Groep 6/7/8

In verhalen in beeld, vertellen 5 Nederlanders hun oorlogsverhaal. Van de Tweede Wereldoorlog tot de oorlog in Joegoslavië. Hoe is het om als kind op de vlucht te zijn of te leven in oorlogstijd?

Nationale kinderherdenking

Wereldoorlogen

Televisie en computer

Nationale kinderherdenking, 4 mei

Nationale Kinderherdenking 4 mei

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Stel je voor dat er geen oorlog is en dat we allemaal in vrede met elkaar zouden leven. Mijn naam is Ileen en ik ben 10 jaar. Toen ik klein was, kon ik mij niet voorstellen hoe het is om in vrede te leven. Drie jaar geleden ben ik namelijk gevlucht. Gevlucht uit de oorlog in Syrië, naar Nederland toe. Samen met mijn familie. En daar wil ik jullie wat meer over vertellen. Voordat ik geboren werd, was Syrië een vrij land. Dat vertelt mijn familie altijd en we hadden het thuis goed. Mijn vader had een eigen bedrijf en daarvoor reisde hij de hele wereld over naar China en zelfs naar Nederland. Maar toen brak de oorlog uit en niet veel later werd ik geboren. Ik zal het geluid van de vliegtuigen die boven ons huis vliegen nooit vergeten en het geluid van de explosies van bommen om ons heen, wel vier keer per dag. Dan moesten wij snel naar de kelder om te schuilen. Twee keer is ons huis beschoten en heel veel van ons huis was opeens weg. En toen ik zes jaar oud was, viel er na een explosie een steen door mijn slaapkamerraam, waardoor ik dood had kunnen gaan. Nu we veilig zijn, kunnen we er gelukkig om lachen. Ik kon maar één keer per week naar school. Soms twee keer. Maar het was heel anders dan hier, want spelen met vriendjes en vriendinnetjes? Dat kon niet. We gingen wel vaak naar familie toe. Als we het bij elkaar waren, dan leek het even alsof er niks aan de hand was en vergat ik even om bang te zijn. Mijn familie wist uiteindelijk ook om mijn broer Mohammed naar Nederland te sturen. Hij was toen 16 jaar. Wij zouden dan later naar hem toe kunnen komen en hopelijk samen veilig in vrede leven. Zouden we allemaal ook weer echt naar school konden. Dat was dan weer de droom van mijn vader en mijn moeder. Maar vlak na dat mijn broer naar Nederland was gevlucht, gebeurde een ongeluk. Ze hadden een bom onder de auto van mijn vader geplaatst en net zo lang gewacht tot hij zijn ouders broer naar buiten kwam. Mijn broer raakte gewond. Mijn vader overleed. Ik was toen zes jaar. Na de dood van mijn vader, zijn mijn moeder, mijn ouders, mijn broer en ik ook gevlucht op weg naar Mohammed. Toen ik hier aankwam, zag ik mijn broer Mohammed weer. Ik had hem toen drie jaar niet gezien. Ik geloof dat ik nog nooit zo blij ben geweest. Blij om mijn broer weer te zien. Blij dat we allemaal veilig waren. Blij dat we weer opnieuw mochten beginnen. Dat ik weer naar school kon. Dat ik later hopelijk kan studeren. Want ik wil graag apotheker of scheikundige worden. Dat ik hier in vrede kan leven en blij dat ik het geluid van de oorlog, de bommen en explosies niet meer hoef te horen. Ik ben iedereen in Nederland heel dankbaar dat wij hier mogen wonen in een stad met heel veel bloemen, waar zelfs de koning woont, waar ik heel veel verschillende vriendjes en vriendinnetjes heb, met wie ik gewoon kan spelen zonder bang te zijn. Wij werken in vrijheid, wonen samen met mijn broers en met mijn moeder die nu opeens ook de rol van vader heeft. Bij alles kan ik zeggen wat ik wil. En soms zelfs boos kan zijn. Dat durfde ik vroeger namelijk niet. Ik wens vandaag dat we in de wereld stoppen met vechten en stoppen met pesten als ze lief zijn voor elkaar. Dan kunnen we in vrede leven. Dank jullie wel.

