Name: Meanderende rivieren
Uploaded: 2012-08-28T22:00:00+02:00
Duration: 4 min 18 s
Description: Met stroomgoten en grondboringen wordt onderzocht hoe rivieren meanderen.

Klas 4/5/6

In een rivierdal en in een delta verplaatsen rivieren zich voortdurend. Ze meanderen. In deze waterbak, een stroomgoot, onderzoeken wetenschappers precies hoe dat gaat. In de buitenbocht stroomt het water harder en vindt er meer erosie plaats, daardoor wordt de bocht steeds verder uitgesleten en steeds groter. In de binnenbochten wordt juist het zand en grind afgezet omdat daar het water minder snel stroomt. Zo verplaatst de rivier zich stapsgewijs zijwaarts. Overal waar de rivier vroeger stroomde is zand langs de randen afgezet. Zo zijn in de delta in Nederland zandbanen van wel 2 kilometer breed ontstaan.

“Het meanderen is in Nederland aan banden gelegd toen hier in de Middeleeuwen dijken langs de rivieren zijn gelegd. Maar al het rivierzand ligt er nog. Daarom zie je ook langs de dijken veel bedrijven die zand winnen. Kim, hebben die middeleeuwse dijken er nou ook voor gezorgd, dat er hier niks meer veranderd is?”
“Nou, die middeleeuwse dijken, die waren nog niet zo hoog en zo sterk als de dijken van nu, dus er was ook nog wel eens een overstroming en wat er dan gebeurt aan het eind van zo’n overstroming is, dat het water weer langzaam wegzakt en dan sedimenteert er klei bovenop het zand van de rivieren. En dat klei en zilt, dat is bijvoorbeeld handig om boomgaarden op te telen of om bakstenen ervan te maken.”
“En kan je me uitleggen hoe jullie als onderzoekers nou precies te werk gaan, ga je met een schep en een emmer op pad?”
“Nou nee, wij doen dat met een grondboor en net aan de andere kant van de dijk zijn we dat eh aan het doen: er is een proefboring, dus daar wil ik je zo naar meenemen.”
“Kom maar op!”

“Goedendag heren.”
“Hai.”
“Hai.”
“Jurrian, hai.”
“Esther, maar misschien wil je het zelf eens proberen!”
“Ja, is goed.”
“1 meter 10.“
“1 meter 10.”
“Ja. Ho maar.”
“Dat is hier.”
“Ja.”
“Volgens mij ben ik er.”
“Dat denk ik ook.”
“Ja, dit is echte…”
“Dit is echte klei, dus hier heb je een zandlichaam.”
“Nou, wat kun jij hier nu uit halen, want ik zie zand, klei, en wat zegt dit jou?”
“Nou, wat we hier eigenlijk zien, is die bovenste kleilaag, dat is wat we noemen een “komafzetting”, de zavels en lichte klei, dat zijn de zogenaamde “oeverafzettingen” die we tegenkomen en die oeverafzettingen, die liggen op de geulafzettingen van de voormalige rivierloop van de Rijn die hier onder onze voeten ligt. Dus we zitten eigenlijk nu hier in het zand.”
“Maar dit is nu één boring, hoeveel boringen hebben jullie al gedaan voor het onderzoek?”
“Ja, wij hebben heel veel gedaan en daarvoor zou ik je eigenlijk even een kaart willen laten zien.”
“Okay.”
“Nou, jij vroeg net naar het aantal boringen dat we hier gedaan hebben.”
“Ja.”
“Nou, Kim en ik ieder afzonderlijk hebben er 500 gedaan in het rivierengebied en nu zie je hier al die zwarte puntjes op de kaart en ieder zwart puntje geeft één boring weer.”
“En nu hebben wij er net ook één gedaan, waar zitten wij nu precies?”
“Nou, op dit moment zitten we hier, we hebben hier net een boring gedaan.”
“En je ziet, dat we eerder met al die boringen die we hadden, dat we daar dus een zandbanenkaart van gemaakt hebben waar we de diepte eh waar we het zand aantreffen op hebben weergegeven, die lichte kleur is dat op 1 meter en met die donkere kleuren, 2, 3, 4 meter onder het maaiveld. En je ziet, dat dat dus heel erg wisselt in dit gebied en dat het een soort concentrische vormen geeft hè: halve manen, door het uitbouwen van een meander in het verleden. Dus hier heeft ooit een meanderende rivier gelopen.”
“Maar waarom zijn er zoveel boringen nodig dan?”
“Nou, je hebt dus wel ongeveer om de 100 meter zo’n boring nodig om dat goed in kaart te kunnen brengen, omdat het op een hele korte afstand behoorlijk wisselt en dat maakt weer uit voor bijvoorbeeld die boomgaard waar we hier in staan, die groeit goed op 1 tot 2 meter zand.”
“En wat hebben de boringen nu opgeleverd aan informatie over dit gebied?”
“Nou, voor dit gebied hebben we dus deze zandbaan heel goed in kaart kunnen brengen en dat kunnen we voor de hele delta doen en daarmee hebben we ook de gebieden die naast de zandbaan liggen en waar je een stuk dieper moet en waar de klei een stuk dikker is, en dan kom je op Pleistoceenzand uit.”
“Okay.”

Klas 1/2/3

Ontdek welke grondsoorten er in Nederland liggen in deze interactieve schoolplaat. Zoom in en dwaal door Nederland. Om meer te leren over het ontstaan en de kenmerken van de grondsoort, bekijk je de korte video's op de kaart.

Interactieve schoolplaat over de grondsoorten in Nederland

Het Nederlandse landschap

Het Nederlandse landschap is gemaakt door de natuur en ingericht door de mens. 

Het ontstaan en de inrichting van Nederland

Door de eeuwen heen hebben we in Nederland manieren gevonden om om te gaan met de dreiging van het water. We zijn kampioen in het bouwen van dijken, dammen en het maken van polders. In deze tijdlijn ga je terug in de tijd om te ontdekken hoe het landschap van Nederland gevormd is. 

Tijdlijn over hoe het Nederland zoals we kennen is ontstaan

De inrichting van Nederland

Groep 6/7/8

Water is één van de belangrijkste elementen op aarde. Als oppervlaktewater, zoals zeewater, verdampt en er wolken worden gevormd, kunnen winden het opgeslagen water meevoeren. Als water weer condenseert en in neerslag weer in zee terechtkomt spreken we van een korte waterkringloop. Als het water via bergen, rivieren en grondwater op land naar de zee terug wordt gevoerd spreken we van een lange waterkringloop. Zoom in op de verschillende onderdelen en klik op de knoppen om de video's te bekijken.

Interactieve schoolplaat over de cyclus van water op aarde

De waterkringloop

Meanderende rivieren

Nederlandse rivieren

Hoe gaan wij om met onze rijkdom aan water? We moeten ons ertegen beschermen en hebben het tegelijk heel hard nodig.


Programmaheaders

Aardrijkskunde voor de tweede fase

Met stroomgoten en grondboringen wordt onderzocht hoe rivieren meanderen. 

Aarde, zon en maan

Rivieren die kronkelen

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Pepernoten

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.