Klas 1/2/3

Klas 4/5/6

Wat zijn de gevolgen van te veel stikstof en hoe kan dit worden opgelost?

In de zomer van 2019 komt de temperatuur in Nederland voor het eerst in de geschiedenis boven de 40 graden Celsius. Deze extreme hitte is het gevolg van klimaatverandering. Hoe komt dit en wat kunnen we ertegen doen? 

Scrollverhaal over klimaatverandering en een leefbaar klimaat

Klimaatkansen 

Het Scandinavische land Zweden is bekend van kaneelbroodjes, ABBA en Pippi Langkous. Maar ook vooral vanwege de mooie natuur en uitgestrekte bossen. Het land kent vier klimaatzones en heeft daardoor uitgestrekte naaldbossen, fjorden en meren.
Hoeveel weet jij over Zweden? Test het in de quiz!

Quiz over het land van ABBA

Wat weet jij over Zweden? 

Schoolplaat ecologische voetafdruk

Hoe jij leeft, wat je eet, hoe je jezelf verplaatst, hoe vaak en hoe je op vakantie gaat, heeft allemaal invloed op jouw ecologische voetafdruk. Jouw ecologische voetafdruk is de oppervlakte op aarde die nodig is om jouw leven te kunnen onderhouden.

Klik op de afbeelding om te beginnen.

Ontdek hoe jouw levensstijl invloed heeft op de aarde

Jouw ecologische voetafdruk

Aardrijkskunde examenquiz

Test of jij goed bent voorbereid op je examen aardrijkskunde! Wat weet je van platentektoniek, de koolstofkringloop en oceanische circulatie? Klik op de afbeelding om te beginnen.

Examenquiz bij aardrijkskunde voor vwo

Wat weet jij over de aarde als natuurlijk systeem?

EenVandaag in de klas

EenVandaag in de klas (AVROTROS) geeft meer context bij de actualiteit. Binnenland, buitenland, politiek, economie, veiligheid, gezondheid en cultuur.

Programmaheaders

Programmalogo's

Naar de website van EenVandaag

Mest van vee in de bio-industrie zorgt voor veranderingen in de natuur. In mestdampen zit namelijk veel ammoniak. Dit stijgt op en komt als stikstofverbindingen in regen weer naar beneden. Op de grond heeft deze stikstof een verzurend effect. Onder meer kalk wordt afgebroken, wat zorgt voor dode koolmezen. Wat is er aan de hand en wat moet er nu gebeuren?

De gevolgen van mestdampen voor de natuur

EenVandaag in de klas 

Door intensieve veehouderij is er een mestoverschot ontstaan in ons land. Om te voorkomen dat er te veel meststoffen in het milieu terecht komen, moeten veehouders zich houden aan Europese mestnormen. Er is een handel ontstaan in mestrechten. Ook wordt mest verwerkt in mestfabrieken.

Nieuwsuur in de klas

Nieuwsuur is er voor achtergronden bij het nieuws met video's voor de bovenbouw over onderwerpen als IS, de Europese Unie (EU) en de verkiezingen.

Nieuwsuur header

Naar de website van Nieuwsuur

Mestoverschot

In Deurne wonen tien keer zoveel varkens als mensen. Veel inwoners hebben last van de geur van grote veehouderijen. Sommige agrariërs stoppen door alle klachten en veranderende regels met hun bedrijf. Maar anderen vinden dat de buren niet moeten zeuren.

De invloed van de landbouw op de maatschappij

Een middenklasse auto en een koe. Wie stoot het meeste broeikasgas uit? De koe. Hoe kan dat? Die produceert methaangas onder andere. En dat is een zeer potent broeikasgas. Wist u dat, boer Bonestroo? Nee, ik wist niet dat de koe zoveel uitstootte. We zijn op zoek naar voedingsmiddelen, producten, die dat kunnen reduceren. 
Eén koe, is wetenschappelijk aangetoond, stoot meer broeikasgas uit dan een rijdende auto. En we hebben in Nederland zo'n 4 miljoen van die grote grazers. Volgens het klimaatakkoord moet de landbouwsector fors terug in uitstoot. In die uitstoot spelen de koeien dus een belangrijke rol. Wetenschapper Jan Dijkstra legt uit hoe dat kan.
Een koe eet voer, zoals gras. Door de bek komt het in de grootste maag terecht, de pens. In de pens zitten miljarden micro-organismen die het voer omzetten in bruikbare nutrie?nten voor de koe. In dat proces komt methaan vrij. Dat methaan verlaat het dier aan de voorkant, via de bek of de neusgaten. Hij boert het uit? Een koe is een net dier. Die boert niet, hij houdt de bek dicht als hij iets oprispt. En daarmee komt de meeste methaan er via de neusgaten uit.
Methaan is ongeveer 30 keer zo sterk als CO2, het broeikasgas kooldioxide waar we het meestal over hebben. Een molecule is 30 keer zo sterk qua klimaatverandering als CO2. Volgens klimaatwetenschapper Dolman is de vergelijking tussen één koe en een auto te laag ingeschat. De koe stoot ongeveer evenveel broeikasgas uit als een gemiddelde auto die 25.000 km per jaar rijdt. Dus als je iets minder rijdt, wat de meesten van ons doen, stoot hij 1,5 tot 2 keer zoveel uit als het gemiddelde autogebruik van een gezin. 
Hoeveel koeien zijn er op de planeet? In Nederland zijn er 4 miljoen. In Europa zijn er 90 miljoen. Wereldwijd zijn er anderhalf miljard. Hoeveel stoten die uit met z'n allen? Samen stoten ze zo'n 10% van de broeikasgassen uit. Methaan is daar zo'n 50% van.

