In de 17e eeuw wordt Maastricht aangevallen door het leger van Lodewijk XIV. Samen met de vierde musketier d’Artagnan verovert hij de stad. Maar deze trouwe musketier moet het wel met zijn leven bekopen.
Hoi, welkom bij vestingverhalen. Vandaag ga ik erachter komen hoe Lodewijk XIV Maastricht heeft ingenomen en wat het te maken heeft met één van de drie musketiers. Dat doe ik natuurlijk niet alleen, maar dit doe ik samen met Jonathan, de cameraman. Ik ben Merel en ik ben gek van geschiedenis. In deze serie duik ik in de verhalen van Nederlandse vestingsteden. Steden die door hoge muren, sterke wallen en water de inwoners beschermen tegen de vijand. Vandaag ben ik in Maastricht. Dit lijkt misschien nu geen vesting meer, maar vroeger was dat zeker het geval. Dit verhaal speelt zich af in 1673. De stad aan de Maas wordt aangevallen door de Franse legers van Lodewijk XIV. De koning van pracht en praal die Versailles liet bouwen. Pepijn Reeser, conservator van het Limburgs Museum, vertelt me er alles over. Is dit ook uit de tijd van Lodewijk? Nee, dit is eerder. Rond 1200 hebben ze in Maastricht voor het eerst een stadsmuur aangelegd. Maar de stad werd groter en rond 1500 hebben ze eigenlijk een nieuwe stadsmuur aangelegd. En dat is ook de muur waar in 1673 zo om gevochten is. Kijk. Kom eens, heel cool! Wat zie ik hier en wat heeft dat met de inname van Maastricht te maken? Nou er is enorm gevochten hier in deze regio. Groot leger en er is niet heel lang geleden is er een heel groot paardengraf gevonden bij het plaatsje Borgharen in de buurt van Maastricht. Meer dan zestig paarden. Het idee is nu van ja dat t zijn officieren geweest die hun paard uit het lijden hebben verlost. Dus is een Frans paard eigenlijk? Dat staat natuurlijk niet op. Dat weet je nooit helemaal zeker bij dit soort dingen. Maar ja die kans is wel wel groot dat inderdaad in Borgharen dus een Franse cavalerie lag. En dat is wat dit paard ons eigenlijk vertelt. Dit is een aanwijzing dat het Franse leger voor de stadsmuren van Maastricht lag. Maar waarom wilde de Franse koning Maastricht innemen? Nou, we zitten hier op de Sint Servaasbrug. Het is eigenlijk al eeuwen ang, al sinds de Romeinen is dit de plek als je de Maas wilt oversteken. Een belangrijke strategische positie. Er is ook een tweede reden en dat heeft ook wel heel erg meegespeeld. Dat Lodewijk XIV ook een glorieuze grote overwinning wilde. Nou, wat kun je beter veroveren dan het bolwerk der Nederlanden? De stad Maastricht die internationaal bekend stond als een van de sterkste vestingen van Europa. Nou en dat is ook gelukt. In dertien dagen uiteindelijk. Supersnel. En hij wilde ook dat iedereen dat wist. Dus er is ook een brief bekend dat die ook aan de minister vraagt wil je een schilder sturen om het allemaal vast te leggen? Ik denk dat er iets moois te zien zal zijn. Dat is ook gebeurd en dat geeft natuurlijk wel aan hoezeer hij bezig was... ja met het opbouwen van zijn eigen imago als onoverwinnelijke, glorieuze nieuwe soort Alexander de Grote. Hij was echt bezig met eigenlijk zijn merk opzetten met zijn PR. Ja ja, super theatrale man eigenlijk. De Kim Kardashian van die tijd, soort Instagram met al die schilderijen. Dat is het. Lodewijk XIV zou in deze tijd enorm succesvol zijn. Ik denk dat er weinig mensen in die tijd zijn geweest die zo bezig zijn geweest met zichzelf positioneren. Maar ook heel erg over de top, enorm theatraal en alles moest het grootste ooit zijn, het snelste ooit. Maar ook deze verovering, dat moest natuurlijk gewoon... Ja dat moest beter zijn dan alle andere veroveringen ooit. Zo kun je het wel een beetje zien. Hoe heeft Lodewijk zich voorbereid op deze inname? Aan een rivier hebben ze een soort oefenterrein aangelegd. We weten dat daar gewoon zeker 10.000 man de inname van Maastricht al een aantal jaar van tevoren zijn gaan oefenen. Dat zegt wel iets over hoe belangrijk deze inname voor hem was. Ze zijn hier met een groot leger naartoe getrokken, 45.000 man. En als je met zo'n enorm leger naar Maastricht trekt, ja dan staat de uitkomst wel een beetje vast. En toen hebben ze de stad geïsoleerd. Een grote linie eromheen gelegd. Zodat er niemand uit het meer in en uit kon. En ze hebben kanonnen daar neergezet en ze zijn gewoon gaan schieten. Tussen die 