Darmbacterien! Ja, uit je poep. Poepbacterien dus eigenlijk. Ugwl! Ja, overal in je huis leeft er meer dan je denkt. Je kan het alleen niet altijd zien. Zitten er ook diertjes in mijn bank? Jawel. Ook in je bank. Waar dan? Overal! Poepbacterien, daar moet ik niets van hebben. Die gaan gewoon weg. Nou, het zijn geen slechte bacteriën, hoor. Hee, Jasper! Jij bent microbioloog, toch? Ja. Dat klopt. Jasper is niet zomaar bioloog. Hij is microbioloog. Ik onderzoek de allerkleinste wezentjes op aarde. Oke. Waarom zijn poepbacterien geen slechte bacterien? Kom mee, dan laat ik je kennismaken met de E. Colibacterie. Oke. Hallo! Hallo. Jij bent harig! Ja, dat zijn een soort voelsprieten. Normaal gesproken kan een E. Coli niks zien. En met die haren weet ze precies waar ze is. Handig. Dus jij zit nu hier op? Eh.. Ja. Maar ik zit voornamelijk in je darmen. Precies. Vergeet niet, E. Coli is een hele nuttige bacterie. O. Wat doet ze allemaal dan? Nou, mensen denken vaak dat ik vies en slecht ben omdat ik uit je poep kom. Maar ik heb een hele belangrijke rol. Ik maak namelijk vitamine K aan. Dat zorgt ervoor dat als jij een wondje krijgt dat je bloed stolt en dus niet leegloopt maar een korstje krijgt. En ze is ook heel belangrijk voor het verteren van je eten. Er zijn bepaalde stoffen die wij als mens niet kunnen afbreken. Daar hebben we onze bacteriën voor nodig zoals E. Coli. En daarnaast praat ze ook tegen je hersenen. Als je een bepaalde voedingsstof nodig hebt, zorgt zij ervoor dat je zin krijgt in dat eten. Echt? Wat vet! Dat een bacterie dat gewoon kan. Dus eigenlijk ben je supergoed? En moet ik de wc niet schoonmaken! Nou, wel als het in je darmen zit. Zodra ze ergens anders terecht komt, bijvoorbeeld via je handen in je mond dan kun je er ook ziek van worden. Sorry. Dus het is belangrijk dat ze in je darmen blijft. Dus goed je handen wassen nadat je naar het toilet bent geweest. En maak de wc-pot goed schoon. Dus eigenlijk had je beter in de darmen kunnen blijven zitten? Ja. Oke. Dan is het tijd om te gaan, E. Coli. Hup. Oke. Doei. Doei. En ik moet even aan de slag, denk ik.

De poepbacterie

In je darmen leven een heleboel bacteriën. Die zijn belangrijk, want ze houden je gezond. Maar buiten je darmen kunnen bacteriën zoals de e-colibacterie je ziek maken. Daarom is het belangrijk om goed je handen te wassen als je naar de wc bent geweest.