Ileen over hoe ze uit Syrië vluchtte

Ileen komt uit Syrië, waar het oorlog is. Er werd voortdurend geschoten. Haar vader overleed bij een bomaanslag. Met haar moeder en broers vluchtte Ileen naar Nederland. Hier hoeft ze niet bang te zijn voor explosies, kan ze in vrijheid spelen en naar school.

Van explosies naar vrijheid

Zo, strak uniform. Er staat natuurlijk wel iemand naast je die de oorlog zeg maar echt heeft meegemaakt. Euh, en die vertelt het dan. En dan komt het wel ineens dichtbij. En dan denk je van oh, dat had ook hier kunnen zijn. 
Ik ben mee geweest op een vredesmissie naar Bosnië. In 2002 en 2003, ben ik op vredesmissie geweest. Allebei een zes maanden durende missie. Wat was je missie daar eigenlijk? Wat deed je daar? Nou, wij gingen daar naartoe voor de wederopbouw van het land. Dus wat de mensen nodig hadden, dat deden wij zoveel mogelijk aan om die mensen te helpen. Of hetzij misschien een keer waterleiding leiding leggen en zeker zorgen voor de veiligheid en de andere behoeftes van de mensen die daar woonden. Dit wilde ik jullie laten zien. George Maduro, een oorlogsheld, ook al onderscheiden met de Willems-Orde omdat hij zijn leven in de waagschaal heeft gegooid voor ons, voor onze vrijheid. Zie jij jezelf ook echt als een oorlogsheld of gewoon...Nee, ik zie mezelf niet als oorlogsheld. Ik vind dat ik gewoon toen destijds mijn werk heb gedaan en zo zien heel veel veteranen het, dat wij gewoon ons werk doen, zoals de bakker brood bakt, doen wij andere mensen helpen waar nodig. Waar denkt u aan bij 4 mei? Aan de vrijheid die we hebben in Nederland. Het is namelijk niet vanzelfsprekend dat wij in de vrijheid leven. Besef je wel dat wij hier vrijheid mogen en kunnen leven? Ja ja. Vind je dat bijvoorbeeld normaal? En ja, men ziet het als normaal. Heb je misschien nog een opa? Ja. Heb je wel eens gevraagd toe wat hij ervan vindt? Euh, nee. Eigenlijk zou je dat eens moeten doen, want we hebben het ook niet gratis gekregen, de vrijheid. Daar hebben ook andere mensen voor moeten vechten. En het is helaas niet een gegeven dat je altijd in vrijheid mag leven. En in Nederland hebben we ook 75 jaar geleden hebben er ook hard voor moeten vechten om hier vandaag weer rustig te kunnen staan. Ik vind zelf dat vrijheid niet vanzelfsprekend is, want onze mannen en vrouwen van Defensie gaan nog dagelijks op pad om te zorgen dat er wel gewoon vrijheid is in heel de wereld. Ik ben 14. Maar wat zou ik kunnen doen voor de vrijheid zeg maar? Nou, om gewoon jezelf te zijn en daar bedoel ik mee niet ruzie zoeken met mensen, maar gewoon erover praten. Want zo beginnen 9 van de 10 oorlogen. Dus als jij er gewoon normaal met iedereen kan omgaan, en je hoeft niet met iedereen vrienden te zijn. Je kan best een keer oneens zijn met je klasgenoot, maar gewoon je eigen mening geven. Dan houden we het land gewoon vredig. Daar ben ik van overtuigd. Je hoeft niet met iedereen vrienden te zijn , je hoeft niet met iedereen ruzie zoeken, maar als je gewoon met iedereen door één deur kan dan is dat meer dan zat. Dan hoeven we elkaar ook niet de deur uit te vechten.