45.000 man zal toch een van de drie musketiers? Eigenlijk de vierde musketier, d'Artagnan. Officieel heette hij Charles de Batz de Castelmore. Castelmore is het kasteel waar hij geboren is in Lupiac. Dat is in het zuidwesten van Frankrijk. D'Artagnan ken ik uit de boeken over de drie musketiers en in spannende verhalen. Maar dat hij echt bestaan heeft, dat wist ik niet. De man die we hier zien is niet helemaal de man die het echt was, dus wat we hier zien is een soort jonge god. Sterke man, held. Maar de man die hier echt gevochten heeft was al een veteraan in de zestig, al behoorlijk op leeftijd. Had echt zijn sporen wel verdiend. Maar hij zal er niet meer zo jong hebben uitgezien als de man die hier staat. Dit is veel meer de verbeelding zoals we die kennen door de boeken van Dumas vanaf de negentiende eeuw en de films die daarna zijn gekomen. En ja, wat echt soort wereldwijd icoon is geworden. D'Artagnan en die musketiers. Waarom was d'Artagnan zo belangrijk? Die musketiers, dat was echt een soort erewacht. Ze waren ook bij de koning in de buurt vaak. Ze deden ook allerlei diplomatieke moeilijke missies. En ja gold daardoor als bij uitstek iemand waar je op kon bouwen. En dat is natuurlijk ook wel waarom Lodewijk XIV hem graag erbij wilde hebben bij het beleg van Maastricht. Hij wilde vertrouwelingen hebben zodat er zo weinig mogelijk mis kon gaan. En waarom staat het standbeeld van d'Artagnan hier? We vermoeden dat ie ergens hier in deze buurt gesneuveld is. Je hebt hier de stadsmuur nog staan, maar daar lagen ook een aantal verdedigingswerken voor en die probeerden de Fransen te veroveren. D'Artagnan leidde die troepen en er is enorm hard gevochten. Een hele nacht lang en daarbij zijn enorm veel slachtoffers gevallen. En is hij zelf ook geraakt door een musketkogel in z'n hoofd? Dat heeft ie niet overleefd. En wat betekende zijn dood voor Lodewijk? Lodewijk was er erg over bedroefd. Hij heeft dezelfde dag een brief aan zijn echtgenote gestuurd waarin die ook vertelt van nou mijn trouwe d'Artagnan, de man op wie ik altijd kon vertrouwen, die is er niet meer. Hij heeft ook studiebeurzen voor de twee zoons van d'Artagnan betaald. Dus hij was echt wel... Nou hij heeft op allerlei manieren heeft hij dat echt betreurd. Ook wel weer bijzonder dat een Fransman hier in Maastricht staat. Ja, hij wordt dus ook niet echt als vijand gezien. En het is tuurlijk ook wel heel lang geleden. Dit heeft denk ik ook wel heel erg te maken met dat dit misschien niet de echte d'Artagnan is, maar de romanfiguur. D'Artagnan is toch een wereldwijd icoon geworden. En ook een symbool van trouw. Dat staat er ook onderop. Een voor alle, alle voor een. Iedereen kent dat. En ja, dat is natuurlijk ook iets waar Maastricht ook wel een beetje trots op is. Nou, dat ie dan toevallig aan de andere kant stond in 1673, dat wordt hem volgens mij wel vergeven. We zagen net al bij d'Artagnan, die is overleden de 25e. Maar toen hebben de Fransen best wel wat vestingwerken... verdedigingswerken weten te veroveren. Er is rond die tijd ook een bres in de muur geschoten en daarop heeft de stad eigenlijk toch wat besloten: het heeft geen zin meer om verder te vechten. We geven ons over. Dat hebben ze gedaan. Lodewijk is als triomfator de stad binnen komen rijden. Hij is er echt trots op geweest. Dat wordt wel gezegd ooit... dat ie misschien liever Parijs of Versailles had opgegeven dan Maastricht. Oh dat vind ik nogal wat. Maar het feit dat die anekdote bestaat, ja, dat zegt tuurlijk wel veel. Wat zien we vandaag de dag nog van die Franse inname? Deze belegering is echt wel speciaal geweest. En Lodewijk XIV was een katholieke koning en vond dat de katholieke kerk.... het katholicisme moest een prominente plek hebben in zijn rijk. En hij heeft ook bedongen dat dat zo moest blijven. En hier in de regio Maastricht is toen iets nieuws ontstaan. Katholieken en protestanten moesten vanaf dat moment kerken delen. Het zogeheten simultaneum. Unieke situatie in de Nederlandse kerkgeschiedenis. En dat is wel echt een resultaat geweest van het feit dat Lodewijk XIV Maastricht en de regio heeft veroverd. Fijn, Dank je wel. Ik vond een hele leuke dag. Graag gedaan. Lodewijk XIV is een van zijn beste musketiers verloren, maar hij heeft Maastricht wel ingenomen.
