Vulkanen ontstaan niet altijd langs de grenzen van tektonische platen. Dat zijn zogenaamde hotspots. Het zijn geen klassieke vulkanen, maar ze gaan bijna op in het landschap. Als zo’n hotspot uitbarst, komt er vulkanisch gesteente van diep in de aarde naar buiten.
Kijk, gewone vulkanen, die vind je langs de grenzen van tektonische platen. Maar hotspotvulkanisme kan overal voorkomen. Zoals bijvoorbeeld hier in het verleden is gebeurd. Midden op de Noord-Amerikaanse plaat in het zuiden van Idaho. Ik sta hier in het Hell's Half Acre Lava Field. De naam zegt het al, een enorm woest gebied van gestold magma en barsten en scheuren in de aardkorst. Heel indrukwekkend. Dit hier is een prachtig voorbeeld van hotspotvulkanisme. Dat vind je niet alleen aan de randen van de continentale platen, maar het kan overal plaatsvinden. Ook in het hartje van de Noord-Amerikaanse plaat waar we nu zitten. Zo'n hotspot is eigenlijk een gigantische blob van gesmolten gesteente, van magma in de aardmantel en die stuwt dat magma af en toe omhoog naar het oppervlak. En die plaat met de aardkorst erbovenop, die verplaatst zich langzaam maar zeker door de continentverschuiving. Die hotspot, die blijft op dezelfde plek zitten, de plaat schuift eroverheen en zo krijg je in de loop van de duizenden jaren diezelfde lavauitbarstingen in een lange reeks op het aardoppervlak. En dat is wat hier aan de hand is. De hotspot die hier lang geleden deze ravage aanrichtte, ligt momenteel onder het wereldberoemde natuurpark Yellowstone. Ik heb hier afgesproken met de Nederlandse aardwetenschapper Lennart de Groot. Hij is voor een werkbezoek in de Verenigde Staten. Flinke rivier. Ja, die komt van daar, achter die waterval die je ook hoort en de rivier, die stroomt hier uit in de caldera van de Yellowstonehotspot. Je ziet dat die rivier, nou die gaat hier de bocht om, maar zowel naar links en naar rechts aan onze kant, dat is echt de rand van die caldera van vijftig kilometer in diameter. Lennart heeft het over een caldera-rim. Dat is gewoon de rand van een vulkaankrater. Dus Yellowstone is eigenlijk één grote vulkaan? Ja, Yellowstone is één groot vulkanisch complex, dus niet echt een klassiek idee van een vulkaan zoals je ze uit Japan of Indonesië ze kent. Maar hij is zo groot die eigenlijk weer bijna weer in het landschap verdwijnt waardoor je hem niet meer herkent. Inderdaad, onherkenbaar. Als leek zie ik alleen een bebost heuvellandschap waar een rivier doorheen stroomt. Daarom neemt Lennart me mee verder het park in om te laten zien dat we hier echt in directe verbinding staan met de hete mantel onder onze voeten. Goed, we stonden net hier, bij Gibbon Falls, dan is hier die rim. Dat is die eigenlijk, die hele roze lijn dus een enorm ding. En we zijn nu onderweg. We rijden zo langs het meer naar West Thumb en in West Thumb kun je de warmwaterbronnen en die kunnen we daar heel goed...Mooi, zin in. Dan gaan we op pad. De laatste grote uitbarsting van de Yellowstonevulkaan was zo'n 650.000 jaar geleden. West Thumb is een plek aan de rand van Yellowstone Lake die nog altijd nagloeit van deze eruptie. Dus nu staan we eigenlijk middenin die caldera? Ja, we zijn nu middenin de caldera terecht gekomen en je ziet hier echt dat het nog echt een vulkanisch gebied is. Er zit hier nog zoveel warmte in de grond van die oude uitbarsting van 650.000 jaar geleden dat je het water dus kokend, bubbelend omhoog ziet komen. Dus al die vulkanische activiteit is allemaal afkomstig van één hotspot? Ja. Dit is wel echt mijn favoriete soort landschap. Geweldig! Overal in het noordwesten van de Verenigde Staten zijn de littekens van deze hotspot te vinden. En hij is nog lang niet uitgewerkt, begrijp ik van Lennart. Eigenlijk begint ie al helemaal in Oregon, bij de westkust, 16,5 miljoen jaar geleden. En dan zijn er een aantal uitbarstingen, discrete uitbarstingen, totdat je nu hier bent en het continent zal verderschuiven. Dus een mogelijk volgende grote uitbarsting over honderdduizenden jaren zal voor ons gevoel wat verder naar het oosten zijn. Het hotspotvulkanisme, daar komen echt de grote volumes vulkanisch gesteente, die komen uit die diepe aarde. Sommige komen echt van de kern-mantelgrens en die nemen dus materiaal van die diepte langzaam maar zeker mee naar het aardoppervlakte. Dus daaronder, wat daar onder komt in de kern. Daar kunnen we echt niet bij. Maar wat er van door die mantelpluimen naar het aardoppervlak getransporteerd wordt, die geeft informatie echt over de hele diepe aarde. Ja, indrukwekkend. Dus elke paar honderdduizend jaar brengt deze hotspot materiaal aan het oppervlak dat afkomstig is van dichtbij de kern.