Soldaat Jackson Rodrigues da Cruz over de vredesmissie in Bosnië

In 2002 en 2003 stuurt Nederland soldaten naar Bosnië om het land te helpen na de oorlog die er heeft gewoed. Jackson is één van die soldaten. Zijn missies hebben ervoor gezorgd dat hij vrijheid niet vanzelfsprekend vindt.

Vrijheid is niet vanzelfsprekend

Waarom wou u naar Engeland toe? Dan zegt mijn vrouw altijd: dat kun je makkelijk zeggen, je had de pest aan Duitsers. En je wilde de Engelsen helpen om ze eruit te krijgen. Klaar. Wij mochten om elf uur niet meer buiten zijn en om zes uur mocht je pas weer naar buiten. Ik dacht: wat krijgen we nou? Daar hebben ze geen moer mee te maken. Dus toen kreeg ik een ontzettende pest hadden ze. En toen dacht ik van dan ga ik naar Engeland en dan ga ik mij daar bij de troepen melden. En dan ga ik, wil ik meehelpen om ze eruit te schoppen. Bob en ik hebben besloten: we gaan naar Engeland. Hij heeft er echt iets aan gedaan en hij is echt begonnen met iets te doen. En daarmee heeft ie zijn vriend ook nog zover gekregen om ook mee te gaan. En hij heeft er echt wel voor gezorgd dat wij nu gewoon in vrede kunnen leven. Staat u op deze foto? Ik sta op die foto, moet je drie keer raden. Dat ben ik. Ik had in de oorlog de pest aan alle regels, die de Duitsers hadden geregeld, maar ik had later pas in de gaten dat er ontzettend vriendelijke kerels waren, die werkten voor de Duitsers en niet ertegen want als zij dat deden raakten ze hun gezin kwijt. Aan wie of waaraan denkt u dan, als het twee minuten stil is? Waar ik aan denk op de vierde mei? Aan mijn maatjes die het niet gehaald hebben en overleden zijn in de oorlog. Ik denk niet dat ik zoiets zou durven, ik vind. Ja, weet je. Ik denk dat ik wel mezelf zou verzetten, maar niet op zo'n grote manier door echt mijn leven echt heel erg in gevaar te brengen. Dus natuurlijk is het heel dapper van hem. 
Als kinderen zeggen van nou, zo moet dat helemaal niet, het moet heel anders, dat je dat moet doen. Je moet er iets van maken, je moet hier iets van zeggen. Je moet zeggen: dat klopt helemaal niet. Dat moeten wij niet doen. Dat moet je laten weten. Kijk, als hij er dan misschien niet meer is, dan betekent dit niet dat zijn verhalen er niet meer zijn. Dus zijn verhalen moeten wel blijven bestaan. Ik kan ze op school gaan vertellen, ik kan ze aan iedereen gaan vertellen. Ik hoop dat zij ook denken van wauw dit is echt belangrijk. Dit gaan wij ook vertellen.

Rudi Hemmes over zijn ontsnapping tijdens de Tweede Wereldoorlog

Engelandvaarder Rudi Hemmes pikt het niet dat de Duitsers in Nederland de dienst uitmaken. Hij vertrekt naar Engeland, om samen met de Britten tegen de Duitsers te vechten.

