Kunnen de dijken van Nederland breken?

Nederland ligt voor een groot deel onder de zeespiegel. We beschermen ons land tegen de zee met duinen en dijken. In de televisieserie ‘Als de dijken breken’ zie je wat er gebeurt als de dijken het begeven. Maar zou dat ook echt kunnen gebeuren?

Ik sta hier bovenop dijkring 14 bij Katwijk. In korte tijd ineens heel beroemd geworden door de serie Als de dijken breken. Want hier op dit punt breekt de dijk. De serie beantwoordt de vraag: wat als? Maar onze vraag is: kan het ook echt gebeuren? Het antwoord is: ja. Als die ene perfect storm die eens in de 10.000 jaar voorkomt onze kust zou raken. De kans is klein, maar het kan. En dan hebben we een groot probleem. 60% van Nederland is kwetsbaar voor overstromingen. Door rivieren die uit hun oevers treden maar vooral doordat 40% van Nederland onder de zeespiegel ligt. Het zou een ongekende ramp betekenen met heel veel doden en een economische catastrofe, zoals in de serie. Maar we zitten niet stil. We zijn kampioen in de strijd tegen het water, met de best beschermde kust ter wereld. Nederland heeft in totaal 3700 km aan waterkeringen, die ons beschermen tegen de zee en rivieren. Dat is hemelsbreed van hier tot aan Timboektoe, maar dan letterlijk. Naast heel veel natuurlijke keringen, zoals duinen, hebben we 1500 keringen zelf aangelegd. Natuurlijk dijken zoals hier bij Katwijk, die een stuk lager gelegen land beschermen tegen het buitenwater. Dammen, sluizen en stuwen zijn vaste of beweegbare verhogingen tussen twee wateroppervlakken waarmee we het water op het gewenste peil houden. Gemalen die actief het water naar binnen of naar buiten kunnen pompen. En stormvloedkeringen, gigantische beweegbare waterpoorten die bij extreem hoog water de deur op slot gooien op de punten waar onze rivieren de zee ontmoeten. Elk op hun eigen vernuftige manier. Deze bijvoorbeeld, de Hollandse IJsselkering in Krimpen aan den IJssel. Dat enorme ding van beton en staal zakt naar beneden om al dat zeewater buiten te houden als het zeewater te hoog komt. En dat is ook echt heel hard nodig want in het verleden zijn de dijken, zo een waar jij nu bovenop staat, al vaker gebroken. En dat betekent dat ik volledig onder water sta. Wat dacht je van de stormvloed van 1916 waarbij de Zuiderzee het land in kwam en grote delen van Noord-Nederland onder water zette met 19 doden en grote schade tot gevolg. Of de watersnoodramp van 1953 in het zuiden van het land met 1836 doden en zo’n honderdduizend mensen die hun huizen kwijtraken. En als het kalf verdronken is dempt men de put. De Zuiderzeewerken met onder meer de inpolderen van Flevoland en de afsluitdijk, de grootste dam van Nederland, kwamen er pas na de stormvloed van 1916. En de deltawerken met 3 sluizen, 6 dammen en 4 stormvloedkeringen die de kustlijn met 700 km hebben ingekort kwamen er pas na de watersnoodramp van 1953. Toch wel heel erg veel. Het in 1997 afgeronde project werd uitgeroepen tot het meest prestigieuze waterbouwproject ter wereld. En een van de moderne zeven wereldwonderen, samen met het Panama-kanaal en het Empire state building. En we gaan door. Want voorkomen is beter dan genezen. Daarom is het nieuwe delta-programma in het leven geroepen met harde afspraken die in de delta-wet zijn vastgelegd voor de korte en lange termijn. Rijksoverheid, provincies, waterschappen, matschappelijke organisaties en het bedrijfsleven werken hierin nauw samen onder toezicht van de deltacommissaris. En er wordt flink geïnvesteerd. Uit het deltafonds vloeit jaarlijks ruim 1 miljard naar waterveiligheid. Zo’n 600 miljoen voor beheer en onderhoud en ongeveer 500 miljoen voor nieuwe investeringen. Daarnaast investeren ook de waterschappen ongeveer 250 miljoen euro in waterveiligheid. En dat brengt ons terug naar Katwijk want de makers van de serie kozen deze plek niet voor niks. In 2003 werd deze plek aangewezen als een van de tien zwakke schakels waar de dijken wel eens zouden kunnen breken. Maar precies deze maand is de laatste van die tien zwakke schakels versterkt met geld uit dat deltafonds zodat de dijken in elk geval de komende 50 jaar stormproof zijn. Voorlopig dus, maarja klimaatverandering. Hoeveel graden warmt de aarde verder op, hoeveel stijgt de zeespiegel nog en hoe extreem wordt het weer? Misschien moeten we straks veel meer investeren. En zelfs dan, die ene storm, eens in de tienduizend jaar, daar kan geen waterkering tegenop. En als de dijken dan breken…