Qatar is een klein land dat rijk geworden is met olie en gas. De emir, de leider van het land, wil van Qatar een invloedrijk land maken. Daarom investeren ze overal ter wereld. Nu het ze gelukt is het WK binnen te halen, zwelt de kritiek aan, vooral op drie punten: corruptie, lhbti-rechten en arbeidsomstandigheden.
Qatar. Iedereen heeft het erover, maar weet je eigenlijk waar het ligt?
Ik denk... daar ergens? Ik denk dit. Waarom Qatar? Vraag iets anders. Turkije is hier, Nederland is hier. Volgens mij hieronder. Ik denk hier ergens, in Azië.
Nee, nee, nee. Allemaal fout. Het ligt hier. Dat is 'm ja.
Het superrijke, maar piepkleine Qatar. Maar echt, piepklein. Zeg maar iets groter dan Noord-Brabant en Gelderland samen. En sinds dit moment...
Het land dat het WK voetbal in 2022 mag organiseren is Qatar.
...raken we er niet over uitgepraat. Er zijn dus al duizenden doden gevallen. Totale onzin. Ga je kijken of ga je niet kijken? Wat is de rol van de KNVB, wat doet de FIFA? Maar wat weten we nou eigenlijk van dit land? Dit is Qatar uitgelegd.
Zes uurtjes vliegen, klokkie twee uur vooruit en je staat hier. In Doha. De hoofdstad van Qatar. Tegenwoordig kennen we Doha zo. Maar nog niet zo lang geleden zag Doha er zo uit. Eén grote zandvlakte. Eeuwenlang is er maar één ding dat een beetje geld opbrengt. Parels. Die duiken ze op uit zee. Het is historisch, zonder dit konden mensen vroeger niet overleven. Zwaar en gevaarlijk werk, vaak gedaan door arme Qatari en tot slaaf gemaakten. Tot de uitvinding van dit. Kunstparels. Dus duiken naar echte parels, dat heeft niet zo'n zin meer.
Het zijn zware tijden voor Qatar, met hongersnood, armoede en veel mensen houden het zelfs voor gezien. Ze vertrekken. Een bevolking van zo'n 30.000 man halveert.
Maar dan... olie. In een klein dorpje genaamd Dukhan ontdekken geologen olie. Eindelijk iets dat goed geld verdient.
Een paar jaar later, 1971: onafhankelijkheid. We gaan meteen beginnen met het nemen van de nodige stappen om onze Arabische staat aan te sluiten bij de Arabische gemeenschap en bij de Verenigde Naties. En het wordt alleen maar beter. In de jaren 70 vinden ze gas. Veel gas.
Wat ooit werd gezien als waardeloos, is nu een van ’s werelds meest waardevolle goederen. Voor de kust ligt het
South Pars/North Dome, een giga-gasveld. Maar echt, giga. Alleen Rusland en Iran hebben grotere gasvoorraden.
Besef even. Rusland en Iran, die landen zijn huge. En Qatar... niet. Zo'n grote gasvoorraad voor zo'n klein land, da's best bijzonder. Bovendien: door de oorlog in Oekraïne is de gasprijs enorm gestegen. Heb je vast wel gemerkt.
Het is dus cashen voor Qatar. En dat blijft nog wel even zo. Want, de gasreserves van de EU zijn nu nog oké, maar volgende winter moeten we die wel aanvullen. En dan is Qatar onmisbaar. Trouwens, Qatar is geen democratie, het is een absolute monarchie. De emir, een soort koning, bepaalt bijna alles. Ook wat er gebeurt met al dat geld. Die rijkdom verandert Qatar. Je kunt het gewoon zien. Zo groeide de skyline van Doha in de afgelopen twintig jaar. Qatar heeft niet de mankracht om dat zelf te kunnen bouwen. Dat doen migranten uit het buitenland. Vooral uit Azië en Afrika. En die migranten zijn vandaag de dag met zo veel, dat ze de meerderheid vormen in Qatar. En als ik zeg meer, dan bedoel ik ook echt veel meer. Van de bijna drie miljoen mensen is 90 procent arbeidsmigrant. 90 procent. Het overige deel? Qatari. Mijn mensen, Qatari, zijn minder dan tien procent van de bevolking. Zij hebben een welvarend leven. Met gratis zorg, onderwijs en ze betalen geen belasting. Dus als je zo leeft, misschien maak je je dan wat minder druk om democratie.
Maar niet iedereen in Qatar is zo rijk. Gastarbeiders hebben wel allerlei voordelen, maar veel minder dan Qatari. En ook de arbeidsomstandigheden zijn niet altijd goed. Kom ik straks op terug.
Eerst nog even over Qatars inkomsten. De rijkdom van Qatar hangt af van de prijs van olie en gas, en de vraag ernaar. Neemt die vraag af, dan is er nog een plan B. Een soort nationale spaarpot van olie- en gasdollars. De Qatar Investment Authority. En daar zit nogal wat geld in. Hoeveel precies, dat is onduidelijk. Maar het gaat om honderden miljarden. Dat geld gebruikt Qatar om overal ter wereld te investeren. Ze hebben aandelen in Volkswagen, kopen voetbalclub Paris Saint-Germain en het Britse warenhuis Harrods. Allemaal om zich voor te bereiden op de toekomst.