In verzet tegen de Duitse bezetter

Mijn naam is Leila Prnjavorac. Ik ben één van de Haagse vrijheidsambassadeurs. En dat betekent dat ik mij inzet voor het bewust maken van iedereen hoe belangrijk vrijheid is. Ik ben geboren op 31 december 1982 in voormalig Joegoslavië. Een land dat niet meer bestaat. Het bestaat nu uit zes landen, waar Bosnië en Herzegovina onder valt. Daar kom ik vandaan. Doboj heet de stad waar ik geboren ben. Ik had een heel zorgeloze jeugd, in een heel fijn gezin. Heel veel familie en vrienden om ons heen. Deed heel veel toffe dingen met mijn ouders en met vrienden. En in een keer was het mei en was het ook dit prachtige weer. En uit het niets kwamen er allemaal mannen de bergen uit rennen en die zeiden: 'Jullie moeten vluchten, want de oorlog begint.' 'Jullie moeten vluchten de oorlog begint.' Een ik begreep er helemaal niks van. Ik was negen. Wat is een oorlog? Wat is er aan de hand in het land waarin ik woon? Ik ging naar huis naar mijn ouders en ik zei: 'Papa, mama oorlog begint.' En mijn ouders zeiden: 'Nee Leila, ga lekker buitenspelen.' En dat deed ik. En 2 uur later liepen er weer mannen met konvooien vrachtwagens achter zich door de stad. En zij riepen ook op: 'Bosniërs jullie moeten vluchten want de oorlog gaat beginnen. En mijn ouders dachten dat kan niet. Het kan niet zo zijn dat mijn vrienden mijn buren mijn naasten, nu in een keer mijn vijand worden. Alleen maar omdat we een ander geloof hebben. En wij bleven,
want zij konden dat echt niet geloven. Ik was negen, mocht niet meer naar school sirenes gingen af zoals je dat hier hebt één keer in de maand op maandag om 12.00 uur. En daar zaten wij zonder licht en water of elektriciteit te wachten totdat al die bommen en granaten die rond om ons vielen gingen stoppen. En dat was heel raar, dat was heel gek en in één keer zit je dan in een oorlog. Na 10 dagen ongeveer hadden wij geen schoon ondergoed meer en geen sokken. En mijn moeder die wilde heel graag weten of ons huis nog stond. En ons huis was het eerste huis achter de moskee. Dus doelwit in die oorlog want het was een oorlog waarin verschillende entiteiten elkaar aanvielen. Waarin het geloof gebruikt werd om mensen tegen elkaar op te zetten zeg maar. En ze ging naar het huis, met gevaar voor eigen leven en gelukkig kwam ze weer terug om ons te vertellen dat het huis nog stond wel helemaal vernield aan de binnenkant met schone sokken en onderbroeken. We hebben het nog even in de schuilkelders moeten uitzitten. Mijn broertje en ik speelden veel. We gingen de eerste paar maanden nog zelfs naar school. En als de luchtalarmen afgingen dan gingen we in school in de schuilkelder. En uiteindelijk, na drie maanden toen mijn vader naar zijn werk ging en mijn moeder naar haar werk was kwam mijn vader bij een checkpoint. Dat is een plek waar soldaten je identiteitsbewijs controleren en die keken naar mijn vaders ID en een van de mannen kende mijn vader en die zei: 'Ah, dit is een goede.'
