Let op: Sommige beelden aan het einde van de clip kunnen als schokkend worden ervaren.
In 1925 komt Benito Mussolini aan de macht in Italië. Deze fascistische dictator maakt met geweld en terreur de oppositie monddood. Adolf Hitler heeft bewondering voor Mussolini’s aanpak en later zullen ze ook bondgenoten worden. Dit bondgenootschap zal in 1945 het einde betekenen van het dictatorschap van Mussolini. Vandaag de dag zijn er nog steeds Italianen die achter de ‘duce’ en zijn fascisme staan.
In 1925 had Benito Mussolini in Italië al alles bereikt waar de nazi's in Duitsland op dat moment alleen nog maar van konden dromen. Met geweld en terreur had hij de oppositie monddood gemaakt. Politieke eenlingen die de moed hadden gehad hardop te protesteren, werden vermoord teruggevonden in een bos. Na een later enorm opgeblazen mars op Rome kreeg hij van koning Victor Emanuel de macht toebedeeld, waarna zijn dictatorschap begon. We rijden naar Predappio, even ten zuidoosten van Bologna, het geboortedorp van de duce. Als ik het plaatsje binnenrijdt, verlies ik bijna de macht over het stuur door de winkels die ik zie. Etalage naar etalage staat hier te koop, wat in de rest van Europa sinds 1945 vervloekt en uitgebannen is. De vraag is of die twintig jaar Italiaans fascisme een uitzondering was. Een rare kronkel in de loop van de geschiedenis, een soort ziekte die de Italianen rond 1930 overviel en waarvan ze in 1945 weer genazen. Of dat het een beweging was die ongenadig de zwakke plekken van de Italiaanse samenleving blootlegt. Het diepe wantrouwen tegen de staat. Het blinde vertrouwen in voornamelijk theatrale leiders die op hun beurt ook weer rebelleren tegen die staat. Nog steeds lijken de Italianen Mussolini niet te kunnen vergeten. 75 duizend mensen per jaar komen naar het dorp, naar zijn graf, naar zijn geboortehuis en naar zijn buitenverblijf Villa Carpena. Een kaartje moet u aan de gids afgeven. En mobieltjes uitzetten alstublieft. Dit is de kamer van de duce. In dit bed zijn Romano en Anna Maria geboren en is Donna Rachele gestorven. Een echt familiebed dus. Wat vinden jullie van de duce? Wij? We treuren om hem. Voornamelijk positief, toch? Voor onze generatie heeft hij veel gedaan. Heel veel. Ik was toen een klein meisje en zonder het brood van hem waren we hier nu niet geweest. Hij gaf ons suiker, brood, pasta en rijst. Iedere maand. Het Italiaans is rijk aan woorden voor bende of gang en Fassi is er één van. Het was een term die ontstond onder opstandige boeren aan het eind van de negentiende eeuw. Mussolini bouwde op deze bende-traditie voort en vermengde die met de gebruiken van de Arditi: Voormalige elite eenheden die na de Eerste Wereldoorlog een losgeslagen leven leiden. Ze waren zwart gekleed, droegen een doodskop als embleem en converseerden enkel met elkaar via geschreeuw. Die taal, kleding en folklore werden als typisch Italiaans mannelijk overgenomen door Mussolini en later door nazi's en falangisten over heel Europa. En dan hebben we nog petjes met fascistische symbolen. De doodskop met de dolk tussen de tanden, dat is het symbool van de Arditi. En dit is het Keltische kruis. In theorie zijn symbolen die het facisme verheerlijken, verboden. Je mag alles verkopen als je het souvenirs noemt. In Italië zijn heel veel wetten, maar er zitten altijd wel mazen in. Sportieve Italiaanse jongens in zwarte overhemden. Die zouden het land redden. En Mussolini gaf het goede voorbeeld. Mussolini was een pionier op het gebied van propaganda. Hij liet zich zo vaak mogelijk filmen. Leonardo Tiberi van het Luce Film Instituut kan zich er nog steeds over verbazen. En hier hebben we Mussolini die laat zien hoe sportief hij is. Het is wel vreemd dat hij voetbalt met rijlaarzen aan. Dat is niet echt ideaal schoeisel om mee te voetballen. Dit is ook een klassieker. Iedereen die hoog stond