Kantelpunten in het klimaat

Wetenschapper Diederik Liebrand wil weten wanneer de Groenlandse ijskap is ontstaan. Onderzoek naar de ontwikkeling van ijskappen is belangrijk om goed te begrijpen wat er kan gebeuren bij een opwarming van de aarde zoals die nu plaatsvindt.

Ik sta hier op de Groenlandse ijskap. Op sommige plaatsen is dit ijs wel 2 tot 3 km dik. Daaronder heb je land. Je kan het je misschien niet voorstellen maar al dit ijs is er lange tijd niet geweest. Blijkbaar is het klimaat al een keer gekanteld van een warme periode naar een koude periode zoals nu. En dan is het interessant om je af te vragen hoe en wanneer al dit ijs is ontstaan. Er zijn ook wetenschappers die als een soort forensisch detective onderzoek doen naar het klimaat uit het verleden. Gek genoeg niet hier, maar op zee.

Dit is Diederik. Hij is stratigraaf en gespecialiseerd in klimaatverandering. In 2012 is hij mee geweest op dit boorschip waarmee ze tussen Groenland en Canada bodemmonsters hebben genomen waarmee de geschiedenis van het Groenlandse klimaat kan worden gereconstrueerd. De Joides resolution is een uniek boorschip op de wereld. Het is een schip dat al sinds de jaren tachtig in dienst is van het ocean drilling program. Er zijn sindsdien honderden plekken op de oceaanbodem aangeboord en daar is enorm veel klimaatonderzoek uit voorgekomen. We weten heel veel van het klimaat en de oceanen dankzij dit boorschip. Dat maakt het bijzonder om mee te mogen varen. Het is misschien raar voor de meeste mensen als je de Groenlandse ijskappen wil onderzoeken dat je dan naar sedimenten van de zeebodem kijkt. En toch is dat een van de beste plekken om onderzoek te doen naar de Groenlandse ijskap. De Groenlandse ijskap is een soort van bulldozer en schuift allemaal sedimenten voor zich uit. Daardoor krijg je geen mooi archief van pannenkoekenlaagjes op elkaar. Terwijl in de zeebodem blijven die sedimenten mooi boven elkaar liggen. Dus wij hebben nu boringen gezet 1000 km van die ijskap af, en daar zien we wel invloeden van ijskap. En dat is een continu archief met mooie sedimenten door de tijd heen die we nu als een soort van boek kunnen lezen.

Het is voor ons de mensheid op aarde interessant om te weten wanneer die ijskap gevormd is. Als we weten hoe en wanneer een ijskap vormt en afsmelt kunnen we begrijpen van de dynamieken die daarmee gepaard gaan en welke mechanismen belangrijk zijn voor het smelten en groeien van ijs. Het is voor geologen erg interessant om het kantelpunt van warm naar koud van de afgelopen 100 miljoen jaar beter te begrijpen. We weten dat het in het geologisch verleden heel warm is geweest. We hebben een warme periode gehad van 55 miljoen tot 34 miljoen jaar geleden. En toen hebben we dat kanktel0unt bereikt waarop er voor het eerst een ijskap is ontstaan op Antarctica. Vervolgens is er een grote ijskap op Groenland ontstaan, waarschijnlijk 5 miljoen jaar geleden maar dat weten we nog niet zeker. Die kantelpunten zijn belangrijk want die vertellen ons hoe gevoelig het klimaatsysteem is voor veranderingen in CO2.

Wat ik zo leuk vind aan klimaatonderzoek is dat je met heel veel mensen kan samenwerken. Ik heb collega’s over de hele wereld, in de VS, Japan, maar ook in Europa. En ik werk met al die mensen samen om de puzzel van klimaatsysteem op te lossen. Het begon met een stenenverzameling en later een fossielenverzameling. Met die interesse voor evolutie en ecologie en fossielen ben ik biogeologie gaan studeren in Utrecht. Zo ben ik van paleontologie steeds meer geïnteresseerd geraakt in paleoklimatologie omdat daar ook heel veel vakken over werden gegeven. Een hele logische opeenvolging van een interesse voor de aarde naar klimaatwetenschapper nu.

Met het werk van Diederik en zijn collega’s hopen we meer inzicht te krijgen in hoe ons aardse klimaatsysteem werkt. En ook waarom ijskappenkomen en gaan. Laten we hopen dat dit ijs niet te snel smelt want dat kan betekenen dat onze stad Amersfoort straks gewoon aan zee ligt. Da’s bizar he?