En de ander kende hem niet en hij stak ook zo’n brug over, over de rivier Bosna. En terwijl hij doorliep schoot die man die hem niet kende een kogel boven zijn hoofd en hij zei: 'Maar ze zijn nooit goed genoeg.' Dat was mijn vaders laatste werkdag. En sinds dat moment, dook mijn vader onder. En heb ik hem dus meer dan een jaar niet gezien. Oorlog is iets wat je niemand gunt. En oorlog is iets waar we met elkaar voor moeten zorgen dat het niet weer gebeurt. En we hebben dat gezegd na de Tweede Wereldoorlog; nooit weer. Het is in Joegoslavië gebeurd, een land in Europa 50 jaar na de Tweede Wereldoorlog. Ik heb anderhalf jaar in de oorlog gewoond in Doboj en veel dingen meegemaakt. We zijn met het laatste konvooi de stad uitgegaan daar moesten we heel veel centjes voor betalen en werden overgebracht naar Belgrado. We hebben 4 maanden ondergedoken gezeten bij Servische vrienden in Belgrado. Toen hebben we het visum gekregen en konden we dus naar Nederland vluchten. En mijn ouders bereidden mij voor op Nederland. En ze zeiden: 'Ja, Leila.' 'In Nederland daar loopt iedereen op klompen en er zijn ook allemaal tulpen en molens.' En ik kwam in Rotterdam aan en ik ging voor de eerste keer met m’n papa en mama naar de Koopgoot. En er was dus niemand die op klompen liep en er waren geen tulpen want ik kwam in augustus, dus het seizoen was voorbij en al die molens waren allemaal van die nieuwe dingen. En het leuke is: het allereerste uitje wat wij deden toen wij in een AZC, dus in het asielzoekerscentrum zaten was naar Madurodam. En toen zag ik dus Nederland in het klein.
En dat vond ik zo magisch bijzonder. Dit park was mijn eerste introductie met hoe mooi Nederland eigenlijk was. Dus hoe bijzonder is het dat je dus 27 jaar verder bent want ik woon inmiddels 27 jaar in Nederland. Dat ik een ex-vluchteling ben en één van de Haagse vrijheidsambassadeurs dus zo mooi kan het leven lopen.
Ik vind het heel belangrijk dat je weet dat je alles in het leven uiteindelijk kunt te boven komen. Overwinnen is weer alsof je een strijd aangaat maar te boven komen betekent voor mij dat je van alles wat je meemaakt
kunt leren en van al die lessen een heel mooi leven kunt hebben daarna maar ook nog heel veel anderen kunt helpen. Dus blijf vooral je eigen verhalen met elkaar delen want daarmee verrijk je jezelf en de ander. Dus, wees lief voor jezelf en voor anderen en laat elkaar altijd vanuit het hart benaderen.