Een goede bacterie, zolang die in je darmen zit

Soms, als ik mijn fruit niet snel genoeg opeet, komen er allemaal van die vieze witte en blauwe plekjes op. Nou, dit kan wel weg. Ho wacht! Die schimmel leeft. De schimmel leeft? Ja. Who! Sick! Ja overal in je huis leeft er meer dan je denkt. Je kan het alleen niet altijd zien. Zit er dan ook diertjes in mijn bank? Jawel, ook in je bank. Waar dan? Overal! He Jasper, de microbioloog. He Manon. Jasper is niet zomaar bioloog. Hij is microbioloog. Ik onderzoek de allerkleinste wezentjes op aarde. Jij gaat mij vast iets vertellen over schimmels? Jazeker. Soms zien ze er misschien een beetje vies uit en ze kunnen ook wel een beetje stinken. Maar ze zijn ontzettend goed in het afbreken van dingen. Als je bijvoorbeeld wel eens wat lunch in je luchtrommel laat zitten. Oh ja, dat gebeurt wel eens. En ja, ik vind dat zo vies. Dan heeft m'n lunch allemaal van die vette harige plekken. Gadverdamme. Ik durf het dan niet eens meer aan te raken. Nou ja, als je het maar lang genoeg laat liggen dan is het op een gegeven niet helemaal weg, want ze ruimen het dan helemaal op. Het zijn echt de opruimers van de natuur. Beetje de beste recyclers ter wereld. Who! Maar waar komen die schimmels dan vandaan? Ik heb ze niet per se uitgenodigd. Schimmels verspreiden zich via sporen. Dat zijn eigenlijk hele kleine schimmeleitjes. En die zitten overal in de lucht om ons heen. Overal? Ja, overal, dus ook op je fruit. En als je ze maar genoeg tijd geeft, dan vermenigvuldigen ze zich. En uiteindelijk wordt het een heel netwerk van schimmels, wat je dus met het blote oog kunt zien. Wauw, het ziet eigenlijk best wel mooi uit. 
Ja, dit herken je misschien niet zo, maar wat je misschien wel herkent van schimmels, dat zijn deze. Champignons! Precies. Champignons of eigenlijk paddenstoelen. Dat zijn de bloemen van schimmels. Wat je misschien iets minder lekker vindt, andere mensen weer wel. Dat is dit. Ruikt vooral heel sterk. Dit blauwschimmelkaas, en dat is dus kaas met dezelfde schimmels als die op die mandarijn groeien. Echt? Ja, dus hier vindt iedereen het supervies, maar dat eten we gewoon op. Dan noemen we dat een delicatesse. Dat klopt. En wat we nog meer met schimmels doen en dat is heel bijzonder, we maken er ook medicijnen van: antibiotica. En dat slik je natuurlijk tegen allerlei ziekten. Maar is elke schimmel dan gewoon goed? Ja, de meesten zijn goed, maar in dit geval weet je niet precies welke schimmels hier op groeien. Dus zou ik het fruit niet meer opeten. Oke, ja, dat was ik op zich ook niet echt van plan. Maar tegelijkertijd zijn schimmels dus helemaal niet schadelijk en ruimen ze jouw rotzooi op. Dus kan ik die fruitschaal dan gewoon laten staan? In principe wel, als je het niet erg vindt dat de tafel heel lang vol ligt met schimmels? Nee vind ik prima. Dus dat kan? Ja. Chill.

Wat zijn schimmels?

Schimmel op je eten ziet er misschien vies uit, maar schimmels zijn eigenlijk hartstikke nuttig! Ze ruimen afval op en ze zijn meestal niet schadelijk. Sommige schimmels kan je zelfs eten!