in de fascistische hiërarchie, iedereen die belangrijk was binnen de partij was verplicht atletiekexamens af te leggen. Om carrière te maken moest je niet alleen aan de normale eisen voldoen, je moest ook af en toe dit soort examens afleggen. Het ging om hordelopen, oefeningen op gymnastiektoestellen, kortom het soort oefeningen dat in de mode was. Churchill vond hem een Romeins genie in de strijd tegen het communisme. Fascisme als alternatief voor de slappe democratie. Lenin had hem als jongeman al graag gezien als leider van de Italiaanse communisten en voor Hitler was hij het grote voorbeeld. Diens eerste vliegreis leidde dan ook naar Italie. Nazi's en fascisten worden vaak op één hoop gegooid met hun leiders beginsel, hun gefrustreerd nationalisme en hun gewelddadige inslag. Maar de verschillen waren minstens zo groot. Mussolini moest aanvankelijk zelfs niks hebben van Hitler. Hij vond hem seksueel geperverteerd en zijn Jodenhaat krankzinnig. Hitler op zijn beurt was een groot bewonderaar van Mussolini en hij had goed opgelet. Hij kopieerde Mussolini's grootse, meeslepende, volksbijeenkomsten, zijn toespraken vol drama en emotie en de groet. Er moest een nieuw Romeins rijk komen rond de Middellandse Zee. Net als vroeger. Mare Nostrum. Maar Mussolini wilde ook een kolonie en liet zijn oog vallen op Ethiopië. Hij maakte dat land met de grond gelijk. Italië gebruikte gifgassen en zette de volledige marine en luchtmacht in. Ethiopië kon daar welgeteld één vliegtuig tegenover stellen. Na dat avontuur was het gedaan met de internationale waardering van Mussolini's fascisme. Zo werd hij in de armen van Hitler gedreven. Dat zou hem uiteindelijk fataal worden. Na de desastreus verlopen veldslagen in Albanië en Griekenland, toen het eigen land tot chaos was vervallen, keerden de Italianen zich tegen de duce. In de zomer van 1943 werd hij door zijn eigen mensen, de Grote Fascistische Raad afgezet en naar een skioord verbannen. De SS redde hem en hij mag van Hitler een eigen bewind opzetten in Noord-Italië. Salò de Repubblica Sociale Italiane, maar meer dan het Duitse marionetten staatje was het niet. Fiorenza zou zich in september 1944 vol enthousiasme aanmelden voor het leger van vrouwelijke vrijwilligers van het nep staatje Salò. Dat enthousiasme heeft haar sinds die tijd nooit meer verlaten. Heeft u ooit twijfels gehad over het fascisme? Nee, want het fascisme moest in het begin wel geweld gebruiken. Het land leed onder het geweld van de communisten. Daarom was geweld noodzakelijk om de orde te herstellen. Daarna is er geen geweld meer gebruikt. Niet dat ik mij kan herinneren. En in de koloniën? Wat daar gebeurd is, weet ik niet. Ik weet wel dat ze daar huizen, kerken en ziekenhuizen gebouwd hebben. En iedereen kreeg het staatsburgerschap. Al die goede daden ten spijt zou Mussolini op 28 april 1945 samen met zijn minnares ondersteboven aan een Milaans benzinestation eindigen. Bungelend boven de feestvierende partizanen. Het is opvallend hoe sommige Italianen nog steeds vol lof over hun dictators spreken en de democratie nog steeds niet omarmen. Was het dan toch waar dat de liberaal Giustino Fortunato al in 1924 schreef dat het fascisme geen revolutie was, maar een openbaring? Zit het fascisme dus nog steeds diep verankerd in de Italiaanse samenleving, ondanks het feit dat het de partizanen waren die als winnaars uit de oorlog kwamen. S Avonds zie ik een filmpje op YouTube van oud premier en meervoudig miljonair Berlusconi. Die wordt ondanks alle beschuldigingen van fraude nog steeds op handen gedragen. Het is gemaakt tijdens een verkiezingsbijeenkomst in 2006. Wie links stemt is een klootzak, roept Berlusconi daar. Jullie kunnen er zeker van zijn. Zondag en maandag winnen wij omdat we geen klootzakken zijn. Duce, duce, roepen zijn aanhangers. En Berlusconi is er zichtbaar blij mee.