Leila vlucht met haar ouders uit Bosnië

Leila Prnjavorac is vrijheidsabassadeur in Den Haag. Op 9-jarige leeftijd vlucht zij met haar ouders en haar broertje uit toenmalig Joegoslavië, waar op dat moment een heftige oorlog woedt.

Oorlog in Joegoslavië

Hoi, ik ben Lukas. Ik ben 17 jaar oud. Ik ben wethouder van Madurodam en ik ga vandaag het oorlogsverhaal van mijn opa en oma vertellen. Na de Eerste Wereldoorlog toen was er een enorme grote crisis in Europa. En toen gingen heel veel hoogopgeleide mensen die hadden ook geen werk die emigreerden van Nederland naar Indonesië en die gingen daar wonen. En het is ook wel bekend als een kolonie van Nederland. En dat deden de ouders van mijn opa en oma, van mijn moeders kant ook. Dit is Indonesië en vroeger hoorde het dus bij Nederland en toen heette het Nederlands-Indië. Dit grote eiland dat heet Sumatra en daar zijn dus mijn opa en oma geboren. We staan hier bij het Indië-monument. Het is ter herinnering aan alle slachtoffers die zijn gevallen in de Tweede Wereldoorlog die daar heeft plaatsgevonden. Mijn opa en oma hebben vijf jaar lang gevangen gezeten in de Jappenkampen in Indonesië. En een bijzonder verhaal is dat ze elkaar daar ook voor het eerst hebben ontmoet. De families die zaten met elkaar in dezelfde barak en toen kwamen mijn opa en oma elkaar tegen en sindsdien is het zo eigenlijk ook na de oorlog zo gebleven. Ikzelf vind het een heel bijzonder verhaal. Je moet je voorstellen dat ze daar zaten met heel veel angst en honger. En ze mochten dus niks doen in die kampen. Maar de beide moeders die hebben stiekem in de nacht de kinderen les gegeven. Dat vertelde mijn opa en oma altijd. En daardoor konden ze na de oorlog in Nederland alsnog meekomen met hun oorspronkelijke leeftijdsgenoten. Wat toch wel heel knap is van die moeders die dat gewoon maar stiekem deden.
Want de Jappen waren echt niet heel vriendelijk die lieten zomaar iemand gewoon de hele dag lekker in de zon staan totdat ze letterlijk omvielen van dorst en honger. Het heeft een tijdje geduurd voordat de Japanners erachter kwamen dat mijn opa, ofwel de vader van mijn opa een arts was. Toen ze dat wisten hebben ze hem vliegensvlug Japans laten leren. Toen dachten ze: die kunnen we echt wel goed gebruiken in de oorlog. Want het is een arts en die kan al die zieke mensen misschien helpen. Dus de vader van mijn opa heeft al die dwangarbeiders die ziek waren geholpen en dan praat je over de meest vreselijke besmettelijke ziektes en alle gevolgen van dien. Mijn opa die deed met man en macht wat hij kon maar de ziekenhuizen waren niet zo goed en er gingen dagelijks gewoon mensen dood. De vader van mijn opa was dan degene die ze naar het ziekenhuis of naar hun graf moest tillen. En dat was natuurlijk echt vreselijk. De vader van mijn opa die zei altijd wel: 'Dit is eigenlijk biologisch gezien onmogelijk dat ik nog leef want ik heb jarenlang dag in dag uit mensen met de meest vreselijke besmettelijke ziektes geholpen.' 'Maar ik ben zelf nooit ziek geworden.' Ja, dat is heel gek,
maar ze hebben het allemaal wel overleefd en ze zijn ook allemaal teruggekomen in Nederland. Heb jij daar veel met je opa en oma over gepraat eigenlijk? Eigenlijk niet heel veel. Omdat ze willen er niet heel graag over praten. Het ligt heel gevoelig en natuurlijk ook in de Nederlandse geschiedenis is het echt nog wel een gevoelig ding. Maar uiteindelijk komt er mondjesmaat wel wat informatie uit. Zijn ze er nog eigenlijk? Mijn oma is er nog, maar mijn opa is er helaas niet meer. Bij zijn uitvaart hier in Den Haag zijn daarna alle bloemen hier neergelegd. En ik bewaar nog steeds hele mooie herinneringen aan deze plek. Ik vind het vrij interessant het is toch je eigen geschiedenis. Je eigen familiegeschiedenis. En ik wil het eigenlijk wel graag iets bekender maken dan dat het nu is. Ik vind het belangrijk om het verhaal door te geven en daarmee ook andere mensen te inspireren om ook hun eigen verhaal of het verhaal van hun eigen opa of oma, buurmeisje, buurvrouw of weet ik veel, een nieuw klasgenootje om dat door te geven naar de volgende generatie. Ja, omdat je daarmee ervoor zorgt dat het gevoel van vrijheid wordt versterkt.

De opa en oma van Lukas zaten in een Jappenkamp

De opa en oma van Lukas woonden tijdens de Tweede Wereldoorlog in Nederlands-Indië. Toen de Japanners het land bezetten, sloten ze Nederlanders op in zogenaamde Jappenkampen. Zo ook de opa en oma van Lukas.