De beste opruimers uit de natuur

Team Willem Wever is druk bezig, Want we gaan ons vandaag buigen over een wetenschappelijk onderzoekje. Ho. Dat ging bijna mis. Je denkt natuurlijk: Waar is het allemaal goed voor? Dat is allemaal voor de vraag van Dylan. We gaan hem gelijk opbellen. Hee Dylan! Hee! We zijn druk bezig met voorbereiding van je onderzoek. Welke vraag heb jij? Werkt de vijf-secondenregel echt? Werkt de vijf-secondenregel echt? Wat is dat eigenlijk? Als iets op de grond valt dat het niet langer dan 5 seconden op de grond mag liggen, anders kun je het niet meer eten. Wat denk je dat het antwoord is? Ik denk dat het niet waar is. We gaan het voor je uitzoeken. Tot over 5 seconden. Of iets langer misschien. We testen dit aan de hand van nat en droog eten. Komkommer, daar zit natuurlijk vocht in. Wij willen weten: Als je net een lekker broodje hebt gemaakt en hij valt op de grond, zitten er dan meer bacteriën op bij 1 seconde, 5 seconde of 30 seconden? En we hebben verschillende vloeren: een tapijt en een gladde vloer om te kijken of het uitmaakt en er meer bacteriën op zitten als je je eten in de keuken of de woonkamer laat vallen. Waarom testen wij dit eigenlijk? Van de vijfsecondenregel is de theorie dat er pas na 5 seconden bacteriën op je eten komen. Daarna kun je het niet meer eten, want daar kun je ziek van worden. Wij gaan testen of het echt zo is dat er pas na 5 seconden bacteriën opkomen. Ah! Deze maar even neergooien? Nee, dat werkt niet zo. Dat moet met handschoenen en pincet. Oke. Dan gaan die weer weg. Oke. Ready? Start. Stop. Binnen de 1 seconde. Deze geven we aan onze collega. En die zetten er een label op. Oke. Dit is boterham tapijt 1 seconde. Komkommer. 1 seconde op tapijt. Dan de boterham. 1 seconde op zeil. De komkommer: 30 seconden op het zeil. Dit zijn alle tests die we gedaan hebben, die sturen we op naar het lab. Dan wordt er gekeken hoeveel bacteriën erop zitten. Ik ben benieuwd naar die resultaten. Niet waar. Oke, ik ben nieuwsgierig. Wie van jullie denkt dat dit echt waar is, dat de vijfsecondenregel klopt? Ik denk dat het waar is. Ik denk dat je in 5 seconden niet de tijd hebt om de bacteriën te laten intrekken. Waar. Jij denkt? Niet waar. Niet waar. Dat trekt er volgens mij meteen in. Niet waar. Jij denkt? Ik denk ook niet waar. Wat denk jij? Niet waar. Niet waar. Nog een 'niet waar'. Ik denk dat het gewoon werkt. Dat mag. Ik denk: waar. Wat staat er op het spel? Als wij het goed hebben, trakteren jullie. Als jullie het goed hebben, trakteren wij op milkshakes. Oke. We gaan bellen met Gerrieke van de universiteit Wageningen. Die weet wat de resultaten zijn. Hee! Hoi! Hallo. Gerrieke hier, universiteit Wageningen. Dylan wil weten: werkt de vijfsecondenregel? Wat is eruit gekomen? Wat ik heb gedaan, is stippen tellen. Elke stip is een hoopje van miljarden bacteriën die bovenop elkaar zitten. Over het algemeen heb ik gezien... dat de meeste bacteriën zaten in schijfjes komkommer die op de vloerbedekking waren gevallen. Oke, dus als je je eten in de woonkamer laat vallen, zitten er misschien meer bacteriën op dan in de keuken. Ik denk dat je een gladde vloer schoner kunt houden, omdat je die kunt dweilen. Dus er zullen meer bacteriën in vloerbedekking zitten dan op een gladde vloer. Maakt het uit of het eten nat of droog is? Ja, zeker. Dat zag ik wel in deze resultaten. Er zaten heel weinig bacteriën op het brood. Dus als eten vochtig is, zitten er meer bacteriën aan, zoals bij de komkommer. En was er nog verschil als je eten 1, 5 of 30 seconden op de grond had gelegen? Ik zal het je laten zien. Na 1 seconde zaten er ongeveer 100.000 bacteriën in. En na 5 seconden evenveel. En ook na een halve minuut zaten er 100.000 bacteriën in. Ongeveer dan. He? Dus in dit geval werkte die vijfsecondenregel helemaal niet. Eigenlijk is die vijfsecondenregel een fabeltje? Om dat echt wetenschappelijk te onderzoeken, moeten dit soort experimenten vaak herhaald worden. Zijn er nog andere testresultaten die opvielen? Ja, er was wel een sneetje brood bij dat ik vreemd vond. Kom, kom. Die stop ik er als verrassing tussen. Opmerkelijk. Gerrieke, heb je nog een tip? Ik zou zeggen: Raap hem wel gelijk op. Maar kijk vooral hoe schoon de vloer is. En als je twijfelt over de hygiëne van de vloer, dan is de nulsecondenregel veiliger. Dus niet meer opeten. Hartelijk bedankt. En die boterhammen mogen jullie houden. Haha, oke. Zal ik hem opeten? Nee, nee, doe dat maar niet. Oke. Nou, Dylan, je hebt antwoord op je vraag. De vijfsecondenregel is een fabeltje. Het maakt wel uit of je eten op de grond valt. Maar bij 1 seconde of 30 seconden: er zullen bacteriën op zitten. Vooral als je eten vochtig is. Shit. Toch verloren. Oke, wij trakteren op milkshakes. Kom maar mee. Lekker!

Werkt de vijfsecondenregel?

Willem Wever is het populair-wetenschappelijke programma dat antwoord geeft op brandende vragen van kinderen. Hier vind je de leukste clips uit Willem Wever. (KRO-NCRV)

Programmaheaders

Willem Wever

Zoek in alle vragen van Willem Wever

Team Willem Wever doet wetenschappelijk onderzoek naar de vijfsecondenregel. Ze laten een plakje komkommer en een boterham één, vijf en dertig seconden op de grond liggen om te kijken hoeveel bacteriën er dan op zitten.

