In 2008 stond de wereld op zijn kop: veel banken gingen failliet, waaronder de IJslandse bank Icesave. Een zware economische recessie volgde. In IJsland worden de bankiers als daders aangewezen. Zij hadden zich roekeloos gedragen, wat voor grote woede zorgde onder de IJslandse bevolking. Zo werd IJsland het enige land ter wereld waar de bankiers celstraf kregen.
Ik ben Elmar Svararsson. Ik ben een van de 36 bankiers die zijn veroordeeld na de bankencrisis van 2008. IJsland is volgends de Global Piece Index het vredelievendste land op aarde. Maar zelfs hier was er een moment dat woede en vijandigheid naar de oppervlakte kwamen. De bankencrisis zorgde voor een zware economische recessie. En de IJslanders roken bloed. Als je dingen kapot maakt, hier zelfs een hele samenleving dan moet je daarvoor opdraaien. Maar er gebeurt helemaal niks. Banken zoals Icesave hadden rampspoed veroorzaakt. Tegenwoordig is IJsland het enige land dat zijn bankiers opsloot in de gevangenis. En zodoende kwam het zover dat Elmar Svararsson veroordeeld werd en weg moest bij zijn gezin. Bikir Kristinsson kreeg vier jaar cel. Elmar Svararsson ook vier jaar. De uitspraak kon niet slechter. Dat zei je. Op dat moment stortte alles in, weet ik nog. Toen ik besefte dat hij vier jaar de gevangenis in moest, dacht ik: dat is zo lang, dat we de dingen goed moeten regelen, op alle vlakken. Kristin probeerde haar kinderen zo lang mogelijk af te schermen van de waarheid over de verblijfplaats van hun vader. De eerste keer dat ik met de kinderen hierheen reed, wisten ze nog niet dat het een gevangenis was. Dat heb ik ze later verteld. Eerder vonden we ze te klein voor de waarheid. Ze waren nog heel jong. Ik zei dat dit een boerderij was waar papa moest werken. Er is een bord waar ‘gevangenis’ op stond, dus vertelde ik over een arend die leefde op die berg daar, de Stöðin. Zij moesten kijken of ze de arend konden zien. Zo zagen ze het bord niet. Niet lang daarna hebben we verteld dat het een gevangenis was. Maar de eerste keren leidde ik ze om de tuin. Verder mogen we niet. Ik ben Olafur en ik ben jager. Ik ben de man die jacht heeft gemaakt op de daders die verantwoordelijk waren voor de bankencrisis van 2008. Naast jager is Olafur Hauckson onderzoeksrechter. En van hem werd verwacht dat hij de schuldigen verantwoording af liet leggen. De mensen die in de bankensector werkzaam waren, geloofden zelf dat ze met iets heel bijzonders bezig waren. En dat alles wat ze aanraakten in goud zou veranderen. In werkelijkheid was dat niet zo. Het was gedrag dat uitermate roekeloos was. De samenleving stelde min of meer dat de mensen die de banken runden de grote ondernemers die eigenaar van de banken waren met hun dure manier van leven en al hun geld, dat zij de banken hadden laten omvallen. Dat leidde tot grote woede bij de mensen. Achteraf hadden ze het moeten zien aankomen vonden de IJslanders zelf. De bankiers hadden zich namelijk steeds minder als echte IJslanders gedragen. Opscheppen over je rijkdom, dat deed je niet. Maar ineens was het cool om je welvaart te tonen. Benedikt begaf zich als buitenstaander in hun kringen. Ik ben Benedikt. Ik heb eens voor bankiers opgetreden. Een heel mooi voorbeeld is dat ze voor een van die feesten Tina Turner hadden geboekt voor een optreden. Ze betaalden haar daar een paar miljoen kronen voor. Ze hadden het zo hoog in hun bol dat toen Tina begon te zingen, ze massaal wegkeken en begonnen te praten. Elmar ziet het financiële systeem als hoofdschuldige en vind het wrang dat juist hij daarvoor heeft moeten boeten. Je vraagt je af, als een heel financieel systeem in elkaar stort en ik ben de enige die celstraf krijgt vanwege de ingrijpende gebeurtenis in 2008. Ik was geen CEO, ik had geen hoge functie. Het was nogal vergezocht om mij verantwoordelijk te houden voor de dingen die fout zijn gegaan. Maar volgens onderzoeksrechter Olafur heeft heel IJsland ervoor moeten boeten. En hij had op zijn minst wat nederigheid verwacht bij de bankiers. Het leek wel alsof ze geen van allen beseften wat ze gedaan hadden. Alsof ze in die tijd niets verkeerds hadden gedaan. Dat vond ik heel vreemd. Dat niemand inzag dat hij fout zat. Ik ben ervan overtuigd dat de betrokkenen hun verdiende loon hebben gekregen.
