Hoe teken je menselijke verhoudingen?

---

Een menselijk lichaam is ongeveer acht keer zo groot als een hoofd. En zo zijn er nog meer trucjes om te zorgen dat de verhoudingen in je tekening of schilderij kloppen. Maar als je een lichaam van voren of van de zijkant ziet, veranderen de verhoudingen. Hoe geef je dat weer?

Menselijke verhoudingen. Al eeuwenlang maken kunstenaars daarom studies van het lichaam. Een staande persoon is met behulp van een aantal vuistregels goed te vangen. Maar op het moment dat een model een andere positie inneemt veranderen de verhoudingen. Het vraagt veel van een kunstenaar om die dan geloofwaardig over te brengen.

Rembrandt was 25 jaar toen hij zijn Anatomische les van dr. Tulp schilderde. Hij plaatste 't lichaam in de voorgrond iets in verkorting diagonaal weergegeven. En door de figuren ook in verkorting over het lichaam heen te laten buigen vergrootte Rembrandt de vertellingskracht en ook de overtuiging van het schilderij. Maar Rembrandt blijft zichzelf verbeteren. 25 jaar later schildert hij De anatomische les van dr. Jan Deijman. Dit schilderij is in de 18e eeuw grotendeels door brand verwoest. Maar het kerndeel is bewaard gebleven. Rembrandt plaatst het lichaam van de overleden man volledig in verkorting voor ons. We kijken tegen de donkere zwarte voeten aan. En dan maakt Rembrandt het zichzelf makkelijk door een laken te plaatsen op de positie van de benen. En wij geloven dat ons oog zich over die benen heen laten rijzen tot aan een holte in de buik. En daarachter, waar eigenlijk het gezicht van de man niet zichtbaar zou moeten zijn plaatst hij toch dat hoofd centraal door het voorover te klappen. En de actie wordt centraal in de voorstelling geplaatst. Rembrandt laat ons geloven dat we kijken naar een werkelijk bestaand lichaam in volle verkorting.