Leven in de DDR

In 1989 viel de Berlijnse muur. Die was bedoeld om Oost- en West-Berlijn gescheiden te houden. Het leven in Oost-Duitsland was voor sommigen niet wat ze wilden. De opluchting toen de muur viel, was daarom groot.

We zijn als piepklein bedrijf begonnen in de garage van ons eigen huis. We hadden twee medewerkers. Dat was op 1 januari 1990.
Goedemorgen, heren. Goedemorgen.
Hannelore Kirchner was bouwopzichter in de DDR. Ze ziet de val van de muur als een bevrijding. En in '89 begint ze zonder ervaring met haar man een eigen bedrijf. We zijn toen eerst naar het Westen gegaan, naar een grote handelaar in vorkheftrucks. We zijn met hem gaan praten en hij vertelde ons hoe het werkte.
Rechts in beeld Polen, links in beeld Duitsland. Hier aan de grens ontmoeten we een man die jarenlang legaal en illegaal probeerde de DDR te verlaten. Met een forse gevangenisstraf als gevolg.
Het was een heel erg zware tijd. Je voelde je niet meer mens. Je voelde je de stront onder op de mestvaalt. Zo werden we ook behandeld. Christian Burger stelde kritische vragen in de DDR en sluit zich aan bij kerkprotesten in Chemnitz. Bij een vluchtpoging belandt hij in de cel. Na zijn vrijlating in '89 vlucht hij direct met duizenden anderen naar de West-Duitse ambassade in Praag.
Het was niet meer een enkele vluchtpoging van wat ontevreden mensen uit de DDR. Het was gewoon een massale vlucht. Mensen gingen niet alleen naar de ambassade in Praag maar ook de West-Duitse ambassade in Warschau was vol. De West-Duitse ambassade in Boedapest was vol.
Het zijn de eerste voortekenen van de val van de muur als in september 1989 duizenden DDR-burgers asiel aanvragen in de Westduitse ambassades in de buurlanden. Christian Burger wordt al snel de woordvoerder van de vluchtelingen in Praag.
Ik kreeg een klein kantoortje. Een kantoortje in een container. Ik probeerde ervoor te zorgen dat elke nieuwkomer ergens een slaapplaats kreeg. En een slaapzak, een deken en wat te eten.
Eind september '89, als de ambassade stampvol zit spreekt de toenmalige Westduitse minister van Buitenlandse Zaken zijn verlossende woorden vanaf het balkon. Een historisch moment.
We zijn hier gekomen om mee te delen dat vandaag uw vertrek...
Dat het toegestaan werd, hebben we niet meer gehoord, want 5000 mensen in de tuin begonnen te juichen. De opluchting was onvoorstelbaar.
Kirchner en haar man zijn niet gevlucht, maar het einde van de dictatuur komt wel als een bevrijding. Al duurt het nog jaren voor ze precies begrijpen hoe de vrijemarkteconomie in het nieuwe Duitsland functioneert.
In de DDR werd alles uitgedeeld, en je was blij als je wat kreeg. En nu moet je echt wat verkopen. Dat kan niet iedereen. Dat moet je je eigen maken door jarenlang te werken.
Na zes jaar geworstel staat het bedrijf in 1996 kort voor het faillissement. En dan slaat het noodlot toe. Hannelores man komt om het leven bij een auto-ongeluk. Vanaf dan staat ze er alleen voor.
Ik wist niet hoe het verder moest. Ik heb toen heel veel aan m'n medewerkers gehad. Ze zijn zonder mij gaan overleggen over hoe het bedrijf door moest. Dankzij de saamhorigheid die mijn man binnen het bedrijf had gekweekt, konden we blijven voortbestaan.
Ik heb mezelf er altijd over verbaasd dat ik geen grotere psychische schade heb opgelopen. En goddank ook geen lichamelijke schade. Dat kan van veel medegevangenen helaas niet gezegd worden. Zij hebben nooit meer een normaal leven kunnen leiden. Hun leven is kapotgemaakt. Zij konden de draad niet meer oppakken om hun leven op een positieve manier voort te zetten of weer op te bouwen.

Dan zeggen ze: Die buitenlanders zijn de schuld van dit, dit en dat. Maar alle problemen die ze dan noemen had je voor 2015 ook al. Want eigenlijk is de kiem voor de onvrede al veel eerder gelegd volgens Burger. Veel Oost-Duitsers voelen zich na 30 jaar nog steeds tweederangsburgers in het herenigd Duitsland.
Het is echt zo dat de mensen hier in het oosten niet alleen dat gevoel hebben, maar dat het vaak ook zo was dat er compleet over ons heen gewalst is. En natuurlijk hebben we veel fouten gemaakt, wij zelf ook. Maar die fouten zijn ook genadeloos uitgebuit door de maatschappij die wij toen kregen.
Al met al kun je in Duitsland goed leven. En je moet ook een keer tevreden zijn met je leven. Je moet niet alles willen hebben.