De Nederlandse multinational DSM heeft na 10 jaar research eindelijk de oplossing gevonden. Even simpel als doeltreffend. Een voedingssupplement dat methaanproductie van de koe sterk terugdringt. Een kwart theelepel per koe per dag. Dat vermindert de methaanuitstoot meteen met 30%. Het is getest, veilig voor de koe. Veilig voor de mens. En goed voor het milieu.
De Wageningen Universiteit is één van de wetenschappelijke instituten die wereldwijd het wonderpoeder test. In de proefstal van de universiteit wordt precies gemeten hoeveel methaan de koeien produceren, via een afzuigkap in de voerbak. 
Wat je nodig hebt is ongeveer 1-1,5 gram van dit witte poeder per koe.  Dat verdelen we over het voer, dat eet de koe. Daarmee wordt methaan gereduceerd. En hoopvol middel, maar je kan nog veel meer doen om methaan terug te dringen. Wat zien we hier? Ja, de basis van het koeienvoer is ruwvoer. Zoals graskuil. Deze graskuil is goed verteerbaar. Veel bladmateriaal. Deze graskuil heeft veel stengel en is slecht verteerbaar. Deze geeft ruwweg 30% minder methaan dan deze. Dus het is belangrijk om goede kwaliteit graskuil aan je koeien te voeren om methaan te verlagen. Zo is er de afgelopen jaren al van alles geprobeerd om de methaanuitstoot terug te dringen. We hebben ook geprobeerd om knoflook aan koeien te voeren. In het laboratorium werkt het heel goed om methaan te verminderen. De eerste keer dat ik het voerde aan koeien, zagen we geen effect. Daar waren we zo verbaasd over dat we het nog eens in een veel grotere dosis aan koeien hebben gevoerd. De stal rook naar knoflook. Zelfs de melk smaakte naar knoflook. Maar helaas nog steeds geen verlaagd methaan. Dus niet alle onderzoek is succesvol. 
Maar nu is er dus iets wat wel werkt. Dit is een molecule van het poeder. Het bindt aan het enzym dat betrokken is bij de methaanvorming in de pens. Dat remt de methaanvorming sterk. 
Gemiddeld 30% minder methaan. Boer Kees Hemminga is enthousiast over de mogelijkheden van de methaanremmer. Wist u eigenlijk dat koeien zoveel invloed hebben op het klimaat? Ik was me ervan bewust. Ik ben trots op het bedrijf en onze melk. Maar ik ben me ook bewust van de impact op het klimaat. Daarom hou ik me ook bezig met deze dingen. Wat kan ik doen om de uitstoot te reduceren? Denkt u dat de boeren in Nederland enthousiast zijn over zo'n middeltje? Het positieve ervan is dat je het kunt toevoegen aan het rantsoen. Daarmee is het laagdrempelig om toe te passen. En dat klinkt goed? Ja. Een reductie van 30% methaan. Dat is een groot verschil. 
Als je kijkt naar wat er in het klimaatakkoord is afgesproken over reducties in de landbouw, met name in de methaanuitstoot staat er een inboeking van 1 megaton. En dat is ongeveer wat je zou halen in Nederland met die reductie. Bent u enthousiast? In principe wel. Maar het is natuurlijk een technische en commercie?le fiks. 

Boer Bonestroo heeft de afgelopen jaren tonnen gei?nvesteerd om aan allerlei eisen te voldoen. Hij wil graag meedoen, maar er moet nu wel betaald worden. Onze melkprijs blijft nog jarenlang 35, 36, 37 cent. Daar komt niks bij. Waar wat afgaat er niet bijkomt, slinkt de marge. Dus als dat spul er ook nog bijkomt, wordt 't voor u alleen maar duurder. Dan wordt het alleen maar duurder. En niet interessant voor ons. We snappen dat het voor het klimaat heel goed is. Maar het zal ergens van betaald moeten worden. 
Dit is op dit moment een handige oplossing voor een snelle reductie. En het enige dat we hebben. Ja. Uiteindelijk moet je toch naar minder koeien of een andere voedselvoorziening.

Een koe stoot meer uit dan een auto

Een koe stoot veel broeikasgassen uit bij het uitademen, zoals methaan. Als de boer een poedertje toevoegt aan het koeienvoer dan kan dit die uitstoot verminderen.