Opgesloten in een kamp in Nederlands-Indië

Het is 1945. Ik ben tien jaar oud en het is al bijna vijf jaar oorlog. Ik woon met mijn vader en moeder en mijn grote broer Fred in Scheveningen. Maar daar moesten wij weg van de Duitsers. Je mocht niet meer wonen in Scheveningen. Alles dicht bij de zee was verboden gebied. Dus we zijn verhuisd, naar Den Haag. Naar de Amalia van Solmsstraat in het Bezuidenhoutkwartier. 'Daar zijn we veilig,' zegt mijn vader. Hier kan niks gebeuren. Dan is het 3 maart. Mijn vader is al heel vroeg ’s morgens op de fiets gestapt en helemaal naar Noordwijk gegaan omdat hij wist dat je daar nog meel kon kopen om brood te bakken. Wij zijn thuis. Mijn grote broer Fred en ik. Met Sin, onze kinderjuf. Want mijn moeder is er niet. Mijn moeder is er al meer dan een jaar niet. Mijn moeder is Joods en die is opgepakt. Opgepakt omdat ze geen ster wilde dragen op haar jas. Als je Joods was dan moest dat van de Duitsers. En daar had ze geen zin in. Had ze die ster maar wel op haar jas genaaid dan was het waarschijnlijk beter met haar afgelopen. Mijn vader is niet Joods. En opa en oma,
de ouders van mijn vader die zijn die dag, 3 maart, ook bij ons. Dan is het negen uur ‘s morgens. We horen sirenes loeien. Luchtalarm. ‘Aaaaah...', zegt grote broer Fred die veertien is en alles weet. ‘Aaah, daar zijn ze weer, de Engelsen.' De Engelsen bombarderen namelijk al een paar weken Scheveningen het verboden gebied waar de Duitsers zitten en waar wij vroeger woonden. Uit het slaapkamerraam kan je dan de vliegtuigen zien en je kunt ook zien waar de bommen vallen. 'Goed zo!', zegt Fred. 'Bombardeer ze maar!' 'De oorlog kan nu niet lang meer duren.' Maar dan gaat alles anders. Het geluid is heel anders en veel sterker. De bommen vallen dichterbij. Nou, wij dus weg van dat raam en snel schuilen onder de trap. En daar zitten we met z’n vijven onder de trap. Opa en oma, Sin, Fred en ik. Meteen na de eerste bommen rennen Fred en ik naar buiten. We weten hoe het altijd gaat. De bommenwerpers blijven tien minuten weg. Dat is altijd zo en daarna komen ze terug. Op straat vinden we bomscherven die nog warm zijn. 'Moet je kijken', zegt Fred. 'Hier, wat een grote.' 'Die is nog warm en veel groter dan jouw bomscherf!' Ja...De tien minuten zijn bijna om. En wij weer terug met onze buit onder de trap bij opa en oma. 'Waar is pappie toch', vraagt Fred. ‘Ja joh, die is naar Noordwijk om meel te kopen.’ ‘Nou, als ie maar niet al op de terugweg is...’ De tweede aanval is veel dichterbij. Wij weer naar buiten. Er is een serie bommen bij ons in de straat gevallen. Nu durven wij geen scherven meer te zoeken en we rennen weer naar huis. Op straat horen we geschreeuw, gegil, paniek. De derde aanval, weer tien minuten later maar nu aan de andere kant van ons. Op de Schenkkade. Ons huis is niet geraakt maar er is wel overal rook en vuur. De halve straat staat in brand. We moeten proberen weg te komen. Maarja, waar naartoe? Opa en oma kennen mensen in Voorburg. 'Ga jij daar maar naar toe' zeggen ze tegen Sin. 'Ga jij maar met de kinderen wij zijn oud, wij blijven hier wel wachten tot vader Bram terug is.' Samen met Sin rennen Fred en ik door de straat naar de Schenkkade. Ja, op goed geluk die kant op maar waar moet je naartoe? In ieder geval niet de andere kant op want daar komt de wind vandaan en daar brandt het. Weg van dat vuur. Er zijn veel vluchtende mensen. Veel geschreeuw. Op de Schenkkade is de chaos nog veel groter. We zien dode mensen. Wat moet je nou, naar links
