De gemiddelde levensverwachting van mensen stijgt. Toch is 100 worden best bijzonder. De plaatsen waar bovengemiddeld veel honderdplussers wonen, worden zogenaamde ‘Blue Zones’ genoemd. Na onderzoek blijkt dat mensen daar blijven bewegen, weinig stressen, veelal plantaardig eten en goede banden hebben met vrienden en familie.
Ik ben Marie Blommaart en ik ben geboren in 1921.
Dus ben ik 101 jaar oud.
Wow, zal ik het vanaf hier dan maar even overnemen? Ja, prima!
Dankuwel voor deze intro!
Marie hoort bij een bijzonder gezelschap.
Bij de ongeveer 2600 mensen in Nederland die zichzelf 100-plusser mogen noemen. Of met een veel, veel mooier woord: 'eeuweling'.
En die bijzondere club van 100 wordt groter. Er zijn al 400 eeuwelingen meer dan vijf jaar geleden en in het jaar 2030 zijn dat er waarschijnlijk 3500.
Wat is hun geheim? Dat gaat Marie je vertellen.
Ik beweeg heel veel, ik doe zelf mijn tuin. Ik doe nog yoga. Ik heb, al zeg ik het zelf, vrij veel vrienden.
En we kijken naar vijf bijzondere plekken op de wereld waar ze wel weten hoe je heel oud wordt.
Hier, hier, hier, hier en hier hebben ze de 100 halen tot kunst verheven. Negen geheimen om 100 te worden, ontdekten onderzoekers. En die ga ik je vertellen. Dus, dit is de 100 halen, uitgelegd.
We worden sowieso steeds ouder. Kijk maar. In 1950 werden Nederlanders gemiddeld nog begin 70. Tegenwoordig begin 80. En vrouwen houden het langer vol dan de mannen. Zoals altijd.
We worden ouder door veel betere leef- en werkomstandigheden. En de moderne geneeskunde doet een hoop. Geldt wereldwijd.
In 1800 mocht je in je handjes knijpen als je de 30 haalde. Halverwege vorige eeuw lag de wereldwijde levensverwachting nog ergens in de 40. Nu is dat ongeveer 70.
Overal steeg de levensverwachting, maar natuurlijk zijn er grote verschillen. In ontwikkelingslanden praat je in termen van oud worden over zestigers, en in rijke landen over tachtigers.
Zelfs vitale negentigers zijn daar geen grote uitzondering.
Over 50 jaar groeien hier andere boomsoorten. Dan zal ik hier niet meer zijn.
De eeuwelingen zijn wél uitzonderlijk. Op een totale wereldbevolking van... Goed... van die 8 miljard mensen zijn volgens de laatste schatting zo'n 573.000 eeuwelingen. Dus wereldwijd grofweg slechts 1 op de 14.000 mensen. Met een paar opvallende uitschieters. Die vijf zogeheten 'Blue Zones'. Dit zijn de gebieden waar opvallend veel 100-plussers wonen. Dat zijn Sardinië, Okinawa, Loma Linda, Nicoya en Ikaria. In deze studie keken de onderzoekers naar wat deze plekken gemeen hebben en wat mogelijk hun succes verklaart.
Komt straks.
En nee, een goed genenpakket hoort daar niet bij. In een Deens onderzoek vergeleken ze 3000 tweelingen. De conclusie was: slechts 20 procent van je levensverwachting wordt bepaald door je dna. Die andere 80 procent, veel belangrijker voor het ouder worden, door je levensstijl.
Ok, die zones. Komen ze.
1. Sardinië. Op dit Italiaanse eiland wonen relatief de meeste mannelijke eeuwelingen ter wereld. Een gemeenschap van herders, met dagelijkse bergwandelingen van een kilometer of 10. Goed voor de hart- en bloedvaten en het opbouwen van spieren en botten. Het schijnt dat in dat dorp de mensen meer dan 100 jaar worden. Daar wonen mensen die nóg ouder zijn dan 100. Je mag hier niet toeteren, want er zijn hier heel veel 100-jarigen.