Wetenschappelijk onderzoek met brood en komkommer

Fenna vraagt zich af: Waarom moeten we niezen? Niets is zo vervelend als dat je snotverkouden bent. Keelpijn, een vol gevoel in je neus en constant moeten niezen. Wist je dat de gemiddelde nies een snelheid van 165 km/u kan halen? Niezen ontstaat doordat bepaalde bacteriën in je neus en mond prikkelen. Je lichaam vindt die prikkels irritant en stuurt een signaaltje naar je hersenen. Je niest omdat je lichaam die prikkelende bacteriën kwijt wil. De spieren in je ribbenkast en longen reageren. Je haalt diep adem en dan komt er een explosieve ademhaling. Als je verkouden bent, bevinden zich bacteriën in je neus en mond. Door te niezen verspreiden deze bacteriën razendsnel door de ruimte. Daarom moet je dus van je ouders in je handen of elleboog niezen. Want als je dat niet doet, komen die besmettelijke bacteriën overal. Soms wil je je nies inhouden omdat je bijvoorbeeld net midden in een spelletje zit. Of omdat je in een doodstille wachtkamer zit. Het kan dan helpen om een vinger onder je neus te houden of je neus dicht te knijpen. Doe dit niet te vaak, want zo'n nies komt met enorme snelheid eruit. Als je je nies inhoudt, dan komt die enorme druk op je hersenen. En dat wil je natuurlijk niet.

Waarom niezen we?

Als je niest, vliegen de bacteriën met 165 kilometer per uur je neus uit. Niet zo fris, wel gezond! Zo raakt je lichaam vervelende bacteriën kwijt. En wist je dat het eigenlijk slecht is om je neus dicht te knijpen als je moet niezen?

Weg met prikkelende bacteriën!

Welkom bij... NOJ! Voor deze NOJ zetten we ons verstand even op nul... want je hoort het vaak, maar is het zo dat je beter aan een wc-bril kunt likken dan aan je telefoon omdat daar minder bacteriën op zitten? Ieuw, little bit of jakkes. Beetje wel. Laten we het proberen. Jij likt aan hetgeen de minste bacteriën heeft en ik aan hetgeen de meeste bacteriën bevat. Ik kan het hebben. Een hele goede deal, mattie van de materie. Checking is facting, dus eerst bepalen waar de meeste bacteriën op zitten. Daarvoor hebben we twee schaaltjes nodig en twee wattenstaafjes om de bacteriën te vangen. Kom maar met je telefoon. O ja. Kom maar bij die mama, bacteriën. Goed zo. In het schaaltje. Kijk, we stoppen nu alle bacteriën van de telefoon in het bakje. Ja, mooi. Deksel erop. Er moet nog een T-tje op om te weten dat hij van de telefoon is. T van telefoon. Go! Whoe...Yes, yes, yes. Stop de bacteriën maar in het bakkie. T van toilet is bezet, dus we doen de W van wc. We hebben nu twee bakjes met bacteriën. Eentje van de wc en eentje van de telefoon. Maar ik zie ze niet. Nee, ze moeten eerst nog op kweek. Een paar dagen op 37 graden om zich te kunnen vermenigvuldigen. En DAN kunnen we ze zien. O, we zien ze niet omdat het er heel weinig zijn. Waar straks de meeste puntjes op zitten zitten de meeste bacteriën in. Daar heb je een punt. Ik heb een perfect plekje. Hier, boven op de computerkast. Daar gaan ze zich razendsnel vermenigvuldigen. Omdat het er zo warm is. Er zit ook voeding voor ze in. Dan kunnen ze broeien en groeien. Hoe meer bacteriën er nu in zitten, hoe meer we straks zien. Bacteriebaby's. O...Cute. Oh, het klopt dus gewoon. Ja. Op de wc-bril zitten minder bacteriën dan op de telefoon. Hier, moet je kijken! Al die puntjes. Hier was niet eens ruimte om te groeien. Die heeft de meeste puntjes en dus de meeste bacteriën. En wat hadden we afgesproken? Waarom voelt dit niet als een overwinning? Tast toe, Sos. 't Is vast heerlijk. Oke, alles voor de NOJ. Nee, stop, stop, stop. Thuis ook: niet doen.
Er zitten minder bacteriën op de wc-bril, maar die erop zitten moet je niet oplikken. Die komen uit je poep en daar kun je ziek van worden. Dus: niet oplikken. Niet doen. Dus is het ook echt zo dat je beter aan een wc-bril kunt likken dan aan een telefoon? Noj, noj, noj, een dikke vette nee. Niet likken aan een wc-bril. Klinkt logisch en betrouwbaar. Je kunt er wel op gaan zitten want de bacteriën komen niet door je bilvel heen. Nee, haha. O, en zou het niet komen doordat je wc vaker schoongemaakt wordt dan je telefoon? Wanneer heb jij dat voor het laatst gedaan?Eh, nooit. There you go. O, wat een fijne NOJ was dit. M'n lievelings. Ciao for now en tot de volgende NOJ.