of naar rechts als je naar Voorburg wilt. We moeten een heel eind lopen. En ik herinner me dat ik onderweg bedacht. Dit zijn helemaal geen Engelsen. Dit zijn natuurlijk Duitse bommen. Dit is de manier waarop de Duitsers denken de oorlog te winnen. Ja, heel Den Haag platbombarderen. Pas heel veel later hoorde ik dat het wel Engelse bommen waren. Ja 't was een vergissing. We vinden het huis van de vrienden van opa en oma en daar mogen we blijven logeren. Mijn vader is op de terugweg uit Noordwijk met een zak meel achterop zijn fiets. En boven Den Haag ziet hij hele dikke rookwolken en hij denkt goedzo ze zijn weer het Benoordenhout aan het bombarderen. Daar waar de Duitsers zitten. Maar hij komt dichterbij en dan denkt hij van nee het is het Bezuidenhout waar ik woon. Hij maakt zich zorgen en hij fietst harder en allerlei rare dingen met brand en puin.
Dan komt hij eindelijk in de straat buiten adem en vindt daar thuis alleen nog maar zijn vader en z'n moeder.
Waar zijn de kinderen? Ja, rustig nou maar Bram, rustig. Die zijn veilig hopen we die zijn naar Voorburg gevlucht. Er staat een harde wind. De brand komt wel steeds dichterbij. Opa en oma gaan ook weer weg. Er raast een vonkenregen door de straat. Toch gaat mijn vader proberen zoveel mogelijk spullen uit huis op straat te zetten. Dat doet iedereen. Je moet de dingen uit het huis halen dus redden wat er te redden valt. Een stoel, een koffer, een doos met servies. Trap op, trap af pakken wat je pakken kunt en vooral niet te lang binnen blijven. Op een gegeven moment merkt mijn vader dat hij uit huis komt met in zijn hand een rol wc papier. Hij denkt dat hij gek wordt. Maar aan de overkant schuin aan de overkant nummer 133 bij de familie Pas. Daar is pas echt een ramp gebeurd. Er is één bom in de voortuin terecht gekomen, één bom in de achtertuin. Het hele huis ligt in puin. En ze zijn moeder Pas kwijt. Ze weten wel dat moeder Pas ook onder de trap zat te schuilen en dat ze daar vandaan is gegaan om naar de de slaapkamer te gaan want daar lag een tas, met heel veel geld en die moest ze natuurlijk redden. Het is namelijk zo dat vader Pas had vijf winkels in Den Haag en de vorige dag had hij net één van die winkels verkocht. In de oorlog gaat dat natuurlijk met contant geld en al dat geld zat in die tas. En dat was nogal wat. Maar na de bombardementen van moeder Pas geen spoor.Het huis in puin, het vuur komt dichterbij. Al gauw staat het hele huis in lichterlaaie en pas als het uitgebrand is kunnen ze verder gaan zoeken naar moeder, maar ze kunnen haar nergens vinden. Dagen niet. Vader Pas zet een advertentie in de krant. Dat deden ook veel mensen. Daar staat dan in: Oproep! Kan iemand mij inlichtingen verstrekken omtrent mijn vrouw Corrie Pas–Van Leeuwen, gewoond hebbende enzovoort. Niets. Twee weken later
vinden ze moeder Pas in de gang onder het puin. Waar ze al die tijd overheen hebben gelopen. Haar lichaam is verbrand. Alleen in haar verbrande hand nog de beugel van die tas waar dat geld in had gezeten. De volgende dag is ons huis ook afgebrand. Mijn vader heeft ons gelukkig kunnen vinden in Voorburg. Twee maanden hebben wij daar in één kamer geleefd met z'n allen. Ik geloof dat ik het nog gezellig heb gevonden ook. Het is misschien raar dat ik na 75 jaar aan jullie wil vertellen wat ik nog weet van het bombardement op het Bezuidenhout. Maar ik wil het vertellen. En waarom? Omdat het goed is dat dit soort verhalen wordt doorverteld en opgeschreven en voorgelezen. Ook mijn verhaal. Het is maar een kleinigheid in alle verhalen. Maar het mag niet worden vergeten. Ook niet na 75 jaar. En ik ben de enige van de familie die het nog na kan vertellen. Nog net.

Bram overleeft een bombardement

Acteur Bram van der Vlugt is 10 jaar oud als hij het bombardement op het Bezuidenhout in Den Haag overleeft. Het huis waarin hij samen met zijn vader en broertje woont brandt helemaal af. Zijn moeder was er niet, die was joods en opgepakt omdat ze geen ster wilde dragen. Na het bombardement moet het gezin schuilen bij een andere familie.

Een Haagse wijk brandt af in de oorlog

Header slingers

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.