Om aan de eisen van het klimaatakkoord van Parijs te voldoen, zoekt Nederland manieren om energie op te wekken met weinig CO2-uitstoot. Kernenergie is één van die manieren, die ook nog eens weinig ruimte in beslag neemt. Het nadeel is dat er radioactief afval overblijft. Verder is er kans op een kernramp als er iets misgaat met een reactor.
Dit is geen drugs of medicijn tegen corona. Nee, daar gaat deze video niet over. Het is een ander soort pil die je pas moet nemen als de overheid het zegt. Waarom? Leg ik je straks uit. Maar het heeft alles te maken met het onderwerp van deze video: kernenergie, want daar gaat het weer over.
"Gisteren bleek dat het kabinet atoomstroom als een serieuze uitweg ziet om het akkoord van Parijs wonderwel alsnog te gaan halen." Wat zijn de voors en tegens en hebben we kernenergie nodig?
Eerst superkort: Hoe werkt kernenergie? Als je een atoom neemt van de radioactieve stof uranium en je splitst die door er neutronen tegenaan te schieten, dan komt daar heel veel energie bij vrij in de vorm van warmte. En die warmte wordt dan weer gebruikt om stoom te maken en die drijft een turbine aan en dat maakt stroom. Ik zei al, dit is korter dan kort. Maar goed, dat proces gebeurt in dit soort centrales. Vanaf de jaren 50 werd het gezien als dé oplossing voor alle energieproblemen, bijvoorbeeld voor die van de oliecrisis in 1973. Toen stond de energievoorziening in Nederland behoorlijk onder druk, maar in de jaren erna kwam er ook veel kritiek en protest, vooral vanwege het radioactieve afval. Dat zit zo: na het opwekken van energie in een centrale blijft er hoogradioactief afval over en dat betekent dat er veel gevaarlijke straling vanaf komt. En tegen dat soort straling is maar weinig bestand. Bij mensen kan het algauw cellen beschadigen of je krijgt er kanker van. Beter berg je dat afval dus goed op. Maar da's lastig, kom ik later op terug.
De weerstand tegen kernenergie wordt nog veel groter als in 1986 de grootste kernramp ooit plaatsvindt in Tsjernobyl. In die Oekraïense stad ontplofte toen een reactor tijdens een test. De intense straling die na de explosie vrijkwam, zorgde naar schatting voor duizenden doden. In het rampjaar was zelfs in Nederland een verhoogde straling meetbaar en wij hadden zelf op dat moment twee centrales voor het opwekken van energie. In Borssele en in Dodewaard. Daarnaast zijn er ook reactoren voor het maken van medische middelen, maar daar gaat het in deze video niet over. De centrale in Dodewaard is inmiddels gesloten en ingekapseld om de straling tegen te houden, maar wordt pas gesloopt in 2045 als de radioactiviteit laag genoeg is. In Borssele stoomt de centrale nog rustig door. In principe tot 2033. Dan is 'ie afgeschreven. Hij voorziet op dit moment in ongeveer 3 procent van het totale Nederlandse energieverbruik en ook die zorgt voor kernafval. Dat slaat Nederland hier op. In Borssele, in een grote bovengrondse oranje bunker. Maar die oplossing is tijdelijk, voor zo'n 100 jaar. Uiteindelijk wordt het afval waarschijnlijk opgeslagen diep onder de grond, de eindberging. In Finland doen ze het al. Daar graven ze meterslange mijnschachten in diepe grondlagen om daar het afval te bewaren tot in de lengte der dagen. Ziet er zo uit.
Terug naar de energie. Mede door de ramp in Tsjernobyl en het afvalvraagstuk koos de Nederlandse politiek niet langer voor kernenergie. Kwam nog eens bij dat we een flinke bel met gas vonden in Groningen, dus we hadden het ook niet echt meer nodig. Dat dachten ze toen. Andere landen hebben wél ingezet op kernenergie of doen dat nog. Frankrijk bijvoorbeeld heeft 19 kerncentrales die zorgen voor zo'n 75 procent van alle energie in het land, al schroeven ze dat de komende jaren wel terug. Duitsland is daar al langer mee bezig. Eén voor één sluiten zij alle centrales. China doet juist het tegenovergestelde. Daar staan meerdere nieuwe centrales gepland.