Wat bevat de meeste bacteriën?

Aan een wc-bril ga je natuurlijk niet likken. Maar zitten daar echt meer bacteriën op dan bijvoorbeeld op het scherm van je mobiele telefoon? Eva en Sosha zoeken het uit.

Een wc-bril of een smartphone?

Ik denk dat we nog meer bijzondere dingen kunnen vinden. Jazeker! Werk aan de wonderwinkel! Ik heb wat onderzoek gedaan en stuitte op een super interessante chick, een soort 'bio-kunstenares'. Ze houdt zich bezig met het oplossen van maatschappelijke uitdagingen... en laat zich inspireren door... De natuur! Exact! Ze is nu bezig met een heel bijzonder soort schoenen. Schoenen?! Dat is toch vet? Ik ben gek op schoenen! Iedereen is gek op schoenen! Vrouwen en mannen! Je kan ook wel nieuwe schoenen gebruiken. Volgens mij waren wij op zoek naar schoenen. Ik vind dit niet erg op een schoenenatelier lijken, meer op een laboratorium. Het is ook geen schoenenatelier. We hebben hier een speciaal laboratorium waarbij we materialen uit de natuur namaken of gebruiken om leuke, spannende nieuwe dingen te maken. Wat bijvoorbeeld? Lichtgevende schoenen. Lichtgevende schoenen! Lichtgevend! Dat is supertof! Maar die bestaan toch al lang? Je hebt stoere lichtgevende schoenen maar die zijn niet goed voor het milieu. Door materialen uit de natuur in te zetten kun je ze milieuvriendelijker maken. Wat is er dan in de natuur dat licht geeft? Deze bijvoorbeeld. Een octopus. Dit is onverwacht. He? In de diepzee vind je allerlei vissen en inktvissen en octopussen die licht kunnen geven. Serieus? Deze jongen geeft licht? Hoe doet hij dat dan? Dat doet hij in samenwerking met bacteriën. Bacteriën zijn hele kleine, eencellige beestjes. Die leven ook op jouw eigen lichaam. Maar hij draagt nou net dat type dat licht kan geven. Alright. Jullie gaan straks van hem lichtgevende schoenen maken. Hebben we echt een hele octopus nodig voor EEN schoen? Nee, met EEN octopus kun je een heleboel schoenen maken. Je hebt een paar bacteriën nodig en die laten we groeien. Dat gaan jullie vandaag doen. Cool. Mesje. Alles voor de wetenschap. We gaan nu de bacteriën overzetten op een voedingsbodem. Vervolgens gaan die bakjes in de broedstoof. Dus in een warme omgeving zodat ze kunnen gaan groeien. Hoe gaat-ie bij jou? Volgens mij heb ik al een paar bacteriën verhuisd. Dan gaan ze lekker de oven in. Een soort kookprogramma. Op vakantie in een warm resort. Zie het als een tropisch eiland. Precies. Jongetjes en meisjes, groeit en bloeit er maar op los. Ik heb al wat bakjes klaargemaakt voor jullie. Een bakje een paar dagen in de stoof en wat krijg je dan? Het is allemaal wel leuk, maar dit geeft toch geen licht? Wacht maar af. Oh! Wauw! Wow! Kijk! O, wat cool! Hier heb je de lichtgevende bacteriën in vloeibare vorm. Ze gaan in een keer lichtgeven! Wauw! In de zool. Dit is een soort proefschoen. We doen het licht uit en dan moet je kijken. Wow! Wauw! Ja, man! Je kan je voorstellen dat als deze zool niet wit is maar doorzichtig, je op lichtgevend water loopt! Ja, dat klopt. Alleen leven ze nog niet lang genoeg. We zijn ermee bezig om dat op te lossen. Zo gaat die schoen er een beetje uitzien. Vet! Spacey, man! Dit zijn de schoenen die we nu gemaakt hebben, met ledverlichting. Het is de bedoeling om dadelijk de versie met lichtgevende bacteriën te maken. Dan krijg je dus deze schoenen met levend water erin. Perfect voor in onze wonderwinkel. Mag ik ze even aan? Oke.

Hoe maak je lichtgevende schoenen van bacteriën?

Schoenen met lichtgevende zolen zijn natuurlijk supertof, maar niet heel goed voor het milieu. Tenzij je ze van bacteriën maakt! Misschien lopen we binnenkort allemaal wel op schoenen met lichtgevende bacteriën van inktvissen en andere dieren.