*toet*
Combineer dat met een ultragezond dieet en je wordt misschien wel centocinquanta. Centocinquanta? 150 hahaha.
En o ja, dagelijks een bescheiden wijntje.
2. Okinawa. Op dit Japanse eiland wonen de oudste vrouwen ter wereld. Zogeheten moai zijn hier heel belangrijk. Levenslange kleine vriendenkringen van 4 of 5 personen, die elkaar helpen om gezond te leven en elkaar ondersteunen op sociaal, financieel en spiritueel vlak.
Ik ben lid van drie moai. Mijn oudste moai gaat al 50 jaar terug. En het oude mantra van: Hara Hachi Bu. Dat betekent stoppen met eten als je nog niet vol zit.
3. Loma Linda. Een protestants-christelijke gemeenschap net buiten Los Angeles, de Adventisten. Hier worden ze gemiddeld 10 jaar ouder dan de rest van de VS. Ze eten hier vegan. Ze leven in een kleine gemeenschap met een heel regelmatig levenspatroon. En een gedeeld spiritueel doel. In God vertrouwen en eerlijk zijn, dat helpt.
4. Nicoya. Op dit Costa Ricaanse schiereiland hebben ze een 'plan de vida', een doel in het leven. Ze verstaan de kunst van het lachen, lekker blijven bewegen en geloof en familie zijn superbelangrijk hier.
Hoeveel kleinkinderen heeft u?
- Geen idee!
Ik heb kleinkinderen en achterkleinkinderen.
En o ja, verrassing: een kerngezond dieet met veel tropisch fruit, rijk aan anti-oxidanten.
En tot slot 5. Ikaria. Goeie oud-word-truc op dit Griekse eilandje: middagdutjes, en als je weer wakker wordt, verbouw je je eigen voedsel. Groente, fruit, volkoren. En: zelf vis vangen. Geen stress, frisse lucht, goed gezelschap...
Het eten? De wijn is het beste onderdeel!
Voordat we hun geheim ontrafelen, ben ik eerst eigenlijk wel benieuwd naar Marie. Vertel. Wat is uw geheim? Positief blijven! Een mensenleven is iets van, ja hoe zeg ik dat, pieken en dalen. Je hebt altijd tegenwind. En daarom moet je positief blijven. Heel veel is er gebeurd... Mijn ouders zijn verongelukt, ik heb een zoon, die is vermist, al jaren, een zoon overleden... Dat zijn dingen, die hakken er wel in. En dan mag je best in de put zitten. Maar... ik heb wel verdriet. Maar ik ben niet ongelukkig. Dan denk ik toch: ik leef wel, hè! Leef dan ook!
En dan nu de levensstijl-tips van de blauwe zones.
We hebben er al een paar verklapt toen we de blauwe zones afgingen, maar volgens de onderzoekers zijn er negen specifieke levenslessen die ze met elkaar gemeen hebben.
1. Natuurlijk bewegen.
En dan niet 'je moet natuurlijk bewégen', nee... beweeg natuurlijk. Dus in je dagelijks leven, met normale dingen.
Geen sportschool of marathon, maar bewegen zonder erbij na te denken. Zoals je eigen tuintje verbouwen. Na 63 jaar huwelijk doen Gabriele Mereu en zijn vrouw Ermelinda nog altijd samen hun moestuin. En niet bij elk huishoudelijk klusje een apparaat het werk laten doen. Ik heb ook een hulp in huis. Maar soms dan denk ik, ik ga de ramen lappen. Niet voor die ramen, maar dat je weer eens lekker beweegt.
2. Een doel hebben in het leven. De Nicoyanen noemen het dus 'plan de vida', de Okinawanen 'ikigai'. Vrij vertaald: 'Waarom ik 's ochtend wakker word'. Geen grootse carrièreplannen of Olympisch goud. Nee, de kleine dingen op dagelijkse basis. Elke donderdag hebben we karaoke-avond. Zou een paar jaar extra moeten opleveren.