Met een poedertje wordt dat minder

Politicus Sicco Mansholt bedenkt een plan om de landbouw in Europa te hervormen. Hij wil het aantal boeren halveren en schaalvergroting in de agrarische sector. Maar zijn plannen stuiten op fel verzet van boeren. Na de invoering beseft hij zich dat de ongebreidelde groei misschien voor het milieu niet zo'n positief effect heeft.

Andere Tijden in de klas

Oorlogen, bewegingen en opstanden. Belangrijke gebeurtenissen uit de hedendaagse geschiedenis bewerkt uit Andere Tijden (NTR), speciaal voor gebruik in de klas.

Andere Tijden

Het Plan-Mansholt

De Nederlandse veeteelt is groot en intensief. Dus als er iets misgaat, gebeurt dat ook op grote schaal. We lijken het land van de megastallen, waar meer dieren wonen dan mensen. Maar dat was niet altijd zo. Na de Tweede Wereldoorlog begon de gewone boer met een redelijk klein bedrijf op te schalen. De overheid stimuleerde dit. Iedereen moest genoeg te eten hebben na jaren van voedselschaarste. Ook gingen mensen meer verdienen dus dagelijks een stuk vlees op je bord was ineens een optie. Efficiëntie werd dus belangrijk maar vooral ook schaalvergroting. Grote akkers en grote stallen maakten van het boerenleven een industrie. Dit zorgde ervoor dat de geproduceerde hoeveelheid vlees, melk en eieren ongelooflijk steeg maar dat het aantal bedrijven juist flink daalde. Kortom: intensieve veeteelt. Wat ook wel nodig is, want alle dieren in de wei, dat zou niet eens passen. Nederland exporteert het grootste gedeelte van wat we in de stallen produceren. Dat legt ons economisch gezien geen windieren. Maar veel dieren dicht op elkaar zetten zorgt ook voor risico’s op ziektes, gassen en mest. De beesten die we het meeste ophokken zijn kippen. Daarvan zijn er zo’n 106 miljoen. Als we die allemaal zouden verdelen krijgt elke Nederland zo’n zes kakelende vrienden in zijn tuin. Varkens staan op 2 met 12,5 miljoen. En daarna komen de koeien waar er ongeveer 4,3 miljoen voor zijn, voor de productie van vlees of melk. Een deel daarvan zit in een van de 850 megastallen die er in Nederland zijn. Maar wanneer spreek je van een megastal? Dat verschilt per diersoort. Al dat ophokken gaat regelmatig mis. De uitbraak van de vogelgriep zorgde ervoor dat in totaal 32 miljoen kippen moesten worden geruimd. En door de varkenspest gingen er in totaal over meerdere jaren 12 miljoen varkens aan. Daarnaast kunnen al die eerder genoemde gassen voor een licht ontvlambare stal zorgen. Vanaf 2014 zijn er strengere veiligheidseisen voor alle nieuwe megastallen maar veel zijn van voor die tijd en dus een stuk minder veilig. Bij stalbranden kwamen vorig jaar meer dan 200 duizend dieren om. Gegrild voor ze ooit een kiloknaller konden worden.

Megastallen in Nederland

NOS op 3 legt het nieuws aan je uit, in duidelijke taal, zodat je het nieuws beter kunt volgen.

NOS op 3

Naar het YouTube-kanaal NOS op 3

In megastallen kunnen veel dieren gehouden worden. Dat is efficiënt, maar het brengt ook risico’s met zich mee.

Nadelen van intensieve veeteelt

De Kennis van Nu in de klas

Wat hebben wetenschappers te zeggen over ons persoonlijk leven, onze wereld, actuele onderwerpen en onze toekomst? Presentatoren: Dirk de Bekker, Elisabeth van Nimwegen en Lieven Scheire (NTR).

Logo Wetenschap

Het Youtubekanaal van NTR Wetenschap

Biologische boeren gebruiken geen bestrijdingsmiddelen en antibiotica op hun boerenbedrijf. Toch blijkt bij grondonderzoek dat er wel degelijk giftige stoffen in de mest worden teruggevonden. Volgens sommigen zijn de waarden hiervan weliswaar onder de gezondheidsnorm. Maar insecten zijn gevoeliger dan koeien, dus zou de norm moeten worden bijgesteld voor het behoud van insecten.

Landbouw en insecten 

De Kennis van Nu in de klas 

In Nederland hebben we meer vee dan mensen. Als er zoveel dieren dicht op elkaar leven, is de kans op een virus groot. Hoe groot is dat risico en wat kunnen doen tegen ziektes die bij dieren ontstaan, zoals Covid-19 en Q-koorts?

Keuringsdienst van Waarde in de klas

De Keuringsdienst van waarde vertelt het verhaal achter doodgewone producten uit de supermarkt, van banaan tot leverworst (KRO-NCRV).

Keuringsdienst 2024

Keuringsdienst van waarde in de klas

Keuringsdienst van waarde

Ziektes van dieren naar mensen 

Keuringsdienst van Waarde in de klas 

Milieu en klimaat

Natuurlijke omgeving

Stikstofcrisis in Nederland

Stikstof

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

stampen in de plassen

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.