Het Klokhuis

Groep 6/7/8

Ondanks al het pinnen en chippen betalen we ook nog steeds met papiergeld. Lisa ontdekt dat onze bankbiljetten met behulp van bijzondere technieken zo worden gemaakt, dat ze zeer moeilijk zijn na te maken. Maar hoe kun je zien of een bankbiljet echt of vals is? En hoe worden bankbiljetten gedrukt? Lisa komt het allemaal te weten bij de bankbiljettendrukker.

Het Klokhuis informeert kinderen van acht tot veertien over de wereld om hen heen, in de breedste zin van het woord. 

Nizar Klokhuis

Programmalogo's

Afl.: Bankbiljetten. Ondanks al het pinnen en chippen betalen we ook nog steeds met papiergeld. Lisa ontdekt dat onze bankbiljetten met behulp van bijzondere technieken zo worden gemaakt, dat ze zeer moeilijk zijn na te maken. Maar hoe kun je zien of een bankbiljet echt of vals is?

Bankbiljetten

Ik ben Marco Wind en ik werk bij de Nederlandse Bank. De Nederlandse Bank is een hele bijzondere bank, want het is de enige bank in Nederland die bankbiljetten mag laten drukken, hier in de drukkerij van Johan Enschede in Haarlem. En op dit moment ben ik net even aan het controleren of ze goed gemaakt zijn.
Commerciële banken, de bank die bij jou op de hoek staat misschien wel, kunnen dat geld bestellen bij de Nederlandse Bank als ze het in hun pinautomaat willen stoppen. Je zou denken: “als die banken maar geld blijven bestellen komt d’r toch steeds meer geld in Nederland?” maar dat is niet waar. Geld wat terugkomt bij de banken, omdat mensen het bijvoorbeeld op hun spaarrekening zetten, dat brengen de banken naar de Nederlandse Bank. Wij controleren dan of het wel echt is en ook of nog een keer gebruikt kan worden. In één jaar maken we hier wel 350 miljoen bankbiljetten. Als je al die biljetjes netjes recht achter elkaar zet, dan krijg je een hele lange rij: die rij is dan 35 kilometer lang en dat is ongeveer de afstand tussen Utrecht en Amsterdam. Geld namaken doen mensen natuurlijk, omdat het iets oplevert.
Hoe kan je zien, dat een bankbiljet echt is? 
Tip 1:
Het watermerk. Je legt d’r een papiertje overheen en met een zacht potlood wrijf je zo over het bankbiljet, en kijk eens: je ziet het watermerk nog een keer op je papiertje.
Tip 2:
Je hebt vast al wel eens gezien, dat alle biljetten van 5 of 10 of 20 euro een mooie glimmende zilveren streep hebben met allerlei geheimzinnige tekens erin. Als je aan de achterkant van die streep kijkt en het biljet tegen het licht houdt, zie je allemaal eurotekens en aan de zijkant staat: “20 Euro 20 Euro 20 Euro”.
En tip 3:
In bankbiljetten zitten ook wel een paar dingen die je niet zomaar met het blote oog kan zien. Kijk: zo’n UV-lamp zit ook in een apparaatje waar soms een caissière je bankbiljet wel eens onder legt en dan ziet ze dit: hier zie je allerlei inkten die oplichten onder UV-licht. Kijk: het is eigenlijk net een discobiljet zo! 
Dit zijn 2 namaakbankbiljetten. Bij deze kun je gewoon zien, dat d’r helemaal geen zilveren streep op zit. Ook kun je goed zien, dat in dit papier geen watermerk zit. Het gekke is: je kan heel goed zien dat deze bankbiljetten vals zijn en toch is er gewoon in de winkel mee betaald, want wij hebben het via een bank teruggekregen. Als je toevallig een keer, als wisselgeld bijvoorbeeld, een vals biljet aangepakt hebt, pech, het wordt niet door ons geruild. Had je maar op moeten letten!
Als het niet erg vindt, ga ik nu weer verder, want tijd is tenslotte geld!

Hoe wordt papiergeld gemaakt? 

Hoe wordt papier geld gemaakt? Hoe weet je of geld wel echt is?

De Nederlandse bank

Klas 1/2/3

Hoe weet je nou of een bankbiljet echt is of niet? Elk bankbiljet zoals bijvoorbeeld dit tientje, maar ook alle andere bankbiljetten, hebben bijna 40 kenmerken waaraan je kan zien of het echt of vals is.Als je het bankbiljet tegen het licht houdt, dan zie je hier een watermerk. Je hebt hier een glanzende band. Als je het bankbiljet een beetje kantelt, dan zie je, dat het gaat glanzen. Ja, en er zijn ook verborgen kenmerken. Klopt. Daarom hebben we deze speciale lamp. Als je een bankbiljet onder een UV-lamp houdt, dan zie je de spikkeltjes in het bankbiljet oplichten. Je ziet bijvoorbeeld deze vlag, die is eigenlijk blauw. Ja, maar in dit licht wordt het groen. In dit licht wordt het groen ja.En ook die sterretjes krijgen dan een andere kleur?
En die sterretjes krijgen een andere kleur. Er komen hier miljoenen biljetten binnen. Die worden één voor één gecontroleerd en onderzocht door speciale machines om te kijken of ze vies of vals zijn. De valse biljetten gaan naar de politie en die vieze biljetten, die worden versnipperd en als afval weggegooid.

Vals geld

Hoe herken je vals geld? En wat zijn de kenmerken?

Hoe herken je vals geld?

