In 1980 vindt er in Suriname een militaire staatsgreep plaats door onder andere sergeant-majoor Desi Bouterse. Een coup die later zou leiden tot de Decembermoorden. De geruchten gaan dat de Nederlandse generaal Valk betrokken zou zijn bij deze coup. Hoe denken de betrokkenen van toen hoe dit zat?
Zonder u zou deze staatsgreep nooit zijn gepleegd. Het ging dus niet om macht, maar het ging ons om de situatie die was ontstaan in dit land. Een coup waaraan nog altijd veel onduidelijk is. Al in de jaren tachtig doken coupen op. Geheim rapport bevestigt: Nederlandse militairen brachten Bouterse aan de macht. Het was een tijd van chaos. De economie lag op zijn gat, het bestuur was corrupt, het parlement werd Circus Stupido genoemd. Zo slecht ging het, dat niemand... Surinamer of Nederlander er begin 1980 onderuit kon. Hier moest iets gebeuren. Suriname stevende af op een failliet. Nog geen vijf jaar nadat het zich met veel vertoon van hoop en trots had losgemaakt van de oude kolonisator Nederland. Het parlement deed alles behalve de regering controleren en de regering deed alles behalve regeren. Suriname krijgt na de onafhankelijkheid een eigen leger. De SKM. Een Nederlandse militaire missie helpt bij de opbouw van het leger. Die militaire missie staat onder leiding van de Nederlandse kolonel Valk, ondergeschikte van de ambassadeur. Valk was een extroverte man. Een sterk extroverte man. Die een rol wenst te vervullen. Ik denk dat ie dat psychologisch ook nodig had. En daarbij dikwijls zijn plaats vergat he. Vegelin Claerbergen ziet de bui al hangen Politiek wanbeleid, grote onrust binnen het leger en een eigenzinnige Nederlandse kolonel die alles en iedereen kent. Contact met de ontevreden officieren en onderofficieren, met de Nederlandse militaire missie, zowel met de Kolonel Valk als met de andere leden, was redelijk intensief. Men sprak dan regelmatig onder het genot van een drankje en een hapje. Wat er zou moeten gebeuren, maar nooit rechtstreeks. Jullie moeten een coup plegen. Altijd suggestief. Gewoon tips geven? Tips ja. Want je zou doet als je een coup pleegt, dan moet je nogmaals zorgen dat het vliegveld de munitiedepot en het fort in jullie handen is. Je kon de man toch niet aan de ketting leggen he? Wat deed de Nederlandse ambassadeur? Die ging de dag voor de coup via Frans Guyana op reis. Vlak voor de coup ben ik naar het buitenland gegaan. Waarom? Oh ja, ik had dus dingen te doen in de in het buitenland. Die weet dus van tevoren dat er een iets staat te gebeuren...Als ik het weet, dan weet formeel Nederland het. Op 25 februari 1980 gebeurt het onvermijdelijke. Een machtsgreep door onderofficieren. In Suriname sloeg een conflict over vakbondsrechten voor militairen eind februari om in een staatsgreep. Soldaten stuurden een corrupte regering naar huis. Het politiebureau in Paramaribo werd in brand geschoten. De macht kwam aan de Nationale Militaire Raad. Dit is het eerste gesprek, maar ook de eerste kennismaking die wij en u met de nieuwe machthebbers in Suriname kunnen hebben. Ze zal Sergeant-majoor Sital, sergeant-majoor Bouterse, sergeant Neede, sergeant... De wortel van de zaak bij ons was... dus bij de SKM, dat de leiding dat daar niet deugde. De leiding heeft in alle facetten gefaald.Ik heb daarna nog nooit iemand ontmoet die zoveel invloed had op Bouterse. Echt nog nooit. Bouterse deed gewoon wat Valk hem zei dat ie moest doen. Hij had zo... Het was niet alleen de militaire meerdere, het was ook gewoon de geestelijke vader. En ja, hij adoreerde hem gewoon. Maar had u dringend raad nodig niet? Wat moeten we godsnaam nu doen? Wat wat is? Wie moet het land gaan leiden? Et cetera, et cetera. En ik denk dat Valk daar dus niet zuinig geweest is met goeie raad. Normaal zit een militair ergens drie jaar. Ik heb er vijf jaar gezeten en... al na meer dan een half jaar voor de staatsgreep en heb ik nu de beschikking van zoals het heet een officiële brief waarin mij wordt medegedeeld dat ik per die die datum dat zou zijn... nou mei juni tachtig zou worden teruggeplaatst naar Nederland. En waar ik dus bij was. Dat was op een afscheidsreceptie voor de kolonel Valk. Het was voor het eerst dat Bouterse een toespraak ging houden voor zo'n gezelschap. Toen nam hij het woord en ineens hoorde ik hem zeggen... En nu, kolonel, ga ik iets onthullen wat alleen u en ik weten. Dus alleen u en ik. Dus Valk en Bouterse. Verder niemand? Dat zei hij dus. Ik heb dat meteen genoteerd. Wat alleen u en ik weten. Zonder u zou deze staatsgreep nooit zijn gepleegd. Vandaar dat voor mij vaststaat... Niet door gissingen of de voor, maar door wat personen zelf daar hebben geopenbaard. Dat de invloed van Valk op die staatsgreep spiritueel is geweest. En heeft ingehouden Bouterse te betrekken... Over te halen om mee te doen en dat alleen hij dat kon en dat hij natuurlijk daarna allerlei aanwijzingen heeft gegeven. Hoe kan. Een land zo dom reageren? Je hebt je sterkste man, je beste loper in het politieke krachtenveld. Daar in Suriname. Valk? Ja, valk. Je hebt die man. Met die man kan je de machtigste defacto... machtigste man Bouterse, die kan naar zijn hand zetten. Ieder ander land streef naar invloed, zeker in zo'n woelige situatie naar zo'n staatsgreep. Ik heb nog nooit begrepen, toen niet en nu niet waarom Valk weg moest. Nederland had daardoor gewoon de sterkste loper uit het politieke krachtenveld weg gehaald. En toen was ook de invloed van Nederland natuurlijk nihil. Wilden de Surinamers, hebben die u nog benaderd om Valk langer in Suriname te houden? Oh ja zeker. Ja, die wouden hem graag hebben. Die wouden hem graag houden en daarna hebben we hebben t zelfde geprobeerd met...Maar waarom wilden ze m houden? Ja ten eerste omdat men hoopte dat hij dat herhaald zou kunnen geven. Dat hij de militairen misschien in toom zou kunnen houden. 8 december is een direct gevolg van het weghalen van Valk daar. En omgekeerd. Als Valk daar bleven was, was 8 december ook nooit gebeurd. Precies zo liggen de zaken. De decembermoorden, De decembermoorden. Ja.