Qatar krijgt steeds meer invloed. En dat is precies wat de emir wil. Er is alleen een probleem: Qatar is klein en kwetsbaar. En buurland Saoedi-Arabië groot en machtig.
Aan die schaduw wil Qatar ontsnappen. Bijvoorbeeld door open te staan voor nieuwe banden. Te beginnen met Iran, de aartsvijand van Saoedi-Arabië.
Ook belangrijk: Qatar bouwt gratis en voor niks een militaire basis voor de VS en Groot-Brittannië. De grootste in het Midden-Oosten. Goede bescherming tegen Saoedi-Arabië. Daarnaast onderhoudt Qatar banden met de moslimbroederschap, Hamas en de Taliban. Groepen die Qatars buurlanden zien als terroristen. Doet Qatar zodat het kan bemiddelen in conflictsituaties. Tussen de VS en de Taliban bijvoorbeeld. Maar 't maakt buurlanden nogal pissig.
Wat ze ook pissig maakt? Al Jazeera. Een internationale nieuwszender betaald door Qatar. De eerste in de regio met een kritische blik. Nou ja, als het niet over Qatar gaat dan. Ze laten tegenstanders van regimes en buurlanden aan het woord. Bijvoorbeeld tijdens de Arabische Lente. Mensen zweren wraak. Het dodelijke nationale optreden wordt internationaal veroordeeld. Het anti-overheidssentiment bouwt op. Waren die buren niet zo blij mee. Ze worden zelfs zo boos op het eigenwijze Qatar dat ze het in 2017 boycotten. Het gaat om Egypte, Saoedi-Arabië, Jemen, de Verenigde Arabische Emiraten en Bahrein. Betekent dat lucht, land en zeeroutes helemaal dichtgaan en dat de handel tussen Qatar en die landen volledig stopt. Een groot probleem als je bijna alles importeert.
We willen dat dit eindigt. Geloof me, we willen dat dit eindigt.
Drie jaar later wordt de boycot opgeheven, en Qatar overleeft. Sterker nog: het land wordt minder afhankelijk van andere landen aan de Perzische Golf. Binnen vijftien dagen hebben we boerderijen met airconditionng voor de eerste fase van 4000 koeien.
De emir krijgt zijn zin. Hij wil dat de hele wereld Qatar kent. Op allerlei manieren probeert-ie aandacht te trekken. En misschien voel je 'm al. Er is geen beter podium dan het grootste sportevenement ter wereld. Het WK Voetbal in Qatar krijgt inderdaad veel aandacht. Maar of het nou de spotlight is waar de emir op had gehoopt...
Broeders en zusters, sinds we de eer kregen om het WK te organiseren, is Qatar bekritiseerd zoals nog nooit een ander gastland is overkomen.
Er is dus kritiek. Vooral over drie punten:
Corruptie, lhbti-rechten en arbeidsomstandigheden. Niet zo helder qua mensenrechten, dat is niet al te best. Het is een conservatief land. Ja, dat die bouwvakkers niet goed behandeld zijn. Dat geeft je wel zo'n schuldgevoel. Er moet wel actie tegen anti-homolanden komen. Het is echt omgekocht, het is zo corrupt allemaal.
Eén: corruptie. Qatar kan je moeilijk een voetballand noemen. Dus toen dit gebeurde, werd er meteen gefluisterd: ze hebben het gekocht. Zeker is dat veel van de FIFA-leden die mochten stemmen later in verband zijn gebracht met corruptie. Toch is een link met Qatar nooit bewezen.
Twee: lhbti-rechten. Qatar is een islamitisch land met een conservatieve bevolking. Homoseksualiteit is er verboden en er staat op papier zelfs gevangenisstraf op. Dat is een probleem. Lhbti-supporters vragen zich dus niet voor niks af: kan ik wel veilig naar het WK? Ze moeten onze regels accepteren. Vindt u homoseksualiteit verboden? Dat is verboden. Dat is schade in de geest.
Drie: arbeidsomstandigheden. De stadions voor het WK zijn gebouwd door arbeidsmigranten. Ik zei het al eerder: die zijn in de meerderheid in Qatar. Maar ze hebben weinig rechten. En dat is eigenlijk altijd zo geweest. Weet je nog, die parelduikers uit het begin? Qatar was een van de laatste landen waar slavernij werd afgeschaft. Gebeurde pas in 1952. Daarna wordt het niet veel beter, want migranten die in Qatar komen werken, worden slecht behandeld.
Ze betalen niet altijd de beloofde loonkosten en opgebouwde toeslagen. Ik ben zelf ook slachtoffer.
De laatste jaren zijn er veel verbeteringen. Als het te warm is, stopt het werk. Maar de arbeidsomstandigheden blijven belabberd. Er zouden veel bouwvakkers zijn omgekomen. Ook bij de bouw van voetbalstadions. En dat maakt deze jolige reclame wel heel pijnlijk...
Het is weer top, het is weer toppie.
Grappig bedoeld, maar het doet natuurlijk meteen denken aan de vele bouwvakkers die bij de bouw van de stadions zijn omgekomen. De supermarktketen voelde dat niet meteen aan. Nu wel. Ze bieden excuses aan en halen de spotjes van de buis.
Zo, ik denk dat we Qatar nu wel op de kaart hebben gezet.
Deze.