3. Ontstress. Makkelijker gezegd dan gedaan, maar... Relax! Ontspan. Rust uit. Mediteer. Stress leidt tot chronische ontstekingen en die zijn gerelateerd aan alle ouderdomsziektes.
4. De 80 procent-regel. Dat is die Hara Hachi Bu. Tip: stop met eten als je ongeveer 80 procent vol zit. Alle blauwe zones hebben met elkaar gemeen dat ze hun maal met aandacht eten op gezette tijden, en niet naar binnen schrokken vlak voor het slapen.
Nou, toen we jong waren, hebben we vanzelf minder gegeten. Want er was gewoon weinig te eten!
5. Eet plantaardig. Inkoppertje dit maar eh, pssst: een plantaardig dieet is veel gezonder. De mensen op Ikaria eten nauwelijks vlees. Hun dieet is bijna volledig plantaardig.
Heel veel groenten, die weeg ik af. En altijd verschillende groenten. Ja, dat doe ik wel.
Snappen ze in alle blauwe zones.
Wat opvalt bij alle vijf, overal op het dagelijkse menu: bonen.
6. Wijn. Maar dan wel één, max twee glaasjes per dag.
En niet stiekem voor twaalven beginnen. En ook niet de boel opsparen, zodat je in het weekend lekker los kan. Gewoon even proosten einde middag, in goed gezelschap. Doen ze in de blauwe zones overal, behalve de Adventisten, heeft met het geloof te maken.
7. Ergens bij horen. Toneelclub, en de boekenclub. Op 5 van de 263 geïnterviewde eeuwelingen in dit onderzoek na behoort iedereen tot een soort 'community'. Vaak in combinatie met een geloof. Je leven lang regelmatig samenkomen met gelijkgestemden geeft je jaren extra.
8. Familie. Je geliefden heel erg dicht bij je houden. Ik heb vijftien klein- en achterkleinkinderen. In alle blauwe zones staat familie op één. Dus ook grootouders gewoon in huis. Eén levenspartner, investeren in kinderen. Het helpt allemaal. Jose viert vandaag dat hij 106 is geworden. Zijn familie is zijn steun en toeverlaat.
En last but not least, nummertje 9, vrienden. Ik heb, al zeg ik het zelf, vrij veel vrienden. Natuurlijk een goede vriendenkring en genoeg sociale contacten die jou dan wel stimuleren tot gezond gedrag, want studies laten zien dat slechte gewoontes als roken en over-eten in zekere zin besmettelijk zijn.
Een hechte groep vrienden met gezond gedrag, zoals de moai op Okinawa, helpt jou de 100 te halen.
Het is fascinerend dat ze zoveel investeren in hun sociale leven. Zelfs op zo'n hoge leeftijd. In de woorden van onderzoeker Dan Buettner:
Voor een lange levensduur bestaat geen simpel snel antwoord, een pil of wat dan ook. Maar besef dat je vrienden langetermijn-avonturen zijn. En om die reden misschien wel de belangrijkste factor voor meer jaren in je leven, en meer leven in je jaren, dankjewel.
Nou, doe er je voordeel mee. Wat dit onderzoek vooral duidelijk wil maken is dat de 100 halen niet zozeer een individuele klus is, maar vooral iets is wat je samen moet doen. Je kan zelf beter eten en meer bewegen. Maar je omgeving is daarin heel belangrijk.
Die Blue Zones-lessen zijn wereldwijd enthousiast ontvangen. Het boek dat erover werd geschreven, werd een bestseller. En het wordt in de praktijk gebracht. Maar er is ook wel wat kritiek hoor, op dit onderzoek. Zo konden niet overal de echte leeftijden van de onderzochte mensen worden geverifieerd. En het Blue Zones-dieet is volgens critici meer gebaseerd op aannames dan op keiharde wetenschap. Dus adviseren wij ook altijd een heel klein korreltje zout bij het ontbijt... Flaaauw.
