Multatuli, Eduard Douwes Dekker (1820 – 1887)

Eduard Douwes Dekker schreef onder het pseudoniem Multatuli een van de belangrijkste boeken uit de Nederlandse literatuur: Max Havelaar of de Koffijveilingen der Nederlansche Handel-Maatschappij. Maar naast schrijver is Multatuli ook redenaar en denker, wars van geloof en god.

‘Ik heb veel geleden’ is de Nederlandse vertaling van Multatuli, het pseudoniem van Eduard Douwes Dekker. Zijn gevoel voor rechtvaardigheid, non-conformisme en voortdurende speelschulden brengen hem vaak in problemen. Bovenal is hij de man die met Max Havelaar of de Koffijveilingen der Nederlansche Handel-Maatschappij de misstanden van de Nederlandse koloniale politiek in Nederlands-Indië krachtig aan de kaak stelt. Het boek wordt in heel Europa omarmd door emancipatiebewegingen als de vrijdenkers, socialisten en humanisten. Het fairtrademerk Max Havelaar dankt er zijn naam aan.
Multatuli maakt de koloniale misstanden van dichtbij mee. Hij werkt 18 jaar als ambtenaar in Indië, tot hij in 1856 gedesillusioneerd naar Nederland terugkeert. Gestationeerd in Lebak op Java, ziet hij hoe een plaatselijke Indisch hoofd zich schuldig maakt aan ernstig machtsmisbruik tegen zijn bevolking. Hij dient een aanklacht in, maar die wordt door het Nederlands-Indisch bestuur genegeerd.
Max Havelaar is een literaire vertaling van onder meer de gebeurtenissen in Lebak. Daarnaast zet Multatuli de Hollandse kleinburgerlijkheid te kijk. Droogstoppel is de spreekwoordelijke karikatuur van de calvinistische en fantasieloze handelaar, die geen benul heeft van wat er in Nederlands-Indië gebeurt.
Multatuli is naast schrijver ook redenaar en denker. Geïnspireerd door de Verlichting, wijst hij net als Spinoza een persoonlijke God af. De mens moet zijn natuur volgen, die inherent goed is. Maar uit bekrompen geloofsijver of financieel gewin maken mensen elkaar juist het leven zuur. Multatuli schrijft: ‘de roeping van de mens is mens te zijn!’
In 1866 emigreert Multatuli naar Duitsland. Hij is inmiddels bij verstek veroordeeld tot een korte gevangenisstraf en een geldboete. De reden: hij ergert zich tijdens een theatervoorstelling aan het gedrag van enkele toeschouwers, en deelt klappen uit. Het draait uit op een rechtszaak. Multatuli verschijnt op tijd bij de rechtbank, maar omdat hij geen zin heeft te wachten tot de zaak vóór hem is afgerond, vertrekt hij.
In 1868 wordt het vonnis vernietigd. Multatuli blijft in Duitsland wonen. Hij overlijdt in 1887, en wordt als eerste Nederlander gecremeerd.