Hoe landen in de kernenergiediscussie staan, verschilt dus behoorlijk. En dat brengt ons bij de voors en tegens. Wat vóór kernenergie spreekt, is dat het bijna geen CO2 uitstoot. Daarnaast zijn de centrales ook nog eens compact en dat kun je niet altijd zeggen over wind- of zonneparken. Het is ook betrouwbaarder en ook dat is bij zonne- en windenergie niet altijd het geval. Bijvoorbeeld als de zon niet schijnt of de wind niet waait. Tegenargumenten: dat eerdergenoemde afval blijft duizenden jaren radioactief. Daar moet je dus een veilige plek voor vinden, waarover je ook nog eens aan toekomstige generaties moet communiceren dat er gevaarlijk spul ligt. En wie weet hoe ze dan communiceren. Komt nog eens bij dat een investering in een kerncentrale flink duur is. Het kost jaren tijd om een vergunning te krijgen en ook de bouw van zo'n superveilige centrale kost miljarden.
En wat betreft de veiligheid? Experts zeggen dat een tweede Tsjernobyl eigenlijk ondenkbaar is. Dat komt vooral doordat de techniek en de beveiliging sterk verbeterd is. En een kernongeluk, zelfs in Fukushima, waar het misging door een tsunami bij een centrale in 2011, lijkt ook een unieke situatie te zijn. Maar Nederland neemt het zekere voor het onzekere. 1,2 miljoen Nederlandse huishoudens kregen een pakketje opgestuurd met tien pillen. Jodiumpillen. Nederlanders die minder dan 100 kilometer van een kerncentrale wonen, krijgen ze tot hun achttiende of als ze zwanger worden. Voor die groep verkleint zo'n pil namelijk de kans op schildklierkanker mocht er een kernongeluk gebeuren. Ondanks de kleine kans erop, is lang niet iedereen in Nederland gerust. We spraken eerder met Josh, die best dichtbij zo'n centrale woont.
"Als deze centrale ontploft, ja, dan heb ik gewoon niks meer. Dus daar zit echt de core in, met alle nucleaire troep, daar schijnen scheurtjes in te zetten. Hoe ouder dat ding wordt, des te meer scheurtjes erbij komen.
Vraag blijft: is kernenergie de oplossing voor het behalen van onze klimaatdoelstellingen? Even een opfrisser. Inmiddels is de overtuiging dat fossiele brandstof als kolen, gas en olie niet de toekomst heeft vanwege een hoge CO2-uitstoot. En dat draagt bij aan de opwarming van de aarde. Daarom wil de overheid in 2030 de helft minder CO2 uitstoten ten opzichte van 1990 en in 2050 zelfs 95 procent minder. Maar hoe dan? Ja, dat is vooral een politieke keuze. Het huidige beleid zet vooral in op zonne- en windenergie. Nederland wil in 2030 minstens 11,5 miljoen huishoudens voorzien van zonne- en windenergie op land. Om dat te regelen worden nu al weilanden en daken volgezet met zonnepanelen en maken gemeentes allerlei plannen voor de bouw van windmolens. Eind september nog werd het grootste windmolenpark op land geopend, maar de deur naar kernenergie staat ook weer op een kier.
"Het ministerie van Economische Zaken en Klimaat liet onderzoeken of het inderdaad duurder is dan bijvoorbeeld wind- en zonne-energie. Uit het onderzoek blijkt van niet."
Op dat rapport is ook alweer kritiek. Het zou namelijk de kosten en baten van de zonnepanelen en windmolens van gisteren vergelijken met de kerncentrales van morgen. De rapporten over kernenergie blijven zich opstapelen en politiek is het bespreekbaar om meer centrales te gaan bouwen. Zoals gezegd een dure grap. En daarom zijn er geen commerciële partijen die zich op dit moment aan de bouw van een kerncentrale durven te wagen. Te duur en een risicovolle investering, als je niet weet wat de overheid er over een aantal jaar van vindt.
Slotsom: kernenergie staat weer op de agenda, maar eerder met potlood dan met een dikke zwarte stift. Ja, het speelt waarschijnlijk nog wel even en het is een politieke keuze om er wel of niet op in te zetten. Wordt het vooral wind en zon, kern, een mix? Of toch een andere vorm van energie?