Mode geïnspireerd op de natuur

Wil niet veel zeggen maar ik heb het gezegd
Al die bacteriën zijn heus niet echt slecht
Je hebt ze nodig voor je afweersysteem
Dus was je handen niet, ook al word je ziek
Bacteriën, bacteriën…
Bacteriën zijn heus niet vies
Was je handen in je pies
Bacteriën zijn heus niet vies
Was je handen in je pies
Bacteriën, bacteriën…

Bacteriën

Bacteriën, daar word je toch ziek van? Welnee! De Buitenband zingt een liedje over nuttige bacteriën!

Een liedje van de Buitenband

Even een boterhammetje. Oh, wacht even. Oh oh getsie, deze is echt helemaal beschimmeld. Dat kan ik dus echt niet meer eten. Schimmels zijn er in allerlei kleuren en in de natuur groeien ze ondergronds. Maar je ziet ze ook wel eens op muren van vochtige kamers of dus op eten. En je denkt al heel snel aan viezigheid. Maar paddenstoelen, dat zijn ook schimmels. Dus hoe zit het nou eigenlijk? Tijd om verschillende schimmels is tot beter te bekijken en dat kan hier in Artis Micropia. Ja, het staat hier vol met microben. Dat zijn hele kleine organismen en ze hebben hier een hele afdeling vol met schimmels. Kijk eens wat een verschillende soorten schimmels. Ja, mooie verzameling hè? Ja en Nele, jij bent hier microbioloog. Wat is nou eigenlijk het nut van schimmels? Ze ruimen van alles op in de natuur. Oké? En hoe doen ze dat dan? Ja, schimmels leven van heel veel verschillende dingen. Bijvoorbeeld bladeren die op de grond zijn gevallen of fruit. En ja, die breken ze helemaal af. Die halen ze helemaal uit elkaar en zorgen er zo voor dat al die bouwstoffen die daar nog in zitten, dat die weer in de grond terechtkomen. En dan kunnen bijvoorbeeld nieuwe planten daar weer gebruik van maken. Dus de schimmels zorgen eigenlijk voor een hele mooie kringloop in de natuur. Wat staat hier nou nog meer te beschimmelen? Bijvoorbeeld aardbeien. Wauw! En hier mooie slagroomtaart. Oh nee, en wat is dit dan? Dat is een hamburger. Alleen het vlees. Of nee, echt alles erop en eraan. Oh lekker dan. Maar misschien dan wel dit bekertje melk. Nee, dank je wel. Maar Nele, hoe komt schimmel eigenlijk aan zijn kleur? Nou, laten we het brood er even bij pakken, dan kunnen we het wat van dichterbij bekijken. Vaak begint een schimmel een beetje wit en hoe groter en ouder ze worden, hoe meer kleur ze vaak krijgen. Dus hier zie je bijvoorbeeld ook wat groen en wat rood ontstaan. Maar dit kan echt alle kleuren van de regenboog zijn. En is er dan een reden dat schimmels deze kleuren krijgen? Ja zeker! Schimmels maken heel veel stoffen aan om zichzelf te beschermen, bijvoorbeeld tegen fel zonlicht of om ervoor te zorgen dat anderen ze niet opeten en die stoffen om hen te beschermen, die hebben vaak kleur. O ja, en voor ons is die kleur ook een goede waarschuwing om het brood niet meer op te eten. Maar dat was ik ook niet meer van plan hoor. Maar ik heb ook juist goed nieuws over schimmels, want we gebruiken ze juist ook heel vaak om dingen lekkerder te maken. Bijvoorbeeld dit soort blauwe schimmelkaas. O ja, ja, meestal geven schimmels een signaal 'eet mij niet'. Maar met zulke speciale schimmelkaas maakt het het eigenlijk juist lekkerder. Als je ervan houdt tenminste. Ja, ik ben er niet zo van, maar jij hield van zoveel schimmels. Ja, ik lust deze wel. Nou geniet ervan, dat gaat wel lukken.

Waarom is schimmel op eten vaak groen?

Als je een boterham iets te lang laat liggen, groeit er vanzelf een donzig laagje schimmel op. Vaak is schimmel groen, maar het kan alle kleuren van de regenboog zijn. Die kleur is een waarschuwing: eet mij niet op!

Schimmels met alle kleuren van de regenboog

Dieren en planten

Goede beestjes, slechte beestjes

Bacteriën en schimmels

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

rode kerstballen in een boom

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.