Groep 3/4/5

Wij zijn bicolor. Tenminste als je je portemonnee bij je hebt waar euromunten in zitten. Sinds de invoering van de euro zijn wij bicolor. Onze euromunten bestaan namelijk uit 2 kleuren. Dan vraag ik me altijd af: hoe krijgen ze dat voor elkaar? Is het geboord, gezaagd, gestanst of gelijmd? Ik weet het niet. Tot voor kort werden alle munten alleen met de hand ontworpen en gegraveerd. Eerst werd het ontwerp gemaakt en vervolgens met de hand op een gipsmodel gegraveerd. Precisiewerk op de vierkante mm. Dat gipstablet ging dan in een soort, je zou het nu een kopieerapparaat noemen, een apparaat van begin vorige eeuw en het doet het nog steeds. Het gipstablet wordt afgetast met een passertje en elk ribbeltje wat hij voelt geeft hij verkleind door aan de frase. De frase maakt dan de afdruk in de muntstempel. De muntstempel gaat naar de muntpers en daar werden munten mee geslagen. Inmiddels worden munten ook digitaal gemaakt. Een geheel nieuw procedé. Er wordt een afbeelding in de computer gemaakt. Dat kunnen we nu helaas niet zien omdat ze bezig zijn met een nieuw geheim ontwerp. Maar ik heb wel een voorbeeld van een andere munt. Die digitale afbeelding wordt naar de computerlaser gestuurd en daar wordt een stempel gemaakt. Dit is die laserkamer, daar mogen we ook niet in, omdat ze net bezig zijn de nieuwe munt in te laseren. Maar ik kan je uitleggen hoe het werkt. Laagje voor laagje wordt door die laser precies op het juiste moment aan en uit te zetten, die afbeelding als het ware ingebrand. Duizenden laagjes achter elkaar. Dan krijg je uiteindelijk zo'n stempel. Maar hoe zit het nou met die bicolormunten? Ik heb hier de zogenaamde rondellen, dat zijn blanco ongestempelde munten. Dit is de nikkelkleurige kern van de munt en de koperkleurige rand. Ze passen wel in elkaar, maar blijven niet in elkaar vast zitten. Pas in de muntpers wordt het 1 munt. Dit is de muntpers voor speciale munten voor verzamelaars. Die zal 1000 per uur slaan. Voor dagelijks werk worden de muntpersen gebruikt die er wel 40.000 per uur kunnen slaan. Wat is het principe? Zowel bovenin als onderin zit er een stempel. De ring en de kern worden in een muntring geplaatst en daar past de rondel precies in zodat het geen kant uitkan. Vervolgens wordt er met een kracht van 2000 kg de stempel in de rondel geslagen. Wat gebeurt er dan met die bicolor? Door die enorme kracht zetten zowel de ring als de kern uit en klemmen zich aan elkaar vast. Dus geen lijm, geen schroeven, geen ribbels, gewoon brute kracht. Dit is die geheime munt. Die wordt in een hele kleine, super speciale oplage gemaakt. Ga weg! Het is nu al van onschatbare waarde. Nou jullie krijgen de primeur. De eerste echte bicolor Klokhuis munt. Geslagen door de koninklijke Nederlandse munt en daar ben ik nou trots op.

Hoe wordt de euromunt geslagen?

Muntgeld wordt tegenwoordig vaak digitaal ontworpen. Het onderwerp wordt vervolgens met een stempel op een munt geslagen. Maar hoe werkt dit precies en hoe kan het dat een munt soms twee kleuren heeft? 

Een munt met twee kleuren

Dit is Romeins geld, munten en dat werd dus door de Romeinen gebruikt, ook toen die in ons land waren. Kijk, de Bataven die hadden nog geen geld. Het kopen en verkopen van spullen was eigenlijk het ruilen van spullen in die tijd. Dat ging zo. Stel je had een geit en je wilde kaas. Dan moest je dus op zoek naar iemand die kaas had en dan ruilde je. Ongeveer de waarde van een geit. De Romeinen die deden dat heel anders. Die gebruikte daarvoor munten. Dus, ze hoefde niet hun spullen overal mee naar toe te nemen, dat was natuurlijk best lastig. Nee, de Romeinen die wilde bijvoorbeeld een geit kopen en die betaalde dan met geld. Dus kopen en verkopen was het ruilen met geld. En dat was natuurlijk wel makkelijker. Elke munt die had een bepaalde geldwaarde, net als wij nu onze Euromunten hebben. Kijk, 50 eurocent, een euro, twee euro. Je hoefde dus geen spullen mee te nemen, je nam gewoon je munten mee, in een portemonnee.

Betalen in de tijd van de Romeinen

Gingen kinderen vroeger ook naar school en hoe ging dat dan? Vroeger was het anders gaat over verhalen uit het verleden.

Header Vroeger was het anders

Vroeger was het anders

Ruilen was voordat er geld kwam de enige manier om spullen te kopen en verkopen. Maar de Romeinen ruilden geen spullen, maar betaalden met munten als ze spullen wilden hebben. 

Geld in plaats van ruilhandel

Thema: Sparen. Veel kinderen krijgen spaargeld. We laten zien dat je geld maar één keer kunt uitgeven en hoe (munt)geld gemaakt wordt. Dit In het kader van de week van het geld.

Nieuws uit de natuur

Bekijk hier alle afleveringen en clips uit De Buitendienst. Meer video's over natuur en klimaat vind je op de programmapagina van Zapp Your Planet.

De Buitendienst

Thema: Sparen. Veel kinderen krijgen spaargeld. We laten zien dat je geld maar één keer kunt uitgeven en hoe (munt)geld gemaakt wordt.

Spaargeld

Betalen en geld

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

rode kerstballen in een boom

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.